ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLERİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Hasan SEÇGİN Çevre Mühendisi Tıbbi ve Özel Atık Şube Müdürlüğü Nisan 2011 / ANTALYA
Karışımın hazırlanması Ezme Yarı mamul üretimi Konfeksiyon aşaması Pişirme Bölümü Kalite Kontrol Nisan 2011 / ANTALYA 2
2872 Sayılı Çevre Kanunu Doğrudan ve dolaylı olarak alıcı ortama vermek yasak (madde 8) ÖTL Kontrol Yönetmeliği Doğrudan ve dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi önlenmeli (madde 1, 5(e), 7(b),8(ç), 25) ) Üreticiler, ithalatçılar ve ürünü piyasaya sürenler ömrünü tamamlama sonucunda oluşan atığı toplamak, taşımak, geri kazanmak ve bertaraf etmekle yükümlüdür Bu faaliyetleri gerçekleştirmek Eğitim programları düzenlemek için birlik Kurmak (madde 11) kota oranında toplamak, taşımak, geri kazanmak ve bertaraf etmekle yükümlüdür (madde 9.b, 17,18) Lastik üreticisi lastiğin ömrünü Uzatıcı tedbirleri üretim aşamasında Almak zorundadır.(madde 5.c) Atık üreticileri uygun metot ve teknolojiler ile atıklarını en az düzeye düşürecek tedbirleri almak zorundadırlar.(madde 11) Atıkların geri kazanımı Esastır. (madde 11) Geri kazanımı mümkün olmayan Atıkların bertaraf edilmesi (madde 11) Tehlikeli atıkları ithali yasaktır (madde 13) ÖTL lerin toplanması ve taşıma Esasları ve sistem kurulması (madde 5.a-b, 22,23) Atıkların geri kazanımı Esastır. (madde 1.b, 5 (f,g,ğ,i) 12, 13,14,15,16,18,20,21,23) Geri kazanımı mümkün olmayan Atıkların bertaraf edilmesi (madde 9-c, 24) ÖTL ithalatı yasak Transit geçiş ve ihracatı Basel Sözleşmesi uygulanır (madde 5.ç,d) Nisan 2011 / ANTALYA 3
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği 25 Kasım 2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak, 1 Ocak 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Nisan 2011 / ANTALYA 4
AMAÇ Ömrünü tamamlamış lastiklerin; Çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesinin önlenmesi Geri kazanım veya bertarafı için toplama ve taşıma sisteminin kurulması, yönetim planının oluşturulması ve ömrünü tamamlamış lastiklerin yönetiminde gerekli düzenlemelerin ve standartların sağlanması İthalatı, ihracatı ile transit geçişine ilişkin sınırlama ve yükümlülükler esaslarını belirlemektir. Nisan 2011 / ANTALYA 5
KAPSAM Bisiklet ve dolgu lastikleri hariç, ömrünü tamamlamış diğer tüm lastiklerin atıklardan ayrı olarak toplanması, taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, bertarafı, ithalatı, ihracatı ile transit geçişine ilişkin yasal sınırlama ve yükümlülükleri, alınacak önlemleri, yapılacak denetimleri, tabi olunacak hukuki ve cezai sorumlulukları kapsar. Nisan 2011 / ANTALYA 6
TANIMLAR Lastik: Yolcu ve yük nakil araçları altında bazı bağlayıcı ve güçlendirici bileşenlerle, kauçuktan üretilen, kullanılan takviye malzemesine göre sınıflandırılan araç lastikleri olarak adlandırılan değişik tip ve ebattaki ürünleri, Lastik üreticisi: Lastiği imal eden, ürüne adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle kendini üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişiyi; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçı ile bağımsız ithalatçıları, Geçici depolama: Bu Yönetmeliğin 15 inci maddesine göre yer seçimi yapılan ve bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinde belirtilen teknik özelliklere göre kurulan ve işletilen ÖTL toplama noktalarını, Nisan 2011 / ANTALYA 7
