HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ

Transkript

1 HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ Zelha Türk*, Serpil Türker **, Pelin Gökoğlu***,Eda Ulutaş**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi Eğitim Gelişim Hemşiresi,*** Fulya Acıbadem Hastanesi Ekip Lideri,**** Fulya Acıbadem Hastanesi Fizyoterapist ÖZET Yatan hasta katlarında hemşirelerin hastalara verdikleri eğitimin etkinliğini değerlendirmek amacı ile bu araştırma planlandı. Araştırma; tanımlayıcı araştırmadır. Araştırmanın evrenini, Özel Acıbadem Fulya Hastanesi'nde tarihleri arasında yatan hasta katlarında tedavi olan 64 hasta oluşturmuştur. Araştırmada tüm evren örnekleme dahil edilmiştir. Veriler; araştırmacı tarafından litaratür destekli geliştirilen 22 sorudan oluşan anket formu ile yüz yüze görüşme tekniğiyle toplandı. Anket formunun birinci bölümünde, hastaların demografik özellikleri yer aldı. İkinci bölümünde ise, hastaların, ameliyattan önce,ameliyattan sonra ve taburculukta hangi eğitimleri aldığına yönelik sorular ile eğitimin etkinliğine yönelik sorular yer almaktadır. Anketin uygulama süresi ortalama 15 dakika sürmüştür. Elde edilen veriler SPSS 16.0 kullanılarak analiz edilmiştir. Hastalara verilen eğitimlere bakıldığında; ameliyattan önce verilmesi gereken eğitimlerin %100 oranında olduğu görülmüştür. Ameliyattan sonra verilen eğitimlerde, sigara bırakma tavsiye eğitimi % 56,2 (n=36 ), taburculukta ise, acil durumlarda yapılacaklar %76,5 (n= 49) oranıyla en düşük sıralarda yer almaktadır. Diğer eğitim başlıklarında ise oran %100 olduğu görülmektedir. Hastaların hemşireler tarafından verilen eğitimlere yönelik düşüncelerinin dağılımı incelendiğinde ; hastalar hemsirelerin verdiği bilgileri yeterli bulmuş (% 86), hemşirelerin ilgisinden (%100) memnun kalmışlardır. Hastalar hemşirelere rahatça soru sorabildiklerini (%100) ve sorularına karşılık aldıkları cevapların yeterli olduğunu (%100) düşünmektedir. Hastaların, hasta eğitim süreçlerinde en fazla sözlü olarak bilgilendirildikleri ( %100) görülmektedir. Kullanılan yöntemler arasında yer alan video gösterimi ise ilgili hastalarda hiç kullanılmadığı görülmüştür. Hastalar, kimlerden eğitim aldınız sorusuna % 89 (n=57) en yüksek oranla hemşirelerden eğitim aldıklarını ifade etmişlerdir. Anahtar kelimeler: Hasta eğitimi. GİRİŞ Hasta eğitimi ; hasta ve ailesine bilgi, tutum, değer, davranış, ve beceri kazandırmak için yapılan eğitimlerdir (5). Dünyada 20. yüzyılın ilk dönemleri ve 19. yüzyılın sonlarına kadar insanların çoğu hastalandıklarında ailelerinden bakım alırlardı. İlk ziyaretçi hemşireler, hastaları, aileleri, ve toplumları sanitasyon-temizlik ve hasta bakımı konularında eğitirlerdi ' ların sonu ve 70' lerin başı tüm dünyada hasta eğitim döneminin başlangıcı olarak kabul edilir (7). Eğitimde hastanın istendik davranışları kazanarak sağlığına en kısa sürede ulaşması amaçlanmaktadır. Hasta eğitimi, hastanın tanı tedavisini anlaması, kendi bakımına aktif katılması,

