HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ / 12 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Ödemeler Dengesi Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin, yurtdışında yerleşikler ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanmaktadır. Ödemeler dengesi istatistikleri, Cari İşlemler ile Sermaye ve Finans hesaplarından oluşmaktadır. Cari işlemler; reel kaynaklarla (mal, hizmet, gelir) ilgili işlemleri ve cari transferleri; sermaye ve finans hesapları ise reel kaynak akımlarının finansmanını gösterir. Cari açık ; bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerden elde ettiği gelirin, ülkenin yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetlere yaptığı ödemelerden az olmasıdır. Bunda, yurtiçi büyüme oranı, reel döviz kuru, üretimdeki verimlilik, rekabet gücü, enerji ithalatı gibi birçok faktör etkilidir. Cari açığın seviyesinin yanı sıra finansman yapısı, ülkenin dış şoklara karşı kırılganlığı açısından önemli bir gösterge olarak yorumlanmaktadır. Cari açığın doğrudan yatırımlar gibi borç yaratmayan ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla finansmanı olumlu, portföy yatırımları gibi kısa vadeli ve borç yaratan kaynaklarla finansmanı daha olumsuz değerlendirilmektedir. Haftaya Bakış TCMB Ocak ayı ödemeler dengesini açıkladı. Buna göre 2012 nin ilk ayında cari açık, geçen yılın aynı ayına göre $25 milyon azaldı ve $6 milyar düzeyinde gerçekleşerek beklentilerden bir miktar yüksek geldi. Ocak ayında dış ticaret açığı ise, TCMB PPK nın cari açığı kontrol altına almak adına iç talebi yavaşlatmaya dönük uyguladığı politikaların etkisiyle bir önceki yılın aynı ayına göre $147 milyon azalarak, $5,9 milyar oldu. Ayrıca, yurtdışı yerleşiklerin yurtiçinde yaptıkları doğrudan yatırımlar $892 milyona yükselirken, yurtiçi yerleşiklerin yurtdışındaki doğrudan yatırımları $65 milyon düzeyinde gerçekleşti. Böylelikle, doğrudan yatırımlarda Ocak 2011 de net $155 milyon çıkış varken, bu yılın ilk ayında net $827 milyonluk giriş dikkati çekti. Yılın ilk ayında cari işlemler açığının finansmanında $2,7 milyarlık TCMB rezervlerinin kullanımı da önemli rol oynadı. Ocak ayı sanayi ciro ve sipariş endekslerinin Aralık ayına göre sert biçimde gerilerken, 2011 in aynı ayına göre yükseldiği açıklandı. TÜİK tarafından açıklanan endekslerden, ciro endeksi, Ocak ta Aralık a göre %19,7 azalırken, geçen yılın aynı ayına göre %15,7 yükseldi. Aylık bazda tüm ana sanayi gruplarının cirosunun düştüğü, ancak en hızlı düşüşün %34,6 ile sermaye malı imalatında yaşandığı görüldü. Yıllık bazda ise, ciroların tüm ana sanayi gruplarında yükseldiği, dayanıklı tüketim malı imalatındaki artışın ise %31 in üzerine çıktığı açıklandı. Siparişlerde de aylık bazdaki değişimin tüm ana sanayi gruplarında aşağı yönlü olduğu gözlenirken, yıllık bazda ise artan bir seyir izlendi. Siparişlerin aylık bazda en hızlı gerilediği, yıllık bazda ise en hızlı yükseldiği ana sanayi grubunun sermaye malları olduğu açıklandı. TÜİK tarafından açıklanan Şubat ayı tüketici güven endeksi, Ocak ayına göre 1 puan artışla 93,2 ye çıktı. Kasım dan beri sürekli yükselen endeksteki artış, mevcut ve gelecek dönemin satın alma gücüne, gelecek dönemdeki genel ekonomik durum ile iş bulma olanaklarına ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna dönük değerlendirmelerden kaynaklandı. Geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen Fed Açık Piyasa Komitesi toplantısında faizlerde değişikliğe gidilmeyerek %0-0,25 lik hedef faiz oranı bandı korunurken, ekonominin seyrine ilişkin olumlu bir tablo çizildi. Ekonominin ılımlı ölçülerde büyüdüğünün vurgulandığı toplantı ertesindeki açıklamada, istihdam piyasasındaki düzelmeyle kişisel ve yatırım harcamalarındaki yükselişe dikkat çekilirken, konut piyasasındaki sorunların sürdüğü ifade edildi. Ayrıca, son dönemde petrol fiyatlarında görülen yüksek seviyelere karşın, Fed in enflasyona ilişkin uzun dönemli beklentilerinde bir bozulma yaşanmadığı gözlendi. Toplantı ertesinde yapılan bu değerlendirmeler, Fed in, en azından şimdilik, yeni bir parasal genişlemeye gitmeye gerek görmediği şeklinde okunabilir. Fed