DİŞ HEKİMLİĞİNDE ALTERNATİF TEDAVİLER VE HİPNOZ

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ FARMAKOLOJİ ANABİLİM DALI DİŞ HEKİMLİĞİNDE ALTERNATİF TEDAVİLER VE HİPNOZ BİTİRME TEZİ Stj Diş Hekimi Zeynep Sare ASLAN Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. G. Mehtap KÖKSAL İZMİR-2015

İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ... 5 2.HİPNOZ... 6 2.1. HİPNOZ TEORİLERİ... 6 2.1.1. Refleksolojik Görüş:... 7 2.1.2. Psikojenik Görüş:... 7 2.1.3. Adaptasyonel Dekuplaj Teorisi:... 7 2.2. HİPNOZ UYGULAMA TEKNİĞİ... 8 2.3. TIPTA HİPNOZ... 9 2.4. HİPNOZUN ENDİKASYONLARI... 10 2.5. HİPNOZUN KONTRAENDİKASYONLARI... 11 2.6. HİPNODONTİ... 11 2.6.1. Hipnodonti Nedir... 11 2.6.2. Türkiye de Hipnodonti... 16 2.6.3. Türkiye de Hipnodonti Uzmanları... 17 3. DİŞ HEKİMLİĞİNDE AKUPUNKTUR... 18 3.1. Akupunkturun Tarihçesi... 18 3.2. Akupunktur Etki Mekanizması... 18 3.3. Diş Hekimliğinde Akupunktur Noktaları... 21 3.4. Kulak Akupunkturu... 24 4.DİŞ HEKİMLİĞİNDE FİTOTERAPİ... 26 4.1. Fitoterapi Nedir... 26 4.2.Diş ve Dişeti Hastalıklarında Tedavi Amaçlı Kullanılan Bitkiler, Kullanım şekilleri ve Bitkisel özellikleri... 27 KAYNAKLAR... 34 ÖZET... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. ÖZGEÇMİŞ... 36

ÖNSÖZ Diş Hekimliğinde Hipnoz ve Alternatif Tedaviler adlı tez konum ile ilgili yardımlarını ve katkılarını esirgemediği için sevgili hocam Sayın Prof. Dr. G. Mehtap KÖKSAL a, beni bugünlere getiren aileme, her zaman yanımda olan dostlarıma, tez çalışmasını yaparken bana desteklerinden dolayı Melek AYDIN a teşekkür ederim. İZMİR-2015 Stj. Diş Hekimi Zeynep Sare ASLAN

1.GİRİŞ Dünyada bilimsel anlamda bilinçli hipnozu en çok kullanan ve hastaları için uygulayan tıp çalışanları diş hekimleridir. Hipnoz, günümüzde kişinin telkin alma yeteneğinin artması olarak da tanımlanmaktadır. Hipnoz altında yapılan telkinlerle hatalı ilk kayıtlar değiştirilebilir, yeni olumlu kayıtlar aktarılabilmektedir. Dolayısıyla hipnoz insanların yaşam kalitesini artırmaya yönelik bir fenomendir. Hipnoz diş hekimliğinde korku ve endişeleri ortadan kaldırmak, hastanın hekime karşı ürkekliğini azaltmak, diş sıkma ve gıcırdatmaya bağlı TME ( alt çene eklemi ) disfonksiyonları, tedavi sonrası post-operatif ağrı ve kanama kontrolü, yara iyileşmesini hızlandırma, anestezisiz tedavi, tükürük miktarının kontrolü, protezlere rahat alışmayı sağlama, diş konumlanmalarında da sorun yaratabilecek parmak emme, tırnak yeme gibi kötü alışkanlıklarda kullanılabilmektedir. Ayrıca olumsuz davranış alışkanlıklarının değiştirilmesinde de hipnoz oldukça başarılı bir yöntemdir. Alternatif tedavi, çeşitli sağlık ve bakım sistemlerini,uygulamalarını ve geleneksel tıbbın bir parçası olmadığı düşünülen ürünleri temsil eder.bu sistem akupunktur,hipnoz, fitoterapiyi kapsar.diş hekiminin güvenli ve etkili bir diş tedavisinin yapılmasının etkileyeceği için bitkisel ve reçetesiz ürünlerle ilgili olarak bilgilendirilmesi gerekiyor.ilaveten alternatif tedavilerin diş hekimliğinde kullanımı, randomize klinik deneylerle sergilendiği gibi yararlılık ve güvenlilik kanatlarına dayandırılmalıdır.