2 sağlığını yeniden kazanması, komplikasyonların önlenmesi ve evde bakımın sürdürülmesine yardım eder (2,8,9). Hasta eğitiminde kullanılacak yöntem ve tekniklerin seçiminde hastanın öğrenme gereksinimleri hasta ve hemşirelerin özellikleri ve tercihleri, eğitimin içeriği, eğitimin yapılacağı ortam, eğitimin süresi ile kaynaklar dikkate alınmalıdır. Hastada mümkün olduğu kadar düşünmeyi uyandıracak, soru sormasını destekleyecek, eğitimi aktif tutacak yöntem ve teknikler tercih edilmelidir. Hasta okur yazar değilse broşür gibi kaynaklar verilmelidir ( 3,4,6). Eğitim planlanırken toplumsal ve kültürel değerler, sağlık inançları, sosyo-ekonomik yapı dikkate alınmalıdır (3,9). Hemşireler, eğitimin etkinliğini arttırmak için yetişkin eğitimi ilkelerini göz önünde bulundurmalıdır. Eğitimin etkinliği hastanın hastalığa ve hastaneye uyumunu kolaylaştırma, olası yan etkileri önleyebilme, hastalığa yönelik endişe ve sorunlarla başa çıkabilme, hastalığa uyum sağlayıp gerekli davranış değişikliği ve yaşam biçimini gerçekleştirebilmeleri için önemli olduğunu vurgulayan araştırmalar vardır (8,9). Bu araştırmada hemşirelerin hastalara verdikleri eğitimin etkinliğini belirlemek amacı ile yapıldı. GEREÇ VE YÖNTEM: Araştırma; tanımlayıcı araştırmadır. Araştırmanın evrenini, Özel Acıbadem Fulya Hastanesi'nde tarihleri arasında yatan hasta katlarında tedavi olan 64 hasta oluşturmuştur. Araştırmada tüm evren örnekleme dahil edilmiştir. Veriler; araştırmacı tarafından litaratür destekli geliştirilen 22 sorudan oluşan anket formu ile yüz yüze görüşme tekniğiyle toplandı. Anket formunun birinci bölümünde, hastaların demografik özellikleri yer aldı. İkinci bölümünde ise, hastaların; ameliyattan önce, ameliyattan sonra ve taburculukta hangi eğitimleri aldıklarına yönelik sorular ile eğitimin etkinliğine yönelik sorular yer almaktadır. Anketin uygulama süresi ortalama 15 dakika sürmüştür. Elde edilen veriler SPSS 16.0 kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmanın yapılması için öncelikle etik kurul ve kurum izni alındı. BULGULAR

3 Hastaların %81,2 'si erkek, %59,4 ü evli, %54,7 si lise mezunu, %78 i işçidir. Hastaların %9,3 ü sağlığa zararlı hiçbir alışkanlığı olmadığını, %18,7 si sigara içtiğini, %29,7 si alkol kullandığını,% 42,3'ü spor yapmadığını ifade etmiştir. Tablo 1: Hastalara Verilen Eğitim Başlıkları Ameliyattan önce Ameliyattan sonra Taburculuk Hastalara verilen bazı eğitim başlıkları n % Hastanenin genel kuralları ve hasta odasının tanıtımı Ameliyat günü yapılacaklar ( Kan, idrar tahlilleri, film çekilmesi) Ameliyat hakkında bilgi ( Kaç saat süreceği, nasıl yapılacağı ) Ameliyat öncesi açlık süresi,diyet ve beslenme Düşmeleri önleme Ağrı yönetimi El hijyeni 52 81,2 Tıbbi ekipmanın etkin kullanımı 58 90,6 Sigara bırakma tavsiye eğitimi 36 56,2 Ameliyat sonrası yeme içme zamanı Ameliyat sonrası tuvalete çıkma zamanı 59 92,1 Verilen ilaçların neler olduğu ve ne işe yaradığı Oluşabilecek yan etkiler (kanama, ateş, yaranızda akıntı, şiddetli ağrı) Kullanılacak ilaçların neler olduğu ve ne işe yaradığı) 60 93,7 Beslenme ve diyette uyulması gereken kurallar Banyo yapma zamanı ve şekli Hareket ve egzersiz (spor yapma, merdiven çıkma, araba kullanma) Doktor kontrolüne gelme tarihi İlaç kullanımı Banyo yapma Hareket ve Egzersiz Acil durumlarda yapılacaklar 49 76,5 Beslenme ve diyet Hastalara verilen eğitimlere bakıldığında; ameliyattan önce verilmesi gereken eğitimlerin %100 oranında olduğu görülmüştür. Ameliyattan sonra verilen eğitimlerde, sigara bırakma tavsiye eğitimi % 56,2 (n=36 ), taburculukta ise, acil durumlarda yapılacaklar %76,5 (n= 49) oranıyla en düşük sıralarda yer almaktadır. Diğer eğitim başlıklarında ise oran %100 olduğu

