MTADergisi 121, 17-31, 1999 BATI BAKIRKÖY (İSTANBUL) TERSİYER ÇÖKELLERiNİN OSTRAKOD VE FORAMİNİFER TOPLULUĞU Ümit ŞAFAK*, Niyazi AVŞAR* ve Engin MERiÇ" ÖZ Bu çalışmada Bakırköy havzasının batı kesiminde açılmış su sondajı örnekleri incelenmiş, elde edilen mikropaleontolojik veriler değerlendirilmiştir, lâboratuvar incelemeleri sonucunda, sondajla yüzeyden tabana doğru Pliyosen. Geç Miyosen ve Geç Eosen yaşlı çökellerin kesildiği gözlenmiştir, Pliyosen'de ostrakodlardan 14 cins ve 25 tür. bentik foraminiferlerden 10 cins ve 8 tür, Geç Miyosen'de ostrakodlardan 6 cins ve 11 tür, bentik foraminiferlerden 9 cins ve 9 tür, Geç Eosen'de ostrakodlardan 11 Cins ve 11 tür, bentik foraminiferlerden 20 cins ve 6 tür tanımlanmıştır, istifte Pliyosen yaş aralığında Cyprideis seminulum (Reuss), C. Pannonica (Mehes), C. anatolica Bassionuni, C. torosa (Jones), C. sublittoralis sublittoralis Pokorny gibi Tetis provensi özelliği sunan, C. tuberculata (Mehes), C. trituberculata Krstic, C. pontica Krstic gibi az sayıda olup Pontik havza karakteri taşıyan türler yer almaktadır. Ayrıca Loxoconcha sp.. Semicytherura sp., Xestoleberis margaritae Mueller. X, ventricosa Mueller, X. reymenti Ruggieri, X. communis Mueller, Darwinula stevensoni (Brady ve Robertson), D. cylindrica Straub, llyocypris cf. bradyi (Norman), Candona (Candona) altoides Petrovski. C. (Candona) parallela pannonicazalanyi, C. (Candona) decimai Freels, C. (Candona) candida (Muller). C. (Candona) neglecta Sars, Heterocypris salına salina (Brady), Eucypris dulcifons Diebel ve Pietrzenuik gibi türler istifte gözlenmektedir. Pliyosen yaş aralığında Siphonaperta aspera (d'orbigny), Quinqueloculina seminula (Linne), Eponides concameratus (Wiliamson), Cibicidoides sp., Cibicides advenum (d'orbigny), Asterigerina sp., Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), Challengerella bradyi Bulman. Hottinger ve Oesterle, Elphidium crispum (Linne) gibi bentik foraminiferler de tanımlanmıştır. Üst Miyosen'de Cyprideis seminulum (Reuss). C. pannonics (Mehes), C. anatolica Bassionuni. C. torosa (Jones), C. pontica Krstic, Tyrrhenocythere triebeli Krstic. Xestoleberis ventricosa Mueller. X. reymenti Ruggieri, llyocypris cf. gibba (Ramdohr), Heterocypris salına salina (Brady) gibi ostrakod türleri, Quinqueloculina seminula (Linne), Q cf. lamarckiana (d'orbigny), Quinqueloculina sp. 1. Ouinquelocu!ina sp. 2, Cibicidoides sp. Eponides concameratus (Williamson), Lobatula lobatula (Walker ve Jacobs). Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), Porosononion subgranosum (Egger), Elphidium crispum (Linne) gibi bentik foraminiferler yer alır. Üst Eosen Cytherella triestina Kollmann, Bairdia subdeltoidea (Muenster), B. elongata Lienenklaus, B. cymbula Deltel, ö. crebra Deltel, Bairdoppilata cf. gtoberti Keij, Triebelina punctata Deltel, Schizocythere appendiculata appendiculata Triebel, S. tessellata tessellata (Bosquet), Eucythere sp. 1. Eucythere sp. 2, Thracella apostolescui Sönmez, Krithe rutoti Keij. Echinocythereis isabenana Oertli, Leguminacytherets genappensis Keij, Nucleolina multicostata (Deltel). Pokornyella osnabrugensis (Lienenklaus), P. ventricosa (Bosguet), Hermanites paijenborchiana Keij, H. triebeli Stchepinsky, Ouadracythere vermiculafa (Bosquet), O. hulusu Sönmez-Gökçen, Cytheretta tenuistrata (Reuss). C. bartonica Sönmez-Gökçen, Xestoleberis subglobosa (Bosquet), X. muelleriana Lienenklaus, Uroleberis sp.. Paracypris contracta (Jones) gibi ostrakodları içerir. Bu seviyede Halkyardia minima (Liebus), Sphaerogypsina globula (Reuss). Asterigerina rotula (Kaufmann), Chapmanina gassinensis (Silvesiri), Nummulites fabianii (Prever), N. striatus (Bruguiere) gibi bentik foraminiferler gözlenmiştir. Batı Bakırköy-Ataköy civarında açılmış iki sondaj kuyusu örneklerinin değerlendirilmesi sonucunda yörede Geç Eosen'de sığ denizel, Geç Miyosen'de oldukça sığlaşmaya yönelik bir tuzluluk azalması ve kapalı yerel çanaklar