SİNDİRİM SİSTEMİNE YÖNELİK SİNTİGRAFİK YÖNTEMLER Prof. Dr. Kerim Sönmezoğlu İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı
Sindirim sistemi radyonüklid tetkikleri 1. Tükrük bezi sintigrafisi 2. Özefagus transit zamanı sintigrafisi 3. Gastroözefageal reflü sintigrafisi 4. Mide boşalım zamanı 5. Gastrointestinal kanama sintigrafisi 6. Meckel sintigrafisi 7. Safra yolları sintigrafisi (Kolesintigrafi) 8. Enterogastrik reflü sintigrafisi 9. Karaciğer-dalak sintigrafisi 10. Karaciğer kan havuzu (hemanjiom) sintigrafisi
Amaç: Tükrük bezi sintigrafisi Parotis ve submandibuler bezlerin fonksiyonel kapasitesini araştırmak Sjörgen sendromu, siyaladenit Radyofarmasötik ve doz: Tc-99m perteknetat-10 mci (IV) Kayıt yöntemi ve veri işlemleme: İlk 1-2 dk dinamik (kanlanma); takiben anterior ve lateral statikler; limon suyu verilerek tekrar statikler İlgi alanları ve limon suyundan sonra boşalma oranları Normal görünüm: Simetrik ve homojen vaskülarite ve tutulum. Limondan sonra simetrik boşalım
Tükrük bezi sintigrafisi Patolojik görünüm: Bilateral tutulum artışı: Akut parotitler Tek taraflı tutulum artışı: Warthin tümörü, oksifilik adenom Bilateral tutulum azalması: Sjörgen sendromu, süpüratif parotit Tek taraflı tutulum azalması: Radyoterapi, obstrüksiyon, kronik siyaladenit
Hayatta bir kez gittiğinde asla geri dönmeyen üç şey:
Zaman, sözcükler ve fırsattır.
Özefagus transit sintigrafisi Amaç & endikasyon: Özefagus transit zamanının ölçülmesi (erken tanı ve takip) Akalazya ve diğer motor fonksiyon bozuklukları Skleroderma, SLE, dermatopolimyozis Radyofarmasötik ve doz: Tc-99m DTPA/sülfür kolloid 0.3-0.5 mci (10 ml su ile po) Kayıt yöntemi: Aktivitenin bir yudumda yutturulması ile birlikte 1 er sn lik 1-2 dk süre (15 sn de bir yutkunma) ile dinamik kayıt Ct%= (Emax-Et)/Emax
Normalde özefagus transit zamanı 5-11 sn Skleroderma ve akalazyada %20-40 uzama Diffüz özefageal spazm, nonspesifik motor hastalıklarda değişken uzama
Hayatta hiç bir zaman kaybedilmemesi gereken üç şey:
Barış, umut ve dürüstlüktür.
Gastroözefageal reflü sintigrafisi Amaç & endikasyon Gastroözefageal reflünün şiddetinin belirlenmesi ve takibi Radyofarmasötik ve doz Tc-99m DTPA/sülfür kolloid-0.3-0.5 mci 150 ml portakal suyu içinde po (çocuklarda süt veya mama içine) Kayıt ve işlemleme: 30-60 sn lik ardışık frameler ile 30 dk lık görüntüleme Erişkinlerde 20-100 mmhg abdominal basınç 4. ve 24. Saatlerde statik toraks görüntüleme GR%=((Et-Eb)x100))/G0 (Normalde GR < %4)
Hayatta en değerli üç şey:
Sevgi, kendine güven ve arkadaşlardır.