2.HİPNOZ Hipnoz; bazı hareketlerle, bazı sözlerle, bakışlarla ya da bazı gereçleri kullanmak gibi değişik yöntemlerle telkin yapılarak meydana getirilen özel bir bilinçlilik halidir. Suje (hipnoz altındaki kişi) dış dünyanın uyaranlarına kapalı, hipnozitörün (hipnoz uygulayan kişi) etki ve telkinlerine açık bir durumdadır. Hipnoz altındaki kişi dışarıdan bakıldığında uyuyan bir kişi olarak görünürse de hipnoz kesinlikle bir uyku hali değildir. Hipnozitörün telkinlerine karşı aşırı bir uyanıklılık halindedir. Hipnoz ile dikkatin toplandığı oyun, dua, çalışma ya da meditasyon gibi eylemler arasında benzerlik vardır. Hipnoterapi ise hipnozun bir araç olarak kullanıldığı tedavilerdir. Psikiyatride bilişsel-davranışsal terapilerde, destek terapilerinde, psikanalizde ve birçok tedavi edici yaklaşımda terapi aracı olarak kullanılır. Hipnoz kelimesini ilk kez İngiliz Dr. Braid kullanmıştır. Kendisine bu konuda Yunan Mitolojisi esin kaynağı olmuştur. Yunan mitolojisinin uyku tanrısı Hypnos gecenin oğlu ve ölüm tanrısı Thonatos un kardeşidir. Kardeşi ile birlikte Hades in ölüler diyarında yaşar. Kanatlı bir genç şeklinde tasvir edilen hypnos, yorgun insanların alınlarına sihirli değneği ile değmek, karanlık kanatları ile yelpazelemek ya da bir boynuzundan kişilerin üzerine uyku verici bir madde dökmek suretiyle onlara uyku verir, bazen tatlı, bazen ciddi, şakrak bir delikanlıdır. Thanatos kanatlı bir ruh halinde tasvir edildiğinden aynen Hypnos a benzer (1). 2.1. HİPNOZ TEORİLERİ Animal manyetizm: hipnozun kurucusu sayılan Mesmer, hipnozun universal

bir akışkanın özel bir kişi tarafından yönlendirilmesi sonucu oluştuğuna inanmaktaydı. Bu akışkan insan bedenine dolanarak dengenin kurulmasını sağlamaktaydı.patolojik Görüş:Bu görüşün başlıca destekleyicisi Charlot olmuştur. Charlot hipnotik fenomenleri ikiye ayırmış ve fizyolojik kabul etmediklerini histeri olarak nitelendirmiştir. 2.1.1. Refleksolojik Görüş: Pavlov un şartlı tepki kavramından türemiş öncüsü de yine Pavlov olmuştur. Pavlov hipnozu tepkisel bir uyku gibi incelemiş ve aslında tam olmayan kısmi bir uykunun söz konusu olduğunu ileri sürmüştür. 2.1.2. Psikojenik Görüş: Janet hipnozun bir grup anı ve eylemin bilinçdışı formasyonunu kapsadığını ileri sürdü. Böylece hipnozun dissosiatif görüngü olduğu ve derinliğinin dissosiasyon derecesiyle orantılı olduğunu belirtti. Hull hipnotik fenomenlerin uyanıkken de meydana getirilebileceğini savunarak hipnozla aşırı telkin edilebilirliğin eş değerde oldukları fikrine gidilebileceğini savundu Frenczi, hipnotik duyarlılığın suje ve hipnotist arasında etkileşimin derinliğine bağlı olduğunu söyler ve baba oğul ilişkisini savunur. 2.1.3. Adaptasyonel Dekuplaj Teorisi: Hipnozu diş hekimlerine bilimsel olarak kazandıran hocamız Prof. Dr. Turan Cengiz in ortaya atıp geliştirdiği teori şöyledir: telkin ve hipnoz ayrı ayrı olaylardır. Telkin operatörün beyniyle sujenin beyni arasında bir enformasyon bağlantısından ibarettir. Hipnoz ise sujenin beyninin bu yeni şarta adaptasyonudur. Telkin bir

