BAZI KLİNİK ÖZELLİKLERİN HAREKETLİ PROTEZ MEMNUNİYETİNE ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı 1, 00 BAZI KLİNİK ÖZELLİKLERİN HAREKETLİ PROTEZ MEMNUNİYETİNE ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ali Kemal ÖZDEMİR*, Semih TAŞVEREN**, Aykut TUNCEL** ÖZET Protetik tedavide hasta memnuniyetini etkileyen çok değişik faktörler söz konusu olmaktadır. Yapılan protezin teknik ve materyal bakımından en uygunuyla yapılması kadar, hastaların demografik özelikleri, ağızdaki dişlerin varlığı, yokluğu, dağılımı, ağız destek dokularının çeşitli değişiklikleri, önceden protez kullanımı, memnuniyetin sorulduğu andaki psikolojik durumu, hastanın genel psikolojik yapısı ve kişilik özellikleri de bu memnuniyet durumu üzerinde etkili olmaktadır. Memnuniyet konusunu araştıran çatışmalar genellikle tam protezler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bölümlü protezlerde bu tür çalışmalar daha sınırlıdır. Araştırmamızda kliniğimizde hareketli protez yaptıran 1 hastaya ait veriler toplandı. Bu verilerle hastaların bazı klinik özelliklen belirlenerek bunlar arasında mümkün olabilecek ilişkiler istatistiksel olarak belirlendi. Protezi yapan hekim, önceden kullanılan protezin tipi, toplam protez kullanma süresi, klinik muayene ile hasta memnuniyetlerinin değerlendirilmesi ve tekrar protez yaptırmanız gerekse nerede yaptırırsınız sorusuna verdikleri cevap açısından hastaların estetik, çiğneme ve konuşma memnuniyetlerinde anlamlı olan veya olmayan farklılıklar gözlenmiştir. Anahtar kelimeler : Hareketli protezler, protez memnuniyeti SUMMARY In prosthetic rehabilitation, patient satisfaction is determined by many various factors. These are, not only appropriate finishing form the technical and material view, but also patients' demographic characteristics, existence, absence ano distribution ot teeth in mouth, various changes ot supporting tissues of mouth, previous derıture tvearing experience, psychological situation at the time asked about satisfaction and patient's general psychological situation. Studies investigating the subject of satisfaction are gene-rally become prevalent with complete dentures. Studies like these are more limited with removable partial dentures. In our study, datum about 1 patients collected who treated with removable partial dentures in our clinic. With these data, some clinical characteristics determined about patients and between these, possıble relations determined statistically. The dentist who made the prosthesis, the type of previous prosthesis, total time of wearing prosthesis, asking by their satisfaction immediately and after at least three months wearing period, the evaluation of clinical examination and patient satisfactions, and from the view point of their answer to the if you need another prosthesis, where would you treated it? question, significant or non significant differences observed on their esthetic, chewing and speaking satisfaction. Key words :Removable dentures, denture satisfaction. GİRİŞ Hareketli protezlerde başarılı sonuç kriterlerinin tanımı zordur. Diş hekiminin karan, belli başlı var olan anatomik durumları etkileyen klinik ve teknik gereklilikleri baz almalıdır. Hastanın deneyimi ve protezlerini değerlendirmesi, alışma ve kullanımı ile beraber onun kişisel davranışını belirler. Bu davranış bazı sosyal faktörlerin (hastanın cinsiyeti, yaşı, eğitimi, mesleği, sosyal statüsü, yetiştiriliş tarzı, ev ve iş çevresi) ve genel sağlık durumunun etkisi altındadır. 