Devam Ömrünü tamamlamış lastik (ÖTL): Faydalı ömrünü tamamladığı belirlenerek araçtan sökülen orijinal veya kaplanmış, bir daha araç üzerinde lastik olarak kullanılamayacak durumda olan ve üretim esnasında ortaya çıkan ıskarta lastikler Ömrünü tamamlamış lastik üreticisi: Lastiği araçlarında kullanarak ÖTL oluşumuna sebep veren gerçek ve tüzel kişiler ile ÖTL oluşumuna sebep verenin bilinmemesi durumunda ise ÖTL leri zilyetliğinde veya mülkiyetinde bulunduran gerçek ve tüzel kişiler Yetkili taşıyıcı: Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde belirtilen özelliklere sahip araçları olan ve kota kapsamında üretici ile sözleşme yapmış gerçek ve tüzel kişiler olarak tanımlanır. Nisan 2011 / ANTALYA 8
GENEL İLKELER ÖTL lerin geri kazanımı esastır. ÖTL lerin ithalatı yasaktır. ÖTL lerin her ne amaçla olursa olsun yakılması yasaktır. Lastik tamirhaneleri, kaplamacılar, perakende satış noktaları, oto sanayi ve benzeri yerlerde ömrünü tamamlamış lastikler açık alanda biriktirilemez. ÖTL üreticisi, aracının lastiklerini değiştirdiğinde eski lastiklerini, lastik dağıtımını ve satışını yapan işletmelere veya yetkili taşıyıcılara teslim eder. ÖTL ler yetkili taşıyıcılara bedelsiz olarak teslim edilir. Yetkisiz kuruluş ve kişilerin taşıma yapması yasaktır. ÖTL lerin yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan kusur şartı aranmaksızın müteselsilen sorumludurlar. Nisan 2011 / ANTALYA 9
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLERİN TESPİTİ Trafik denetimleri Kullanılan lastiklerin kullanım ömrünü tamamlayıp tamamlamadığının tespiti, trafik zabıtası tarafından rutin veya şok denetimlerinde lastiklerin diş derinliğinin ölçülmesi ve hasar durumunun belirlenmesi ile yapılır. Buna ilişkin uygulama ve yaptırımlarda Karayolları Trafik Kanunu ve bağlı düzenlemeleri esas alınır. Nisan 2011 / ANTALYA 10
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLERİN TESPİTİ Muayene istasyonları Araç muayene istasyonlarında lastik diş derinliği ve hasar durumu tespiti yapılır. Kullanılan lastiğin ömrünü tamamlamış lastik olduğunun tespiti halinde, can ve mal güvenliğinin sağlanması amacıyla bu lastiğin sürücü tarafından değiştirilmesi sağlanır. Nisan 2011 / ANTALYA 11
Araç muayenesi veya trafik kontrolünde ÖTL ise ÖTL üreticisi Vadi veya çukurlarda dolgu malzemesi olarak kullanılmamalı Isınmada kullanılmamalı Gösteri vb. için yakılmamalı Doğrudan alıcı ortama bırakılmamalı Katı atık depolama tesislerine kabul edilmemeli Nisan 2011 / ANTALYA 12
BELEDİYELERCE ALINACAK TEDBİRLER ÖTL leri, belediye katı atık depolama tesislerine kabul etmemek, mücavir alan içinde ÖTL üreticilerinin açık alanda ÖTL biriktirmesini önlemek, ÖTL lerin yasal olmayan yollarla taşındığının, izinsiz geçici depolandığının, lisanssız geri kazanıldığı ve bertaraf edildiğinin tespiti halinde, durumu tespit tutanağı ile il çevre ve orman müdürlüğüne bildirmek. Nisan 2011 / ANTALYA 13
KAPLAMACILARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Kaplamacılar, havalı lastiklerinin kaplanmasında E Tip Onay Belgesine sahip olmak, Kaplama faaliyeti esnasında ortaya çıkan atıklar türlerine uygun olarak bertaraf ettirilmesini sağlamak, Kaplamacılar, kaplanan ve/veya kaplanamayacak durumda olan lastik miktarlarıyla ilgili kayıtları EK-3 te yer alan kaplamacı müracaat formu ile her yıl şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa bildirmek zorundadır. Nisan 2011 / ANTALYA 14