4 görülmektedir. Tablo 2: Hastaların Hemşireler tarafından Verilen Eğitimlere Yönelik Düşüncelerinin Dağılımı Düşünceleri n % Hemsireler tarafından yapılan bilgilendirmelerin yeterliği Hemsirelere rahatça soru sorabilme Eğitimin süresinin yeterliliği Hemşirenin ilgisinden memnun olma Hemşirelerin, hastaların sordukları sorulara cevaplarının yeterliliği Eğitim sırasında hemşirenin özellikleri Yeterli Yeterli Yeterli Memnun Memnun değil Yeterli Güleryüz olma Deneyimli olma İhtiyaçları karşılayabilme 51 76,6 Bilgilendirici olma Güven verebilme 60 93,75 Hastaların hemşireler tarafından verilen eğitimlere yönelik düşüncelerinin dağılımı incelendiğinde ; hastalar hemsirelerin verdiği bilgileri yeterli bulmuş (% 86), hemşirelerin ilgisinden (%100) memnun kalmışlardır. Hastalar hemşirelere rahatça soru sorabildiklerini (%100) ve sorularına karşılık aldıkları cevapların yeterli olduğunu (%100) düşünmektedir. Hastaların, hasta eğitim süreçlerinde en fazla sözlü olarak bilgilendirildikleri ( %100) görülmektedir. Kullanılan yöntemler arasında yer alan video gösterimi ise ilgili hastalarda hiç kullanılmadığı görülmüştür. Hastalar, kimlerden eğitim aldınız sorusuna % 89 (n=57) en yüksek oranla hemşirelerden eğitim aldıklarını ifade etmişlerdir. SONUÇ Hastaların %86'sı hemşirelerin verdiği bilgileri yeterli bulmuş, %100 hemşirelerin ilgisinden memnun kalmışlardır. Hastalar, hemşirelere rahatça soru sorabildiklerini ve sorularına karşılık aldıkları cevapların yeterli olduğunu düşünmektedir. KAYNAKLAR 1-Aktürk Z. (2005) Nedeni ve nasılıyla sağlık eğitimi. Sağlıkta Nabız Dergisi, Sayı 17, s.19 2-Avşar, G.; & Kaşıkçı,M. (2007). Klinik hemşirelerin uyguladıkları hasta eğitiminin değerlendirilmesi.4. Uluslar arası ve 11. Ulusal Hemşirelik Kongresi ( Kongre Kitabı). Ankara.5-8 Eylül,206-3-Bulut H. (2006). Acil servislerde hasta ve yakınlarını bilgilendirmenin memnuniyet üzerine etkisi. Ulus Travma Acil Cerrahi Dergisi, Cilt 1, Sayı 12, Ankara, s Erdem Y, Bayraktar G. (2003). Klinikte Yatan Hastaların Hemsirelik Rollerini Algılama Durumlarının

5 Belirlenmesi. II. Uluslar arası IV. Ulusal Hemsirelik Kongresi, Antalya 5-( Heidantal. P.; Braaten, N.; Desmond, M.;& Shah, S.A(2008) Patiend and health care education.ın P. Kelly (Ed), Nursing ) 6- Krouse.JH. Video modlling to educate patients.journal of advanced nursing Blackwel Science.2001;33 (6): Özkan S. Hasta eğitiminde hemşirenin rolü. İçinde : 1. Uluslar arası ve V. Ulusal Hemşirelik eğitimi kongre kitabı : ) 8- Salvage J.Nursing in action strengthening nursing and midwifery to support health for all. Tercüme: Ülker S. Hemşirelikte Etkinliğe doğru eylem. Ankara. Aydoğdu Ofset ( ) 9-Şenyuva, E., & Taşocak, G.(2007) Hemşirelerin hasta eğitimi etkinlikleri ve hasta eğitim süreci.hemşirelik dergisi 15(59),