Mide boşalım sintigrafisi Amaç Midenin boşaltım fonksiyonunu değerlendirmek Diabet, dispepsi, anoreksia nervoza, gastrit, GER, ülser, bağ dokusu hastalıkları, cerrahi girişimler Radyofarmasötik Solid faz: 0.5-1 mci Tc-99m sülfür kolloidle işaretlenmiş tavuk karaciğeri veya yumurta Sıvı faz: 0.5-1 mci Tc-99m sülfür kolloid veya DTPA lı süt veya portakal suyu Kayıt ve işmeleme Katı faz: 90 dk süreli dinamik veya aralıklı statik görüntüler Sıvı faz: 30 dk süreli ardışık dinamik görüntüleme Mide alanından ilgi alanı ve zaman aktivite eğrileri
Normalde katı faz yarılanma 60±30 dk Sıvı faz yarılanma 20±10 dk Uzama: vagotomi, pilor stenozu, diabet, malnütrisyon Kısalma: bazı mide ameliyatları, ülser, gastrinoma ve hipertiroidizm, metoclopramide, domperidon, cisaprid, eritromycin
Hayatta hiç emin olunamayacak üç şey:
Düşler, başarı ve zenginliktir.
Gastrointestinal sistem kanamaları Soru 1. Kanamanın yeri ve etyolojisi? Üst sistem: Özefagus, mide, duodenum Özefagus varisleri Özefajit Peptik ülser Mallory-Weiss yırtığı Alt sistem: jejunum, ileum, kolon, rektum Divertiküloz Anjiodisplazi İBH Malignite Hemoroid Soru 2. Kanamanın tipi ve miktarı? Kanama tipi Devamlı Aralıklı Kanama miktarı < 1 ml/dk > 1ml/dk sintigrafi etkin
GIS kanamada tanı yöntemleri Endoskopi Etyolojik tanıda çok etkin Baryumlu radyolojik tetkikler Sintigrafi Alt sistem kanamalarında etkili Intermittan kanamalarda başarılı Düşük debili kanamlarda Anjiografi
GIS kanamada sintigrafik yöntemler Amaç & Endikasyon: GIS kanamanın lokalizasyonu Radyofarmasötikler Prensip: İntravasküler alana verilen radyofarmasötiğin lümen dışına ekstravazasyonunun takip edilmesi Tc-99m -sülfür kolloid ile first-pass deteksiyon Kolay uygulama Üst sistem kanamlarında tercih Tc-99m-eritrositlerle kan havuzu görüntüleme Hastanın eritrositleri işaretlenir: invivo / invitro
Tc-99m Eritrosit
Meckel sintigrafisi % 2 oranında görülür, ancak %96 sı asemptomatik En sık çocuklarda ağrısız rektal kanama ile kendisini gösterir Radyofarmasötik: 0.3-0.5 mci Tc99m perteknetat iv Kayıt: Ardışık anterior görüntüleme 45 dk süreli Simetidin, pentagastrin ve glukagon uygulanması duyarlılığı arttırır. Sintigrafik görüntülerde batın sağ alt kadranda fokal atipik aktivite birikimi olması Meckel düşündürür. Barret özefagusu da aynı yöntemle görüntülenebilir
Hayatta insanı mahveden üç şey:
Cesaretsizlik, gurur ve öfkedir.
Hepatobilier sistem sintigrafisi Safra yolları sintigrafisi Safra yapımı (Hepatosit) Moleküler ağırlığı 300 den büyük olan lipid çözünebilir bileşikler ve organik anyonlar aktif transport ile hepatositlere alınır ve safra yollarına atılır Radyofarmasötikler: İminodiasetik asit türevleri Karaciğer-dalak sintigrafisi Fagositoz (Kuffer hücreleri) 1-5000 nm kolloidler dolaşıma verildiğinde retiküloendotelyal sistem (Karaciğer, Dalak, Kemik iliği) tarafından tutulur Radyofarmasötikler Tc-99m sülfür kolloid Tc-99m kalay kolloid
Safra yolları sintigrafisi Tc-99m iminodiacetic asit (IDA) analogları (3-10 mci) Aktif olarak hepatositler tarafından tutularak safra yollarına atılırlar. Bilirubinden farklı olarak başka maddeler ile birleşmezler Tc-99m DISIDA (20mg /dl serum bilirubin düzeylerinde atılır) Mebrofenin (30-40mg/dl bilirubin düzeylerinde atılır) Kayıt yöntemi ve yorum İlk 5 dk kan havuzu imajları (dinamik): karaciğerde iyi derecede tutulum ve homojen dağılım 1 saatlik safra kinetiği izlenmesi (dinamik veya statik):15-30 dk içinde ana safra yolları ve safra kesesi vizüalize olur ve aktivite duodenuma geçer 1 saat içinde safra kesesi ve yollarının vizüalize olmaması durumunda 1 saat ara ile 4 saate kadar izleme ve 24. saat geç görüntüleme.
