MEZARLIK MEVZUATI TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ MEZARLIK MEVZUATI

TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ MEZARLIK MEVZUATI Av. M. Lamih ÇELİK Ankara - 2010 1

ISBN:978-975-6311-18-9 Baskı: Pozitif Matbacılık ve Ambalaj San. Tic. Ltd. Şti Çamlıca Mahallesi, Anadolu Bulvarı12. Sok. No:16/10 Yenimahalle 06370 Ankara Tel:0312 397 00 31 Faks:0312 397 86 12 pozitif@pozitifmatbaa.com 2

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm MEZARLIK MEVZUATI Mezarlık Yer Seçiminde Uyulması Gereken Hususlar...9 Mezarlıkların Mülkiyeti...14 Mezarlıkların Bakım ve Onarımı...17 Cenazelerin Nakli...20 1-Yurt İçinde Cenazelerin Nakli...20 A-İl Sınırları İçinde Nakil...20 B-İl Dışına Nakil...21 2-Yurtdışına Cenazelerin Nakli...22 Tren İle Nakli Yapılacak İse...24 Otomobil İle Nakli Yapılacak İse...24 Uçak İle Nakli Yapılacak İse...24 Deniz Yolu İle Nakli Yapılacak İse...25 3-Yurtdışından Ülkemize Cenazelerin Getirilmesi...27 4-Ülke Dışına Nakledilecek Cenazelerin Tabutlanması...27 5-Ölü Küllerinin Nakli...29 a-türkiye Cumhuriyeti Vatandaşına Ait Olan Ölü Küllerinin Ülkemize Nakli:...29 b-nakli Yapılacak Ölü Külleri Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı Olmayan Bir Kişiye Ait İse;...29 Mevzuatımızda Ölülerin Yakılması...30 Köy Mezarlığı...36 Cenaze işlemleri...46 İkinci Bölüm Mezarlıklarla İlgili Mevzuat...51 Kanunlar 3998 Sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanun...53 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu...54 3

5393 Sayılı Belediye Kanunu...55 442 Sayılı Köy Kanunu...56 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu...57 2524 Sayılı Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun...58 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu...60 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu...61 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu...62 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu...64 Yönetmelikler 4948 Sayılı Devlet Mezarlığı Dışında Defnedilen Bazı Devlet Büyüklerinin Mezarları Hakkında Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik...65 Devlet Mezarlığı Tesisi Yönetimi Bakım ve Onarımı Yönetmeliği. 66 Belediye Yönetmelikleri...67 Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği...67 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği...70 Türk Bayrağı Tüzüğü...73 Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik...75 Uluslararası Antlaşmalar Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel İtilafname (Cenaze Nakline Mahsus Uluslar Arası Antlaşmanın Onaylanması Hakkındaki 3584 Sayılı Kanunun Eki)...98 Cenazelerin Nakli Anlaşması nın Onaylanması Hakkında Karar..102 Genelgeler Adalet Bakanlığının 23/11/2006 tarih ve 136 nolu Otopsi İşlemlerinin Yerine Getirilmesi konulu genelgesi...107 Sağlık Bakanlığı nın Ölü Defin Ruhsatları konulu 2000/41 sayılı genelgesi...115 4

Sağlık Bakanlığı nın Mezarlıklar ve Ölü Defni konulu 2000/42 sayılı genelgesi...121 Sağlık Bakanlığı nın Ölülerin Nakli konulu 2000/43 sayılı genelgesi...133 İçişleri Bakanlığı nın Cenaze Nakil Araçları konulu genelgesi...138 5

ÖNSÖZ Melek kızım Melike ye Doğ ki ölesin; Ve öl ki bir daha ölmemek üzere doğasın. Necip Fazıl Adamın biri oğluna: -Evladım,öldüğüm zaman senden tek bir isteğim var.o da ayağımdan birine eski bir çorap giydirmeyi ihmal etme diye vasiyet etti. Zaman geldi her faninin akıbeti gibi ecel onu da alıp götürdü. Adamı teneşir tahtasına yatırdılar,imam efendi yıkamak üzere başına geçip,vazifesini yapmaya başladığı zaman,ölenin oğlu babasının vasiyetini yerine getirmek için ayağına eski bir çorap giydirmeye çalışır. Bunu gören imam efendi bunun mümkün olmadığını söyleyerek karşı çıkar.tartışma devam ederken içeri bir adam girip ölenin oğluna babasının bıraktığı mektubu verir.oğul,babasının bıraktığı mektubu yüksek sesle okumaya başlar: -Oğlum görüyorsun ya sana dünya kadar mal,mülk,servet bıraktığım halde bana bir çorabı bile çok görüyorlar.elbette bir gün sen de benim gibi ölüp gideceksin. Akılını başına topla.sana da birkaç metre kefenden başka bir şey vermeyecekler.sana bıraktığım malı ve ömrünü iyi yolda harca.sarf edeceğin yerleri güzel seç. Çünkü senin de amel sandığı olan kabire götüreceğin iyilikten ve hayırdan başka bir şey değildir. Mezar taşlarında ölenin baba adı yazar oysaki ölene telkin verilirken anne adıyla seslenilir.sözle söyleneni yazıya dökmek kimsenin aklına gelmemiş olacak ki benim rahmetli kızımın mezar taşına anne adını da yazdırmam tartışma konusu olmuş ve beni bu konuda araştırma yapmaya sevk etmiştir. Hayatın kaçınılmaz bir gerçeği olan ölüm olayında belediyenin görevleri bulunmakta ancak ne yazık ki Mezarlık mevzuatı alanında yazılmış eser yok denecek azdır.bu boşluğu doldurmak amacıyla hazırlamış olduğum eserin ilgililere faydalı olması dileğiyle Av.M.Lamih ÇELİK 6

