S E S İ N İ N A N I L M A Z G Ü C Ü Yazan:Uçar Demirkan Başlangıçta derin ve koyu bir sessizlik ve mutlak zaman vardı.burada sözü edilen mutlak zaman, Einstein ın ünlü formülünü bulduğunda Ohh my got -aman tanrım-diye bağırdığı zamandır.einstein ın tanrı dediği zamandır. Bu mutlak zaman öncesizdir ve sonrasızdır.yaratılmamıştır ve yok edilemez.erişilemezdir ve idrak de edilemez.her şey ondan gelir ve ona döner. Tekdir ve benzeri olamaz. Mutlak zaman kendi üzerine çöktü ve büyük bir patlama oldu.sonraları,bu büyük patlamaya Big Bang denildi.big Bang bağıl zamanın başlangıcı oldu.bu patlamanın yaklaşık 14,5 milyar yıl önce olduğuna dair varsayıma dayalı hesaplamalar yapılmaktadır. Zamanın büzülmesi ve kendi üzerine çökmesi sırasında sessizliğe ve karanlığa aklın alamayacağı büyüklükte bir enerji dağılması oldu.böylece,tüm varlıkların temelini oluşturan enerji ortaya çıkmış oldu. Bu sırada,büyük bir ses de oluştu.devasa ses dalgaları patlama noktasından çevreye doğru dairesel devinimlerle yayılmağa başladı.ses dalgaları karanlığı ve sessizliği kaplamaya başladı.günümüzde halen uzayın durmaksızın-bu devasa ses dalgaları nedeniyle- genişlediği varsayılmakta ve uzayın sınırının olup olmadığı tartışılmaktadır. Uzayın sınırı varsa, ses dalgaları oraya ulaşıp sınıra çarpıp geri dönecek midirler?o zaman ses dalgaları ile dönen ses dalgaları çarpışacak mıdır.böyle bir çarpışmanın etkisi ne olacaktır?dinsel inanışlarda belirtilen Kıyamet denilen olay bu mu olacaktır? Diğer yandan,milyarlarca kilometre aralıklı(devasa frekanslı)ses dalgaları mutlak zamanda yayılırken, enerji gruplaşmaları da bu dairesel sicimin üzerinde oluşmağa başlamışlardır.bunlardan devasa gökadalar ortaya çıkmıştır.gökadalarda ise sayısız güneşler ve onların çevresinde sayısız gezegenler oluşmuştur.bu dairesel sicim biçimindeki ses dalgaları üzerindeki gökadaları bu sicime ipliklerle bağlanmış balonlar gibi dizilmişlerdir.her bir sicimin bir uzay olduğuna dair varsayımlar yapılmaktadır.bu durumda, Big Bang ten sonra zamanda sayısız uzaylar oluşmuştur.bunlardan biri de bizim uzayımızdır. Bazı bilimsel araştırmalar,uzayın genişleyerek büyümesini başlatan kozmik olayın sesini ortaya çıkarmışlardır.yapılan çalışmalar sonucu;evrenin ilk 760 bin yılına ait ses simülasyonu (benzetiöğrence)çıkarılmıştır.simülasyon,bir sistemi tüm yönleri ile temsil edebilen bir model oluşturmadır.ses dalgalarına dayalı uzay oluşumunun izleri bulunmuştur. Evren,ilk dönemlerinde ses dalgalarını sürekli daha uzaklara yaymıştır.evren genişledikçe soğuduğundan, bu durum,ses dalgalarının da giderek azalarak yayılmasına yol açmıştır.bir süre sonra bu ilk patlamadaki devasa ses dalgaları, kişioğullarının kulaklarının duyamayacağı frekansa-titreşime- inmiştir. Yaklaşık bir trilyon yıl sonra,uzaydaki sesleri hiçbir cihaz saptayamayacaktır. 1