şeklinde birikmelerin başladığı ortamların varlığı söz konusudur. Pliyosen'de ise sudaki tatlılaşma bütünüyle çoğalarak lagüner, zaman zaman da çok sığ denizel koşullara dönüşüm göstermiştir. GiRiŞ 210.00 metre derinlikli iki su sondajı kuyusuna ait örneklerin incelenmesi sonucunda gerçekleştirilmiş- İnceleme alanı civarında Akartuna, 1953; tır (Şek. 1). Erentöz, 1953-Pamir, 1954; Ozansoy, 1962 1964; Araştırmanın amacı, inceleme bölgesinin Ter- Sönmez, 1963; Sönmez-Gökçen, 1964, 1973; Asla- siyer stratigrafisini, ostrakod faunasundan ağırlıklı ner, 1966, Şafak, 1997 değişik zamanlarda ayrıntılı jeolojik çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışma da Ata- yararlanılarak, ostrakod ve bentik foraminiferler ile ortaya koymak ve bu zaman aralığında oluşan orköy civarı (Bakırköy batısı) için açılmış 292.00 ve tam değişimlerini yansıtmaktır. * Çukurova Üniversitesi Müh. Fak. Jeoloji Mühendisliği Bölümü. 1330 Balcalı-Adana. ' istanbul Üniversitesi Müh. Fak. jeoloji Mühendisliği Bölümü. 34850, Avcılar-lstanbul.
18 Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ Yapılan sondajla tanımlanan ostrakodların or- Eucypris gibi tatlı su karakteri taşıyan ostrakod cins tamsal dağılımlarından, Pliyosen düzeyinde Cypri- lerinin de aynı düzeylerde bulunması ile, ortamın de/s, Loxoconcha cinsleri İle, Xestoleberis gibi la- çok sığ denizel koşullar yanı sıra, akarsu etkinliğinin gün ve litoral özellikli cinslerin bulunduğu, bu arada fazlaca görüldüğü lagün özelliği taşıdığı belirlenmiştir. Darwinula, llyocypris. Condona, Heterocypris, tir.
Üst Miyosen'de Cyprideis ile, özellikle Tyrrhenocythere cinsi gibi lagün, Xestoleberis gibi litoral deniz özellikli, llyocypris, Heterocypris gibi göl ortamı özelliği sunan cinslerin bir arada bulunması, akarsu etkinliğinin görüldüğü bir lagüne geçişi yansıtmaktadır. Üst Eosen ise içerdiği Cytherella, Bairdia, Schizocythere, Eucythere, Echinocythereis, Leguminocythereis, Pokornyella, Hermanites, Ouadracythere, Xestoleberis gibi ostrakod cinsleri ile genellikle sığ denizel bir ortama işaret etmektedir. Araştırma başlarken 50 gr. lik kuru örnek tartılarak yıkama yapılmış, ayıklanarak mikrofosil tayinine geçilmiştir. Tayini yapılan ostrakodların cins ve türleri sayılmış, buradan ostrakodların yanal ve düşey dağılımları hesaplanmış ve sayısal olarak bollukları ortaya çıkarılmıştır. Ostrakodların frekansını belirten simgeler Çizelge 1'de gösterilmiştir. Çizelge 1- Ostrakodların frekans tablosu (Sissingh, 1972 den değiştirilerek alınmıştır). STRATİGRAFİ inceleme alanında yapılan sondaj örneklerinin incelenmesi sonucunda bölgede tabanda Geç Eosen, üzerinde uyumsuzlukla Geç Miyosen ve Pliyosen yaşlı birimlerin yer aldığı ortaya çıkarılmıştır. Ataköy W, kuyusu olarak bilinen kuyudan alınan verilere göre, üst düzeyden itibaren 123.00 m ye kadar kireçtaşı bantlı kiltaşı ve silttaşı, 124. 00-250. 00 metreler arasında marn, kireçtaşı bantlı kiltaşı-silttaşı seviyeleri yer alır. 251. 00-292. 00 metreler arası kiltaşı bantlı marn ve kireçtaşı seviyelerinden oluşur. Bu sondaja ait mikropaleontolojik verilerle 1. 00-123. 00 metreler arasında Pliyosen, 124. 00-250. 00 metreler arasında Geç Miyosen, 251. 00-292. 00 metreler arasında ise Geç Eosen düzeylerinin varlığı saptanmıştır (Şek. 2). kuyusunda 25. 00-210.00 metreler arasında kireçtaşı, marn bantlı kiltaşı ve silttaşı seviyeleri gözlenmiştir. Bu sondajdan derlenen mikropaleontolojik verilerle 25.00-30.00 metrelerden başlayarak kuyu tabanına doğru 205.00-210.00 metrelere dek devam eden bir Geç Eosen'in varlığı belirlenmiştir (Şek. 3). EOSEN Priyaboniyen Bu kat, istif içerisinde kiltaşı bantlı, beyazımsı sarı renkli kireçtaşı, marn, kiltaşı-silttaşı litolojisinde gözlenmiştir. Bu seri istif ortalarında Cytherella triestina Kollmann, alt düzeylerinde Bairdia elongata Lienenklaus, B. cymbula Deltel, B. crebra Deltel, B. inceğizensis Sönmez-Gökçen, istifte yaygın olarak Bairdoppilata gliberti