BİRİNCİ BÖLÜM 7

8

MEZARLIK YER SEÇİMİNDE UYULMASI GEREKEN HUSUSLAR Sıhhi açıdan mezarlık yer seçimi kriterlerinin tespiti ve ölümden define kadar bütün iş ve işlemlerin usul ve esaslarını belirlemek amacı ile hazırlanan Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik 19 Ocak 2010 tarihli ve 27467 sayılı Resmî Gazete de yayımlandı.(kısaca Mezarlık Yönetmeliği ) Mezarlıklar, ölülerin 1 gömülmesine 2 terk ve tahsis edilen yerlerdendir. 3 Mezarlıkların temel işlevi,ölü bedenlerin kamu sağlığını tehlikeye atmadan toprağa dönüşümün sağlandığı alanların olmasıdır. Ayrıca,geride kalanlar için ziyaret,hatırlama ve sembol alanlarıdır. 4 1 m.4/ç) Cenaze (Ölü): Tıbben beyin ve kalp ölümü gerçekleşen kişiyi,ifade eder. 2 m.4/ e) Defin: Cenazelerin şartlarına uygun olarak gömülmesini,ifade eder. Bir veliye sormuşlar seni nereye gömelim o da Nereye isterseniz oraya gömün Çünkü Ahiret her yerden aynı uzaklıktadır.demiş 3 6831 Sayılı Orman Kanununa Göre Orman Kadastrosunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik (RG: 15 Temmuz 2004 - Sayı: 25523) İngilizce deki mezarlık/cemetrey sözcüğü eski Yunancadaki koimetirion dan gelir; bunun sözlük anlamı ise yatakhane demektir. Lamartin şöyle dermiş: Vatan ecdadın küllerinden yapılmış topraktır. 4 Aysel Uslu, Çevreye dost mezarlık(ekolojik mezarlık)planlama yaklaşımları ve dünya kentlerinden örnekler)uluslar arası ileri teknolojiler sempozyumu(iats 09),13-15 Mayıs 2009,Karabük,Türkiye (Ekolojik mezarlık,ölü bedenlerin doğaya dönüşümü en kısa zamanda sağlayacak ve kirletici unsurları içermeyecek gömü yöntemleri ve mezarlık planlama anlayışını ifade etmektedir.ekolojik mezarlıklarda ölüler tabut ile gömülecekse;çözünebilir malzemeden bambu,mukavva tabut kullanılmakta veya tabutsuz olarak doğrudan toprağa gömü yapılmaktadır.) 9