Ses;katı,sıvı ve gaz durumundaki varlıkların oluşturduğu ortamlarda yayılabilen enerji türü olarak tanımlanmaktadır.gerçekten de,hoparlörün sesini açınca,önünde yanan mumun ışığının titreştiğini gözleriz.keza,bir soprano, aryayı tiz perdeden yüksek sesle söyleyince,opera binalarındaki tavana asılı avizelerin taşlarını şakırdatmaktadır. Ses enerjisinin başka enerjilere dönüşebildiği ileri sürülmektedir.ses enerjisi,devinim ve ısı enerjisine dönüşebilmektedir.ayrıca,bazı apmullerdeki elektrik enerjisi el çırpmasından çıkan sesle ortaya çıkmakta(ampul yanmakta) ve bir el çırpmasında ise ampul kapanmaktadır.bu durumda,ses enerjisi elektrik enerjisine de dönüşebilmektedir. Sekiz enerji türü olduğu ileri sürülmektedir.bunlar: Potansiyel(duragan) enerji-kinetik(devinimsel)enerji-ısı enerjisi-ışık enerjisi-elektrik enerjisikimyasal(etkileşimler)enerjisi-nükleer enerji-ses enerjisidir. Potansiyel enerjinin ayrımına Yunan filozofları da varmışlardır ve bu enerjiye ruh-tin-demişlerdir.bunun dışındaki enerji türleri ise fotonların-en küçük atom altı parçacıkların-evrenin ses dalgaları üzerindeki dönüşleri ve yörüngeler arasında sıçramalar yapmaları sonucu, bizim onları algılama biçimimize göre adlandırılmaktadır.temelde,enerji bir tektir.bizler onu,değişik adlarla algılamaktayızdır. Enerji varlıklarda duragan olarak bulunmakta ve koşullar gerektirdiğinde diğer yedi enerji türünün ortaya çıkması olanaklı olmaktadır.havada duragan enerji vardır.bu duragan enerji,gerekli koşullar oluştuğunda ses(gök gürlemesi),ışık(şimşek çakması) ve elektrik(yıldırım düşmesi) enerjileri olarak ortaya çıkmaktadır.sudaki duragan enerji barajlarda kinetik enerji ve sonra elektrik enerjisi olarak ortaya çıkmaktadır.tsunami dalgalarında da kinetik enerji oluşmaktadır. Hiçbir enerji yok olmamaktadır.bizim algılamalarımızdaki değişikliklere göre başka bir enerjiye dönüşmektedir.diğer yandan;evrendeki toplam enerji miktarı da hiç artmamakta ya da eksilmemektedir.ünlü Lavoisier yasasına göre hiçbir şey yoktan var olmamakta ve var olan bir şey de yok olmamakta dır.bu yasa,enerji için de geçerli olmak gerekir. Canlıların çevreleriyle sürekli madde ve enerji alışverişi yaptıkları ve varlıklarında enerji dönüşümlerini gerçekleştirdikleri varsayılmaktadır. Gerçekte,madde ve enerji diye iki ayrı olgu yoktur.madde,bir enerji yumağından,topağından başka bir şey değildir.gerçekten de benim bedenim organlardan,organellerden oluşmaktadır.bunlar ise hücrelerden, hücreler moleküllerden, moleküller atomlardan, atomlar ise atom altı parçacıklardan kuarklardan- oluşmaktadır.kuarklar ise Big Bang te ortaya çıkmış enerji yüklü parçacıklarıdır. Kuantum kuramında da maddenin en küçük parçası kuanta titreşimleri olup bunlar da enerjidir. Bu durumda benim bedenim bir enerji yumağından başka bir şey değildir.bu nedenle, ruhbilimle uğraşanlar, kişioğlunun çevresinde bir ışık,bir hale-orora-olduğunu ileri sürmektediler.buradan, benim ışın yaydığım anlaşılmaktadır.bu da benim bir madde olmadığımı,bir enerji topağı olduğumu belirtmektedir. 2
Benim gibi,su,hava,taşlar,binalar,bitkiler,hayvanlar ve tüm varlıklar da birer enerji topağıdırlar.içlerindeki potansiyel enerji koşullar oluştuğunda diğer yedi türden enerji olarak belirmektedir. Dolayısıyla; Einstein ın E=mc2 fomülü de anlamını yitirmektedir.gerçekten de madde yoksa,tüm maddeler de birer enerji topağıysa o takdirde formülün anlamı enerji=enerji olmaktadır ki bu da bir aynılığın formüle edilmesidir. Kuantum kuramına göre madde dediğimiz olgular, bizim onları algılamalarımız sonucunda ortaya çıkmaktadırlar.yoksa,temelde hepsi enerjiden ve giderek foton yığınlarından başka bir şey değildirler.diğer yandan, tüm enerjilerin-bu