ISI YALITIM ÖZELLİKLERİ İYİLEŞTİRİLMİŞ YAPI TUĞLALARININ GELİŞTİRİLMESİNDE KAĞIT ÜRETİM ATIKLARININ KULLANILMASI ETKİLERİ



Benzer belgeler
Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi

TEKSTİL FABRİKASI ATIK KÜLÜ VE BAZALTİK POMZA KATKILI TUĞLALARIN MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ

Çorum Yöresi Tuğla Topraklarındaki Çözünebilir Alkali Tuzların Olumsuz Etkilerinin BaCO 3 ve SrCO 3 ile Giderilmesi

Tuğla Kırıklarının Tuğla Üretiminde Kullanımı

Kağıt Atıklarından Gözenekli Malzemelerin Üretimi

ASC (ANDALUZİT, SİLİSYUM KARBÜR) VE AZS (ANDALUZİT, ZİRKON, SİLİSYUM KARBÜR) MALZEMELERİN ALKALİ VE AŞINMA DİRENÇLERİNİN İNCELENMESİ

TUĞLA MASSESİ ÖĞÜTME DURUMUNUN ÜRÜN TEKNİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

MTA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NE AİT İLK PATENT ÇİMENTOSUZ HAFİF YAPI MALZEMESİ ÜRETİM YÖNTEMİ

ATIK KAĞIT LİFLERİNİN İNŞAAT SIVA MALZEMESİNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ VE KARAKTERİZASYONU

Farin İlavesinin Çini Bünye Özelliklerine Etkisi

KROM KATKILI ALUMİNANIN ENJEKSİYON KALIPLAMA İLE ŞEKİLLENDİRİLMESİ

2. MİKRO İNCELEME ( PETROGRAFİK-POLARİZAN MİKROSKOP İNCELEMESİ)

2. Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, Ekim 1997 izmir Türkiye

DİATOMİT HAMMADDESİNİN TUĞLA ÜRETİMİNDE KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

GAZBETONUN SU KARŞISINDAKİ DAVRANIŞI

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

T. Kavas Afyon Kocatepe üniversitesi, Afyon G. Önce Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir

Köpük Beton - I. Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi. Kasım, 2015

MMT113 Endüstriyel Malzemeler 7 Seramikler. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı

GRANÜL BOYUT DAĞILIMININ GRANİT KARO ÜRÜN ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ. Z.Bayer 1,3, N.Ay 1, N.Erginel 2

Üçlü Sistemler - 1 Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi

İÇİNDEKİLER

DUVAR TEKNİKLERİ İÇİNDEKİLER

ISPARTA KİLLERİNDEN TUĞLA ÜRETİMİ

KATI YALITIM MALZEMELERİ KALSİYUM SİLİKAT

ITP13103 Yapı Malzemeleri

SAĞLIK GEREÇLERİ ÜRETİMİNDE ENERJİ VE SİNTERLEME SICAKLIĞININ DÜŞÜRÜLMESİ ÇALIŞMALARI

ALUPAM A.Ş. ALUPAM İLERİ TEKNOLOJİK MALZEMELER A.Ş. BURSA-2013

Cam Tozunun Tuğla Yapımında Kullanılabilme Olanaklarının Đncelenmesi. Investigation of the Possibilities of the Glass Powder Used In Brick Production

İNŞAAT DEMİRİ. Anma çapı KANGAL DEMİR. Anma çapı HASIR ÇELİK NO. 1 R R

LÜLEBURGAZDAKİ BİNA DIŞ DUVARLARI İÇİN OPTİMUM YALITIM KALINLIĞININ BELİRLENMESİ VE MALİYET ANALİZİ

2/13/2018 MALZEMELERİN GRUPLANDIRILMASI

ASC VE AZS MALZEMELERİN ALKALİ VE AŞINMA DİRENÇLERİNİN İNCELENMESİ

SÜPER BEYAZ. yapı kimyasalları. Yüksek performanslı beyaz çimento!

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ADANA

BLOK MALZEME KULLANILAN DUVARLAR İÇİN MALİYET ANALİZİ. 4-Kasım-2014

EKOBEYAZ. yapı kimyasalları. Hem ekonomik, hem yüksek beyazlık!

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

ISIDAÇ 40. refrakter. Özel ürünleriniz için özel bir çimento!