Mezarlık olarak seçilen alanın su kaynaklarına 5, yerleşim yerine ve insanların iskanına mahsus meskenlere mesafesine, hakim rüzgarın yönü (yerleşim sahalarına doğru olmamalı), bölgenin coğrafi, jeolojik, meteorolojik şartları, arazi ve ulaşım imkanları gibi şartlar da göz önüne alınır.(m.6/1) Mezarlık yerinin seçimi yapılırken alanın,hakim rüzgarların ve akarsuların yerleşim yerinden gittiği yönde ve ulaşım yolları ile münasebeti kolay olan yerlerde olması zorunludur. Çukur veya bataklıklara ve su birikintilerinin olduğu yerlere mezarlık yapılmaz. Bu hususta hafif meyilli düzlükler tercih edilir. Çünkü eğim derecesinin kuvvetli olması halinde erozyon başta olmak üzere ulaşım ve çeşitli eklentilerin yapılmasında zorluklar ortaya çıkar. Toprağın jeolojik vasıfları, gömülecek cesetlerin ayrışmasına müsait, su ve havanın geçmesine izin verecek şekilde küçük taneli olmalıdır. Çok gevşek zeminli araziler,kayalık ve çok sert zeminli araziler uygun değildir. Bu maksatla kumlu, az miktarda kireçle karışık topraklar uygundur.(m.5)benzer şekilde toprak zeminler. kum,çakıl karışımı olan alüvyon zeminler mezarlık için uygundur. Eğer toprakta yeterli nem ve havalandırma yoksa organik yapının parçalanması gecikir.eğer koşullar elverişli ise 3 yıl içerisinde tüm organik yapı eriyerek geriye sadece iskelet kalır.bu tip mezarlık alanlarında 5 yıl sonra ikinci gömme yapılabilir. 6 Ancak bu özelliğe sahip olmayan topraklarda süreç çok uzayabilir hatta kurutucu etki yapan topraklarda mumyalaşma söz konusu olur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi 5 yıldan az olmamak üzere mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Genel bir ilke olarak eğimi % 15 in üzerinde olan alanlar mezarlık yeri olarak seçilmemelidir. Kuzeye bakan alanlarda cesedin çürümesi daha geç olacağından güneye bakan alanlar seçilmelidir. 5 m..7/a) Mezarlıklar, insanların içme ve kullanma suyunun temini amacıyla yapılmış kuyu, göl, gölet, baraj gibi su kaynaklarından arazinin meyil durumu, mezarlığın kapasitesi ve toprağın yapısına göre, killi topraklarda en az 150 metre, kumlu topraklarda ise en az 250 metre mesafede kurulabilir. İçme ve kullanma suyu temin edilen havzaların 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17 ve 18 inci maddelerinde belirtilen mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında mezarlık yapılamaz. 6 İkinci defin önceki ölünün kemikleri dikkatlice bir kenara toplandıktan sonra yapılmalıdır. 10

Mezarlık yerinin büyüklüğü yönetmelikte belirtilen formüle göre mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Mezarlık alanının büyüklüğü şu formüle göre hesaplanır; MADDE 11 (1) Mezarlık olarak belirlenecek alanın asgari genişliği; Mezarlık alanı = (o beldenin senelik en az ölüm miktarı x toprağın cesetleri tam olarak ayrıştırma müddeti (yıl) x 3.50 m²) + yollar için ayrılan alan + aile mezarlıkları için ayrılan alan + mezarlık içinde yapılacak tesisler için ayrılan alan hesaplamasıyla bulunur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Mezarlık alanı belirlenirken nüfus artışı dikkate alınarak 30-40 yıllık projeksiyonların belirlenerek mezarlıkların büyüklüğü tespit edilmelidir. 7 Bir mezarın ebatları ise; MADDE 14 a) Bir mezarın uzunluğunun 2 metre, eninin 80 santimetre, derinliğinin en az 1.5 metre olması, b) Hazır beton mezarların cenaze defninden sonra koku çıkışını önlemek için üzerleri en az 60 santimetre toprakla örtülebilecek şekilde inşa edilmesi, 8 c) İki mezarın yan yana aralığı, baş ve ayak taraflarından birbirine mesafesi, küçük ve muntazam bir yol teşkil etmek üzere 50 santimetre olması, d) Yedi yaşına kadar olan çocuklara mahsus mezarların aynı ada içerisinde 1 metre uzunluğunda, 50 santimetre eninde ve en az 1.5 metre derinliğinde olması gerekir. 7 Cemali Sarı&İlksen KOÇAK- Antalya kent planında mezarlıkların yeri ve unsurları 8 Definde bulanan kişilerin kabir üzerine üç avuç toprak atarak birincisinde sizi topraktan yarattık ikincisinde sizi tekrar toprağa iade edeceğiz üçüncüsünde sizi bir kez daha topraktan çıkaracağız demeleri müstehaptır. Kabrin topraktan iki karış yükseltilip, deve hörgücü yapılması gibi yapılması menduptur.kabrin üzerine su dökülebilir. ( Cenaze hizmetleri Rehberi/Diyanet başkanlığı yayınları/cep kitapları 76 s.52) 11

Mezarlıkların iç planı MADDE 12 (1) Mezarlıklar için yapılacak plan aşağıdaki hususları kapsar: a) Mezarlığın büyüklüğüne göre, kapıdan itibaren geniş bir yol bulunur. b) Kapıdan itibaren mezarlık duvarının iç tarafını dolaşacak bir yol bırakılır. c) Mezarlık, lüzumu kadar yol ve küçük yollarla muntazam adalara ayrılır. d) Uygun yerlerde, lüzumu kadar genişlikte, bir veya müteaddit meydanlar açılır. e) Mezarlıklarda kar ve yağmur sularının birikmesini engelleyecek suyolları yapılır. Bu sular varsa umumi kanallara, yoksa üstü kapalı derin bir çukura akıtılır. f) Özel görevli istihdam edilen mezarlıklarda, görevlilerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek uygun bir bina yapılır. h)cenaze namazı kılınabilecek uygun bir yer ve musalla taşı bulunur. g)mezarlar, mezarlıklardaki adacıklar içinde ve muntazam hatlar üzerinde sıralanır ve mezarlara birbirini takip eden bir sıra numarası verilir. h)mezarlık içerisinde açılacak en geniş yol cenaze araba ve kamyonlarının serbestçe girip manevra yapmasına müsait olacak genişlikte yapılır. ı) Mezarlığı şehre bağlayan yol daima iyi bir halde muhafaza edilecektir. j) Mezarlık dahilinde en geniş yolun ve ikinci derecede yolların iki tarafı ağaçlandırılır. Yeni bir mezarlık kurmak için belediye il de ise valiliği ilçede ise kaymakamlığa müracaat etmesi gerekir.(m.6/2) Köyde bir mezarlık yapmak için il merkezindeki köyler valiliğe, ilçeye bağlı köyler ise bağlı oldukları kaymakamlığa müracaat ederler.(m.6/2) 12