enformasyon olduğuna göre sibernetik her türlü enformasyon bilgi değerini ölçmek olanağına sahip olduğundan ortaya yeni bir olanak çıkmaktadır. Bilgi değerleri belli telkinlerle yeni hipnoz araştırmaları yapılabilecektir.hipnoz ile uyku esnasında alınan elektroansefalogramların farklı olmasının sebebi açıktır.hipnozda beyin uykuda değildir.beynin herhangi bir şarta adaptasyonu için ünitelerinin faaliyetlerini tatil etmesi değil faal üniteler arasında yer yer bir dekuplaj olması gerekir.buradaki adaptasyonel dekuplajın Pieerre Janet in dissosiationu ile alakası olması lazım gelir. Janet in tarif ettiği dissosiotion, abnormal statik bir haldir. Bizim adaptasyonel dekuplajımız ise beynin normal faaliyetleri yanında dinamik bir denge durumudur (2). 2.2. HİPNOZ UYGULAMA TEKNİĞİ Her hipnozitörün zamanla kendine özgü bir tekniği olmasına karşın bugün kullanılan bütün hipnoz teknikleri şu şekilde özetlenebilir: 1.Hastanın hazırlanması 2.Sujestbilite testleri Göz kapaklarının ağırlaştırılması Göz kapakları katalepsis Kol gevşeme testi Yükselen kol testi Sallanan vücut testi Kenetlenmiş el testi 3.Transın husule getirilmesi 4.Transın derinleştirilmesi

5.Diş hekimliği operasyonları için lüzumlu fenomenlerin meydana getirilmesi a)hastanın relaksasyonunun temininde b)hastanın korkularının giderilmesinde c)hastanın tedavisi için gerekli ortodontik ve protetik tatbikata itirazlarının kaldırılmasında ve ortodontik prototik cihazlara alıştırılmasında d)uzun ve sıkıcı çalışmalarda hastanın rahatının sağlanmasında e)anestezi aneljezi temininde f)hoş olmayan çalışmaların amnezinde g)umumi anestezi premedikasyonu yerine veya onunla birlikte h)bulantı ve kusma reflekslerinin önlenmesinde ı)tükürük akımının ve kanamanın kontrolünde j)rejeneratif anestezi ve amnezi temininde diş hekimliği ameliyelerinin tatbik edilmesinde husuke getirilmiş felçler ve anesteziler gibi fenomenlerin izolesi posthipnotik telkinlerin verilmesi sujenin de hipnotasyonu uyanmanın tam olup olmadığının kontrolü hastanın salıverilmesi 2.3. TIPTA HİPNOZ Hipnoz bilimsel anlamda 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren bir tedavi yöntemi olarak klinikte kullanılmaktadır. Klinikte kullanım alanı her gün gelişmekte, insanların yararına olabilecek yeni yöntem ve teknikler geliştirilmektedir.1940larda başlayan yaygın hipnoterapi çalışmaları bilimin gelişmesine paralel olarak artarak devam etmektedir.1960lı yıllardan sonra bir ara gözden düşen hipnoterapi 1980li

yıllarda sanki yeniden keşfedilerek kullanıma girmiştir. 1982 ve 1993 yılları arasında dünya tıp literatüründe hipnoz ile ilgili 1600 civarında makale yayınlamıştır. Bu makalelerin her biri uzun süreli ve çok denekli çalışmaları ihtiva ederken bilimsel kıstastan ayrılmamışlardır. Bu çalışmaların %50 si hipnozun fizyolojik ve psişik mekanizmalarını çözmeye yönelik olarak yürütülmüştür.bugüne kadar laboratuar ortamına sokulamayan bazı psikolojik ve fizyolojik fenomenler hipnoz vasıtası ile incelemeye alınabilmiştir. Mesela uyku, rüya, hatırlama, unutma, hafıza öğrenme gibi birçok meçhul konu hipnoz vasıtası ile incelemeye alınabilmiştir. Çalışmaların geriye kalan %50si hipnozun tedavi edici etkisi ve diğer kullanım alanlarıyla ilişkilidir.özellikle psikomotik hastalıklarda hipnoterapinin yeri detaylı olarak incelenmiş ve alternatif tedavilere üstünlüğü gösterilmeye çalışılmıştır. Vakaların bir kısmında otonom sinir sistemi üzerindeki etkisinden yararlanılmıştır. Bu çerçevede tedaviye cevap vermeyen kronik ağrıların kontrol altına alınabilmesinde, bazı yanıklı vakaların yanık ağrılarının ortadan kaldırılmasında ve özellikle kanserli bazı hastaların ilaca olan tahammüllerin temininde hipnoz kullanılmaktadır.(2) 2.4. HİPNOZUN ENDİKASYONLARI Tüm tanısal ve girişimsel işlemler sırasında,acil tıpta kaygı giderilmesinde ve tedavi uyumunda,infertilite tedavi sürecinde,gebelik ve doğum süresince ve kadın hastalıklarında,obesite,yeme bozuklukları,sigara bağımlılık tedavisinde,alkol bağımlılık tedavisinde (sadece psikiyatri uzmanı tarafından uygulanabilir),depresyon (sadece psikiyatri uzmanı tarafından uygulanabilir).anksiyete bozukluğu ve stres bozuklukları,insomnia,organik olmayan uyku bozuklukları,organik olmayan cinsel