Yetkili taşıyıcı Getirdiği Geri kazanım Bertaraf gider ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLERİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Uygun olmayanları Yetkili taşıyıcıya Vermek, Oluşan atıkları bertaraf etmek Römork Havalı lastikleri Ticari araç havalı lastikleri Taban (sırt) Bölgesindeki Dişler kısmen Aşınmışsa ve kaplamaya uygunsa Kaplamaya gider Lastik tıraşlanır Yetkili taşıyıcı Kaplamaya Uygun değilse Kaplamadaki atıklar 80 bar basınç ve 105 C derecede pişirilir Soğuk desen verilmiş Kauçuk lastik sırtına yapıştırılır Tamir işleminden geçirilir Lastik miktarları ile ilgili kayıtları Bakanlığa iletmek Nisan 2011 / ANTALYA 15
YETKİLİ TAŞIYICI Kota kapsamında üretici adına lastik taşımak için üreticilerle sözleşme yapmakla, Araçlarda bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde belirtilen teknik özellikleri sağlamakla, Taşıma işlemlerinde bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesine göre ulusal atık taşıma formu kullanmakla, Nisan 2011 / ANTALYA 16
ARAÇLARIN TEKNİK ÖZELLİKLERİ Taşıma araçlarının normal kasa ve ağ veya branda ile kapatılmış olması, Kasanın her iki yüzünde beyaz zemin üzerine kırmızı renkte, dikey yüksekliği en az 20 cm olan "ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİK TAŞIMA ARACI" ifadesinin yer aldığı sabit veya seyyar uyarı levhalarının bulundurulması, Araçlarda Karayolları Trafik Kanunu gereğince yangın söndürme cihazları bulundurulması, Taşıma esnasında araçlarda il çevre ve orman müdürlüklerinden temin edilecek ulusal atık taşıma formu bulundurulması zorunludur. Nisan 2011 / ANTALYA 17
ÖTL üreticisi Yangın Fare Sivrisinek İçin tedbir almak Araç muayenesi veya trafik kontrolünde Lastik üretici ile yapılmış sözleşme ÖTL ise Yetkili taşıyıcıya teslim edilir lastik satış-dağıtım noktalarına teslim edebilirsin Lastik tamirhanesi Kaplamacılar satış Noktaları oto sanayi vb. teslim edebilirsin ÖTL yetkili taşıyıcısı En fazla 60 gün burda bekler Normal kasa ağ veya branda örtüsü Kasanın her iki yanında kırmızı renkte dikey yüksekliği en az 20 cm olan ÖTL taşıma Aracı yazılı sabit veya seyyar uyarı levhası Yangın söndürme cihazı Ulusal Atık Taşıma Formu Nisan 2011 / ANTALYA 18
GEÇİCİ DEPOLAMA ALANLARININ YER SEÇİMİ Geçici depolama alanları aşağıda belirtilen kriterlere göre seçilir: Geçici depolama alanları, taşkın riskinin yüksek olduğu bölgelerde, heyelan, deprem, çığ ve erozyon bölgelerinde, yangın riski taşıyan alanlar ile tarım ve orman arazileri, meskun mahaller gibi yerlerde kurulamaz. Lastik yığınları yüksek gerilim hatları altında bulunamaz. Nisan 2011 / ANTALYA 19