MART MARCH ÇİMENTO SANAYİ ATIKSU ARITMA ÇAMURUNUN TUĞLA ÜRETİMİNDE KULLANIMININ ARAŞTIRILMASI

E. Sönmez ve S. Yorulmaz

Yrd. Doç. Dr. Şeniz R. KUŞHAN AKIN EĞİTİM Doktora, Yüksek Lisans, Lisans, İŞ TECRÜBESİ Yrd. Doç. Dr., Bilimsel Programlar Başuzmanı,

DOKUMA BAZALT-CAM VE FINDIK KABUĞU TAKVİYELİ POLİMER KOMPOZİTLERİNİN EĞİLME DAYANIMI VE ISI GEÇİRGENLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Afyonkarahisar Organize Sanayi Bölgesi Doğal Taş Atık Depolama Sahasındaki Mermer Atıklarının Özelliklerinin İncelenmesi

İÇME SUYU ARITMA TESİSİ ALÜM ÇAMURUNUN PUZOLANİK MALZEME OLARAK KULLANIMI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

TEK PİŞİRİM DUVAR KAROSU BÜNYELERİNDE BORİK ASİT İLAVESİNİN SİNTERLEME DAVRANIŞINA ETKİLERİ. Özgür Cengiz 1, Alpagut Kara 2,3

Manyezit Esaslı Killerin Seramik Bünyelerde Kullanılabilirliğinin Araştırılması

Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Sol-jel Prosesleri Ders Notları

TiO 2 KATKILI ALUMİNA ÜRETİMİ-ENJEKSİYON KALIPLAMA

ÇEV 4021: Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliği

ISIDAÇ 40. karo. Özel ürünleriniz için özel bir çimento!

Gelişmiş olan ülkelere göre Türkiye de kişi başına tüketilen enerji miktarı 1/3 oranında olmasına karşın, ısınma için sarf ettiğimiz enerji 2 kat

ENERJİ VERİMLİLİĞİNDE CAM

ÖZGEÇMİŞ ve ESERLER LİSTESİ

YAPI MALZEMESİ YAPI MALZEMESİNE GİRİŞ

Türkiye Hazır Beton Birliği İktisadi İşletmesi Deney / Kalibrasyon Laboratuvarı. Deney Listesi

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

Borik Asit Katkılı Cephe Kaplama Tuğla Özelliklerine Pişirme Sıcaklığının Etkisi

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü,

SiC İÇEREN TUĞLALARA ALTERNATİF BİR ÜRÜN OLARAK YÜKSEK ALKALİ VE AŞINMA DİRENCİNE SAHİP HAZAL T2AR TUĞLASININ AR-GE SÜRECİ VE TEKNİK ÖZELLİKLERİ

AVANOS TUĞLA ÜRÜN KATALOĞU

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ PROGRAMI

Kumaş ve Ferrokrom Elektrofiltre Tozlarından Forsterit-Diopsit Kompoziti Üretimi

UÇUCU KÜLLÜ BETONLARIN DONMA-ÇÖZÜLME ETKİSİNDE MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI. Necdet Sezer Kampüsü Gazlıgöl Yolu Afyon,

Unvan Alan Üniversite Yıl. Yrd. Doç. Dr. Malzeme Bilimi ve Mühendisliği İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi 2012-

Beton Melike Sucu ZEMİN BETONLARINDA KALSİYUM ALÜMİNAT ÇİMENTOSU KULLANIMI. Nisan, 17

Silis Kumunun Yolculuğu

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ DEKANLIĞI DERS/MODÜL/BLOK TANITIM FORMU. Dersin Kodu: MMM 3014

Demirci (Manisa) Kyanit Cevherinin Zenginleştirilmesi ve Seramik Üretiminde Kullanımı

DÖKÜMHANELERDE MAÇA FİRELERİNİN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Berivan BODUROĞLU*, Veysel DURAK** *,** Erkunt Sanayi A.Ş.

SODA KATI ATIĞININ ÇİMENTODA KULLANILABİLİRLİĞİ

YÜKSEK FIRIN CURUFU KATKISININ ÇİMENTOYA ETKİSİ


GENLEŞTİRİLMİŞ KİL AGREGASI ÜRETİMİ EXPANDED CLAY AGGREGATE PRODUCTION

MERMER VE TUĞLA ENDÜSTRİ ATIKLARININ BELİRLENEN MODÜL ÖZELLİKLERİYLE ÇİMENTO HAMMADDESİ OLARAK KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

A. Baykal. Use of Foça Tufs As Fill Material in the Cement Industry

ISIDAÇ 40. yapı kimyasalları. Özel ürünleriniz için özel bir çimento!