Keij, Schizocythere appendiculata appendiculata Triebel, S. tesseliata tessellata (Bosguet), Eucythere sp., üst kesimlerde ve az sayıda görülen Krithe rutoti Keij, K. obesa Sönmez- Gökçen, istifte yaygın ve sayıca fazla olan Leguminocythereîs genappensis Keij, Nucteolina multicostata (Deltel), Pokornyella osnabrugensis (Lienenklaus), P. ventricosa (Bosguet), Hermanites paijenborchiana Keij, H. triebeli Stchepinsky, Ouadracythere vermiculata (Bosguet), Cytheretta bartonica Sönmez-Gökçen, Cyîherurasp., Xestoleberis subglobosa (Bosguet), X. mueiieriana Lienenklaus, Uroteöerissp., Paracypris contracta (Jones) gibi sığ deniz özelliği gösteren ostrakod türlerini, Pyrgo sp.. Triloculina sp., Lenticulina sp., Polymorphina sp., Vaginulopsis sp., Lagena sp., Siphonodosaria sp., Cibicidoides sp., Textularia sp., Stomatorbina sp., Nuttalides sp., Elphidium sp., Halkyardia minima (Liebus), Sphaerogypsina globula (Reuss), Asterigerina rotula (Kaufmann), Amphistegina sp., Pullenia sp., Chapmanina gassinensis (Silvestri), Heterostegina sp., Nummulites fabianii (Prever), N. striatus (Bruguiere), Operculina sp., Discocyclina sp., Asterocyclina sp. gibi sığ denizel bentik foraminiferleri içermektedir (Morkhoven, 1962; Sönmez-Gökçen, 1964) (Çizelge 1, 2, 5 ve 6) (Levha l, II, III; IV).
20 Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERİÇ
BAKIRKÖY TERSİYER ÇÖKELLERi 21
22 Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ ÜST MİYOSEN Tortoniyen Tortoniyen açık renkli, marn ve kireçtaşı arabantlı kiltaşı, silttaşı litolojisinden oluşmuştur. Bu kat, istifin başından sonuna dek gözlenen Cyprideis seminulum (Reuss), C. pannonica (Mehes), C. anatolica Bassiouni, istifin başlangıç kesiminde daha çok bulunan C. torosa (Jones) gibi lagüner, sayısı ve bulunduğu örnek adedi az, istifin taban kesimlerinde görülen Xestoleberis ventricosa Mueller, X. reymenti Ruggieri gibi litoral, llyocypris bradyi (Norman), /. cf gibba (Ramdohr) ile istifte yaygın görülen Heterocypris salina salina (Brady) gibi gölsel özellikli ostrakodlar, Ouinqueloculina seminula (Linne), Q. cf. lamarckiana d'orbigny, Quinqueloculina sp. 1, Ouinqueloculina sp. 2, Triloculina cf. schreiberiana d'orbigny, Eponides concameratus (Williamson), Cibicidoides sp., Lobatula lobatula (Walker ve Jacob), Asterigerina sp., Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), Porosononion subgronosum (Egger), Elphidium crispum (Linne) gibi lagüner litoral ortam karakteristiği bentik foraminiferleri içerir (Çizelge 3 ve 4). (Levha l, II, IV) Ayrıca istifte Prienella sp., Viviparussp., gibi mikro gastropodlar (Levha V), pelesipodlar, Chara sp. ve otolitler gözlenmiştir. Tortoniyen ile alt sınırında yer alan Priyaboniyen (Üst Eosen) katı arasında açılı uyumsuzluk vardır. Ortamın, çok sığ denizel koşullar yanı sıra zaman zaman akarsu etkinliğinin baskın olduğu bir lagün özelliği taşıdığı düşünülür (Morkhoven, 1962; Sissingh, 1972; Carbonnel, 1978; Bassiouni, 1979; Yassini, 1979; Freels, 1980, Taner, 1982; Ünal. 1996). Messiniyen Messiniyen katı yine açık renkli marn ve kireçtaşı arabantlı kiltaşı, silttaşı litolojisinde gözlenir. Sayıca az C. anatolica Bassiouni ile Cyprideis seminulum (Reuss), C. Pannonica (Mehes), C. pontica Krstic, Tyrrhenocythere triebeli Krstic gibi lagün ortamının karakteristiği ostrakod türleri, Quinqueloculina seminula (Linne), Asterigerina sp., Ammonia compacta Hofker, Elphidium crispum (Linne) gibi bentik foraminifer cins ve türleri bu katı temsil ederler (Çizelge 3 ve 4) (Levha l, II; lll). Yukarıda adı geçen ve Tetis bölgelerinde çok gözlenen Cyprideis türleri yanında, Paratetis kuşağı içerisinde ve Ponsiyen'de tanımlanmıştır Tyrrhenocythere triebeli Krstic türünün (Krstic, 1975; Tunoğlu ve Gökçen, 1985) istifte yer aldığı örnekten itibaren bu katın sınırı çizilmiştir, istif içerisinde Avimactra sp., Pirenella sp. gibi mikro pelesipod ve gastropodlar (Levha V), Chara sp. bulunmuştur. Ortam