arada sesin-de foton yığınlarından başka bir şey olmadıklarını düşünmek de normal olmaktadır. Görüldüğü gibi ses enerjisi, Big Bang le ortaya çıkmış ve sicim kuramına göre uzayları oluşturmuş olup günümüzde de önemli roller oynamayı sürdürmektedir. Ses;katı, sıvı ve gaz durumundaki maddelerin oluşturduğu ortamlarda yayılabilen bir enerji türüdür.ses;atmosferde oluşan ve canlıların işitme organları tarafından algılanabilen periyodik-biribirini izleyen-basınç değişimleridir. Sesin bir enerji türü olduğunun kanıtı; yanardağların patlamaları, göklerin gürlemeleri,depremlerde n önce ya da sırasında duyulan sesler,iç organlarımızda ortaya çıkan sesler olmaktadır. İç kulakta ses,elektriksel enerji ye dönüştürülür..beyne sinirlerce ulaştırıldığında, kimyasal enerjiye dönüşür ve algılanır. Ses gibi diğer duyularımız da enerji türleri olarak çalışırlar.göz retinası ışığı elektriksel enerjiye döndürür,beyinde kimyasal anerjiye dönüşür.kas-dokunma duyusu-kimyasal, mekanik ve ısı enerjilerini elektriksel enerjiye dönüştürüp beyne yollar ve orada kimyasal enerjiye dönüşüp algılanır.dilde ve burunda kimyasal enerji ortaya çıkar, elektrıksel enerjiye dönüşüp beyne gider ve orada kimyasal enerjiye dönüşüp algılanır.görüldüğü gibi;duyu organlarımız çalışırken durmaksızın enerji yaratmakta ve dönüştürmekteyiz. Fizikte ses;hava,katı, sıvı ya da gaz ortamlarda oluşan basit bir mekanik-devinimsel-düzensizliktir.ses,bir maddedeki moleküllerin-ya da atom altı parçacıkların-titreşimleri sonucu ortaya çıkar.örneğin,bir demir parçasına çekiçle vurduğumuz zaman,o maddenin içindeki molekülleri,atomları ya da atom altı parçacıkları titreştiriyoruz.buradan,bir enerji belki de birden çok enerji çünkü bu durumda demir aynı zamanda ısınır da-ortaya çıkıyor.buna ses diyoruz. Sesin yayılması için maddesel ortama gereksinim vardır.her enerji gibi,ses de dalga durumunda yayılır.bu nedenle boşlukta(havasız ortamda)sesin yayılmadığı ileri sürülmektedir.oysa,boşluk diye bir şey yoktur.her yerde,uzayda,gezegenler arasında,galaksiler arasında atom altı parçacıklar vardır ve durmadan dolaşmaktadır.o nedenle,ses dalgaları boşluk dediğimiz uzayda da dalgalar halinde yayılmaktadır.ancak,bizim kulak yapımız-belki de geliştirdiğimiz ses aygıtlarımız- bu ses dalgalarını algılayamamaktadır. 3
Ses,dalgalar halinde yayılır.her enerjinin temelinde bulunan fotonlar-en küçük atom altı parçacıklar-ses enerjisi için de geçerlidir.dolayısıyla,ses de tanecikler olarak yayılır.tanecikler ne denli sık ise,ses de o denli hızlı yayılmaktadır. Ses katıdan sıvıya,sıvıdan gaza geçerken azalır.ayrıca,dış etkenler de(yeller,gece-gündüz farkı,sıcaklık değişiklikleri ) sesin hızı üzerinde etkili olur.ses dalgaları;katılarda 5000m/s,sularda 1453m/s ve havada 340m/s hızla yayılmaktadır. Frekans ya da titreşim sayısı;bir olayın birim zaman içinde(örneğin bir saniyede)kaç kez yinelendiğini gösteren sayıdır.ses frekansı(hz)hertz olarak belirtilmektedir.iki yinelenme arasında geçen süreye period denilmektedir. Bazı varlıkların algılayabildiği seslerin frekansı şöyledir: Kişioğulları:20-20.000 Hz Mavi balina:2-20 Hz Katil balina:0,5-125.000 Hz Fil.1-20.000Hz Güvercin:0,1 Hz Yarasa:2.000-110.000 Hz Seslere duyarlılık açısından en iyi durumda olan varlık katil balinalar