Monolitik Refrakter Malzemelerde Temel Özelliklerin Detaylandırılması

Büro : Bölüm Sekreterliği Adana, 22 / 04 /2014 Sayı : /

YOĞUNLUK : minimum kg/m3. ISI İLETKENLİK : 0,028W/Mk SU EMME : % 0,1 SU BUHARI DİFÜZYON DİRENCİ : YANGIN SINIFI : B1 (TS 11989)

Tuğla Ununun Çimentoda Puzolanik Katkı Maddesi Olarak Kullanılabilirliği. Usability of Waste Brick Powder as Pozzolanic Additive in Cement

KONUTLARDA VE SANAYİDE ISI YALITIMI İLE ENERJİ TASARRUFU - SU YALITIMI EĞİTİMİ VE GAP ÇALIŞTAYI

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

PROJE SONUÇ RAPORU. Proje Nr TĐDEB

01 ŞUBAT 2018 TARİHLİ FİYAT LİSTESİ A- YATAY DELİKLİ TUĞLALAR ( TS EN CE )

NEFELİNLİ SİYENİT Sodyum & Potasyum Feldspat B & S YATIRIM A.Ş. KIRŞEHİR NEFELİN İŞLETMELERİ

İLERİ YAPI MALZEMELERİ DOĞAL TAŞLAR,KİLLER,SERAMİKLER

KATI YALITIM MALZEMELERİ EXPANDE POLİSTREN LEVHA

Etibor Kırka Boraks İşletmesi konsantre ve türev atıklarının duvar karosu bünye özelliklerine etkisi

FARKLI SELÜLOZ ETER TİPLERİNİN BEYAZ ÇİMENTO BAZLI SERAMİK YAPIŞTIRICILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

KARBON ELYAF TAKVİYELİ POLİAMİT 6 KARMALARIN ISIL VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

AGREGALAR Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi

HYDROTERMAL YÖNTEMİYLE NİKEL FERRİT NANOPARTİKÜLLERİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU

YAPILARIN ZATİ YÜKÜNÜN AZALTILMASI İÇİN DİYATOMİTLE ÜRETİLEN HAFİF BLOK ELEMANLARIN ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI. Tayfun UYGUNOĞLU 1, Osman ÜNAL 1

ZnS (zincblende) NaCl (sodium chloride) CsCl (cesium chloride)

METİLEN MAVİSİ DEĞERİ YÜKSEK AGREGALAR VE FARKLI ÖZELLİKTEKİ KİMYASAL KATKILARLA YAPILAN BETON ÇALIŞMALARI

EPS VE XPS ÜRETİM EKSTRÜDE POLİSTREN (XPS)

Transkript:

899 ISI YALITIM ÖZELLİKLERİ İYİLEŞTİRİLMİŞ YAPI TUĞLALARININ GELİŞTİRİLMESİNDE KAĞIT ÜRETİM ATIKLARININ KULLANILMASI ETKİLERİ Sedat AKKURT Mücahit SÜTÇÜ Kadir BAŞOĞLU ÖZET Bu çalışmada, kağıt üretimi atıklarının düşey delikli izolasyon tuğla bünyesinde değerlendirilmesiyle yararlı bir endüstriyel ürüne dönüştürülmesi amaçlanmıştır. Bu atıklar yüksek miktarda kalsiyum karbonat ve selüloz liflerden oluşmaktadır ve sahada depolanmaktadır. Henüz ekonomik bir yöntemle değerlendirilememektedir. Bu atıkların killi tuğla hammaddesine ilave edilmesi durumunda gözenekli, hafif ve kabul edilir-mekanik dayanıma sahip olan tuğlalar geliştirilmiştir. Üretilen atık katkılı deliksiz tuğlaların ısı iletim katsayıları (<0.4W/mK) aynı kompozisyonlu katkısız tuğlanınki (0.8W/mK) ile karşılaştırıldığında %50 ye kadar varan oranlarda düşmüştür. Düşey delikli izolasyon tuğla bünyesinde bu atıkların kullanılması durumunda ise ısı iletim katsayısının daha da düşük değerlere azaldığı görülmüştür (0.158W/mK). Bu ürünler içerdikleri mikrogözenekler sayesinde binalarda ısı kayıplarını azaltmak için yalıtım amaçlı izotuğla olarak kullanılabilir. Bunun yanında düşey delikli tuğlalarda perde tasarımının da ısı yalıtımına önemli katkıları bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Tuğla, ısı yalıtımı, kağıt üretimi atığı ABSTRACT In this study, a useful industrial product was produced by incorporation of paper processing residues in vertically perforated insulation brick body. These residues are mainly composed of large amounts of calcium carbonate and cellulose fibers and are stockpiled. They are not yet evaluated by any economical means. When these residues are added into clayey earth raw material, a porous lightweight brick with acceptable mechanical properties are developed. Solid brick with without any paper recycling residue had 0.8W/mK of thermal conductivity while that of the brick with the added residue had 0.4W/mK meaning that up to 50%improvement was realized. When this material is used in making vertically perforated brick, it was observed that reductions down to 0.158W/mK was possible. These products can be used for thermal insulation in buildings as insulation bricks due to their microporosities. In addition, the design of perforations in brick can also help further improve the thermal conductivities of brick. Keywords: Brick, thermal conductivity, paper processing residue 1. GİRİŞ Enerji tasarrufu, ekonomik, stratejik ve çevresel nedenlerle günümüzde fazlasıyla önem kazanmıştır. Toplam tüketilen enerjinin Türkiye de %32 si, AB de ise %40 ı binalarda tüketilmektedir, bunun da

