KORUNMA POLİTİKALARI 1
Politika Bir grup insan,işletmeler,hükümetler yada siyasi partiler tarafından özel durumlarda yapılması gerekenlere dair üzerinde resmi anlaşmaya varılmış fikirler veya planlar bütünüdür. 2
Önleme Önleme: Mesleki riskleri önlemek veya azaltmak için işyerinde yapılan işlerin bütün aşamalarında planlanmış veya alınmış önlemlerin tümünü, Önleme politikası kavramı Tanımlanmış amaçlara ulaşmak için öngörmeyi, uygun süreçler ve araçlar oluşturmayı, ilgili kişileri ve grupları harekete geçirmeyi gerektirir 3
İş Sağlığı ve güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı İLO Sözleşmesi BÖLÜM II /ULUSAL POLİTİKA İLKELERİ Madde 4 1. Her üye, ulusal koşullar ve uygulamaya göre ve en fazla temsil kabiliyetine sahip işçi ve işveren kuruluşlarına danışarak iş güvenliği, iş sağlığı ve çalışma ortamına ilişkin tutarlı bir ulusal politika geliştirecek, uygulayacak ve periyodik olarak gözden geçirecektir. 2. Bu politikanın amacı, işle bağlantılı olan veya işin yürütümü sırasında ortaya çıkan kaza ve yaralanmaları, çalışma ortamında bulunan tehlike nedenlerini mümkün olduğu ölçüde asgariye indirerek önlemek olacaktır. 4
Madde 5 Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta bulunulan politika, iş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamını etkiledikleri ölçüde, aşağıdaki esas eylem alanlarını dikkate alacaktır : a. İşin maddi unsurlarının ( işyerleri, çalışma ortamı, araçlar, makine ve teçhizat, kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddeler ve etkenler, çalışma yöntemlerinin) tasarımı, test edilmesi, seçimi, ikamesi, montajı, düzenlenmesi, kullanımı ve bakımı; b. İşin maddi unsurları ile işi yapan veya nezaret eden kişiler arasındaki ilişkiler ve makine teçhizat, çalışma süresi, işin düzenlenmesi ve iş usullerinin işçilerin fiziksel ve zihinsel kapasitelerine uyarlanması; 5
c. Yeterli sağlık ve güvenlik düzeyine ulaşılması amacıyla bütün çalışanların ileri düzeyde eğitimini, kalifiyesini ve motivasyonunu kapsayan eğitimi; d. Çalışma grubu ve işletme düzeylerinde ve ulusal düzeyi de kapsayan uygun diğer bütün düzeylerde haberleşme ve işbirliği; e. Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta bulunulan politikaya uygun olan eylemlerinde, işçilerin ve temsilcilerinin disiplin cezalarına karşı korunması; 6
İşyerlerinde iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarının sağlanması için yapılacak çalışmalar Toplu Koruma Uygulamaları ve Kişiye Yönelik Koruma Uygulamaları olarak İki bölümde incelenebilir. Toplu koruma uygulamalarını da Tehlike kaynağına yönelik olan uygulamalar ve Ortama yönelik uygulamalar olarak ayırabiliriz. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu toplu korumayı esas almıştır. 7
1-Tehlike Kaynağına Yönelik Koruma Uygulamaları: İş kazalarının ve meslek hastalıklarının iki temel sebebi vardır, tehlikeli durum ve tehlikeli davranışlar. İkisinin İş kazalarındaki toplam oranı% 98 dir. Tehlikeli Durumlar:-Uygun olmayan koruyucular Kusurlu alet ve teçhizat Emniyetsiz yapılmış alet ve makineler Yetersiz ve bakımsız bina,makine,alet Yetersiz veya fazla aydınlatma Yetersiz kişisel koruyucu Yetersiz havalandırma Emniyetsiz yöntem ve şartlar. 8
Tehlikeli Davranışlar (Çalışan davranışı) Emniyetsiz çalışma Gereksiz hızlı çalışma Koruyucusuz çalışma Kusurlu alet teçhizat kullanma Uygun olmayan emniyet donanımı Emniyetsiz yükleme, istif, taşıma Emniyetsiz vaziyet alma Tehlikeli yerlerde çalışma Şaşırma, kızgınlık, ürkme, şakalaşma 9