1, Birçok faktör, protezlerde özellikle de total protezlerde hasta memnuniyetini etkiler: 1-Anatomik faktörler (Kretlerin şekli ve boyu, dokunun tonusu, mobilitesi, kasların durumu) -Teknik faktörler (Ölçü tekniği, stabilite, retansiyon, oklüzyon, sentrik ilişki) 3-Estetik görünüm 4-Psikolojik faktörler 5-Önemli fonksiyonel faktörler (çiğneme ve konuşma). 1 Hastanın protez memnuniyetini belirleyen faktörlerden hiç biri fek başına belirleyici olmamıştır; tersine psikolojik, biyolojik, anatomik ve teknik faktörlerin uyumlu etkisi daha ön plandadır 1,3,4,5,6,7, Hastaların, kullandıkları hareketli protezlere ilişkin olumlu değerlendirme dereceleri hekimlerin- kinden farklıdır ve genellikle daha Kötü kalitede yapılmış olan protez, kimi hasta tarafından çok iyi tolere edilebilirken iyi yapılmış bir protez başka bir hasta tarafından kullanılamayabilir. Hekimler iyi yapılmış kaliteli bir proteze hastaların zamanla adapte olabileceklerine inanırlar. 3 Kötü yapılmış protezlerde bile hastaların % 65'i bu protezlerden memnundur. Bu da protez kullanıcılarının protezin fonksiyonel sınırlamalarını kabullenmeyi ve belirli bir memnuniyet seviyesi edinmeyi başardığını göstermektedir. 3,4 Bu değerlendirmede, hastaların demografik özelliklerinin de etkisi olabileceği düşünülmektedir. Yaş gibi bazı sosyo-demografik faktörler de kayıp diş bölgelerinin doldurulması için sübjektif gereksinimleri değiştirebilmektedir. 6 ' 9 ' Cinsiyet ve eğitim gibi faktörlerin de protez memnuniyetinde etkili olabileceği belirtilmektedir.,4,7 Bu çalışmanın amacı, hareketli protez hastalarının klinik bazı özellikleri ile protez memnuniyeti arasındaki ilişkileri gözden geçirmektir. Böylece; elde edilecek bulgular, hareketli bölümlü protezin planlamasını yapacak diş hekimine yol gösterebilir. Hekim, hangi faktörlerin varlığında başarısızlık riskinin bulunduğunu öngörebilir. *C. Ü. Dişhekimliği Fakültesi Protetik Dış Tedavisi Anabilim Dalı, Doç. Dr. **C. Ü. Dişhekimliği Fak. Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı, Arş.Gör. 11

C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESi DERGİSİ 00 MATERYAL ve METOD Araştırmamıza 001 yılı mart-aralık ayları içinde protez yaptıran 1 hasta katılmıştır. Bu hastalar 00 yılı mart ayında kliniğimize kontrol amaçlı olarak çağırılmıştır. Bu çağrıya uyan 1 hastanın klinik özelliklerini belirleyen formlar doldurulmuştur. Hastaların 7 (%4.9)'i kadın 4 (%57.1)'ü erkektir. Hastaların daha önce protez kullanıp kullanmadıkları, kullandılarsa bunun toplam süresi, alt ve üst çenelerin dişsizlik sınıflamaları ve klinik muayene sonucu saptanan hatalar ve protezi yapan kişinin hekim veya öğrenci olması durumu, protezlerini gece çıkarıp çıkarmadıkları belirlenmiştir. Bu parametreler ile hastaların kullandıkları protezlerinden memnuniyetleri arasında istatistiksel ilişkiler araştırılmıştır. Protezlerin klinik olarak değerlendirilmesi aynı hekim tarafından yapılmıştır. Hastalara ilişkin verileri de aynı hekim toplamıştır. Değerlendirmenin