900 yaklaşık yarısı duvarlardan geçen ısı yoluyla gerçekleşmektedir [1]. Bu yüzden bina duvarlarının yalıtılması, enerji tasarrufu imkanı sağlaması nedeniyle, yeni araştırmalara açık bir konudur (EN832). Geleneksel olarak duvarlarda tuğla, bims blok, gazbeton, ahşap gibi malzemeler kullanılmaktadır. Bunların içinde tuğla önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde yaklaşık 360 tuğla üretim tesisi vardır ve bunlar toplam 16 milyon ton yıllık üretim kapasitesine sahiptir [2]. Bu tesisler eski teknoloji ile çalışmakta ve toplam tuğla maliyeti içinde işçilik %45, enerji %30 ve hammadde ise %10 luk bir yer tutmaktadır. İçi dolu tuğlanın ısı iletim katsayısı değeri yaklaşık 0.8W/mK dir. Tuğlanın hafifletilmesi bu değerin düşürülmesine yarar. Tuğlanın geleneksel üretim yöntemi, düşük maliyet avantajı sağlaması nedeniyle, ekstrüzyondur. Hammadde sahasından yaklaşık %12 nem ile üretim hattına getirilen killi toprak öncelikle taşlarından ayıklanır, uygun su miktarı verilerek ezilir ve vakum altında ekstrüzyon yöntemiyle kalıptan çıkarılarak şekillendirilir. Bu yöntem, ürün içinde boş hacim yaratmak için ideal bir şekillendirme yöntemidir ve bu yüzden tuğlanın hacim ağırlığını azaltmak için düşey delikler bırakılır. Düşey delikler arasında bulunan perdeler tuğlaya yeteri kadar mukavemet verir. Delikli yapı, tuğlanın ısı yalıtımı özelliklerine yardımcı olur. Düşey delikli tuğla, binaların dış cephelerinde yaygın olarak kullanılır. İçeriği tamamen doğal kil olan bu malzeme 800-900 o C arasında fırında pişirilerek yeterli mekanik dayanıma sahip bir seramik ürüne dönüşmektedir. Kimyasal olarak ağırlıklı silis, alüminyum, demir gibi elementlerden oluşan bu malzeme oksit olmasından dolayı ısı iletim katsayısı düşüktür, kimyasal olarak kararlıdır ve bozulmaz [3]. Ofislerde kullandığımız klasik beyaz A4 kağıdın içinde yaklaşık %25 ince kalsit tozu vardır, kalan malzeme ise selülöz lifidir. Selülöz lifi pahalı bir hammadde olup çoğunlukla ithal edilmektedir. Beyaz kağıdın hurdası, yeniden dönüşüm sırasında, çözünerek içindeki kalsit miktarı azaltılarak temizlik kağıdına dönüşmektedir. Kalsit miktarının azaltılması basit bir eleme yöntemiyle gerçekleştirilir. Hareketli rulo elek üzerinde yıkanan kağıt malzemesi içinde bulunan, yaklaşık 5mikrometre boyutlarındaki, kalsit tanecikleri yıkama sırasında elek altına geçerek elek üstünde kalsitçe fakir ve selülözce zengin bir malzeme bırakmaktadır. Elek üstü malzeme selülözce zengin olduğu için temizlik kağıdı üretiminde kullanılır. İçindeki kalsit dolgu malzemesi miktarının azalması sayesinde kağıdın su emme özelliği bu tür ürünlerde artmaktadır. Elek altı malzeme ise değersiz bir atık olup arıtma tanklarına gönderilip, oradan da bir sahaya gönderilerek depolanmaktadır. Bu atığın yaklaşık %65 i su ve %35 i selülöz, kalsit ve kilden oluşmaktadır. İçindeki yüksek su miktarı yüzünden atığın taşınması pahalıya malolmaktadır. Ülkemizde kağıt üretim aşamalarında önemli miktarlarda atık çamur ortaya çıkmakta ve bu çamurlar yüksek kalorifik değerinden dolayı çeşitli fabrikalarda yakıt girdisi olarak kullanılmakta yada atık alanlarında depolanmaktadır. Bu atık zaman içinde kurumakta ve hafif selülöz lifleri rüzgarla savrulmaktadır. Kimyasal kompozisyonu ve içerdiği su miktarı ile tuğla imalatında katkı maddesi olarak kullanılma potansiyeli göstermektedir. Buna benzer atıkların tuğla bünyesine katılarak yararlı bir malzemeye dönüştürülmesi literatürde başka araştırmacılar tarafından amaçlanmıştır [3 6]. Son zamanlarda, kağıt çamurunun seramik bünyelerde kullanılarak düşük yoğunluklu ürünlerin geliştirilmesi üzerine araştırmalar yapılmaktadır [4-8]. Ancak geri dönüşüm kağıt ile imalat yapan kağıt üreticilerinin atıkları üzerine yapılmış bir çalışmaya rastlanmamıştır. 2. MATERYAL VE METOT Bu çalışmada, kağıt atık çamuru Levent Kağıt A.Ş. (İzmir) den, tuğla hammaddesi ise Turgutlu da hammadde sahasından temin edilmiştir. Öncelikle başlangıç malzemeleri kurutma ve ufalama işlemlerinden geçirilmiştir. Malzemelerin kristal yapı (Panalytical X-Pert, XRD), kimyasal (Spectro IQ-2, XRF) ve ısıl analizleri (Perkin Elmer, TG-DTA) ile tuğla hammaddesinin tane boyut dağılımı analizi (Sedigraf 5000) yapılmıştır. Üç farklı deneysel yaklaşım bu çalışmada kullanılmıştır. Bunlardan birincisi granül hazırlayıp kuru basma ile tuğla üretimi olup ikincisi ise elle basarak numune hazırlamayı içermektedir. Üçüncü yöntem ise ekstrüzyon (vakum pres) ile numunelerin şekillendirilmesini kapsamaktadır. Bu yöntem, yapılan