fonksiyon bozuklukları,fonksiyonel barsak bozuklukları,akut ve kronik ağrıda kullanılır. Diş hekimliğinde ise ; fobilerde, ağrı giderme, anestezi, diş gıcırdatma, tedaviye ve protezlere uyumu arttırıcı, temporomandibüler eklem disfonksiyonu, trigeminal nevralji, ağız içi problemlerin giderilmesinde,dermatolojik sorunların giderilmesinde,allerjik hastalıkların,ürolojik hastalıklar,koruyucu sağlıkta (ego güçlendirme, kişisel gelişim, eğitimde ve spor alanında iyileştirme),bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde kullanılır. 2.5. HİPNOZUN KONTRAENDİKASYONLARI Latent homoseksuellerde,psikoz eşiğinde olan kimselerde hipnoz endikasyonu yoktur (3). 2.6. HİPNODONTİ 2.6.1. Hipnodonti Nedir Diş hekimliğinde uygulanan hipnoza hipnodonti denmektedir. Hipnodonti kelimesi ilk olarak Moss (1956) tarafından kullanılmıştır (3). Dünyada hipnodonti konuyla ilgili dikkate değer ilk kitap 1950 1958 yılında yayınlanmıştır. Stolzenberg tarafından yayınlanan 1950 tarihli bu kitap Psychosomatic and suggestion therapy in dentistry ismi ile basılmıştır.1958 yılında Show tarafından yayınlanan bir diğer kitabın ismi ise Clinical Applications of Hypnosis Dentistry dır. (Show a göre diş hekimliği pratiklerinde ciddi hipnoz indüksiyon tekniklerine ihtiyaç kalmadan,basit teknikler vasıtası ile birçok dental işlem yürütülebilmektedir.ancak daha ciddi ve komplike problemleri olan bazı hastalarda hipnotik indüksiyon yöntemi tercih edilmelidir. 1949dan beri İngiltere de Journal Of Medical Hypnotism, 1952 den beri

Amerika da American Journal of Clinical Hypnosis yine Amerika da 1953 ten beri The Journal Of Clinical and Experimental Hypnosis dergileri süreli olarak yayınlanmaktadır (4). Bugün hem daha fazla relaktasyon hem de özel girişimlere yardımcı olmak için ve az duyarlı hasta yaratmak için diş hekimliğinde hipnoz genişçe kullanılır. Pratik bir kural olarak diş hekimi kliniğine gelen her normal kişiye hipnozun kullanılabilir bir derecesini uygulayabiliriz veya gevşeyip istirahat etmeye ikna edebiliriz. Yalnızca davranışları tuhaf olan hastalardan ya da garanti verilmeyen hassasiyet gösterenlerden presyehotic hastaların problemini riske etmemek için ya da heyecanlı surette altüst eden bireyin rutin ofisine zarar vermemek için hipnozdan sakınılmalıdır. Aynı zamanda diş hekimi hipnozu yalnız dental girişimlerde kullanmayı gerektiren yasal limiti kabul etmeli medikal ve hissi problemleri problemleri tedavi için ayartılmamalıdır. Arada sırada hipnotize edilebilir mi sorusunu yönelten hasta olur, hatta beni hipnotize edemezsiniz der. Zaman değerlidir, zor ve dayanıklı hastalar için diş hekiminin elinde hipnozdan başka teknikler vardır. Bununla birlikte beni hipnotize edemezsiniz kuşkusuz doğru bir cümle değildir ve gerçekten hipotize edilebilirliğin arzusunu gizler. Böyle hastalara isterseniz size hipnozu öğretebilirim diyerek yaklaşınız. Birçok hasta için pozitif yaklaşım hipnozu sizin yararınız için kullanıyoruz şeklinde sorumluluk yüklemek girişimini başlatmak için yeterlidir. Bundan sonra hastayı girişime hazırlamak iyidir, sinema ve tiyatroda popüler olan hipnozun yanlış uygulamasına bağlı kazanılmış hatalı fikirlerden kurtarılır. Hipnoz yapılan yerde bir sekreterin ya da diş hekiminin varlığı bayan hastaları tatmin eder. Yalnızca tedbir olarak bir hastayı asla yalnızken hipnotize etmeyiniz. Her zaman yanlış iddialara karşı delil olarak yanımızda yeterli yakınlıkta birileri