klinik bölümü ağız ve protetik durumların değişik açılardan değerlendirilmesi için düzenlenmiştir. Klinik değerlendirmede şu kriterler gözönüne alınmıştır: Estetik Değerlendirme: Öncelikli olarak protezle hastanın yüzü arası uyum ve protezlerin hastanın ağzında doğal ve hatasız görünümünün başarılı bir şekilde verildiği görüşü üzerine dayanmıştır. Dudak desteğine, dudak-oklüzal düzlem seviyesi arası ilişkiye, diş rengine, büyüklüğüne ve pozisyonlarına, orta hattın doğru olup olmadığına özellikle dikkat edildi. Protezlerin Stabilitesi: Protezlere destek doku yönünde kuvvet uygulandı. Eğer protezler kayma veya rotasyon hareketi yapmıyorsa, stabilite iyi, aksi halde kötü olarak değerlendirildi. Protezlerin Retansiyonu: Protezin giriş yönünün ters istikametinde uygulanan kuvvetlerle ve kas hareketlerinin protezi yerinden çıkartıcı kuvvetlerine karşı retansiyonu ve destek dokudan protezi çıkarma çabası her iki çene için ayrı ayrı değerlendirildi. Protezin Oklüzyonu: Dişlerin tekrarlayan habitüel teması sonrası protezde prematür temas yaratmadan doğru bir interküspal ilişki varsa ve retansiyonu etkilemiyorsa oklüzyon doğru olarak, aksi halde yanlış olarak değerlendirildi. Dikey boyut: Protezler oklüzal temas içinde olmasına rağmen yüz çökük görünüyorsa ve interoklüzal mesafe oklüzyon dikey boyutunu 5mm. aşıyorsa oklüzyon çok kısa olarak değerlendirildi. Eğer hastanın ağzı geriliyor gibi görünüyorsa ve hasta pos-terior dişleri kontakt halinde iken dudaklarını kapatmakla zorlanıyorsa oklüzyonun vertikal ilişkisi çok yüksek olarak değerlendirildi. Bu tip hataları olmayan protezler uygun protezler olarak değerlendirildi. CİLT: 5, SAYI: 1 Memnuniyetin değerlendirilmesi için hastalardan kullandıkları protezi estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyeti yönünden memnun veya değil şeklinde değerlendirmeleri istenmiştir. Kesin bir değerlendirme için cevapları evet veya hayır seklinde vermeleri istenmiştir. Kesin olarak ifade edilmeyen memnuniyet durumu memnuniyetsizlik olarak değerlendirmeye alınmıştır. Protezlerin değerlendirilmesi ile ilgili bu veriler, protezlerini en az 3-9 aylık bir süredir kullanan hastalardan toplanmıştır. Elde edilen ve anket formlarında toplanan bu veriler SPSS ortamında bilgisayara aktarılarak kikare testi ile istatistiksel değerlendirmeleri yapılmıştır. BULGULAR Tablo-1'de; araştırmamıza katılan hastaların cinsiyet ve yaş gruplarına göre dağılımı yer almaktadır. YAŞ ClNSİYET Erkek 4 %3.1 Kız 3 %4.7 Toplam 6 %34.1 30-45 46-65 65+ TOPLAM 60 %57.7 40 %51.3 0 %54.9 0 %19. 4-7 0 %11 Tablo-1 Hastaların cinsiyet ve yaş gruplarına göre dağılımı Tablo-'de; hastaların önceden protez kullanıp kullanmadıklarına göre yapılan protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme yönünden memnuniyet değerlerinin sonuçları görülmektedir. Daha önceden protez kullanan (evet) ve kullanmayan (hayır) kişilerde yeni protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri yönünden istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmemiştir (P>0.05). Protez Estetik konuşma Çiğneme Toplam kullanım memnun Değil memnun değil Memnun değil 1 Evet 16 6 1 64 34 %3.7 %16.3 %7. %1. %65.3 %34.7 Hayır 7 1 73 1 5 3 %5.7 %..3 %5.7 %. %61.9 %3. 