Müracaat üzerine kurulacak komisyon ilde ilgili vali yardımcısının başkanlığında il sağlık müdürlüğü, il çevre ve orman müdürlüğü, il müftülüğü, il bayındırlık ve iskân müdürlüğü, il kadastro müdürlüğü, il tarım müdürlüğü ve mezarlık talebinde bulunan belediye tüzel kişiliği veya köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur.(m.6/3) İlçede ise mezarlık yeri seçimi komisyonu; kaymakamın başkanlığında; sağlık grup başkanlığı, ilçe tarım müdürlüğü, ilçe müftülüğü, ilçe kadastro müdürlüğü temsilcileri ile il çevre ve orman müdürlüğünce görevlendirilecek personel ve mezarlık talebinde bulunan belediye veya köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur. (m.6/4) Mezarlık olarak seçilecek alanın özelliklerine göre mülki amirce uygun görülecek diğer kurum temsilcileri veya teknik elemanlar da mezarlık yer seçimi komisyonuna dahil edilebilir. Komisyon, ihtiyaç duyarsa diğer kurumlardan da ek bilgi ve belge isteyebilir. Oluşturulan Mezarlık yeri seçimi komisyonu raporunu il veya ilçe umumi hıfzıssıhha kurullarına sunar.(m.6/6) Komisyon raporunda bir mezar yerine mükerrer defnin ne kadar zaman sonra yapılabileceğini mezarlık yerinin tespiti esnasında 5 seneden az olmamak üzere belirlenir.(m.39/4)umumi hıfzıssıhha kurulu, komisyonun raporuna göre teklif edilen alanın mezarlık yeri olarak kullanımının uygun olup olmadığına karar verir. Karar verilirken seçilen alanın su kaynaklarına 9, yerleşim yerine ve insanların iskanına mahsus meskenlere mesafesine, hakim rüzgarın yönü (yerleşim sahalarına doğru olmamalı), bölgenin coğrafi, jeolojik, meteorolojik şartları, arazi ve ulaşım imkanları gibi şartlar da göz önüne alınır.(m.6/1) Umumi hıfzıssıhha kurulunun teklif edilen alanın mezarlık yeri olarak kullanımının uygun olduğuna dair görüşü verilmesi halinde bele- 9 m..7/a) Mezarlıklar, insanların içme ve kullanma suyunun temini amacıyla yapılmış kuyu, göl, gölet, baraj gibi su kaynaklarından arazinin meyil durumu, mezarlığın kapasitesi ve toprağın yapısına göre, killi topraklarda en az 150 metre, kumlu topraklarda ise en az 250 metre mesafede kurulabilir. İçme ve kullanma suyu temin edilen havzaların 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17 ve 18 inci maddelerinde belirtilen mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında mezarlık yapılamaz. 13