olmalıdır. Zaman distorsiyonu telkinleri diş hekimi koltuğunda harcanan saatlerin çabuk geçen birkaç dakika gibi görünmesini sağlar.çocuklarda renkli kartonlarla yapılanlar televizyon şovları gibi görünebilir. Hayaller tavsiye edilir. Dostça ilişki, diş hekiminden gerekliyse arada sırada olan yorumlardan dolayı muhafaza edilir. Hastayı ne yapıldığı hakkındaki büyük tabiattan bilgili kılmak iyidir. Böylece yeni sesler vb onu rahatsız etmez. Eğer diş hekimi hastayı birkaç dakika için refakatsiz bırakmak zorundaysa, hastaya o yokken hipnotik pozisyonda kalması için talimat verilmelidir. Hoş hipnotik pozisyondan uyanmaya isteksiz olan hasta günün randevu programı için bir problem yaratabilir fakat randevu saatinin ötesinde koltuk kullanıldığında ek bir ücret alınacağının hastaya söylenmesiyle çabucak uyandırılabilir. Posthipnotik telkinler, uyanırkenki rahatsızlığı gidermede, operasyon sahasındaki acıyı ya da çenenin hipnotik telkin altında bir şekilde açık kalması sonucu oluşan yorgunlukta yardımcıdır. Ağrı, apse oluşması ve diğer komplikasyonlara karşı doğal bir koruyucu olduğundan, posthipnotik analjezi telkini yalnızca özel sınırlı bir zaman periyodu içinde olmalıdır.diş hekimi hastaya girişimin hoş anılarıyla,yorgunluk olmadan tazelenmiş uyanacağını,bunu gelecek randevuyu düşünürken isteyerek yaptığını hatırlatarak ve aynı zamanda gelecek oturumda kolaylaştırıcı indüksiyonun işareti olduğunu telkin edebilir. Diş hekiminin hastanın kayıtlarında kullanılan indüksiyon metodunu ve hipnotik girişimin seyri hakkındaki ilgili olayları yazması faydalı olur. Çocuklarda örneğin indüksiyonun hazırlanmasında kullanılan hayalin yada oynan oyunun tipi hakkındaki notlar, gelecek oturumlarda faydalı olur. Elde edilen derinliğe önem vermemek yada sadece bazısını yeniden temin etmeyi başarmak, diş hekiminin değerli zamanının harcanmasıdır. Çünkü dental girişimler üzerinde korku

universaldir. Kafa koyacağın (tetier) üzerinde kafanın yerini devamlı değiştirilmesi, tükrüğün aşırı salgılanması ve diğer defans taktikleri gibi tedaviye zarar veren ve erteleyen olayların hipnotik relaksasyon ile üstesinden gelinebilir. Gevşemiş ve işbirliği yapan hasta diş hekiminin gününü kolaylaştırır ve teknik olarak daha iyi işe izin verir. Hipnotik telkinler altında ağız fikse edilebilir, yorulmadan açık pozisyonda kalabilir. Diş hekimliğinde, hipnoanestezi kemoanestezinin yerine ya da onunla birlikte kullanılabilir. Anesteziyi elden çeneye aktarmak,iyi bir tekniktir.bu girişimde her zamanki telkinlerden sonra bir el uyuşuk ve anestezik kılınır. Emirle hasta elinin ayasını dental girişimin yapılacağı taraftaki yanağın üstüne yerleştirir. Elinizi yüzünüze bastırın ve yavaşça ovalayın, uyuşukluğun elinizden yüzünüze geçtiğini hissedeceksiniz. Şimdi çenenize geçti, diş etlerinize, dilinize, yüzünüzün içindeki alana ağzınız tamamıyla hissizleştiğinde eliniz kucağınıza düşecek. Bu iyi! Ağzınız, dişetleriniz, çeneniz, yanağınız, dilini uyuştuğunda elinizin düşmesin izin verin. Şimdi bu alanı keskin bir sond ile test edeceğim burasını uyuşuk ve odun gibi hissedecesiniz. Diş hekimi test eder. Nasıl hissis olduğunu görün. Şimdi bütün girişim boyunca rahat olacaksınız! Tam hipnoanestezi başarılmasa dahi az miktarda kemoanesteziye ihtiyaç duyulabilir. Eğer novacaine kullanılacaksa dişetindeki enjeksiyon için seçilen nokta aynı zamanda kuvvetli telkinle uyuşacağı söylenir ve parmakla bastırılır. Diş hekimi diş ve dişeti bölgesinin uyuştuğunu ve anestezik olduğunu umarsa dişi ortaklaşa tutar ve sallayarak basınç yapar. ben bastırdıkça daha fazla uyuşukluk oluyor Novacaine de olduğu gibi Diş hekimin anestezi sağlanan alanda çalışmaya hazırlandığını hastaya bildirmesi tavsiye edilir. Böylece hasta hekimin dokunmasıyla şaşırmaz ve böylece bir kısım hipnoanestezik oluşumun kaybolması önlenir. Bazı diş hekimleri arada