901 sanayi ölçekli üretimle aynıdır. İlk iki yaklaşıma dair deneysel sonuçlar başka yerlerde daha önce yayınlanmıştı[9,10]. Bu çalışmada ise sadece laboratuvar tipi ekstruder ile şekillendirilen numunenin sonuçları verilmiştir. Numunelerin Hazırlanması: Turgutlu da bulunan Yüksel Toprak Sanayii A.Ş. nin hammadde sahasından alınan %12 rutubet içeren toprak, fabrika üretim hattında taş ayıklama ve valslerde ezme işlemlerinin ardından nemlendirilerek vakum presten geçirilip tuğla formuna getirilirler. Buradan alınan ve %18 su içeren dikdörtgen kesitli çamur numune İYTE laboratuvarlarına getirilerek mini laboratuvar tipi ekstruderle (Şahin Makine, Menemen) şekillendirilmiştir. Çamur numunesi kağıt atığı ile uygun su miktarında (ağırlıkça %0-20 oranında kağıt atığı ilavesi ile) laboratuvar tipi mini ekstruderden birkaç defa geçirilerek karıştırılmışlar ve nihayetinde 60mm çapında ve 80mm boyunda silindirik numuneler ekstruderden başarıyla çıkarılmışlardır. Daha sonra etüvde kurutulan numuneler laboratuvar tipi elektrik kutu fırında 60dakika boyunca 950 o C de pişirilmişlerdir. Tuğlanın Isı İletim Katsayısının Yazılım ile Hesaplanması Düşey delikli izolasyon tuğlası imalatı sırasında gözetilen önemli bir parametre perde tasarımının şaşırtmalı olarak gerçekleştirilmesidir. Şekil 1 de ısı iletim yolunu maksimize eden tasarım klasik kare tasarıma ve içi dolu tuğlaya kıyasla gösterilmektedir. Isı iletim katsayısı değerinin düşürülmesi için ısı yolunun olabildiğince uzatılması gereklidir. Bu amaçla Belçika menşeli Physibel firması tarafından yazılmış olan Trisco yazılımı kullanılarak uygun iki değişik tasarım yapılmıştır (Physibel, Belçika). Buna göre endüstriyel boyutta üretilen 1500kg/m 3 yoğunluğundaki tuğlalarda ısı iletim katsayısı değerleri 0.158W/mK e proje kapsamında başarıyla indirilmiştir. Şekil 1. İzolasyon Tuğlası İçinde Isı Yolu. Şaşırtmalı Perde Tasarımının Isı Yolunu Uzatmadaki Faydası Sağdaki Şekilde Açıkça Gözükmektedir. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA Hammadde kimyasal kompozisyonu Tablo 1 de verilmiştir. Buna göre hammadde beklendiği gibi ağırlıklı bir alüminosilikat kompozisyonuna sahip olup %8.8 oranında demir içermektedir. Hammadde olarak kullanılan killi topraktan 10mmx10mmx20mm ebatlarında numuneler hazırlanarak dilatometrede ısıl genleşme davranışı incelenmiştir. Yaklaşık %1-2 arasında büzülme 1000 o C ye ısıtma sonrasında gözlenmiştir. 900 o C sıcaklıkta ısıtma sonucunda ise büzülme neredeyse sıfır olarak gözlenmiştir.