3 1 154 Toplam 15 4 116 66 %4.6 %15.4 %6. %13. %63.7 %36.3 X'-0. p>0.05 X'-0.16 p>0.05 X*-0.1 p>0.05 Tablo- Hastaların önceden protez kullanıp kullanmamalarına göre yapılan protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri. Tablo-3'de; önceden protez kullanan hastaların toplam protez kullanma sürelerine göre memnuniyet değerleri verilmiştir. Bu tablo incelendiğinde hastaların toplam protez kullanma süreleri ile protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme yö- 9 4 1 1

C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ'00 CİLT: 5, SAYI: 1 nünden memnuniyetleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığı görülmekledir. Kullanma süresi Estetik Konuşma Çiğneme Toplam 0-1 yıl 7 1 7 1 5 3 4 %5.7 %. %5.7 %.3 %61..9 %3.1 3 1-5 yıl 1 4 0 1 4 %1. %1. %90.9 %9.1 %1. %1. 5- yıl 16 1-1 6 1 %.9 %11.1 %0 %66.7 %33 3 > 4 4 34 4 5 %. %I7. %. %17. %5.6 %41.4 Toplam 154 %4.6 %15.4 15 %6. 4 % 13. 116 %63.7 66 %36.3 X'=.6 p>0.05 X'=3.97 p>0.05 X'=3.95 p>0.05 1 Tablo-3 Protez kullanma sürelerine göre estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyeti ilişkileri. Tablo-4'de; üst çenede dişsizlik sınıflamasına göre bu çeneye yapılan toplam 15 protezden hastaların estetik, konuşma ve çiğneme yönünden memnuniyetleri görülmektedir. Üst çenenin dişsizlik sınıflamasına göre estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından anlamlı bir fark görülememiştir. Estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından da en düşük memnuniyet oranları Kennedy III. sınıf ağızlara yapılan protezlerde görülmüştür. Üst çenede en yüksek memnuniyet oranları, estetik açıdan tam dişsiz ağızlara yapılan protezlerde (%9.9), konuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından en yüksek oranlar, Kennedy l. sınıf ağızlara yapılan protezlerde görülmüştür (%.0). Üst çene Estetik Konuşma Çiğneme Memnun değil Memnun değil memnun değil Kennedy 4 44 6 44 6 I %4 %16.0 %.0 %1.0 %.0 %1.0 Kennedy 34 36 6 36 6 II %1.0 %19.0 %5.7 %.3 %5.7 %.3 KennedyII III %0.0 %0.0 %0.0 %0.0 %0.0 %0.0 Tam dişsiz 5 4 4 46 %9.9 %7.1 %5 7 % 3 %.1 %17.9 Toplam 136 136 134 4 %6.1 %11 %6.1 % 13. 9 %4. %15. 13.9 X'-3.55 p>0.05 X'=0.47 p>0.05 X=0.91 p>0.05 Tablo-4 Üst çene dişsizlik sınıflamasına göre yapılan protezden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri. Toplam Tablo-5'te, alt çene dişsizlik sınıflamasına göre yapılan protezlerden (toplam 156) estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri verilmiştir. Estetik memnuniyet açısından istatistiksel teknik gereği ki-kare testi uygulanamamış ve yüzde oranlarından görüleceği gibi, farklılık belirlenememiştir. Konuşma memnuniyeti alt çene dişsizlik sınıflamasına göre anlamlı farklılık göstermektedir. Tam dişsiz olup ta tam protez kullanan kişilerin konuşma memnuniyeti diğerlerinden daha düşüktür. Bölümlü protez yapılanlar arasında fark yoktur. Alt çene dişsizlik sınıflamasına göre çiğneme memnuniyeti değerlendirildiğinde ise, istatistiksel olarak anlamlı farklılık söz konusudur. Tam dişsiz 50 4 56 15 olan kişiler ve Kennedy ü. sınıf alt çenede çiğneme memnuniyeti Kennedy I. sınıf ve Kennedy III. sınıf alt çenelerden anlamlı olarak farklıdır. Alt çene Estetik Konuşma Çiğneme Toplam KennedyI 6 %91. Kennedy II Kennedy %.4 III %0.0 Tam dişsiz 40 %90.9 Toplam 13 %.5 Memnun değil Memnun değil memnun değil 6 56 %. %.4 6 3 %17.6 %94.1 %0.0 %0 4 %91 3 %7 7 1 130 %11..5 %3.3 1 %17.6 %5.9 5 %76.5 1 %5.9 - %0.0 1 16 %7 3 %36.4 6 94 % 16. 