diye tapu tescilini mezarlık alanı olarak yaptıktan sonra alanı mezarlık olarak kullanabilecektir. 10 Eğer Umumi hıfzıssıhha kurulu uygun değildir sonucuna varırsa belediye o alanı mezarlık olarak kullanamaz. Mezarlık yeri seçimi komisyonu raporunda ve Umumi hıfzıssıhha kurulu kararında yer alan mesafe şartları belediye tarafından imar plan notlarına işlenir. Muhtarlıklarca da karar defterlerinde kayıt altına alınır.(m.6/6) Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmaz. MEZARLIKLARIN MÜLKİYETİ Mezarlıklar, ölülerin gömülmesine terk ve tahsis edilen yerlerden olduğundan mezarlıklar kamu malı sayılırlar. Kamu malları başlığını taşıyan 3402 sayılı Kadastro Kanununun 16/A maddesinde mezarlıkları hizmet malları arasında saydıktan sonra, ilgisi yönünden il, belediye, köy ve mahalli idare birlikleri tüzel kişiliği adlarına tespit olunacağı vurgulanmıştır. 11 Yani Belediye, Köy veya Yerel İdare Birlikleri Tüzel Kişiliğine ait metruk veya faal mezarlıklar dışında özel mezarlıklara yer verilmemiştir. 12 Daha açık bir ifade ile, yasalarımıza 10 Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıklar GEÇİCİ MADDE 1 (1) Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıkların kesin sınırları tespit edilir, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1 yıl içinde ilgili belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından tescile esas olacak haritaları yapılır veya yaptırılır, bu haritaların teknik kontrolü ve tescili Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün tescil mevzuatı çerçevesinde yapılır. 11 2644 sayılı Tapu Kanunu MADDE 24 - Köylerde bulunan metruk ve kimsesiz mezarlıklarla vakfa ait umumi mezarlıklar köyün manevi şahsiyeti namına tescil olunur. 12 İran da Zerdüştilerde, hiç kimsenin özel mezar yeri yoktur.mezarlar sırayla kazılır ve cemaatten kim önce ölürse o gömülür.mezarlıkta her ölen için bir ağaç dikilir.mezarlığa gidilirken mutlaka çiçek ve yiyecek götürülür. Solmaz,Y.Sami,Ateşe Tapmayanlar Zerdüştiler,İstanbul 2004 Elma yayınları s.143 İnsan başlangıçların başında belirlenmiş bir kader çevriminde yürür. demektedir semavi dinler Her şey bir hayal,her şey bir akış ve sonsuza değin bir dönüşümdür,samsara tekerleğinde biçimden biçime geçiştir,taki Mutlak ın kendisi oluncaya kadar diye feryat eder Vedalar Buda haklı: Varolmak için yok olmak gerekir,parça bütüne kavuşmalı ki hasret dinsin. (Cemil Meriç)Tıpkı Mevlana nın bizlere anlatmaya çalıştığı gibi; Mineral olarak öldüm ve bir bitki oldum Bitki olarak öldüm ve hayvanlığa yükseldim, 14

göre bir şahsın, derneğin veya Camiinin mezarlığı olamaz. 13 Nitekim yeni yönetmeliğe göre de; Umumî mezarlıkların mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere, köylerde ise köy tüzel kişiliklerine aittir. Bu yerler satılamaz ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği yolu ile iktisap edilemez.(m.8/1) Benzer bir düzenleme 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanununun 1.maddesinde yer almakta olup buna göre; umumi mezarlıkların mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere aittir. Bu yerler satılamaz ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği yolu ile iktisap edilemez. Ancak 3402 sayılı Kadastro Kanunu nun 16/A. maddesi gereğince, metruk mezarlıkların zilyetlikle kazanılmasını önlemeye yönelik yasalarımızda hüküm bulunmadığından metruk mezarlıklar zilyetlikle kazanılabilir. 14 Mezarlıklar ve şehitlikler imar mevzuatı ile veya başka herhangi bir şekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk parkı, yeşil alan gibi sahalar olarak ayrılamaz ve asli gayesi dışında hiçbir amaç için kullanılamaz.(m.8/2)ayrıca Mezarlık vasfı taşımayan mevcut mezarlıklar da mezarlık dışında başka hiç bir amaç için kullanılamaz. Buna göre kullanılmakta olan mezarlıkların imar uygulaması sonucu arsa vasfıyla tescil edilmeleri mümkün değildir. İmar planları yapılırken mezarlıkların bütünlüğünü bozmayacak şekilde imar yollarının mezarlık alanları dışından geçecek şekilde planlaması yapılmalıdır. Eğer yol mezarlık alanı içinden geçecek ise İçişleri Bakanlığından izin alınması gerekir. 15 (m.8/2) Hayvan olarak öldüm ve insan oldum, Artık ölüp de yok olmaktan neden korkayım? Bir kez de insan olarak öleyim de Melekler alemine geçip yükseleyim.(m.lamih Çelik, Sidarta,Seyir Dergisi Güz 2001 s.31-32) 13 Yargıtay 8. HD 12.5.1994 T. E. 1993/4823 K. 1994/6756-16. HD T. 18/04/2002 E. 2002 / 003097 K. 2002 / 3274 14 Yargıtay 16. HD 22.5.2003 T. E. 2003/4971 K. 2003/4740 15 19.12.2000 gün ve 583368 sayılı İçişleri bakanlığı genelgesi 15