genellikle lagüner karakter gösterir (Bassiouni, 1979, Taner, 1997). PLİYOSEN Yer yer kireçtaşı bantlı kiltaşı ile silttaşları bu serinin litoljisini oluşturur. Cyprideis seminulum (Reuss), C. pannonics (Mehes), C. anatolica Bassiouni, C. torosa (Jones), C. sublittoralis sublittoralis Pokorny, X. ventricosa Mueller, Heterocypris salina salina (Brady), Eucypris dulcifons Diebel ve Pietrzenuik, Eucypris sp., Amonia compacta Hofker, Elphidium crispum (Linne) Pliyosen'in başından sonuna dek gözlenen ostrakod ve bentik foraminifer cins ve türleridir. Pliyosen'in ortalarında Urocythereis favosa exedata Uliczny, Loxoconcha sp. 1, Loxoconcha sp. 2, X. reymenti Ruggieri, llyocypris cf. bradyi (Norman), llyocypris sp., Eucypris sp., Ammonia parkinsoniana (d'orbigny), Elphidium crispum (Linne) gibi ostrakod ve bentik foraminifer türleri görülür. Urocythereis favosa exedata Uliczny dışındaki diğer fosiller Pliyosen'in başından sonuna dek yer alır. C. pontica Krstic serinin alt düzeylerine doğru, Cyamocytheridea dertonensis Ruggieri, Semicytherura sp., Danwinula stevensoni (Brady ve Robertson), D. cylindrica Straub, Candona (Candona) para/e/a Pannonica Zalanyi, C. (Candona) decimai Freels, C. (Candona) candida Muller, C. (Candona) neglecta Sars istifin üst kesimine doğru olan örneklerde yer alan ostrakod türleridir. Cypria sp. ise serinin alt düzeyinde gözlenir. Ayrıca çoğunlukla Pliyosen başı ve orta düzeylerinde Avimactra, Hydrobia, Pirenella, Gyraulus, Valvata gibi mikro mollüskler, Pliyosen sonlarında Chara sp, istifin tümünde otolitler gözlenmiştir (Çizelge 7 ve 8) (Levha l, II, V). Çalışmada Pliyosen yaş aralığında yer alan lagün ortamının karakteristiği Cyprideis seminulum (Reuss), C. Pannonica (Mehes), C. anatolica Bassi-
BAKIRKÖY TERSİYER ÇÖKELLERi 23
24 Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ
BAKIRKÖY TERSİYER ÇÖKELLERi 25
Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ
BAKIRKÖY TERSİYER ÇÖKELLERi 27
Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ
BAKIRKÖY TERSİYER ÇÖKELLERi 29 ouni, C. torosa (Jones), C. sublittoralis sublittoralis Pokorny gibi, Akdeniz provensinde çoklukla bulunan türler sayıca bol olarak, C. tuberculata (Mehes), C. trituberculata Krstic, C. pontica Krstic gibi, daha çok Pontik havza karakteri taşıyan türler ise sayıca çok az bulunmaktadır. Loxoconcha cinsinin farklı türde olabilecek değişik tipleri ile Semicytherura sp. ise litoral ortam için iyi bir belirteçtir. Xestoleberîs margaritae Mueller, X. ventricosa Mueller, X. reymenti Ruggieri, X. communis Mueller türleri litoral deniz, Darwinula stevensoni (Brady ve Robertson), D. cylindrica Straub, llyocypris cf. bradyi (Norman), Candona (Candona) altoides Petrovski, C. (Candona) parallela pannonica Zalanyi,, C. (Candona) decimai Freels, C. (Candona) candida (Muller), C. (Candona) neglacta Sars, Heterocypris salina salina (Brady), Eucypris dulcifons Diebel ve Pietrzenuik, Cypria sp. ise göl ortamı özelliği gösteren türlerdir (Morkhoven, 1962; Freels, 1980). Pliyosen'de ayrıca Siphonaperta aspera (d'orbigny), Quinqueloculina seminula (Linne), Eponides concameratus (Williamson), Cibicidoides sp., Cibicides advenum (d'orbigny), Asterigerina sp., Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), Challengerella bradyi Billman, Hottinger ve Oesterle, Elphidium crispum (Linne) gibi genellikle litoral ortam özellikli bentik foraminiferler tanımlanmıştır. Ortam oldukça sığ denizden akarsu etkinliğinin fazla olduğu bir lagüne geçişi simgeler. SONUÇLAR Bu çalışma Bakırköy havzasının (istanbul) batı kesiminde açılmış iki su sondajı kuyusunun örneklerinin incelenmesi ile gerçekleşmiştir. W, adı ile bilinen ilk kuyunun örneklerindeki mikropaleontolojik verilerle üstten tabana doğru Pliyosen-Miyosen ve Eosen serileri, W 2 adı ile bilinen ikinci kuyuda ise Eosen serisi kesilmiştir. Bu durumda iki sondaj arasında bir fayın varlığı söz konusu olmalıdır. istif kireçtaşı, kiltaşı bantlı