902 Tablo 1. Başlangıç Malzemelerinin XRF ile Yapılan Kimyasal Analizi Sonuçları (%) [9,10]. Malzemeler Al 2 O 3 SiO 2 CaO MgO K 2 O Fe 2 O 3 TiO 2 CuO KK* Kağıt işlem atığı 4.14 6.42 32.91 1.54 0.12 0.28 0.09 0.25 53.8 Tuğla hammaddesi 22.4 56.7 2.2 6.2 2. 6 8.8 0.82 0.26 8.4 *KK: Kızdırma kaybı Kuru numunelerin mikroyapısını gözlemek amacıyla içinde kağıt atığı bulunan bir numune kurutma sonrası kırılarak elektron mikroskobunda incelendi. Kırık yüzeyinde kil, kuvarz ve kalsit tanelerinin içinde gömülü vaziyette selülöz lifleri gözlendi (Şekil 2). Kağıt atığı içeren (%0-30) numunelerin kuruma davranışlarının anlaşılmasına yönelik yapılan ilk deneylerde içinde atık bulunan numunelerin endüstriyel kurutma sonrası laboratuvarda etüvde kurutulmaları sonucu ortalama %2.1 daha su kaybı yaşadıkları tespit edildi. Aynı oran kağıtsız örneklerde ortalama %5.5 olarak gözlendi. Buna göre kağıt atığı içeren numunelerin biraz daha kolay kuruduğu gözlendi. Numunelerde ortalama ilk denemede %9.8, ikinci denemede %7.9 hafifleme gözlendi. Bu numunelerde %20 nin üzerinde su emme tespit edildi. Şekil 2. Kurutulmuş Kağıt İçeren Numunenin Kırık Yüzeyinden Alınan SEM (Taramalı Elektron Mikroskobu) Görüntüsü. Selülöz Lifleri 20mikrometre Çapında ve Homojen Dağılmış Şekilde Görülmektedir.[9] Kağıt endüstrisinden sağlanan atık çamur (Şekil 3) büyük oranda organik madde ve kalsiyum karbonat içermektedir. Az miktarda kil de bulunmaktadır.

903 Şekil 3. Geri Dönüştürülmüş Kağıt İşlem Atıkları[9]. Şekil 4 te başlangıç malzemelerinin XRD analizi sonuçları verilmiştir. Buna göre kağıt işlem atığı selüloz ve kalsitten, tuğla hammaddesi ise büyük oranda kuvarz ile muscovit/illit ve klorit minerallerinden oluşmaktadır. Tuğla hammaddesinin ortalama tane boyutu 20 mikron civarındadır. Kağıt işlem atığının ısıl genleşme davranışı (Şekil 5) incelenmiş ve 1000 C ye ısıtılması sonucunda toplam %54 lük bir ağırlık kaybı gözlenmiştir. 250 C ye kadar fiziksel suyun buharlaşmasından dolayı %4, 250-350 C arasında hızlı ve 350-550 C arasında yavaş olmak üzere %28 ağırlık kaybı gerçekleşmiştir. Bu durum organik maddelerin yanması ve kimyasal suyun buharlaşması olarak açıklanabilir. 600 C den sonra karbonatların parçalanmasından dolayı %22 lik bir ağırlık kaybı daha gözlenmiştir. Tablo 2 de killi toprağa %0 30 kağıt ilavesi durumunda pişme davranışları gösterilmiştir. Yağlı olarak adlandırılan hammadde daha koyu renkli, daha plastik ve yüksek kil oranına sahiptir. Milli hammaddeler ise nispeten daha yüksek kum içermekte ve kuvarz miktarı yüksektir. Numunelerin su emme değerleri %21 ile %41 arasında kağıt ilavesi arttıkça artan oranda değişmektedir. %20 nin üzerinde kağıt atığı içeren numunelerde eğilme dayanımında pişme sıcaklığının 950 o C den 1000 o C ye artmasıyla bir azalma gözlenmiştir. (a)