Araçlarda yangın söndürme Cihazı olacak Yetkili Taşıyıcı Topladığı ÖTL leri Geçici depolama alanına ÖTL ler getirilir Kantarda Giriş çıkış ÖTL miktar ölçülür Kayıt tutulur Her ay İÇOM gönderilir Kırma parçalama Ünitesi varsa Lastikler parçalanır ZEMİN ÖZELLİKLERİ Beton/sıkıştırılmış kil/yangına meydan vermeyen malzeme ile kaplı olmalı vyağmur suyu birikmesi oluşmaması için zemin eğimli olmalı İÇOM depolama İzni alınır Geçici depolanır İtfaiyeden alınmış belgesi DEPOLANA ALANI ETRAFI KRİTERLERİ Lastik yığınları ile depolama sahası sınırı arasında koruma hattı olmalı Lastik yığınları arasında iç yangın yolları ALANIN GENEL ÖZELLİKLERİ açılmalı Sahanın etrafı en az 1.5 m yüksekliğinde Taşkın riski taşımamalı yapı malzemesi ile çevrilmeli Yangın riski taşımamalı Lastik yığınlarının üzeri ve çevresi sivrisinek, Heyelan, deprem, çığ ve erozyon fare gibi zararlıların ürememesi için düzenli riski taşımamalı ilaçlanmalı Tarım ve orman arazisi olmamalı Lastik yığınlarının 300 m daha yakınında açık alanda ateş yakılmamalı Meskun mahalde olmamalı Lastik yığınlarına 60 m den daha yakınında Yüksek gerilim hatlarının ısı üreten cihaz çalıştırılmamalı altında olmamalı Nisan 2011 / ANTALYA Yıldırım tehlikesine karşı paratoner sistemi 20 kurulmalı
LASTİK ÜRETİCİSİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Bu Yönetmeliğin 18 inci maddesine göre EK-2 de yer alan kota müracaat formunu doldurarak, her yıl mart ayı sonuna kadar Bakanlığa kota müracaatında bulunmak, Lastik kullanımı ve ÖTL lerin düzenli toplanması konusunda tüketicinin bilgilendirilmesi için gerekli çalışmaları yapmakla, Geri kazanılması mümkün olmayan ÖTL leri bertaraf ettirmek. Nisan 2011 / ANTALYA 21
Bu Yönetmelik ile ömrünü tamamlamış lastiklerin toplanması, geri kazanımı veya bertarafı konusunda sorumluluk LASTİK ÜRETİCİLERİNE kota kapsamında verilmektedir. Nisan 2011 / ANTALYA 22
KOTA UYGULAMASI VE SORUMLULUKLAR Bakanlık, ÖTL lerin çevre ile uyumlu yönetiminin sağlanması amacıyla üretici sorumluluğu kapsamında kota uygulamasını zorunlu kılar. Üreticiler, her yıl bir önceki yıl iç piyasaya sürülen lastik tonajını hesaba alarak bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği ilk yıl %30, ikinci yıl %35, üçüncü yıl %40, dördüncü yıl %45 ve beşinci yıl %50 devamı yıllarda ise Bakanlığın ortalama lastik aşınma oranını dikkate alarak belirleyeceği oranlarda ÖTL leri toplamak/toplatmak, toplanan miktarın geri kazanımını veya bertarafını sağlatmak ve bu işlemleri Bakanlığa belgelemekle yükümlüdürler. Kota uygulamasında orijinal ekipman olarak verilen, ihraç edilen lastikler ve üretim esnasında ortaya çıkan ıskarta lastikler kota uygulaması kapsamında değerlendirilemez. Nisan 2011 / ANTALYA 23
2007 yılında: 2006 yılında iç piyasaya sürülen lastik miktarının x %30 KOTA ORANINDA ÖTL TOPLANMASI 2008 yılında: 2007 yılında iç piyasaya sürülen lastik miktarının x %35 2009 yılında: 2008 yılında iç piyasaya sürülen lastik miktarının x %40 2010 yılında: 2009 yılında iç piyasaya sürülen lastik miktarının x %45 2011 yılında: 2010 yılında iç piyasaya sürülen lastik miktarının x %50 2012 ve sonrası: 2011 ve sonrası yıllar iç piyasaya sürülen lastik miktarı x bakanlığın lastik aşınma oranına göre Nisan 2011 / ANTALYA belirleyeceği oran 24
GERİ KAZANIM LİSANSI Mekanik kırmayla granül kauçuk, çelik ve tekstilin ayrıştırıldığı tesisler, proliz ve diğer yöntemlerle karbon siyahı ve aromatik yağlar elde eden tesisler, rejenere kauçuk tesisleri ile benzeri tesisler, Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince bilgi ve belgelerle Bakanlığa lisans müracaatında bulunurlar. Lisans müracaatı Bakanlık tarafından uygun bulunanlara beş yıl süreli lisans verilir. Nisan 2011 / ANTALYA 25