olmaktadır.yarasalar da seslere duyarlılık açısından biz kişioğullarından daha yetenekli görünmektedirler. Her ses fotonların titreşiminden,deviniminden oluşur.sesin bazı özellikleri vardır. Sesin şiddeti vardır.sesin şiddeti,titreşimlerin büyüklüğüne ve sesi algılayanın ses kaynağına uzaklığına bağlıdır. Sesin yüksekliği;saniyedeki titreşim sayısıdır.titreşim sayısı çoksa ses tiz perdeden oluşur. Sesin tonu:titreşen maddenin türüne göre ses ayrı şiddet ve ayrı yüksekliktedir.buna,seslerin değişikliği denilir. Ses oluşturan her madde,sesin kaynağıdır. Gerçekte;bir ses çıkardığımızda,foton lar devinmeğe başladığından doğuşkanları aracılığıyla biriıbirine bağlanmış ultrasonik dalgalar,radyo dalgaları,röntgen ışınları,kızıl ötesi ışınları,ışık,gamma ışınlarını çıkartmış olmaktayız. Uzayda ses var mıdır?kimilerine göre,uzayda ses yoktur. Kimilerine göre vardır,ancak giderek yok olmaktadır.başka bir görüşe göreyse her türden sesler,uzayda özgürce dolaşmaktadır. 4
Nitekim;ünlü ozan Baki: Avazeyi-sesi-asumana-gökyüzüne,uzaya-Davut-davudi sesli yalvaç-gibi sal Baki-hep,süresiz-kalan bu kubbede-yuvarlak gökyüzünde-bir hoş sada-ses-imiş.ozana gore bir ses bir kez uzaya salındı mı o artık hiç yitmez.orada hep kalır. Dalgalar;mekanik ve elektromanyetik olarak ikiye ayrılmaktadır.elektromanyetik dalgalar uzayda yayılmaktadır.mekanik dalgalar ise,bir yayılma ortamına(bir maddeye)gereksinim duyar.bu nedenle,ses dalgaları katıda,sıvıda ve gazda yayılır.boşlukta yayılmaz denilmektedir. Oysa,gaz denilen maddeler havadan hafif olup uçabilen maddelerdir.atom altı parçacıklar ve kuarklar da gaz madde halinde bulunmaktadır.o nedenle;sesin uzayda da yayıldığını varsaymak olasıdır. Nitekim;bazı araştırmacılar,uzayın genişleyerek büyüme sürecini başlatan kozmik olayın-big Bang ınsesini kanıtlamışlardır.demek ki,ses uzayda da yayılmaktadır ve yayılmasını sürdürmektedir. Mikro kozmos-uzay-da ses var mıdır? Pisagorcular,varolan canlı ve cansız her şeyin bir sesi olduğunu söylemişlerdir.ancak;günümüzde bu konuda araştırmalar yapılmadığı anlaşılmaktadır.gök gürültüsü,göğün çıkardığı seslerdir.depremler sırasında yeraltından sesler gelmektedir.bunların,yerkürenin sesleri olduklarını düşünmek olasıdır. Ses ilk duyulduğu ana göre neden yavaşlar?gökyüzünden geçen bir uçağın sesi giderek azalır ve sonunda duyulmaz olur.bunun nedeni,şu olmaktadır.ses iletimi sırasında,ses enerjisinin bir kesimi,içinden geçtiği ortamdaki taneciklerin biribirileriyle çarpışmasına yol açar.bunun sonucu,ses ısı enerjisine dönüşür ve o nedenle sesin kendi enerjisi azalır ve ses duyulmaz olur. Şimşek çakarken ve yıldırım düşerken çok yüksek sesler çıkar.şimşek ve yıldırım,atmosferdeki bulutlar arasında ya da bulutlarla yeryüzü arasında ortaya çıkan çıkan elektriksel boşalmadır.bu sırada,ortaya çıkan elektrik enerjisi önce 20.000 santigrad derecede ısı enerjisine-güneşin yüzeyinin üç katı sıcaklıkdönüşür.sonra ışık enerjisine dönüşür.bu ışık,şimşek kanallarından dışarı doğru yayılırken akustik-sesdalgalarına dönüşür.buradan ortaya çıkan sese gök gürlemesi denilmektedir.böylece,göğün ses çıkardığı anlatılmak istenmektedir. Ayni biçimde depremlerden önce yer altından sesler geldiği birçok deprem sonrasında rapor edilmiştir.bazı kez,yerin altından gelen patlama sesleri duyulmaktadır. Bazı depremlerde havadan sesler geldiği de belirtilmiştir. Deprem yüzeye yakın yerlerde oluşmuşsa duyulan sesler o denli yüksek ve çok olmaktadır. Bu sesleri de yıldırım ve şimşek olaylarında olduğu gibi yer kürenin enerji dönüşmesi sonucunda çıkardığı anlaşılmaktadır. 5