5393 sayılı Belediye Kanunun 79.maddesinde Diğer kanunlarla getirilen hükümler saklı kalmak üzere, mezarlıklar.belediyenin tasarrufundadır. denilmektedir. Mezarlık yönetmeliğine göre artık mezarlıkların tapu kaydı ve tescilinin yapılması gerekmektedir. Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmaz.(m.6/6) Yönetmelikte GEÇİCİ MADDE 1 (1) Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıkların kesin sınırları tespit edilir, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1 yıl içinde ilgili belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından tescile esas olacak haritaları yapılır veya yaptırılır, bu haritaların teknik kontrolü ve tescili Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün tescil mevzuatı çerçevesinde yapılır. düzenlemesi yer almaktadır. 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu 14.maddesinin (e) fıkrasına göre kiraya verilmemek şartıyla Mezarlıklar Arazi Vergisi nden daimi olarak muaftır. 16 Belediye tarafından mezar sahiplerine; bedel karşılığı alınan mezarların kullanım hakkının satın alan kişiye ait olduğunu, kullanım tahsisini varislerine devredilebileceğini ve bu mezar yerine yapılacak mükerrer defnin ancak varislerinin uygun göreceği kişilere ait olabileceğini belirtir, Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-4 teki belge verilir. Mezar sahipleri sahip oldukları arazi sınırları haricinde merdiven, basamak veya bunlara benzer şeyler yapamazlar.(m.8/3) 16 İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 26.04.2006-2428 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01/6-1.35.16.4008 sayılı mukteza 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 14 üncü maddesinin (e) fıkrasında ki, mezarlıkların Arazi Vergisinden daimi olarak muaf tutulacakları hükmü ise belediyenin kontrol ve denetiminde olan ve mezarlık olarak kullanılan arsa ve arazileri kapsamaktadır. Bu itibarla, Emlak Vergisi mükellefiniz. adına kayıtlı İlçesi,.. pafta,.. parsel sayılı gayrimenkulün imar planında fiili mezarlık alanında kalması nedeniyle 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 30 uncu maddesi hükmü gereğince kısıtlı Emlak (Arsa) Vergisinin (verginin 1/10 unun tahsil edilmesi, 9/10 unun tecil edilmesi) uygulanması gerekmekte olup mükellefin Emlak Vergisi Kanununun 14/e maddesi uyarınca daimi muafiyet uygulanmasına ilişkin talebinin kabulüne imkan bulunmamaktadır. 16

MEZARLIKLARIN BAKIM VE ONARIMI Mezarlıkların İdare ve nezaret görevi, içerisinde bulunduğu kamu kuruluşuna aittir. 17 Nitekim yönetmelikte, Mezarlık alanlarının, tesis edilmesi, işletilmesi, işlettirilmesi, düzenlenmesi, iyi bir halde muhafazası, etrafının hayvanların girmesine mani olacak şekilde uygun duvarla ve çitle çevrilmesi, duvarların bakımlı halde bulundurulması, güneşin girmesine ve hava cereyanına mani olmayacak tarzda ağaçlandırılması ve çiçeklendirilmesi, gerekli her türlü bakım, onarım ve temizliğinin yapılması büyükşehirlerde,büyükşehir belediyelerince, diğer yerlerde belediyeler ve köy muhtarlıklarınca sağlanır. İhtiyaca göre birden fazla mezarlık tesis edilebilir. Birbirine sınır olan köyler için ortak bir mezarlık yapılabilir. Düzenlemesine yer verilmiştir. (m.9) Ancak Bir vakıf kurularak bazı mezarlıkların bakım ve onarım işleri bu vakıf aracılığıyla yapılabilir. Vakfın amaç ve bir kısım faaliyet alanının Belediye ye kanunla verilmiş görevi kapsamında oluşunun, Belediyenin görev ve yetkisine müdahale ve yasaya aykırılık teşkil ettiği söylenemez. (Yargıtay 18. HD 17.3.2003T. E. 2003/11882 K. 2003/1873) Belediyelerin mezarlık hizmetinin yalnız Müslüman olan vatandaşlara hasredilmesine imkan yoktur. Belediyeler, Müslüman olmayan Türk tabiiyetinde bulunan kimseler içinde mezarlık mahallesi tesis ve bunu idame ile mükelleftirler. 18 (Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 16.11.1968 T. E. 1968/6 K. 1968/14) Nitekim yeni yönetmelikte; Talep edilmesi durumunda mezarlığın uygun bir yerinde diğer din mensupları için, mezar adası tahsis edilebilir, denilerek bu konuya açıklık getirilmiştir.(m.8/4) 19 17 Yargıtay 8. HD 30.9.1991 T. E. 1991/13606 K. 1991/13019 18 Lozan Barış Antlaşmasının 42. maddenin üçüncü fıkrasında; Türk Hükümeti, söz konusu azınlıklara ait kiliselere, havralara, mezarlıklara ve öteki din kurumlarına tam bir koruma sağlamayı yükümlenir. denilmektedir. (Anayasa Mahkemesi 27.12.2002 T. E. 2002/146 K. 2002/201- RG: 11 Aralık 2003-25313) 19 Bir Müslüman ile evli olan Hıristiyan veya Yahudi kadının vasiyeti varsa vasiyetine göre yoksa kadının ailesinin kararı ile hangi mezarlığa defnedileceği belirlenmelidir. (Cenaze hizmetleri Rehberi/Diyanet başkanlığı yayınları/cep kitapları 76 s.40) 17