904 (b) Şekil 4. Başlangıç Malzemelerinin XRD Grafikleri. (a) Kağıt İşlem Atığı, (b) Tuğla Hammaddesi [9]. Şekil 5. Kağıt İşlem Atıklarının TG-DTA Eğrileri [9]. Bunun yanında değişik oranlarda katılan polistiren sayesinde ilave hafifleme deneyleri yapıldı. 950 ve 1000 o C sıcaklıkta laboratuvarda pişirilen bu numunelerin su emme ve küçülme değerleri aşağıda Çizelge 2 de verilmiştir. Tablo 2. Kağıt İlavesi ve Sıcaklığın Tuğlanın Fiziksel Özelliklere Etkisi [9]. % Karışımlı numuneler % 9 Kağıtlı % 16 Kağıtlı % 23 Kağıtlı %30 Kağıtlı Sıcaklık C % Su Emme Kuruma küçülmesi Pişme küçülmesi Eğilme Dayanımı (kg/cm 2 ) 950 28.9 7.06 21.27 4.5 1000 22.1 5.03 40.39 950 25.6 5.81 30.09 5 1000 21.1 3.98 31.48 950 29.9 5.99 34.55 6 1000 31.9 5.5-950 41.4 6.9 31.12 7.2 1000 40.9 6.6 -

905 Aynı numunelere ayrıca polistiren de hacimce %15 e kadar ilave yapılıp denemeler yapılmıştır. Bu deneyler sonucunda üretilen pişmiş tuğla numunelerinde su emme %45, toplam lineer küçülme %4.9 ve eğme dayanımı da 29kg/cm 2 ye kadar değişen veriler toplanmıştır. Atık miktarındaki artışla birlikte basma dayanımları düşmüş, fakat %20 ye kadar atık içeren numunelerin basma dayanımı değerleri standart değerlerin (TS EN 771-1) hala üzerindedir. %30 atık içeren numunelerin dayanım değerleri standartta belirtilen sınır değerlerdedir. Şekil 6 numunelerdeki gözenek ile ısı iletimi arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Şekil 6 da verildiği gibi %50 ye kadar ısı iletiminde azalma söz konusudur ki, bu ısı yalıtımı uygulamaları için cesaret verici bir durumdur. Tuğla numunelerinin ısı iletimleri onların yoğunluk ve gözenekleri ile çok yakından ilişkilidir. Şekil 6. Tuğlaların Isı İletimleri ve Gözenekleri Arasındaki İlişki [9]. Numuneler, uygulanan donma-çözünme testini başarıyla geçmiş, test sonucunda numunelerde bozulma gözlenmemiştir. Numunelerde pişme sonrası bünyede oluşan fazlar XRD analizi ile tespit edilmiştir. Şekil 7 de verilen analiz sonuçlarına göre, tüm numuneler beklendiği gibi büyük oranda kuvarz (SiO 2 ) içermektedir. Atık içermeyen numunede hematit (Fe 2 O 3 ) ve sanidin (KAlSi 3 O 8 ) fazları bulunmaktadır. Kağıt üretim atıklarını içeren numunelerde ise kuvars ve hematitin yanısıra gehlenit (Ca 2 Al 2 SiO 7 ) ve anortit (CaAl 2 Si 2 O 8 ) fazlarının oluşumu gözlenmiştir. Atık miktarındaki artışa bağlı olarak anortit ve gehlenit fazlarında da bir artış olmuştur.

906 Şekil 7. Pişmiş Tuğlaların XRD Sonuçları (Q: kuvars, H: hematit, S: sanidin, A: anortit, G: gehlenit, C: hedenberjit) [9]. Sanayi Ölçekli Denemeler Kağıt atıkları fabrika stok sahasında killi hammadde ile %10-30 hacim oranında dozerle karıştırılarak ilk noktadan üretim hattında beslenerek yeterli homojenleştirme sağlanmıştır. Kağıt atığının içinde bulunan (%65) su, bu atığın killi hammaddeye beslenebileceği bir üst sınır ortaya çıkarmıştır. Fazla atık eklenmesi durumunda vakum presten ürün fazla sulu çıkmakta ve hatalar ortaya çıkmaktadır. En iyi sonucu %20 oranında atık ilavesinin sağladığı sanayi ölçekli denemelerde tespit edilmiştir. Şekil 8. Endüstriyel Ölçekte Üretilmiş Olan Tuğla Modelinin Ürün Hali. Bu Ürünün Isı İletim Katsayısı Hesap Değeri 0.158W/mK Olarak Hesaplanmıştır [11].