7 %60.3 16 %3.5 16 %47.1 %0.0 %63.6 6 %39.7 X'-.45 p<0.05 X=0.34 p<0.05 Tablo-5 Alt çene dişsizlik sınıflamasına göre estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri. Hastaların kullandıkları mevcut protezleri klinik olarak muayene edilmiştir. Sınıflandırma; 1- dikey boyut ve oklüzyon hatası, - estetik hatalar, 3- retansiyon ve stabilite hataları, 4-diğer hatalar ve 5- uygun protezler olarak yapılmıştır. Bu sınıflandırma ile, hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasında istatistiksel bir ilişki olup olmadığı araştırılmıştır. Sonuçlar Tablo-6 da görülmektedir. Klinik Muayene Dikey B ve Oklüzyon h. 6 34 44 156 estetik konuşma çiğneme Toplam %63.6 Estetik hata %0 Stabilite ve Retansiyon hatası Diğer hatalar Uygun protez %77. %77. 90 %91. Toplam 154 %4.6 %36.4 16 %7.7 - %0 %. %77. 4 %. %. %15.4 %77. 9 %93.9 15 %6. 6 %7.3 1 %54.5-6 %75.0 %. 4 %. 6 %6.1 4 %13. %45.5 %5.0 1 I %50.0 %50.0 6 %33.3 74 %75.5 1 %66.7 4 %4.5 115 %63.7 %06 X İ -I7.5 <p0.05 36 1 9 1 Tablo-6 Protez klinik hataları ile hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasındaki ilişkiler. Estetik memnuniyet ile protez hataları ilişkisinde ki-kare testi istatistik tekniği gereği kullanılamamıştır. Yüzde oranları değerlendirildiğinde protezden memnun olmayanların oranı dikey boyut ve oklüzyon hatası olanlarda en fazladır. Memnun olanların oranı ise uygun görülen protezlerde en fazladır. İlginç bir sonuç ise estetik olarak hatalı bulunan protezin hepsinden hastalar estetik olarak memnunluk belirtmiştir. Konuşma memnuniyeti yönünden dikey boyut ve oklüzyon hatası ile stabilite ve retansiyon hatası olan ve diğer hataların belirlendiği protezlerin oranları arasında farklılık çok az iken, estetik hatalar ve uygun olarak belirlenen protezleri taşıyan hastalarda konuşma memnuniyeti yüzde olarak daha fazla görülmüştür.

C-Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESi DERGİSİ 00 CİLT: 5, SAYI: 1 Çiğneme memnuniyeti yönünden, dikey boyut ve oklüzyon hatası olan protezler, stabilite ve retansiyon hatası olan protezler ile diğer hataların belirlendiği protezler arasında birbirine yakın değerler çıkmışken, bunlar ile estetik hatalar ve uygun olarak belirlenen protezler arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur. Tablo-7'de protezi yapan kişinin hekim veya dişhekimliği öğrencisi olmasına göre hastaların memnuniyetlen arasındaki ilişkinin araştırılmasının sonuçları görülmektedir. Bu sonuçlara göre estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri ile bu protezi yapan kişinin hekim veya öğrenci olması arasında istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç görülmemiştir. estetik Konuşma Çiğneme Toplam Diş hekimi 1 %7.7 16 113 1 0 4 «64.6 46 %UA % 5.4 %35.4 Öğrenci 40 4» 4 3 «61. 