marn ve kireçtaşı, marn-kireçtaşı bantlı kiltaşı-silttaşı ile kireçtaşı bantlı kiltaşı-silttaşı litolojisinde gözlenmektedir. Bu iki sondaj kuyusu örneklerinin mikropaleontolojik değerlendirilmesi sonunda Priyaboniyen'de (Üst Eosen) W, kuyusu içerisinde Cytherella triestina Kollmann, Bairdia subdeltoidea (Muenster), Bairdoppilata gliberti Keij, Thracella apostolescui Sönmez, Leguminocythereis genappensis Keij, Nucteolina multicostata (Deltel), Pokornyella ventricosa (Bosquet), P. osnabrugensis (Lienenklaus), Cytheretta tenuistriata (Reuss), C. bartonica Sönmez-Gökçen, Xestoleberis subglobosa (Bosquet), gibi ostrakod; Halkyardia minima (Liebus), Sphaerogypsina globula (Reuss), Asterigerina rotula (Kaufmann), Chapmanina gassinensis (Silvestri), Elphidium sp., Nummulites fabianii (Prever), N. striatus (Bruguiere) gibi bentik foraminifer cins ve türleri, W 2 kuyusu içerisinde Cytherella triestina Kollmann, C. ihsaniyensis Sönmez-Gökçen, Bairdia subdeltoidea (Muenster), B. elongata Lienenklaus, B. cymbula Deltel, B. crebra Deltel, Bairdoppilata gliberti Keij, Triebelina punctata Deltel, Schizocythere appendiculata appendiculata Triebel, S. tessellata tessellata (Bosquet), Krithe rutoti Keij, K. obesa Sönmez-Gökçen, Echinocythereis isabenana Oertli, Leguminocythereis genappensis Keij, Leguminocythereis sp., Nucleolina multicostata (Deltel), Pokornyella osnabrugensis (Lienenklaus), P. ventricosa (Bosquet), Hermanites paijenborchiana Keij, H. triebeli Stchepinsky, Quadracythere vermiculata (Bosguet), Q. hulusu Sönmez-Gökçen, Cytheretta concinna Triebel, Xestoleberis subglobosa (Bosquet), X. muelleriana Lienenklaus, Uroleberis sp., Paracypris contracta (Jones) gibi ostrakod; Halkyardia minima (Liebus), Sphaerogypsina globula (Reuss), Asterigerina rotula (Kaufmann), Chapmanina gassinensis (Silvestri), Nummulites fabianii (Prever), N. striatus (Bruguiere), gibi bentik foraminifer cins ve türleri bulunmuş olup, bu formlar sığ denizel ortamı belirtmektedir. Tortoniyen'de (Üst Miyosen) Cyprideis seminulum (Reuss), C. pannonica (Mehes), C. anatolica Bassiouni, C. torosa (Jones), C. pontica Krstic, Semicytherura sp., Xestoleberis ventricosa Mueller, X. reymenti Ruggieri, llyocypris bradyi (Norman), I. cf. gibba (Ramdohr), Heterocypris salina salina (Brady) gibi ostrakod, Ouinqueloculina seminula (Linne), O. cf. lamarckiana d'orbigny, Triloculina cf. schreiberiana d'orbigny, Eponides concameratus (Williamson), Cibicidoides sp., Lobatula lobatula
30 Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ (Walker ve Jakob), Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), Porosononion subgranosum (Egger), Elphidium crispum (Linne) gibi bentik foraminifer türleri bulunmuştur. Ortam, değinilen mikrofaunanın özelliklerine göre akarsu etkinliğinin baskın olduğu sığ denizel bir özellik sunar. Messiniyen'de (Üst Miyosen) Cyprideis seminulum (Reuss), C. pannonica (Mehes), C. anatolica Bassiouni, C. pontica Krstic, Pontik havzada, ponsiyen'de tanımlanmış olan Tyrrhenocythere triebeli Krstic gibi ostrakod; Quinqueloculina seminula (Linne), Asterigerina sp., Ammonia compacta Hofker, Elphidium crispum (Linne) gibi bentik foraminifer cins ve türleri bulunmuştur. Pliyosen'de ise Limnocythere sp., Cyprideis seminulum (Reuss), C. pannonica (Mehes), C. anatolica Bassiouni, C. torosa (Jones), C. tuberculata (Mehes), C. trituberculata Krstic, Cyamocytheridea dertonensis Ruggieri, Urocythereis favosa exedata Uliczny, Loxoconcha sp., Xestoleberis ventricosa Mueller, X. reymenti Ruggieri, X. communis Mueller, Darwinula stevensoni (Brady ve Robertson), D. cylindrica Straub, llyocypris cf. bradyi (Norman), llyocypris sp., Candona (Candona) altoides Petkovski, C. (Candona) parallela pannonica Zalanyi, C. (Candona) decimai Freels, C. (Candona) candida Muller, C. (Candona) neglecta Sars, Heterocypris salina salina (Brady), Eucypris dulcifons Diebel ve Pietrzenuik, Eucypris sp. gibi ostrakod; Siphonaperta