Atom bombasının atılması sırasında da çok yüksek bir ses oluşmuştur.buna blast etkisi denilmektedir.gerçekten de kimyasal tepkimeler sonucunda çok yüksek ses dalgaları oluşmaktadır.tıpkı Big Bang de olduğu gibi. Atom bombası atıldığında yıkıcı ses dalgaları oluşmaktadır.bu sesler,kulağımızın duyduğu ses dalgalarından daha yüksek ve hızlıdır.çevredeki varlıklara çarparak yansır ve geri döner ve bir kez daha yıkıcı güç kazanır.atom bombasının blast etkisinin yanında termal etki(çok yüksek ısı),ışın etkisi(radyasyon),arta kalan radyasyon etkisi(serpinti) de yıkıcı sonuçlar doğurmaktadır. Diğer yandan,rusların blast etkili-ses dalgalı- füzeler yaptıkları ve bununla uçak düşürdüklerine dair belirtiler de bulunmaktadır.bu füzeler,uçağa çarpmamakta ve uçağın yakınında havada patlamaktadır.oluşan ses dalgaları uçağın kullanılmasını olamaksız kılmakta ve uçak düşmektedir. Bunun yanında;amerika Birleşik Devletlerinde ilk kez polis ses dalgalı silah da kullanmıştır.(lrad)denilen akustik ses dalgalı bu silahlar G 20 zirvesi sırasında göstericilere karşı kullanılmıştır.bu silahların çıkardığı sese karşı kulak tıkaçları etkili olamamaktadır.ancak,özel yapılı çelik başlıkla korunmak olanaklı olmaktadır. Ses silahı;beyin fonksiyonlarını etkilememekte ve fakat kişileri bayıltmaktadır.yüksek ya da düşük frekanslı sesleri kişiye yönlendirmek temeline dayanmaktadır.kulak dışındaki organlara etki etmemektedir. İleride daha büyüklerinin kitle imha silahı olarak kullanılabileceği anlaşılaktadır. Ses ile ilgili bir mucize de telefonla konuşma olmaktadır.telefonla ses nakli nasıl olmaktadır? Günümüzdeki cep telefonlarının temelinde radyolar vardır.radyoları ilk kez Nikolai Tesla bulmuştur.bu süper zeki bilim adamı ayrıca elektrik,radar,floranslı ampul,bilgisayar,faks makinesi,x ışınları,kişioğlunun beynindeki alfa,beta,teta dalgalarını bulmuştur. Alternatif elektrik akımını(evlerde kullandığımız elektriği) ve kablosuz kullanılabilecek elektrik akımını bulmuştur.bu nedenle,gizemli bir biçimde ölü bulunmuştur. Cep telefonu nasıl çalışmaktadır? Bunun için önce telefonun bulunması gerekiyordu.önceleri,claude Chappe adlı bir Fransız,telgrafı bulmuş ve telli telgrafla harf taşımayı geliştirmiştir.bundan esinlenen ve karısı sağır olduğu için ses üzerinde yoğunlaşan Alexander Graham Bell 1876 yılında ilk telli telefonu bulmuş ve Thomas Edison ise bunu geliştirmiştir. Sonraları,1929 yılında G.Karawinkel adlı bir Alman, posta idaresi adına ilk görüntülü telefonu bulmuştur.cep telefonunu ise 1973 yılında Michael Cooper bulmuştur. Kablolu telefonda kablonun içinde yer alan maddenin atomları(molekülleri) titreşerek ses bir yerden diğerine taşınıyordu.en uygun madde bakır olduğu için o kullanılıyordu. 6