Alınması Gereken Emniyet Tedbirleri: İşyerlerinin uygun planlanması gereklidir. En sağlıklı teknolojinin uygulanması gereklidir. Zararlı maddelerin zararsız veya daha az zararlı ile değiştirilmesi gereklidir. Kapalı çalışma metotları uygulanması Ayırma tedbirleri uygulanması Islak çalışma metotları uygulanması 10
Bakım ve temizliğin zamanında ve uygun yapılması Ortam ölçümleri ve analizlerinin yapılması Yukarıdaki hususların eksiksiz olması için işyerlerinin mutlaka yasal olarak kurulması ve kurulum aşamalarından geçerek,yasa, yönetmelik ve tüzüklerde belirtilen şartları yerine getirerek işletme belgesi alması gerekmektedir. 11
Makine ve Tesislerde İş Güvenliği: Yasal Mevzuat İSG Kanunu 4. madde de İşveren Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar demektedir. TBMM de 1967 de kabul edilen Uluslararası 119 sayılı sözleşme ile Koruyucusu olmayan her türlü makinenin ve tezgahın satışı, devredilmesi, kiralanması, ödünç verilmesi yasaklanmıştır. 1983 yılında çıkarılan Makine Koruyucuları Yönetmeliği nde koruyucu bulunmayan makinelerin imali,devredilmesi, satılması ve sergilenmesi yasaklanmıştır. Ayrıca 4703 sayılı Kanun CE nin alt yapısını oluşturmuştur. 12
Tehlike Kaynakları: o Döner miller, o Çıkıntılar, o Açıkta dönen aksam, o Merdaneler, o Kayış kasnaklar, o Dişliler, okapalı yerde hareket eden parçalar, okazan içinde dönen aksamlar, oaşındırıcılar, oeziciler, ovargel hareketi, okesici ağızlar, 13
Etkin olmalı, Makine Koruyucularının Özellikleri: Tehlikeli alana girmeyi önlemeli, Çalışmayı zorlaştırmamalı, Üretimi engellememeli, Kullanışlı olmalı, İşe uygun olmalı, Tezgahın bir parçası olmalı,tezgahla bütünleşmeli, Fazla bakım istememeli,bakımı kolay olmalı, Ortama ve çalışma şartlarına uymalı, Karışık olmamalı,az parçalı olmalı, Koruyucu kendisi tehlike oluşturmamalı, Koruyucuda kullanılan malzeme tehlike oluşturmamalı. 14
Makine Koruyucu Türleri: Sabit koruyucular (Kayış,kasnak,dişli,zincir,kaplin,mil,volan, zımpara taşı,pervane) Kilitlemeli koruyucular (Kapaklara takılan emniyet sviçleri,mekanik ve hidrolik kilitleme sistemi,kaldırma makinelerinde alt ve üst sınır sviçleri) Otomatik koruyucular (Tehlike alanına girildiğinde fiziki olarak uzaklaştıran sistemler) Yaklaşma koruyucuları (Sabit engeller,tel kafesler,emniyet şeritleri,matkap koruyucuları) Ayarlanabilir koruyucular Kendi kendine ayarlanabilen koruyucular (Daire testere koruyucuları, Durdurma ve ters döndürme sistemleri, Fotosel presler ve makaslar) 15
Makine ve Tezgahlarda Alınması Gereken Önlemler: o Makine yerleştirilmesinin uygun olması, o Bütün hareketli kısımların muhafazalarla kapatılması, o Elektrikle çalışan makinelerin topraklanması, o Havayı kirleten makinelere uygun havalandırma yapılması, o Makine durdurulmadan tamir, bakım ve temizlik yapılmaması, o Çalıştırma ve durdurma düğmelerinin uygun olması, o Operasyon noktasının koruyucu içine alınması, o İşe uygun aydınlatma yapılması. 16
Torna tezgahlarında güvenlik; Operasyon noktası uygun olarak korunacak, Kayış, kasnak elle frenlenmeyecek, Talaş fırlamasına tedbir alınacak, Çubuk halinde dönen uzun malzeme için tedbir alınacak, İş parçasının gevşeyip fırlamaması için tedbir alınacak, Etrafındaki boşluklar 60 cm den az olmayacak.
