Yeni Sağlık Meslekleri: Mesleki Sınırların Değişimi Prof.Dr.Osman Hayran İstanbul Medipol Üniversitesi
Meslekleşme İş-Meslek ayrımı Orta çağ: Öğrenilen meslekler : Tıp, hukuk, din 19. Yüzyıl: Kapitalizm : Mühendislik, muhasebecilik, mimarlık 20. Yüzyıl: Sosyal refah devleti : Öğretmenlik, sosyal hizmetler 21.Yüzyıl: Bilgi toplumu : Danışmanlık, proje yönetimi, bilişim
İşin meslekleşme süreci Çıraklık Eğitim müfredatı oluşturma Yerel, ulusal düzeyde örgütlenme Yetkilendirilme ve etik kodların oluşması
Üç tür meslek var Bağımsız meslekler Hekim, Eczacı, Dişhekimi Örgütsel meslekler Sağlık yöneticisi, Hemşire, Tekniker ve Teknisyenler Bilgi işçileri Danışmanlar, Proje mühendisleri, Bilgisayar analistleri
Türler arası geçişler Örnek: ABD ve Kanada da eczacılık daha örgütsel, hemşirelik ise daha bağımsız hale gelmekte.
Profesyonel güç Yapılan işle ilgili kontrolün ne kadarının işi yapanda olduğu anlamına gelmektedir. Örnek: Hekimlik gücü çok gelişmiş bir meslek. Hemşirelik ise hak ettiği güce ulaşmamış durumda.
Gücü etkileyen değişkenler Hiyerarşi: (Yetki) Pazar: (Ücret) Toplum: (Değerler)
Mesleklerin Evrimi ve Mutasyonu Meslekleşme, bilgi ve becerinin tekelleşmesi bazı mesleklerin saygınlığını, gücünü arttırıyor, ancak bu konum, kapitalist ekonomilerdeki pazar dinamikleri ve toplumun beklentileri karşısında uzun süre korunamıyor. Ardından, bazı meslekler için meslek olma özelliğini kaybetme (deprofesyonalizasyon) veya proleterleşme süreci geliyor, ancak, profesyonellerin bilgi ve yenilik üretme yeteneği nedeni ile bu da tam olarak mümkün olamıyor. Bu bir evrim şeklinde ve bazen mutasyonlara uğrayarak devam ediyor.
Daha özet bir deyişle kapitalist ekonominin kendi dinamikleri, rekabetçi güçleri, meslekleri hem yıkıyor, hem yenilerini oluşturuyor, hem de sınırları değiştiriyor. (Adler, P.S. 2001. Market, hierarchy and trust: The knowledge economy and the future of capitalism. Organ. Sci. 12(2) 215-234.)
Değişimi zorlayan gelişmeler Demografik ve epidemiyolojik değişimler sonucu yaşlanan toplumlarda yeni hizmet türleri gündeme gelmektedir. Evde bakım Palyatif bakım Huzurevleri
Bilimsel gelişmeler ile yeni teknolojilere uygun olarak yeni meslekler, uzmanlıklar ortaya çıkmakta, yeni yasal ve yönetsel düzenlemeler gerekmektedir. Teletıp Robotik cerrahi Genetik teknoloji
Sağlık alanındaki mesleklerin çeşitliliğindeki artış, aralarındaki bağımlılığı da arttırmakta, güç alanlarını etkilemektedir. Her alanda ekip hizmeti Malpraktis zorlamaları Yönetilen sağlık bakımı
Bilişim teknolojileri sayesinde profesyoneller ile sıradan insanlar arasındaki bilgi açığı giderek kapanmakta, uzmanın önemi azalmaktadır. İnternetin sağlık amaçlı kullanımı PubMed kullanımı
Sağlık alanındaki gelişmeler, mesleklerin özellikle de hekimliğin eskiden var olan izole ve seçkinci özerkliğini terk ederek, geniş bir paydaş grubu ile karşılıklı bağımlılık ilkesinde hizmet sunumuna doğru evrilmesine neden olmaktadır. Bunun sancılı bir geçiş olacağı ortadadır.
En iyi sağlık meslekleri ve 2020 ye kadar beklenen büyüme hızları (ABD): 1-Biyomedikal mühendis (%62) 2-Dental hijyenist (%38) 3-Ergoterapist (%33) 4-Optometrist (%33) 5-Fizyoterapist (%39) 6-Kiropraktör (%28) 7-Konuşma terapisti (%23) 8-Eczacı (%25) 9-Podiatrist (%20) 10-Solunum terapisti (%28)
Gelecekte önemi çok artacak olan sağlık meslekleri 1. -Doktor asistanı 2. -Eczacı 3. -Fizyoterapist 4. -Sağlık enformasyon yöneticisi 5. -Ergoterapist 6. -Radyoloji teknisyeni 7. -Laboratuvar teknisyeni 8. -Paramedik 9. -Klinik araştırma yöneticisi 10. -Sağlık yöneticisi
Yeni gelişecek sağlık meslekleri -Telecerrahi uzman ve teknikerleri -Hospitalistler -Sağlık hizmeti navigatörleri -Yaşam sonu terapistleri -Nano-medikler (tıbbi uygulamalarda nanoteknolojileri kullanabilen kişiler) -Akıllı kontakt lens üreticileri -Hafıza cerrahları -Oktojeneryan hizmet sunucuları (nostaljistler) -Organ nakil ajanları
2221 Nursing professionals Examples of the occupations classified here: - Clinical nurse - District nurse - Nurse anaesthetist - Nurse educator - Nurse practitioner - Professional Nurse - Public health nurse - Specialist nurse
Some related occupations classified elsewhere: - Professional midwife - 2222 - Paramedical practitioner - 2240 - University lecturer - 2310 - Vocational education teacher - 2320 - Associate professional nurse - 3221 - Associate professional midwife - 3222 - Nursing aide (hospital) - 5321
3221. Nursing associate professionals Examples of the occupations classified here: - Associate professional nurse - Assistant nurse - Enrolled nurse - Practical nurse Some related occupations classified elsewhere: - Professional nurse 2221 - Clinical nurse consultant - Specialist nurse 2221 - Professional midwife 2222 - Associate professional midwife 3222 - Nursing aide (hospital or clinic) 5321 - Nursing aide (home) - 5322
5321 Health care assistants Examples of the occupations classified here: - Birth assistant (clinic or hospital) - Nursing aide (clinic or hospital) - Patient care assistant - Psychiatric aid Some related occupations classified elsewhere: - Nurse (professional) - 2221 - Nurse (associate professional) - 3221 - Ambulance worker - 3258 - Nursing aide (home) - 5322