6331 sayılı Kanun Çerçevesinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün Geliştirilmesi Açısından Koordinasyon Yrd.Doç.Dr.Zeynep Şişli İzmir Ekonomi Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Çalışmanın Sorusu; Türk hukukunda yer alan düzenlemeler iş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesi açısından gerekli koordinasyonu sağlamada yeterli midir?
Çalışmanın Sınırlılığı 6331 sayılı Kanun da ve ikincil mevzuatta yer alan koordinasyona ilişkin hükümlerin etkinliğinin, uluslararası belgeler ışığında, iş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesi konusu ile sınırlı olarak tartışılması amaçlanmıştır.
Sunum Planı; İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kültürü, Organizasyon ve Koordinasyonla ilişkisi İşçi Sağlığı ve Güvenliği Düzenlemelerinde Organizasyon ve Koordinasyon -6331 sayılı yasa (89/391/EEC Avrupa Birliği Direktifi) -ILO 155 ve 161 sayılı Sözleşmeleri Sonuç ve Öneriler
İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürü Kültür: insanın ana rahmine düştüğü andan itibaren tüm yaşamı boyunca sahip olduğu her şey, özellikle bilgidir * *Hilmi Sabuncu, İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürü, 2013. (http://www.hedefinsan.com/is-sagligi-ve-guvenligi/is-sagligi-ve-guvenligi-kulturu.html İş Sağlığı ve Güvenliği Koordinasyon Güvenlik Kültürü Organizasyon Tutum Oluşturma= Değer haline getirme Tarafların Etkin Katılımı Kollektif Öğrenme Süreci** Levent Akın,Sendikaların İş Sağlığı ve Güvenliğinin Sağlanmasına Katkısı, Çalışma ve Toplum, 2012/3
İş Sağlığı ve Güvenliği Taraflar ve Sorumlulukları İşverenin İşçiyi koruma borcu ; işçinin kişilik haklarına saygı gösterme ve sağlığını koruma yükümlülüğü Devletin sosyal devlet ilkesi temelinde kural koyma, organizasyon ve denetim görevleri İşçinin önlemlere uyma sorumluluğu -İSİG Kültürü Oluşması ve Gelişmesinde Kollektif Öğrenme Sürecinin de Tarafları-
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Organizasyon; a) ulusal düzeyde iş sağlığı ve güvenliği konseyi b) işyeri düzeyinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu
Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi 6331 sayılı Kanun 21.Maddesi 155 sayılı ILO Sözleşmesi 4.maddesi İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği Devlet; 14 üye Çalışma Bakanlığı ndan bir müsteşar ve dört genel müdür, yedi farklı Bakanlıktan birer genel müdür, Yüksek Öğretim Kurulu başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi ve Devlet Personel Daire Başkanlığı ndan bir başkan yardımcısı (kamu çalışanlarının işvereni) İşveren; 6 üye İşveren sendikaları üst kuruluşlarından en fazla üyeye sahip ilk üçünden birer yönetim kurulu üyesi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu, Ziraat Odaları Birliğinden birer yönetim kurulu üyesi Çalışan; 6 üye İşçi ve kamu görevlileri sendikalarının üst kuruluşlarından en fazla üyeye sahip ilk üçünden birer yönetim kurulu üyesi TTB ve TMMOB; 2 üye
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 6331 Sayılı Kanun Madde 22: (1) Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 6331 Sayılı Kanun Madde 22: (2) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde; a) Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. b) Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. c) İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. ç) Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 6331 Sayılı Kanun Madde 22: (3) Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları 6331 sayılı Kanun Madde 22: İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşması, çalışma usul ve esaslarını düzenleyen yönetmelik Elliden az çalışanı olan işyerlerinde zorunlu olmaması, asıl ve alt işverenlerin bağımsız değerlendirilerek, vekaleten temsilci vasıtasıyla işbirliği ve koordinasyon sağlanması ile yetinilmesi yönlerinden ayrıca eleştirilmelidir.
155 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin ILO Sözleşmesi Ulusal Politika İlkeleri başlıklı II.Bölüm 5.maddesi d) bendinde: 4.maddesine göre ulusal düzeyde belirlenmesi öngörülen iş sağlığı ve güvenliği politikalarına esas alınacak eylem alanları arasında; çalışma grubu ve işletme düzeylerinde ve ulusal düzeyi de kapsayan uygun diğer bütün düzeylerde haberleşme ve işbirliği belirtilmektedir.
161 sayılı İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin ILO Sözleşmesi 9.maddesi; ulusal hukuk ve uygulamalar çerçevesinde, iş sağlığı hizmetleri ile sağlık hizmetlerinin sağlanmasından sorumlu diğer organlar arasında yeterli işbirliği ve koordinasyonun sağlanmasına yönelik önlemlerin alınması gerektiği düzenlenmektedir.
İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu 6331 Sayılı Kanun Madde 23 (1) Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında iş birliği yapar, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapar, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir. (2) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.
6331 sayılı Kanun da Ulusal düzeyde İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ile, İşyerleri düzeyinde iş sağlığı ve güvenliği kurulları nın birbirleri ile, ve Bakanlığın teftiş örgütü ile koordinasyonu konusunda herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır
Sonuç; Ulusal ve işyeri düzeyinde organizasyonun birbirleri ve iş teftiş örgütü ile koordinasyonunun olmaması, 155 ve 161 sayılı ILO Sözleşmelerine aykırıdır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün gelişmesini, özellikle küçük işletmelerde ve kayıt dışı işyerlerinde güvencesiz çalışanlar açısından, olumsuz etkileyicidir.
Öneri: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu ve işyeri iş sağlığı ve güvenliği kurullarının birbirleri ve ÇSGB Teftiş Örgütü ile koordinasyonunun sağlanması, il/ilçe/bölge düzeyinde; Çalışan Sağlık ve Güvenlik Kurulları oluşturulması için düzenleme yapılmalıdır.* *A.Gürhan Fişek, Hedef: Ulusal Düzeyde İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurulu, Çalışma Ortamı Temmuz-Ağustos 1994; Zeynep ŞİŞLİ, İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu ve İşyeri Hekimliği, 2007, yok 207883.
TEŞEKKÜRLER...