sırada yaptıkları hakkındaki ifadeleri hipnozu takviye eden ve derinleştiren ifadelerle karıştırmayı tercih ederler. Telkinler kan sızmasındaki azalma için de yapılır. Bütün çene daha soğuk ve kan akışı yavaşladı. Tükrüğün akışı da yavaşladı. Ağzınız çok kuru olacak, susadığınız zamanki gibi ılık, çöldeki gibi sıcak. Ağzınız daha da kuru oluyor. Şimdi iyi. Bu yolla rahatlayacaksınız ve girişim çok az süre alacak. Bazı hastalarda aktif abartılmış kusma refleksi, girişimde problem oluşturabilir. Böylece patolojik bir refleks kuvvetli otoriter telkinleriyle yada hipnoz altında damak ve boğazın uyuşuk olduğu şeklindeki telkinle uzaklaştırılabilir. Bu, dikkati ayağa çekerek yanlış olarak onun katı olduğu söylenerek veya tekniğin modifikasyonu ile giderilir. O kaslardaki sıkışmayı hisset. Kolunu kaldır. Yanak kaslarında bir rahatlama hissettiğinde, nefes sızdırıyorsun. Karnın rahatlamaya başladığında kolunu düşür. Diş hekimi kusma refleksinin yok olduğunu görür. Bunu göstermek için iki ya da üç tecrübe gerekebilir. Diş hekimi bir kere kusmanın gereksiz değil fakat olanaksız olduğunu demonstre etti mi bir sonraki adım için hazırıdır. Hastayla yüz yüze gelir. Gözlerini diş hekiminin gözlerine fikse etmesini ister. Gerçek derin bir nefes alın,bir süre tutun.beşe kadar sayacağım.nefesini tut!bir tut!iki tut!,üç tut!dört tut!beş tut!şimdi bırak,karnını rahatlat. Kusma geçti. Emin olmak için bir kez daha yapalım. Bu sistemin bir parçası tekrarlanır. Kusmaya zorladığın zaman da zorlanacaksın. Kusmaya çalış ve başarısızlığından hoşnut kal. Diş hekimi otoriter ve ikna edici şekilde konuşmalı, hastada hiçbir şüphe bırakmamalıdır. Hastaya tedavi sırasında kusma gelirse tehlike geçene kadar nefesini tutması gerektiği söylenmelidir. Hipnoz gevşemiş ve işbirliği yapılabilir bir hasta yaratarak diş hekimine daha iyi iş yapmasında yardımcı olur. Hasta tedaviye daha fazla itiraz etmez ve zor dental

girişimlerde, ortodontik ve protetik apareylerde adaptasyonu kolaylaştırır. Hipnozun kök kanal tdavisinde, duyarlı dentin kavitelerinde, veneer kronlarda ve porselen jacketlerde olduğu gibi ağrılı girişimlerde rahatsızlığı kontrol ettiği belirtilmiştir. Bruksizm (diş gıcırdatma) hipnotik telkinlerle tedavi edilebilir. eğer gerilimi göstermek gerekirse yumruk sıkarak yap. Bu anksiyetenin gizli bir semptomu ise psikiyatriste yönlendirilmelidir. Dental oturumun sonunda ve hasta uyandırılmadan önce posthipnotik telkinler verilmelidir. İyi hissetme ve yorgunluktan kurtulma gibi olağan telkinlere ilaveten hastaya postoperatif iyileşmenin hızlanması gibi özel telkinler verilebilir. Operasyon alanı iyi ve temiz durumda. Ağzında temiz ve hoş bir his duyacaksın. Diş etlerin rahatsızlık vermeden çabucak iyileşecek. Gerçekte şimdiden iyileşmeye başladılar. Diş hekimi hastaya oral hijyenin düzenli olarak sağlanması ve periodik kontrollere devam etmesini telkin edebilir. Protez endike olduğu durumlarda rahatsızlık vermemesini telkin edebilir.(4) 2.6.2. Türkiye de Hipnodonti Türkiye de hipnoz 1935 yılında Cemil Sena Ongun tarafından Janet in bir kitabından yapılan tercümeyle başlamıştır. Ardından 1946 yıllarında Dr. Bedri Ruhselmanın bu konudaki yayınlarına rastlanmaktadır.1951 yıllarında hekim olmayan bir hipnozitor Dr.Watson un Türkiye ye gelerek İstanbul da diş hekimliği Fakultesinde hipnoz altında diş çekimi Ankara Tıp Fakültesi nde bir ameliyat yapılması sağlanmıştır. Dr C. Tan ve Dr. Aksoy Türk Nöro Psikiyatri Cemiyeti nde hipnoz konusunda ilmi tebliğler vermiştir. Dr. Sevil Akay hipnoz yöntemiyle bademcik ameliyatı yapmıştır. Prof Dr Orhan Toygar ın Ankara Tıp Fakültesi nde hipnotik anestezi ile yaptığı ameliyatlar vardır. 1960 yıllarında ise hipnotizma adlı tezi ile Dr Recep Doksat, hipnozu bir bilimsel çalışma halinde üniversiteye