5 0 %76.9 n «933 %77 S3B.5 Toplam 154 1 15 4 116 66 %4.6 %15.4 %6. %13. %63.7 %36.3 X =3.30 p>0.05 X =1.9 p >0.05 1% 5 1 Tablo-7 Protezi yapan kişinin öğrenci veya hekim olması ile hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasındaki ilişkiler. Grafik-1'de görüldüğü gibi; hastalar, 'tekrar protez yaptırmanız gerekse ve her türlü imkanınız olsa, nerede yaptırmak istersiniz?' sorusunu %69. oranında (n=16 kişi) tekrar burada şeklinde cevaplamışlardır. Özel kliniklerde yaptırırdım diyenler %5.3 (n=46 kişi), diğer şeklinde cevaplayanlar da %5.5 (n=) oranında olmuştur. Cevap şıkları arasında devlet hastaneleri de olmasına rağmen 1 hastadan hiçbiri tarafından bu şık tercih edilmemiştir. Grafik-1 hastaların tekrar protez yaptırmanız gerekse nerede yaptırırsınız sorusuna verdikleri cevap. Grafik- hastaların protez yaptırmak için fakülteyi seçme sebepleri Grafik-'de hastalara protezlerini niçin fakültede yaptırdıkları sorulmuş ve bunun cevapları gruplandırılmıştır. Görüldüğü gibi (%45.1) hasta tavsiye üzerine fakülteyi seçtiğini belirtmiştir. Bunu, 6 kişinin (%34.1) özellikle kendi tercihim şeklindeki cevabı izlemiştir. Şevki sebebiyle fakültede yaptırmak zorunda olanlar 4 kişi (%13.), başka imkanım olmadığı için fakülteyi tercih ettim diyen 1 kişi (%6.6), diğer cevabını veren kişi (%1.1) cevaplar sıralamasında yer almıştır. Grafik-3 Hastaların protezlerini gece çıkarma alışkanlıkları. Grafik-3'te görüldüğü gibi; hastalara hekimin çıkarın uyarısına rağmen protezlerini geceleri çıkarıp çıkarmadıkları sorulmuştur. %45 oranında evet cevabını %33 hayır, % bazen cevabı izlemiştir. Hastaların gece protezlerini çıkarma alışkanlıkları ile protez memnuniyetleri arasında bir ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla değerler istatistiksel olarak incelenmiştir. Tablo-'de bu ilişkinin sonuçları görülmekledir. Buna göre; gece çıkarma alışkanlığı ile estetik ve çiğneme memnuniyetleri arasında anlamlı istatistiksel ilişki belirlenemezken, konuşma memnuniyeti ile gece çıkarma alışkanlığı arasındaki ilişki anlamlı olarak bulunmuştur (p<0.05). Protezlerini gece çıkaran hastalarda en düşük değerde konuşma memnuniyeti belirlenmişti r(%0.5). Gece çıkarma butik KMMH C* -t Toplun Evet 66 16 466 16 4 6 36 %0.0 %19. 5 %0 5 %19.5 %56.1 %43.9 Hayır 5 4 5 44 16 %6.7 %13.3 %6.7 %13.3 %73.3 %6.7 Bazen 36 4 40-6 %90.0 % %0 %65.0 %35.0 Toplam 154 15 4 116 66 %4.6 %15.3 %6. %13. %63,7 %36.3 X =.15 p>0.05 X =.9 p<0.05 X =4.4 p>0.05 Tablo- Hastaların protezlerini gece çıkarma alışkanlıkları ile protez memnuniyetleri arasındaki ilişki. TARTIŞMA Langer, Michman ve Seifert, 11 tam protezlerde hasta memnuniyetini etkileyen faktörlerle ilgili bir rapor yayınlamışlardır ve hastanın memnuniyetinin, protezlerinin çiğneme etkinliği, konuşabilme ve diğer sosyal aktivitelerde kullanabilme görüşüne bağlı olduğunu vurgulamışlardır. Protezlerde memnuniyet ve memnuniyetsizliğin tanımlaması yapılırken şu kriterler dikkate alınmıştır: 1 60 40

C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 00 CİLT: 5, SAYI: 1 daha iyi yapılacağını düşünme asıl sebep olarak belirtilmiştir (%34.1). 