ÖTL ler bütün, kesilmiş, dilimlenmiş veya sıkıştırılmış olarak, ses ve darbe absorbe etme özelliği nedeniyle otoyollarda çarpma bariyeri veya ses absorbisyon duvarı, limanlarda iskele takozu ve ayakkabı tabanı gibi işlemelerinde kullanılabilir. Bu gibi işlemler için geri kazanım lisansı alma şartı aranmaz. Enerji geri kazanımı amaçlı uygulamalarda 22/6/2005 tarihli ve 25853 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar Hakkında Tebliğ esasları uygulanır. Tehlikeli madde ve atıklarla kontamine olmuş lastik ve lastik atıkları türlerine uygun olarak Bakanlıktan lisanslı tesislerde bertaraf edilir. Nisan 2011 / ANTALYA 26
MEVCUT DURUM Ülkemizde yıllık yaklaşık 200.000 ton lastik değişim amaçlı olarak piyasaya girmektedir. Kota yükümlülüğü çerçevesinde yaklaşık 800 firmaya kota müracaatında bulunması için yazı yazılmıştır. 2007 yılında 69 firmalardan Bakanlığımıza kotaya tabi olduğunu belirten bilgi ulaşmıştır. Nisan 2011 / ANTALYA 27
MEVCUT DURUM Kotaya Tabi Firmalar 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 94 84 69 55 39 2007 2008 2009 2010 2011 Kotaya Tabi Miktarları 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 199.300 192.300 186.000 188.000 246.018 0 2007 2008 2009 2010 2011 Nisan 2011 / ANTALYA 28
MEVCUT DURUM Bakanlığımızca 13 adet geri kazanım tesisine lisans vermiştir. Bu firmaların toplam kapasiteleri 101.000 ton/yıl dır. Aralık 2010 itibariyle yaklaşık 33.400 ton ömrünü tamamlamış lastik bu tesislerde geri kazanımı sağlanmıştır. Nisan 2011 / ANTALYA 29
Nisan 2011 / ANTALYA 30
MEVCUT DURUM 21 adet Çimento Fabrikasına Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar Hakkında Tebliği çerçevesinde lisans verilmiştir. Bu çimento fabrikalarının toplam kapasiteleri 110.000 ton/yıl dır. Bu fabrikalarda enerji geri kazanımı amaçlı olarak Aralık 2010 itibariyle yaklaşık 39.000 ton ömrünü tamamlamış lastik yakılarak geri kazanımı sağlanmıştır. Nisan 2011 / ANTALYA 31
Nisan 2011 / ANTALYA 32
TOPLAM ÖTL MİKTARI MİKTAR (ton/yıl) 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 39.000 33.401 18.150 17.400 14.500 9.700 4.850 5.000 2007 2008 2009 2010 YILLAR GKT Çimento Nisan 2011 / ANTALYA 33
GEÇİCİ DEPOLAMA İZNİ Geçici depolama tesisi işletecek gerçek veya tüzel kişiler, bu Yönetmeliğin 13, 15 ve 16 ncı maddelerinde belirtilen hükümlere uygun olarak il çevre ve orman müdürlüğünden izin almak zorundadır. Yönetmeliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde belirtilen lastik tamirhaneleri, kaplamacılar, perakende satış noktaları, oto sanayi ve benzeri işletmelerin ÖTL biriktirme yerleri için il çevre ve orman müdürlüğünden izin alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Nisan 2011 / ANTALYA 34
LASTİK DEPOLAMA ALANLARININ MEVCUT DURUMU Bu Yönetmeliğin Geçici 3 üncü maddesi ile 15 ve 16 ncı maddesi doğrultusunda İl Çevre ve Orman Müdürlükleri tarafından 21 adet geçici depolama alanına izin verilmiştir. Bu alanların faaliyet raporları aylık olarak Bakanlığımıza gönderilmektedir. Nisan 2011 / ANTALYA 35
İLGİNİZ ve SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Ayrıntılı Bilgi İçin: Tel : (312) 207 64 80-53 08 Faks : (312) 207 64 46 hsecgin@cevreorman.gov.tr msuceken@cevreorman.gov.tr www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr Nisan 2011 / ANTALYA 36