duyurmuştur. Ege Üniversitesinde Diş Hekimliği Fakültesi nde Prof Dr Turan Cengiz doktora tezini hipnodonti adı altında vermiştir. Atatürk Üniversitesi nde görev almış Prof Dr Hayati Çelebi nin de bu konuda çalışmaları vardır. Bilinçli Hipnoz tekniğinin kurucusu Opr Dr Hüsnü İsmet Öztürk 26 yılını Bilinçli Hipnoz dediği kendi metodunu kurmuş ve uygulamıştır. 2000 den fazla hastayı kendi yöntemiyle tedavi etmiş, 250 ye yakın hastanın hipnoanestezisini kendi yapıp ameliyatlarını da gerçekleştirmiştir.vefat ettiği 1979 yılında metodunu uygulayan ve öğrenmekte olan birçok asistan doktor ve psikoloğu vardı (5). 2.6.3. Türkiye de Hipnodonti Uzmanları BİRİNCİ KUŞAK Prof Dr Recep Doksat Dr İsmet Hüsnü Öztürk Dr Cenan Tan Prof Dr Turan Cengiz Prof Dr Adnan Ziyalar Prof Dr Kamuran Yücel Prof Dr Suat Vural Prof Dr Ahmet Uysal Dr Cemil Sena Ongun İKİNCİ KUŞAK Dt Ali Eşref Müezzinoğlu Dr Ali Özden Öztürk Dr Celal Özer Dr Ayzit Sertel Dt Mehmet Ayvacı

Dt Kadir Demirel Dt Şerif Özer(6) 3. DİŞ HEKİMLİĞİNDE AKUPUNKTUR 3.1. Akupunkturun Tarihçesi Bazı otörlere göre M.Ö. 2700, bazı otörlerce de M.Ö. 4000 ilâ 5000 yıllarına kadar uzandığı söylenen, Çin Halk Cumhuriyetinin 1972de sınırlarını bütün dünyaya açtığında önemi artan ve klasik tıbba karşı ilaçsız tedavi olması nedeniyle de ilgi uyandıran insanlık tarihininen eski sağlık yöntemi akupunkturun diş hekimliğinde de yeri olduğu kesindir. Bu arada Amerikan Tıp Derneği halâ kuşku içinde olup akupunkturun kanıtlanmamış bir tedavi yöntemi olduğunu ileri sürmektedir U.S.A. Başkanı Nixon'ın Çin'i ziyaretinde Amerikalı doktorlar karşısında Çinli hekimler burun akupunktur anestezisinde başarısızlığa uğramışlardır (7). 3.2. Akupunktur Etki Mekanizması Akupunkturun etki mekanizması hakkında çeşitli görüşler vardır. Humoral faktörle izah edilen tesir mekanizması üzerinde çalışan Birkmayer insanlarda akupunktur seanslarından sonra idrarla atılan serotonin yıkılım ürünü olan Hydroxy indolessing asit miktarının diğer şahıslara göre yüksek olduğunu göstermiştir(8). 1973 senesinde Çin'de yapılan hayvan deneylerinde akupunktur tesiri altında beyindeki serotonin seviyesinin yükseldiği ispat edilmiştir(9). Kampik 1974'de patolojik durumda yüksek olan kolesterin ve trigliserid konsantrasyonunun akupunkturdan birkaç saat sonra düştüğünü ispat etmiştir (9). Pommeranz, akupunktur iğnelerinin derin adalelerde bulunan reseptörler vasıtasıyla stimülasyonun beyine ulaşmasıyla hipofiz ve öteki beyin kısımlarından endorfinin açığa çıkmasına neden olarak ağrıyı inhibe ettiğini belirtmiştir (10). Mayer,