Belediye tarafından mezar sahiplerine; bedel karşılığı alınan mezarların kullanım hakkının satın alan kişiye ait olduğunu, kullanım tahsisini varislerine devredilebileceğini ve bu mezar yerine yapılacak mükerrer defnin ancak varislerinin uygun göreceği kişilere ait olabileceğini belirtir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-4 teki belge verilir. Mezar sahipleri sahip oldukları arazi sınırları haricinde merdiven, basamak veya bunlara benzer şeyler yapamazlar.(m.8/3) Mezarlıklar ve şehitlikler ile mezarlar bozulamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez. Bu yerler imar mevzuatı ile veya başka herhangi bir şekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk parkı, yeşil alan gibi sahalar olarak ayrılamaz ve asli gayesi dışında hiçbir amaç için kullanılamaz.(m.8/2) Ayrıca Mezarlık vasfı taşımayan mevcut mezarlıklar da mezarlık dışında başka hiç bir amaç için kullanılamaz.buna göre kullanılmakta olan mezarlıkların imar uygulaması sonucu arsa vasfıyla tescil edilmeleri mümkün değildir. İmar planları yapılırken mezarlıkların bütünlüğünü bozmayacak şekilde imar yollarının mezarlık alanları dışından geçecek şekilde planlaması yapılmalıdır. Eğer yol mezarlık alanı içinden geçecek ise İçişleri Bakanlığından izin alınması gerekir. 20 (m.8/2) 1593Umumi Hıfzıssıhha Kanunu nun 220.maddesine göre; Defin kayıt defteri tutması gerekmektedir. Yönetmelik ekinde bir örneği verilen Mezarlık defterinde; gömülen cenazelerin; adı soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, baba adı, doğum tarihi, ölüm tarihi, adresi, ölüm sebebi, cenaze gömme izin belgesi numarası ve hangi numaralı mezara gömüldüklerini gösterir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-5 deki mezarlık defteri tutulacaktır.(m.15) Belediye sınırları içinde birden fazla mezarlık varsa tümü hakkında kayıt tutulacaktır. (5216 sayılı yasa gereğince defin kayıtlarını Büyükşehir belediye başkanlıkları tutacaklardır.) 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 211.Maddesine göre; Belediyece tesbit olunan umumi mezarlıktan başka yerlere ölü 20 19.12.2000 gün ve 583368 sayılı İçişleri bakanlığı genelgesi 18

gömülmesi yasaktır. (m.39) 21 Ancak, Bakanlar Kuruluna bir kişinin belediyelerce tesis olunan mezarlıklar dışındaki yerlere gömülmesine izin verme konusunda yetki verilmiş ancak bu yetkinin kullanılışı fevkalade hal in mevcudiyeti ve sıhhi mahzur bulunmaması gibi iki koşulun birlikte varolmasına bağlı tutulmuştur.bakanlar Kurulu kararının iptalini ancak kişisel-meşru-güncel bir menfaati olan kişi dava edebilir. Mezarlık yönetmeliğine göre; Mezarlıklara sabahleyin saat sekizden akşam gün batıncaya kadar ölü gömülebilir. 22 (m.39) Bu saatler dışında, zorunlu sebepler haricinde cenaze gömülemez. Zorunlu sebebin tayini belediye başkanı veya köy muhtarına aittir. Adli tıptan ve diğer resmi dairelerden gelen kimliği belirsiz cenazeler dahil olmak üzere yetkili ve görevli makamlardan gömme izin belgesi alınmayan cenazeler mezarlığa kabul ve defin edilemez. (m.39/5-1593 sayılı yasa 215.md) 215 inci maddede zikredilen defin ruhsatiyesi olmadan cenaze defneden mezar bekçileri veya ölü sahipleri Kabahatler Kanununun 32 nci maddesine göre cezalandırılır. (1593 sayılı yasa 299.md) Gömme izin belgesi verilmesini,ölüm resmî sağlık kurumlarında gerçekleşmiş ise sağlık kurumunca düzenlenir ve kurumun müdür veya baştabibi tarafından tasdik edilir. Ölüm, özel sağlık kuruluşlarında gerçekleşmiş ise, tabibin verdiği gömme izin belgesi varsa bu belge belediye tabibi, yoksa sağlık ocağı hekimi tarafından tasdik edilmek şartıyla geçerli olur. Ölümün sağlık kurumları dışında gerçekleşmesi durumunda gömme izin belgesi cenazenin bulunduğu yerdeki belediye tabibi tarafından, yoksa sağlık ocağı hekimi tarafından, bunların bulunmaması halinde gömme izin belgesi görevlisi tarafından verilir. Gömme izin 21 Aksi halde 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 196.maddesine göre suç oluşur ve ceza verilir. 22 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu Madde 29 - maddesine göre; Cenaze ve tekfin işlerinde, 30.maddesine göre ise Mezarlıklarda,grev ve lokavt yapılamaz. 19