907 SONUÇ Pişirilen numunelerde ilave edilen atık miktarının artmasıyla pişme küçülmesi değerleri azalmıştır. Numunelerin pişme yoğunluk değerleri atık ilavesiyle birlikte 1.92 g/cm 3 den 1.28 g/cm 3 e kadar düşerek yoğunlukta %33 lük bir azalma sağlanmıştır. Gözenek ve su emme oranları atık ilavesinin artmasıyla artmıştır. Numunelerin presleme yönü ve pişme sonrası oluşan gözenek geometrisi basma dayanımlarında önemli bir etkiye sahiptir. Atık ilavesindeki artışla birlikte basma dayanımları değerleri düşmüştür. Ancak, numunelerin basma dayanımları hala kabul edilen standard değerlerinden yüksektir. Isı iletim katsayıları ise %30 atık içeren numunelerde %50 oranında düşmüştür. Tüm bu sonuçlar göstermektedir ki, kağıt üretimi atık çamurları gözenek yapıcı olarak tuğla yapıları içinde kullanılarak ısı yalıtımı açısından yararlı bir ürün olarak kullanılabilir. Bu çalışmada üretilen hafif, gözenekli ve kabul edilebilir mekanik dayanıma sahip tuğlalar binalar için ısı yalıtım tuğlası olarak potansiyel uygulama alanları bulabilir. Yapılan test sonucunda hiç kağıt atığı içermeyen tuğlaya oranla %20 kağıt atığı içeren tuğlalarda %10 civarında bir hafifleme görülmüştür. Bu hafifleme ilgili ürünün içerdiği mikrogözenekler sayesinde ısı iletkenlik değerinin daha düşük olmasına ve ürünün hafiflemesine neden olmuştur. Yeni tuğla modelinin %0, %10 ve %20 kağıt atıklı modellerinden numuneler alınarak inşaat alanına götürülmüştür ve bir numune duvar örülmüştür. Çalışmada istenilen amaca başarıyla ulaşılmıştır. KAYNAKLAR [1] Directive 2010/31/EU of the European Parliament and of the Council on the Energy performance of buildings, Official Journal of the European Union, 19 May 2010, Vol:153. [2] DPT, Tuğla ve kiremit sanayii alt ÖİK Raporu, 2008. [3] M.Kornmann, "Clay bricks and roof tiles, manufacturing and properties", Soc. Industrie Minerale, Paris (2007). [4] Alleman, J. E., Beneficial Use of Sludge in Building Components, National Science Foundation Grand No. ISP-8021357, December 1983. [5] Dasgupta, S., Das, S. K., Paper pulp waste-a new source of raw material for the synthesis of a porous ceramic composite, Bulletin of Material Science, Vol.25, No.5, October 2002, pp. 381-385. [6] Ducman, V., Kopar, T., The influence of different waste additions to clay-product mixtures, Materials and Technology, 41 (2007) 6, 289-293. [7] Demir, I., Baspınar, M. S., Orhan, M., Utilization of kraft pulp production residues in clay brick production, Building and Environment, 40 (2005) 1533-1537. [8] Brosnan, D., Low density ceramics produced from paper recycling residuals, US Patent 6569797, May 27, 2003. [9] M.Sütçü, The use of paper processing residues in the development of ceramics with improved: thermal insulation properties, PhD Thesis, İzmir Institute of Technology, Izmir, 2010. [10] Sütçü M. ve Akkurt S., Kağıt Sanayii Atık Çamurlarının Değişik Tuğla Bünyelerinde Değerlendirilmesi, 7nci Uluslararası Katılımlı Seramik Kongresi, 26-28 kasım 2008, Afyon. [11] TEYDEP 7080919 proje raporu, Tübitak, Ankara, 2010. ÖZGEÇMİŞ Sedat AKKURT 1967 Amasya doğumludur. ODTÜ Metalurji mühendisliği bölümünden 1989 da lisans, 1991 de ise yüksek lisans derecesiyle mezun olmuş. 1998 yılında Clemson üniversitesinden malzeme bilimi ve mühendisliği doktora derecesi almıştır. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü nde 1998 2004 yılları arasında yardımcı doçent, 2004 2009 arasında doçent ve daha sonra da profesör olarak görev

908 almaktadır. Seramik malzemelerin üretim, sentez ve karakterizasyonu, endüstriyel atıkların geri dönüşümü ve yalıtım malzemeleri konularında çalışmaktadır. Mücahit SÜTÇÜ 1978 de Konya da doğmuştur. Yıldız Teknik Üniversitesi Metalurji Mühendisliğinden 2000 yılında mezun olduktan sonra İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü nde Malzeme Bilimi ve Mühendisliği bölümünden yüksek lisansını 2004 te ve doktorasını 2010 da tamamladı. Seramikler, refrakterler, gözenekli malzemeler bilimsel çalışma alanlarını oluşturmaktadır. Kadir BAŞOĞLU 1961 yılında Manisa da doğmuştur. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Bölümden 1986 yılında lisans eğitimini tamamlamıştır. Tuğla ve kiremit sektöründe değişik fabrikalarda fabrika müdürlüğü yapmıştır. Tuğle ve Kiremit Üreticileri Derneği (TUKDER) in başkanlığını yapmakta ve Yüksel Toprak Sanayii A.Ş. genel müdürüdür. Endüstriyel atıkların geri dönüşüm, yalıtım malzemeleri ve tuğla konularında çalışmaktadır.