aspera (d'orbigny), Quinqueloculina seminula (Linne), Eponides concameratus (Williamson), Cibicidoides sp., Cibicides advenum (d'orbigny), Asterigerina sp., Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), Challengerella bradyi Billmann, Hottinger ve Oesterle, Elphidium crispum (Linne) gibi bentik foraminifer cins ve türleri tatlı su girişiminin bulunduğu sığ denizel koşulları sunar. Sonuç olarak bu çalışma ile Bakırköy havzası batısında, iki sondaja ait veriler ile, Pliyosen-Eosen yaş aralığını simgeleyen istifin tüm ortamsal ve kronostratigrafik konumlan ortaya konulmuştur. KATKI BELİRTME Yazarlar, bu araştırmanın gerçekleşmesi için sondaj örneklerini sağlayan Prof. Dr. Okay Eroskay'a (Kültür Üniversitesi) teşekkürlerini sunarlar. Ayrıca ostrakod örneklerinin elektron mikroskobunda (Jeol. JSM-6400 Scanning Microscope) fotoğraflarının çekimi için gerekli olanağı sağlayan Sayın Refik Üreyen (Arçelik Ar-Ge Merkezi Başkanı) ve fotoğrafları çeken Sayın Turgay Gönül'e (Arçelik Ar- Ge Merkezi) teşekkürü borç bilirler. DEĞİNİLEN BELGELER Yayına verildiği tarih, 29 Temmuz 1998 Akartuna, M., 1953 Çatalca-Karacaköy bölgesinin jeolojisi: istanbul Üniv. Fen Fak. Monog. No. 13, istanbul. Aslaner, M., 1966 Tozaklı-Poyralı linyitleri ve Pınarhisar civarının jeolojisi: MTA Derg.. 66. Ankara. 126-
BAKIRKÖY TERSİYER ÇÖKELLERi 31 142. Bassiouni, M. A., 1979 Brackische und marine Ostrakoden (Cytherideinae, Hemicytherinae, Trachyleberidinae) aus dem Oligozaen und Neogen der Turkei: Geol. Jb. Reihe B, Heft 31, 200 Honnover. Carbonnel, G., 1978 L'espece Cyprideis pannonica Mehes: 1908 {Ostracoda} dans la Tethys au Messinien (Miocene). Docum. Lab. Geol. Fac. Sci. 72, s: 79-97, Lyon. Erentöz, C., 1953 Etudes geologiques dans la region de Çatalca (istanbul). MTA Yayl. Ser. B, no. 17, Ankara. Freels, D., 1980 Limnische Ostrakoden aus Jungtertiaer und Quartaer der Turkei: Geol. Jb., B 39, 3-169, 2Abb., 18 Taf., Hannover. Krstic, N., 1975 Pontian ostracodes in Paratethys and Tethys. Proc. VI congres R. C. Mediterranean Neogen Stratigraphy, Bratislava. Morkhoven, F. P. M. van, 1962 Post Paleozoic Ostracoda. Elsevier edit., 1: 244 s. Ozansoy, F., 1962 Doğu Trakya Alt Oligosen Antrakoterienleri. MTA Derg., 58, 85-96, Ankara., 1964 Fosil memeli faunizon birimleri ışığında Trakya Tersiyer kronostratigrafisi. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Antropoloji, cilt l, no. 2, Ankara. Pamir, H. N., 1954 Recherches geologiques au Bassin d'ergene. Rev. Fac. Sci. Univ. d'istanbul, serie B, t. 19, fasc. 1, istanbul Sissingh, W., 1972 Late Senozoic Ostracoda of the South Aegean Island Arc. Utrecht Micropaleontological Bulletins. 6: 187, Utrecht. Sönmez, N., 1963 Deux nouveaux genres d'ostracodes du Paleogene de Thrace (Turquie). Rev. Micropal. v. 6, no. 2. Paris. Sönmez-Gökçen, N., 1964 Notice sur le nouvel age determine par les Ostracodes de la serie a Congeria du Neogene des environs de Çatalca (Thrace): MTA 63, Ankara., 1973, Etüde paleontologique (Ostracodes) e! stratigraphique de niveaux du Paleogene du Sud- Est de la Thrace, MTA Yayl. 147, 1-117, Ankara. Şafak, Ü., 1997 Bakırköy Havzası (istanbul) Tersiyer Çökellerinin Ostrakod Faunası, Yerbilimleri, Sayı 30. s. 255-285, Adana. Taner, G., 1982 Die Molluskenfauna und Pliozaen Stratigraphie des Halbinsel-Gelibolu, Tome 25, Serie C1: Geologie., 1997 Das Pliozaen des östlichen Dardanellen- Beckens, Turkei: Molluskenfauna und Stratigraphie. Ann. Naturhist. Mus. Wien, 98 A, 35-67. Wien. Tunoğlu, C. ve Gökçen, N., 1985, İncipınarı-Kurtkuyusu (Sinop batısı) yöresi Üst Miyosen istifinin Yeni Ostrakod Faunası, Yerbilimleri, 12, 19-38, Ankara. Ünal, A., 1996 Gelibolu Yarımadası Neojen istifinin ostrakod biyostratigrafisi: Yüksek Müh. Tezi, Hacettepe Üniv. 160 s, Ankara. Yassini, l., 1979 The littoral system ostracodes from the Bay of Bou-İsmail, Algeiers, Algeria. Revista Espanola de Micropaleontologia, 11 (3), 353-416, Espagne.