'Özellikle ben fakülteyi istedim' diyen kişiler en yüksek oranda tekrar fakülteyi tercih edeceklerini belirtmişlerdir. Tavsiyeyle gelenlerde ise tekrar protez yaptırma tercihi arasında özel klinikleri seçenlerin oram fakülteyi tercih edenlere yaklaşmıştır. Çalışmamızda, yukarıda bahsedilen klinik yeterlilik oranı daha fazla, şikayet oranı ise daha az çıkmıştır. Hastalarımızı kontrol amacıyla çağırdığımızda gelmeyen hastaların çoğunluğunun protez şikayetlerinin olmadığına, çağrılan bütün hastaların gelmesi halinde daha da olumlu sonuçların çıkacağına inanmaktayız. Bu durumu, yapılan tedavilerin fakülte disiplini içerisinde gerçekleşmiş olmasına bağlamaktayız. Hastaların büyük çoğunluğu tekrar protez yaptırmaları gerekse ve her türlü imkanları olsa yine fakülteyi tercih edeceklerini belirtmişlerdir ki bu da memnuniyet oranının yüksekliği ile alakalıdır. Protetik tedavinin amaçlarından birinin de kalan yumuşak ve sert dokuların sağlığının korunması ve sürdürülmesi olduğunu başlangıçta belirtmiştik. 1 ' 16 Bunu sağlamak amacıyla geceleri protezin çıkarılması konusunda hastaların uyarılması konusunda literatürde görüş birliği vardır. Bazı özel durumlarda bunun gerçekleştirilemeyeceği hallerde hastalara günün belirli saatlerinde protezlerinin çıkarılması gerektiği anlatılmalıdır. Carlsson, hastaların %7'sinin protezlerini gece boyunca çıkarmadığını belirlemiştir. Aytan ise bu oranı %5 olarak bulmuştur. 16 Hastalara, protezleri uygulandıktan sonra geceleri çıkarmaları tavsiye edilmesine rağmen hastaların sadece %45'i bu tavsiyeye uyduklarını belirtmişlerdir. Literatürde bu konuda daha düşük değerler de bildirilmektedir. Bununla hastanın memnuniyeti arasında ilişkiyi araştırdığımızda konuşma memnuniyeti açısından Önemli fark görülmüştür. Ancak, yüzde olarak bakıldığında estetik ve çiğnemede de bu doğrultuda değerler görülmekledir. Geceleri protezlerini çıkarmayan veya bazen çıkaranlarda protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyeti oranı daha fazla görülmüştür. Hastalar, rahat olan protezlerini ağızlarında tutmakta sakınca görmüyor gibi davranmaktadırlar. Ancak, 'acaba memnun oldukları için rni protezlerini çıkarmamaktadırlar' sorusunun cevaplanması gerekir. Bu durumun sakıncaları kendilerine anlatılarak tekrar protezlerini çıkarmaları uyarısında bulunulmuştur. Ancak bazı hastaların çıkarmamaktaki haklı gerekçeleri söz konusu olmakla beraber bu hastalara da günün belirli saatlerinde protezlerini takmayarak mukozalarını dinlendirmeleri tavsiye edilmiştir. SONUÇLAR Bu çalışmada bazı klinik özellikler açısından hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri değerlendirilmiştir. Kısaca özetlersek; 1- Daha önce protez kullanmanın ve protez kullanma süresinin, hastaların protez memnuniyeti ile istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi belirlenememiştir. - Üst çeneye yapılan protezlerde estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından en düşük memnuniyet oranları Kennedy III. sınıf ağızlara yapılan protezlerde görülmüştür. Üst çenede en yüksek memnuniyet oranları, estetik açı dan tam dişsiz ağızlara yapılan protezlerde (%9.9), konuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından en yüksek oranlar, Kennedy l. sınıf ağızlara yapılan protezlerde görülmüştür (%.0). 3- Tam dişsiz olan kişiler ve Kennedy II. sınıf alt çenede çiğneme memnuniyeti, Kennedy l. sınıf ve Kennedy III. sınıf alt çenelerden anlamlı olarak bulunmuştur. 4- Tarafımızdan belirlenen protez hatalarına göre hasta memnuniyeti değerlendirildiğinde, ilginç bir sonuç ise estetik olarak hatalı bulunan prote zin hepsinden hastalar estetik olarak memnunluk belirtmiştir. Bu durum, hekimin değerlendirmesi ile hasta memnuniyetinin paralellik göstermeyeceği fikrini kanıtlar (destekler). 