Cep telefonu,başlangıçta Alexander Graham Bell in telefonu ile Nikolai Tesla nın radyosunun birleştirilmesi ile ortaya çıkmıştır.cep telefonlarından önce,genellikle otolarda kullanılan radyo telefonlar vardı.türkiye de de uzun süre bu tür telsiz telefonlar otomobillerde kullanılmıştır. İlk cep telefonunu Michael Cooper Motorola firmasında geliştirmiştir.her cep telefonunda iki radyo istasyonu vardır.biri;konuşmayı baz istasyonlarına ulaştırır.diğeri ise istasyondan gelen yayını alır ve sese dönüştürüp kulağa ulaştırır. Bu durumda,radyo nasıl çalışır sorusu akla gelmektedir.radyo dalgaları;müziği,konuşmaları,resimleri görünmez biçimde havanın içinden milyonlarca kilometre ötelere ulaştırır.radyo,elektromanyetik radyo dalgalarındaki ses parçacıklarını elektronik ortama sonra da ses ortamına taşır. Radyo dalgaları: Radyo yayınları;kablosuz ev telefonları;otomatik garaj kapıları;kablosuz ağlar(internet);uzaktan kumandalı oyuncaklar;televizyon yayınları;cep telefonları;gps alıcıları(araçlarda yer belirleyiciler);uydu iletişimi;polis telsizlerinde kullanılmaktadır. Radyo dalgaları nedir? Radyo ve televizyon yayınlarında,diğer kullanım alanları olan iletişim sistemlerinde kullanılan radyo frekanslı elektromanyetik ışınımlardır. Elektromanyetik ışınım nedir? Atomlardan çeşitli biçimlerde ortaya çıkan enerji türleri ve bunların yayılma biçimleri elektromanyetik ışınım(radyasyon)olarak adlandırılmaktadır. İçinde x ışını ve diğer ışınımların ve görülebilen ışığın da bulunduğu radyasyonlar;dalga boyları ve frekanslarına göre spectrum(yelpaze)oluşturur.yelpazenin bir ucunda en büyük dalga boylu ışınımlar bulunur.bunların enerjileri ve frekansları en küçüktür.diğer uçta ise küçük dalga boylu ışınlar vardır.enerjileri ve frekansları çok yüksektir.x ışınları ve diğer ışınlar böyledir. Radyasyonların(ışınımların) en küçük birimi fotonlardır.yani,onlar da enerji topağıdırlar.fotonların kütleleri yoktur ve boşlukta ışık hızında enerji paketleri biçiminde yayılırlar.kuantumlar olarak da anılırlar. Ses de bu yelpazeye dahildir. Ultrason nedir? Ultrason,ses dalgalarından yararlanılarak görüntüleme sağlayan bir yöntemdir.bunlar,kişioğlunun duyamayacağı yükseklikte ses dalgalarıdır.yarasaların sesle avını bulma sisteminden yararlanılarak bulunmuştur. 7
Ultrasonun çalışma ilkesi,ses dalgalarının değişik doku ve organlardan değişik biçimde yansıması olgusudur.geri yansıyan ses dalgaları,bir işlemci-bilgisayar-içerisinde işlenip görüntüye dönüşür.-ne garip değil mi?kişioğlu beyni bunu yapamamaktadır.-sert organlar beyaz,yumuşak organlar gri,sıvılar ise siyah görüntü olarak belirmektedir. Buraya dek sesin ne denli güçlü bir enerji olduğunu gördük.ses ile ilgili çalışmaların daha da yoğunlaşacağı anlaşılmaktadır.bu ne zamana dek sürecektir? Kutsal kitaplarda sözü edilen İsrafil adlı meleğin ortaya çıkması ile sesler de son bulacaktır.son ses,israfil in borusundan çıkan ses olacaktır.bu ses,kişioğlu kulağının duyacağı seslerden mi olacaktır?yoksa,israfil in borusundan çıkan sesin yıkıcı gücü ile tüm yerküre ve belki de uzayımız son bulmuş mu olacaktır? İsrafil, Sur u üflediğinde tersine Big Bang mi ortaya çıkacaktır? Yoksa İsrafil borusunu öttürdü de kıyamet başladı mı? Yoksa tüm varlıklar-dolayısıyla evrendeki tüm enerji-bilim adamlarının varlığını ileri sürdükleri kara deliklerce-belki de bunların arkasındaki algılanamaz büyüklükteki stek karadelikçe-çekilmeye başladı mı? Yoksa;bu büyük karadelik kutsal kitapların sözünü ettiği Araf mı? 8