LEVHALAR
LEVHA-I Şek. 1- Cytherella triestina Kollmann Ataköy W, sondaj kuyusu, 274 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 2- Bairdoppilata cf. gliberti Keij Ataköy W, sondaj kuyusu. 273 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x40 Şek. 3-4- Triebelina punctata Deltel 3- sondaj kuyusu, 205-210 no.lı örnek. Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x80 4- sondaj kuyusu. 195-200 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sağ yan görünüm. x80 Şek.5- Schizocythere tessellata tessellata (Bosquet) sondaj kuyusu, 195-200 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 6- Schizocythere appendiculata appendiculata Triebel sondaj kuyusu, 195-200 no.lı örnek. Üst Eosen (Priyaboniyen) Sol kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 7- Callistocythere sp. Ataköy W, sondaj kuyusu, 5 no.lı örnek. Pliyosen Sol kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 8- Limnocythere sp. sondaj kuyusu, 5 no.lı örnek. Pliyosen Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 9-10- Eucythere sp. 1 sondaj kuyusu. 120-125 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 9. Kabuk, sağ yan görünüm, x80 10. Kabuk, sol yan görünüm, x60 Şek. 11- Eucythere sp. 2 sondaj kuyusu, 120-125 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Sağ kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 12-14- Cyprideis pannonica (Mehes) sondaj kuyusu. 3 no.lı örnek, Pliyosen 12- Kabuk, sağ yan görünüm, x8û 13- Sol kapak, dıştan görünüm, x80 14- Sol kapak, içten görünüm, x80 Şek. 15- Cyprideis torosa (Jones) sondaj kuyusu. 118 no.lı örnek, Pliyosen Sağ kapak, dıştan görünüm, x80
Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ LEVHA-I
LEVHA-II Şek. 1-2- Cyprideis seminulum (Reuss) 1. sondaj kuyusu, 28 no.lı örnek, Pliyosen Sağ kapak, dıştan görünüm, x80 2. sondaj kuyusu, 14 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sol yan görünüm. x80 Şek. 3- Cyprideis sublittoralis sublittoralis Pokorny sondaj kuyusu, 59 no.lı örnek, Pliyosen Sağ kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 4- Cyprideis pontica Krstic sondaj kuyusu, 82 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 5- Cyprideis trituberculata Krstic sondaj kuyusu, 65 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 6-8- Cyprideis anatolica Bassiouni sondaj kuyusu. 56 no.lı örnek, Pliyosen 6- Sağ kapak, dıştan görünüm, x80 7- Sağ kapak, dıştan görünüm, x80 Ataköy W, sondaj kuyusu, 41 no.lı örnek, Pliyosen 8- Sol kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 9- Thracella apostolescui Sönmez sondaj kuyusu, 262 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Sağ kapak, dıştan görünüm, x60 Şek. 10- Echinocythereis isabenana Oertli sondaj kuyusu, 205-210 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sağ yan görünüm, x60 Şek. 11- Leguminocythereis genappensis Keij sondaj kuyusu, 175-180 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sağ yan görünüm, x60 Şek. 12-14- Nucleolina multicostata (Deltel) sondaj kuyusu, 120-125 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 12- Sağ kapak, dıştan görünüm, x60 13- Kabuk, sol yan görünüm, x60 sondaj kuyusu, 205-210 no.lı Örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 14- Kabuk, sağ yan görünüm, x60 Şek. 15- Pokomyella ventricosa (Bosquet) sondaj kuyusu, 205-210 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sağ yan görünüm, x80
Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ LEVHA-II
LEVHA-III Şek. 1- Pokomyella ventricosa (Bosquet) sondaj kuyusu. 195-200 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 2-3, Pokomyella osnabrugensis (Lienenklaus) sondaj kuyusu. 205-210 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 2. Kabuk, sol yan görünüm, x80 3. Sol kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 4-5, Hermanites triebeli Stchepinsky sondaj kuyusu, 195-200 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 4. Kabuk, sağ yan görünüm, x60 sondaj kuyusu, 120-125 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 5. Kabuk, sağ yan görünüm, x80 Şek. 6-7. Quadracythere vermiculata (Bosquet) sondaj kuyusu, 175-180 no.lı örnek. Üst Eosen (Priyaboniyen) 6. Kabuk, sağ yan görünüm, x80 7. Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 8-9. Quadracythere hulusii Sönmez-Gökçen sondaj kuyusu, 195-200 no.lı örnek. Üst Eosen (Priyaboniyen) 8. Kabuk, sol yan görünüm, x60 9. Kabuk, sol yan görünüm, x60 Şek. 10. Urocythereis favosa exedata Uliczny sondaj kuyusu, 86 no.lı Pliyosen Sağ kapak, dıştan görünüm, x60 Şek. 11. Tyrrhenocythere triebeli Krstic sondaj kuyusu, 124 no.lı örnek, Messiniyen Sol kapak, dıştan görünüm. x80 Şek. 12-13. Cytheretta bartonica Sönmez-Gökçen sondaj kuyusu, 267 no.lı Örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 12. Kabuk, sağ yan görünüm, x60 sondaj kuyusu, 288 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 13. Kabuk, sağ yan görünüm, x80 Şek. 14, Cytheretta tenuistriata (Reuss) sondaj kuyusu, 254 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm. x60 Şek. 15. Cytheretta concinna Triebel sondaj kuyusu, 205-210 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x60 Şek. 16. Loxoconcha sp. 2 sondaj kuyusu, 2 no.lı örnek, Pliyosen Sol kapak, yandan görünüm. x80
Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ LEHVA-III
LEVHA - IV Şek. 1. Loxoconcha sp.3 sondaj kuyusu, 23 no.lı örnek, Pliyosen Sol kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 2. Semicytherura sp. sondaj kuyusu, 32 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 3. Xestoleberis ventricosa Mueller sondaj kuyusu, 61 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sırttan görünüm, x80 Şek. 4. Xestoleberis muelleriana Lienenklaus sondaj kuyusu, 205-210 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 5-6, Xestoleberis subglobosa (Bosquet) sondaj kuyusu, 185-190 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 5. Kabuk, sol yan görünüm, x80 6. Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 7-8. Uroleberis sp. sondaj kuyusu, 195-200 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) 7. Kabuk, sağ yan görünüm, x80 8. Kabuk, sırttan görünüm, x80 Şek. 9- Danwinula cylindrica Straub sondaj kuyusu, 65 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sağ yan görünüm, x80 Şek. 10, Darwinula stevensoni (Brady ve Robertson) sondaj kuyusu, 31 no,lı örnek, Pliyosen Kabuk, sağ yan görünüm, x80 Şek. 11. llyocypris cf. Bradyi (Norman) Ataköy \N 1 Sondaj Kuyusu, 33 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, Sağ kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 12. llyocypris cf. gibba (Ramdohr) sondaj kuyusu, 221 no.lı örnek, Tortoniyen Kabuk sağ yan görünüm, x80 Şek. 13-14. llyocypris sp. Ataköy W, sondaj kuyusu, 33 no.lı Örnek, Pliyosen 13. Sol kapak, dıştan görünüm, x80 14. Sağ kapak, dıştan görünüm, x80 Şek. 15. Paracypris contracta (Jones) sondaj kuyusu, 120-125 no.lı örnek, Üst Eosen (Priyaboniyen) Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 16. Candona (Candona) parallela pannonica Zalanyi sondaj kuyusu, 14 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, dış görünüm, x80 Şek. 17. Candona (Candona) candida (Muller) sondaj kuyusu, 12 no.lı örnek. Pliyosen Kabuk, sağ yan görünüm. x80
Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ LEVHA-IV
LEVHA-V Şek. 1. Candona (Candona) neglecta Sars sondaj kuyusu, 13 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk.. sol yan görünüm, x80 Şek. 2. Candona (Candona) decimai Freels sondaj kuyusu, 17 no. lı örnek. Pliyosen Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek- 3. Candona (Candona) altoides Petkovski sondaj kuyusu, 106 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sol yan görünüm, x80 Şek. 4-5. Heterocypris salina salina (Brady) sondaj kuyusu, 82 no.lı örnek, Pliyosen 4. Kabuk, sol yan görünüm, x80 5. Kabuk, sağ yan görünüm, x80 Şek. 6. Eucyris dulcifons Diebel ve Pietrzenuik sondaj kuyusu, 33 no.lı örnek, Pliyosen Kabuk, sağ yan görünüm, x80 Şek. 7-8. Avimactra sp. sondaj kuyusu, 107 no.lı örnek, Pliyosen 7. Kabuk, dıştan görünüm, x40 8. Kapak, içten görünüm, x40 Şek- 9. Pirenella sp. sondaj kuyusu, 57 no.lı örnek. Pliyosen, x40
Ümit ŞAFAK; Niyazi AVŞAR ve Engin MERiÇ LEVHA-V