5- Hastalar diğer seçenekleri olmasına rağmen tavsiye ile fakültede protez yaptırmayı tercih etmekledirler. Bu hastaların büyük çoğunluğu tekrar protez yaptırması gerekse tekrar fakülteyi tercih edeceklerini belirtmektedirler. 6- Fakültede protezi yapan kişinin hekim veya öğrenci olması hasta memnuniyetini istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde etkilememektedir. KAYNAKLAR 1-Seifert l, Langer A.; Evaluation of Psychologic Factors in Geriatric Denture Patients, J. Prosthet. Dent, 1 (3), 516-53,196. -Carlsson GE, Otterland A, Wennslröm A; Palienî Factors in Appreciation of Complete Dentures, J. Prosthet. Dent., 17(4], 1967. 3-Kulak- Özkan Y, Kazazoğlu E, Özkan S, Özkan Y, Ankan A; Oral Fincfings in Eldetly People: Quality of and Satisfaction With Complete Dentures, Journal ol Marmara University Dental Faculty, 4(1), 1-15,000. 4-Brunello DL, Mandikos MM; Construction Faults. Age, Gender, and Relative Medical Health: Factors Associated With Complaints in Complete Denture Patients, J Prosthet Dent., 79(5],545-554, 199. 5-Newîon AV; The Psychosomatic Component in Prosthodontics, J. Prosthet. Dent., 5, 71,194. 6- Wakabayashi N, Yatabe M, Ai M, Şato M, Nakamura K.; The influence ot some demographic and clinical variables on psychosomatıc traits ot patıents requesting replacement removable partial dentures, J.Oral Rehabil., 5 (7], 507-51, 199. 7- Nevalainen MJ, Rantanen T, Narhi T, Aınamo A; Complete Dentures in Prosthetic Rehabilitation Of Elderly Per- 17

C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 00 CİLT: 5, SAYI: 1 sons: Five DİIferent Crileria To Evaluate The Need For Replacement, J. Oral Rehab., 4, 51-5, 1997. - Marjnus AJ, Van Waas; The infıuence of clinical variables on patients 1 satisfaction with complete dentures, J.Prosthet. Dent., 63(3), 307-3, 1990. 9-Elias. AÇ, Sheiham.A.: The Relalıonship Between Satisfactıon With Moulh And Number And Position Of Teeth, J, Oral. Rehab.. 5(9), 649-66. 1993. -Frank RP, Milgrom P, Leroux BG, Hawkins NR; Treatmeni outcomes with mandibular removable partial dentures: a population-based study of patient satisfactıon. J Prosthet Dent, 0{1). 33-45, 199. 11- Langer, A, Michmann J, Seılert l.; Faclors Influencing Satisfaction With Complete Dentures in Getiatric Patients, J. Prosthet Dent., 11 (6), 19-31. 1961. 1- Özdemir AK; Hareketli Protezler, C.Ü. Yayınları, 00, Önder matbaası, Sivas. 13- Van VVaas M, Meeuwissen J, Meuvvissen R, Kayser A, Kalk W, Van't Hof M.; Relatıonship between wearing a removable partial denture and satisfaction in the elderly, Community Dent. Oral Epidemiol, 5 (Sptt), 315-31, 1994. - Morın C., Lund JP, Sioufi C, Feine JS.; Patient satisfaction with dentures made by dentists and denturologists. J.Can. Dent. Assoo. 64(3), 346, 199. 15- Hakestam U, Karlsson T, Soderfeldt B. Ryden O, Glantz PO.; Does the quality of advanced prosthetic dentistry determine patient satisfaction?. Açta Odontol Scand Dec,55(6):365-71, 1997. 16- Aylan AE, Lomçalı G; Protez kullanan hastaların ista tistiksel olarak değerlendirilmesi, 1. bölüm, E. Ü. Diş Hek. Fak. Der, 15,71-7, 1994 1