Pres tezgahlarında güvenlik; Kalıp bağlarken motor durdurulur, Açık kalıp çalışmasında çift el kumanda veya fotosel tertibatı, Ağır pres ve enjeksiyon preslerde sürgülü veya mekanik engelli kapak ve parça fırlamasına karşı tedbir. Hidrolik pnömatik preslerde manometre ve emniyet supabı, Kalıpların köşeleri keskin olmayacak, Malzeme alma ve koyma maşa ile olacak ve düzenli bakım yapılacak. 18
Taşlama tezgahlarında güvenlik: Zımpara taşları işin ve tezgahın özelliklerine uygun olmalıdır, Uygun taş muhafazaları olmalı ve toz emme sistemi olmalıdır, Fırlayan çapaklar için uygun siper veya gözlük kullanılmalı, Gözlük veya maske için ikaz yazısı olmalı, Taşın yan yüzeyleri kullanılmamalı, Taş yeni takıldığında ve soğuk zamanlarda fazla zorlanmamalıdır, Taşlama ağzı açıklığı uygun olmalıdır. 19
Matkap ve Freze tezgahları: İşlenecek parça uygun şekilde bağlanacak, Döner tablaya bağlanan parçaların çıkıntılı kısımları koruyucu içine alınacak, Parça işlenirken talaş takım ağızlarında talaş temizliği yapılmayacak, talaşlar elle süpürülmeyecek, Soğutma suyunun sıçramasına karşı tedbir alınacak. 20
Silindir,merdane ve hadde tezgahları: Malzeme beslemesi besleme bandı ile yapılmalıdır, Silindirler arsında kapmayı önleyici koruyucu olmalıdır, Uygun yerlerde acil durdurma butonu veya emniyet halatı olmalı, Bazı tezgahlarda çift el kumanda veya fotosel koruma tertibatı yapılabilir. Demir testere tezgahları: Soğutma uyunun sıçramasına karşı tedbir alınacak, Testerenin uygun koruyucusu olacak, Kesilecek parça sağlam olarak bağlanacak, Sıçrayabilecek kıvılcımlara karşı tedbir alınacak. 21
Konkasör,değirmen ve öğütücüler: Kuru ve yanıcı madde işleyen makinelerde, öğütücü kısımlar kıvılcım çıkarmayan malzemeden yapılmalıdır, Konkasörde taş fırlamalarına karşı tedbir alınmalıdır, Açık ağızlı döner konkasörlerin,üzerinde çalışan işçilerin emniyet kemeri kullanmaları gerekir, Döner konkasörlerde parça sıkışması durumunda makine durdurulmalı ve uygun çubuklarla sıkışma giderilmelidir, Elle besleme yapılan helezon dişli öğütücülerde tehlikeli bölgeye el girmemesi için, dar boğazlı besleme hunisi yapılmalı, bu huninin çapı 5 cm den fazla olmamalıdır. 22
Makas tezgahlarında güvenlik: Verilen malzemenin kalınlığına göre ayarlanabilen lamlar olmalı, Çift el kumanda veya fotosel emniyet sensörü olmalı, Malzeme fırlamalarına karşı tedbir alınmalı, İki tarafta da çalışma olması durumunda bıçağın iki tarafında da koruyucu olmalıdır, 23
İklime dayanıklı giysi : Açıkta,soğuk ve yağmurda çalışmalarda, Yansıtıcılı giysi: Çalışanların açıkça görülmesi gereken ve gece çalışmalarında, 8-Emniyet kemeri: İskelelerde çalışmalarda Prefabrik parçaların montajı, Direk yada sütunlarda çalışmalarda, 9:Güvenlik halatları: Vinçlerin yüksekte olan kabinlerinde, Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde, Kuyu ve kanalizasyon çalışmaları, Yüksek inşaat ve montaj işlerinde, 24
Kaynaklar: 1) Makine Koruyucuları Yönetmeliği Resmi Gazete Tarihi:17.05.1983 No:18050 2) T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi, İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitimi Ders Notları, Ankara 2004 3) Makine Emniyeti Yönetmeliği (Resmi Gazete. 03.03.2009-27158 ) 4) İş Sağlığı ve Güvenliği Temel Prensipleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Yayını, Yayın No: 130, 5) ESİN, A Yeni Mevzuatın Işığında İş Sağlığı ve Güvenliği MMO yayını, No: MMO/2004/363 6) 6331 Sayılı iş sağlığı ve güv.kanunu 25
Tüm Yaşamınız KAZASIZ, Mutlu ve Güzel Geçsin! HUZURUNUZ SONSUZ OLSUN SERTiFiKANIZ HAYIRLI OLSUN 26