belgesi görevlisi bulunmayan yerlerde ise bu belge jandarma karakol komutanları veya köy muhtarları tarafından verilir.(m.16) CENAZELERİN NAKLİ 1-Yurt içinde cenazelerin nakli a-il sınırları içinde nakil Cenazelerin belediye sınırları içinde nakli için gerekli cenaze nakil aracı, tabut ve benzeri donanımın temini belediyelerin görevidir. Belediyeler, bu görevlerini kendileri veya izin verecekleri özel şirketler vasıtasıyla yerine getirirler.(m.29-m.31)belediye sınırları içerisindeki cenaze nakli, belediye tarafından yapılır veya yaptırılır.(m.31/1) İl Ambulans Servisi Çalışma Yönergesi 23 nin 18.maddesine göre; Ambulans ile cenaze nakli yapılmaz, ancak ambulansta ölüm olayı gerçekleştiğinde, trafik kazası, olağan dışı durum ve afetlerde, olay veya kaza mahallinden ölü veya ölülerin hastane veya ilgili morga nakilleri, adli mercilerin de onayı alındıktan sonra yapılabilir.bunda amaç olay yerindeki cenazenin bir an önce ilgili kuruma nakledilmesi ve toplumsal duyarlılığın yerine getirilmesidir. 112 ambulansları, bunun dışında hastaneden eve, hastaneler arasında ve şehirlerarasın da cenaze nakil aracı gibi kullanılamaz Belediye sınırları içindeki mezarlıklardan başka bir mezarlığa nakil amacıyla cenaze çıkarılabilmesi için, belediye tabibinin, bulunmaması halinde hükümet tabibinin uygun görüşü alındıktan sonra belediyeden izin alınması gereklidir.(m.41/1)1593 sayılı yasanın 301.maddesine göre(değişik: 5728-23.1.2008 / m.64) Müsaadesiz olarak bir şehir ve kasabadan diğerine ölü nakledenlere Kabahatler Kanunu nun 32 nci maddesine göre belediye encümeni tarafından 143 TL para cezası verilir. 23 Tarihi:24.01.2005 Sayısı:872 20

Köy mezarlıklarından başka bir mezarlığa nakil amacıyla cenaze çıkarılabilmesi için ise, mülki idare amirince görevlendirilecek sağlık görevlisinin uygun görüşü alındıktan sonra muhtarlıkça izin verilmesi gereklidir.(41/2) Bir köyden başka bir yerleşim yerine cenaze nakli için kullanılacak araç köyün bağlı bulunduğu mülki amirlikçe tedarik edilir.(m.29/2) Adli otopsi amacıyla yetkili makamlarca cenazenin mezardan çıkarılması halinde belediyeye veya köy muhtarlığına bilgi verilir. (m.42) 24 Kolera, veba, çiçek veya lekeli humma hastalıklarından ölmüş olanların bir sene geçmedikçe mezardan çıkarılarak başka bir mahalle nakilleri yasaktır.(m.41/3) Baraj göl alanı içinde kalacak mezarlıklar mezar sahiplerinin talepleri halinde ilgili idare tarafından, yeni ihdas edilecek bir mezarlık alanına veya uygun bir mezarlığa nakledilir. Mezarlığın su altında kalacağı belirlenmiş muhtemel tarihten bir sene öncesi itibariyle bu mezarlığa yeni cenaze defni yapılamaz. Eğer yapılmışsa bu cenazeler mülki idare amirince görevlendirilecek sağlık görevlisinin uygun görüşü alındıktan sonra ilgili idare tarafından nakledilir.(m.41/4) b-il dışına nakil İl dışına nakledilecek cenazeler için, belediye sağlık işleri birimlerinden ya da köy muhtarından cenazelerin fenni usullere uygun olarak tabutlandığı bilgisini de içeren, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK- 3 teki cenaze yol izin belgesi alınır. (m.32-m.34) Başka yerleşim yerine cenaze nakledecek araçlar, soğutma tertibatı ile donatılmış olmalıdır. Ancak, soğutma tertibatı bulunan özel tabut bulunması halinde veya cenazenin bozulma ihtimali bulunmayan kısa 24 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu MADDE 227 - Cesetlerin tamamiyle tahallül ve tefessühünden evvel mezarlar açılarak ölülerin çıkarılması için behemehal mahallî beledyesinin müsaadesi alınmak lâzımdır. Bu hususta sıhhat memurlarının mütalaası alınmalıdır. Adli otopsiler bu hükümden müstesnadır. Yalnız mahallî belediyesine keyfiyet bildirilir. 21