in değerlendirmesini doğrular biçimde, ABD de Şubat ayında perakende satışlar %1,1 ile artmaya devam etti. Araç ve petrol satışlarındaki artış dikkat çekerken, bu iki kalemin haricindeki satışların ise %0,6 yükseldiği görüldü. Perakende satış rakamını yukarı yönlü etkilese de, petrol fiyatlarındaki artışın verinin diğer kalemleri için pek sağlıklı olmadığı söylenebilir. Euro Alanı nda Ocak ayında sanayi üretimi yatay seyrini sürdürdü. Aylık bazda %0,2 artan, sanayi üretiminin, yıllık bazda %1,2 düştüğü görüldü. Açıklanan verinin ilgi çekici detaylarından biri, Euro Alanı ülkelerinden Almanya ve Slovakya nın haricinde hepsinin yıllık bazda sanayi üretimlerinin gerilemesi oldu. Bölge ekonomilerinin talep koşullarında kalıcı bir düzelme olmadan sanayi üretimlerinde düzenli bir artış yaşanması pek mümkün görünmüyor. KAPANIŞ VERİLERİ (16 Mart) İMKB-100 : 62.336 / $ : 1,3173 USD : 1,7900 $ / : 83,41 EURO : 2,3416 Petrol ($/varil) : 126,27 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %9,36 Altın ($/ons) : 1.660,04
Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 09.Mar 16.Mar Değişim İMKB-100 59.280 62.336 %5,15 İMKB-30 71.792 75.950 %5,79 Sınai 54.323 55.384 %1,95 Hizmetler 38.958 40.363 %3,61 Mali 83.513 89.167 %6,77 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 09.Mar 12.Mar 13.Mar 14.Mar 15.Mar 16.Mar İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 64.000 62.000 60.000 58.000 56.000 Geçtiğimiz haftaya beklentilerden bir miktar yüksek gelen cari açık verisinin TL kıymetler üzerinde satış baskısı yaratması sebebiyle hafif düşüşle başlayan İMKB, izleyen günlerde yükseldi. Yurtdışında Fed Başkanı Bernanke nin açıklamalarının krizden çıkıldığı algısı yaratması ve olumlu açıklanan Almanya ZEW endeksinin küresel büyümeye işaret etmesi, yurtiçinde ise Ali Babacan ın sigortacılık ve bankacılık sisteminde tasarrufların artırılması için ek destek paketleri üzerinde çalışıldığını açıklamasının yanı sıra Erdem Başçı nın küresel ekonomiye ilişkin beklentilerde kısmi bir iyileşme gözlenmesine rağmen halen aşağı yönlü risklerin önemini koruduğunu ve bu kapsamda Türkiye de bankalara uygulanan zorunlu karşılık oranlarıyla ilgili ince ayar niteliğinde bir düzenlemenin gündeme gelebileceğini bildirmesi İMKB yi destekledi. İMKB-100 endeksi haftayı %5,2 artışla 62.336 puandan kapatırken 2012 deki en yüksek değerine ulaştı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 09.Mar 16.Mar (Puan) 08.08.2012 9,03 9,16 0,13 07.11.2012 9,20 9,37 0,17 20.03.2013 9,14 9,43 0,29 %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 Beklenen Reel Faiz (%) %2,48 04.12.2013 9,23 9,36 0,13 05.03.2014 9,17 9,36 0,19 12.01.2022 9,61 9,75 0,14 %1,00 %0,00 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 142,62 142,30-0,32 Kaynak: İMKB Haftanın ilk işlem gününe zayıf seyreden TL nin etkisiyle satıcılı bir seyirle başlayan tahvil ve bono piyasasında cari açık verisinin beklentilerden bir miktar yüksek gelmesi paralelinde satışlar hızlanırken, özellikle kısa ve orta vadeli kıymetlerin faizlerinde yükselişler gözlendi. İlk günün ardından hafta ortasına kadar sakin bir seyir izlenen tahvil ve bono piyasasında, Fed Başkanı Bernanke nin Çarşamba günü yaptığı açıklamalar sonrasında satışlar görüldü. İlerleyen günlerde Erdem Başçı nın izlenen politikalarda her iki yönlü esnekliğin bulunduğunu ve gerektiği taktirde finans sektörünü maliyet ve likidite kanallarından olumlu yönde etkileyebilecek düzenlemelerin yapılabileceğini ifade etmesi piyasaya kısmi alım getirdi. Bu gelişmeler sonucunda 5 Mart 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi geçtiğimiz haftaya göre 19 baz puan yükselerek Cuma gününü %9,36 dan kapattı. 2