Normal
Safra Yolları Sintigrafisi Klinik Kullanım Alanları Kolesistit tanısı Ekstrahepatik safra yolları tıkanıklıkların değerlendirilmesi Hepatosit fonksiyon tayini Cerrahi müdahalelerin izlenmesi Safra yolları atrezisi ve diğer konjenital safra yolları anomalilerinin tanısı Bilier diskinezi tanısı
Akut kolesistit tanısında duyarlı. Normal safra atılımı+ kesenin gözükmemesi (4 saate kadar) tipik. Kesenin geç gözükmesi (> 2 saat) ise kronik kolesistit düşündürür
Bilier atrezi-neonatal hepatit ayırımı Bilier atrezide erken müdahale çok önemli. Enterostomi sonrası yaşam şansı: 0-2 ay içinde opere olursa % 90, 2-3 ay arasında % 50, 3 aydan sonra % 15 Bilier atrezide karaciğer uptake i iyi ancak 24 saatlik takipte barsaklara aktivite geçişi yok. Neonatal Hepatit te karaciğer uptake i bozulmuş, ancak geç de olsa barsaklara geçiş mevcut. Safra yapımını stimüle etmek ve sintigrafinin doğruluğunu arttırmak için 5 gün boyunca 5 mg/kg/gün fenobarbital kullanılır.
Neonatal hepatit
Bilier atrezi
Ana safra kanalında tam obstrüksiyon: Karaciğer uptake i normal, safra kanalları ve kese gözükmez, karaciğer uptake i azalır.
Postoperatif değerlendirme Kolesistektomi komplikasyonlarının tanısı Safra sızıntısı: Atipik lokalizasyonda aktivite birikimi Tıkanıklık Bilier kanal anastomozlarınınaçıklığının değerlendirilmesi Karaciğer transplantasyonlarının değerlendirilmesi Mide ameliyatlarından sonra enterogastrik reflü araştırılması
Bilier diskinezi Kese kontraksiyonunda bozulma ile karakterize. Postbrandial sağ kadran ağrısı ve bilier kolik. Tanısı oldukça zor. CCK verilmesinden sonra kese EF < % 35 olması tanı koydurucu. Sintigrafi esnasında kese iyice dolduktan sonra CCK verilir ve çalışmaya 20-30 dk devam edilir. 30 dk da kesenin boşalma % hesaplanır. N> %35 Duyarlılık > % 85
Hayatta insanı geliştiren üç şey:
Çok çalışma, samimiyet ve başarıdır.
Karaciğer-Dalak Sintigrafisi 300-1000 nm büyüklüğünde radyonüklid partiküller Tc-99m - Sülfür Kolloid (SC) Tc-99m - Kalay Fitat kullanılır. Karaciğer (% 85), dalak (%10) ve kemik iliğinde (%5) homojen olarak dağılır. İlk geçişte % 94 fagositoza uğrar. 10 dk da azami yoğunluğa ulaşır. IV injeksiyondan (2-6 mci) 15 dk sonra anterior, posterior, sağ lateral ve sağ anterior oblik pozisyonda batın görüntüleme
Fokal nodüler hiperplazi
Karaciğer kan havuzu (hemanjiom) sintigrafisi Kan havuzu (Tc-99m eritrosit) sintigrafisi ile hemanjiom görüntülenmesi