Mar.11 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 09.Mar 16.Mar Değişim Dolar (¹) 1,7735 1,7900 %0,93 Euro (¹) 2,3441 2,3416 -%0,11 Sepet (²) 3,5785 3,5930 %0,41 /$ Paritesi (³) 1,3113 1,3173 %0,46 $/Yen Paritesi (³) 82,42 83,41 %1,20 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Geçtiğimiz haftanın ilk yarısında Dolar, Euro karşısında değer kazanırken, izleyen günlerde bir miktar değer kaybetti. Fed'in ABD ekonomisine ilişkin açıklamalarının ardından para politikasında ek gevşeme beklentilerinin azalması ve banka stres testi sonuçlarının olumlu olarak değerlendirilmesi Dolar ı destekledi. Öte yandan ABD de öngörülerin altında açıklanan tüketici fiyatları enflasyonunun Fed in mevcut gevşek para politikasını sürdürmeye devam edebileceği beklentisini kuvvetlendirmesiyle haftanın son gününde Dolar bir miktar değer kaybetti. Böylece, geçen hafta içinde 1,30 seviyelerine kadar inen /$ paritesi, haftalık bazda yükselerek Cuma gününü 1,3173 seviyesinden kapattı. $/ paritesi ise hafta içinde 84 seviyesi ile son 11 ayın en yüksek düzeyine yaklaşırken, Cuma gününü 83,41 seviyesinde tamamladı. Yurt içinde küresel parite gelişmelerinin aksine geçtiğimiz hafta cari açığın beklentilerin üzerinde gerçekleşmesine bağlı olarak Dolar karşısında değer kaybeden TL, Euro karşısında hafif değer kazandı. Petrol fiyatlarındaki yükseliş, cari açık üzerindeki belirleyici etkisi nedeniyle TL üzerinde baskı yaratıyor. Bu nedenle, son dönemde petrol fiyatlarının seyri piyasalar tarafından yakından izleniyor. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 09.Mar 16.Mar (Puan) 45 EMBI+ Endeks 632,53 630,21-2,32 Spread 320 301-19 Türkiye 35 25 15 14,47 Endeks 410,09 408,23-1,86 5 Spread 308 291-17 Kaynak: JP Morgan Gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi geçen hafta boyunca genel olarak aşağı yönlü bir seyir izledi. Özellikle ABD ekonomisine yönelik olumlu değerlendirmelerin bu gelişmede etkili olduğu görüldü. Küresel risk iştahındaki artış paralelinde, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi haftayı 19 baz puan azalarak 301 den kapatırken, Türkiye eurotahvillerine ait risk primi ise 17 baz puan azalarak 291 oldu. Geçtiğimiz hafta ABD ve Almanya gibi önde gelen ülke ekonomilerindeki toparlanmaya yönelik işaretler küresel risk iştahını destekledi. VIX endeksi bir önceki hafta bulunduğu 17,11 seviyesinden Cuma günü 14,47 ye indi. Böylece, endeks Haziran 2007 den bu yana en düşük seviyesine geriledi. 3
Mar.11 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 Altın 1.660,04 $/varil 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 Petrol 126,27 Altın fiyatlarında geçen hafta da düşüş eğilimi hakimdi. Fed Açık Piyasa Komitesi toplantısının ardından Fed den gelecek üçüncü miktarsal genişleme programı ile ilgili beklentilerin iyice zayıflaması, altın fiyatlarındaki düşüşün temel nedeni olarak görülüyor. ABD ekonomisine ait verilerin olumlu devam etmesi nedeniyle altın fiyatlarının yeniden yükseliş eğilimine başlamadan önce $/ons 1.600 seviyesinin altına inebileceği yorumları yaygınlaşıyor. Aşağı yönlü baskının sürdüğü altın fiyatları haftalık bazda %3,07 gerileyerek $/ons 1.660,04 seviyesinden kapandı. Geçen haftaya görece yatay bir başlangıç yapan petrol fiyatları, hafta ortasında Fed in faizleri 2014 boyunca düşük tutacağına ilişkin açıklamasının etkisiyle Nisan 2011 den bu yana görülen en yüksek seviyelere ulaştı. İzleyen günlerde Dolar daki güçlenmenin yanı sıra İngiltere ve ABD nin stratejik petrol rezervlerini kullanabileceği haberine bağlı olarak gerileyen petrol fiyatları, Cuma günü İran la ilgili gerginliğin ve oluşabilecek arz sıkıntılarının tekrar gündeme gelmesi ve Dolar daki değer kaybı paralelinde hızlı bir şekilde yükseldi. Dalgalı geçen haftanın tamamında ise ibre aşağı yönlü olurken Brent türü petrolün spot fiyatı, %1,2 düşüşle haftayı $/varil 126,27 seviyesinden kapattı. Bu Haftanın Gündemi 19 Mart Euro Alanı Ocak Ayı Ödemeler Dengesi Verisi 20 Mart ABD Şubat Ayı Yeni Konut İnşaatları (Piyasa Beklentisi: 700 Bin Adet) 21 Mart ABD Şubat Ayı İkinci El Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 4,61 Milyon Adet) 22 Mart TCMB Mart Ayı II. Dönem Beklenti Anketi Euro Alanı Mart Ayı İmalat Sanayi Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) Euro Alanı Mart Ayı Hizmetler Sektörü Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) Euro Alanı Mart Ayı Tüketici Güveni (Piyasa Beklentisi: -20) 23 Mart ABD Şubat Ayı Yeni Ev Satışları (Piyasa Beklentisi: 325 Bin Adet) 4
Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5