akupunkturla ağrı eşiğinin yüzde 28 oranında yükseldiğini göstermiştir (11). Akunpunktur bölgesine prokain enjeksiyonu yapıldığında uzak noktada anelgeziye neden olunamadığını gözleyen Dr. Chou, akupunktur etkisini nevral yolla oluşturduğunu ispat etmiştir (12). 1947'den bu yana 8 uluslararası akupunktur kongresi düzenlenmiştir. Çin'de 1958 yılında küçük operasyonlarda (diş çekimi, tonsillektomi, hernie guatr), 1960'larda büyük operasyonlarda akupunktur analgezisinden yararlanılmaya başlanılmıştır (13). Önceleri 8-50 akupunktur iğnesiyle etkili olunabilirken bugün bu sayı 1-4'e düşmüştür. Keza önceleri sadece manuel olarak tatbik edilen iğneler bugün için uygulanan elektrostimülasyon ile analjezi derinliğinin artması sağlanmıştır (13). Akupunktur acaba her tür hastalıkta da tedavi edici midir? Dr.Yoo ve Soo-J. Chim batı tıbbının iyileştiremediği birçok hastalıklarda dahil olmak üzere hemen hemen bütün kronik hastalıkları tedavi ettiklerini iddia etmişlerdir (12). Akut cerrahi müdahale gereken durumlarda akupunktur kontrendikedir. Bugüne kadar 2 milyonun üzerinde akupunktur anestezisi ile ameliyat gerçekleştirilmiştir. Shanghaid a cerrahi müdahalelerin 9/10 unda akupunktur anestezisi kullanılmaktadır. Çin'de % 8-30 oranında akupunktur anestezisi % 20 genel anestezisi ve % 20 genel anestezisi ve % 50 oranında da lokal anestezisinin kullanıldığı istatiksel araştırmalarla anlaşılmıştır (13). Akupunktur anestezisindeki başarı oranı % 90'dır (11). Bu oran guatr ameliyatlarında % 98-100, kafa ameliyatlarında % 90-95, Thorax ameliyatlarında % 80-95 ve Laparatomi ameliyatlarında % 70'dir. Çin'de diş hekimleri anestezinin yanı sıra periodontal ve ağız hastalıklarında moxa ve akupunktur içeren klasik Çin tedavi yöntemlerini kullanmaktadırlar (13). Diş hekimleri akupunktur noktalarını nasıl lokalize edeceklerini bildiklerinde önemli derecede analjezi ve sedasyon oluşturarak mesleklerini icra edebilirler. Bu özel tedavi yolunu kullanmak için diş hekimleri

bilginin yanı sıra primer motivasyon, hakiki bir arzu ve bu işi başarabileceklerine dair kendine güvenin olması gerektiğini bilmelidirler. Başlangıç olarak önemli akupunktur noktalarının yaklaşık lokalizasyonları öğrenmelidir. Sadece diş ağrısı için 26 nokta, diş eti ağrıları içinde 6 ayrı nokta vardır (11). Akupunktur noktalarının seçimi üç kategoriye göre yapılır (11) : 1 Klasik Çin tıbbına uyularak meridyen teorisindeki noktaların seçimi, 2 Aynı segmentte veya komşu segmentte nokta seçimi, bu operasyon alanını innerve eden sensitif sinirin alanındaki noktaların seçimidir, 3 Lokal operasyon alanındaki noktaların seçimi; Paradontozede iğneler diş ile diş eti arasına lokal olarak tatbik edilerek tedavi edilebilirler. Akupunktur analgezisinde ilk olarak tek tek noktalar seçilir ve kombine edilerek (İb 1718, Mi 5.7)kullanılır. Keskin sınırlı yerleri belli çevresinden bazen bir kabarıklık bazen de bir çukurluk halinde ele gelmeleri ile ayırt edilebilen, hassas olup hassasiyetleri bağlı oldukları organların hastalık derecesine göre artan veya azalan, normal deri noktaları ile arasında 2-60 - milivoltluk bir potansiyel farklılığı olup 0.3-1 C daha soğuk olduğu belirlenen, üzerine basıldığında «evet» orası diye hasta tarafından hissedilen bu akupunktur noktaları ve lokalize oldukları anatomik bölgeleri iyi bilinmelidir. Bu bölgelere iğnenin batması ile hasta o bölgede gevşeme, uyuşukluk, ağırlık ve sıcaklık duyar. Refleks duyusunu meydana getirmek için noktanın içinde bulunduğu meridyen boyunca aşağı yukarı yönde yeterli press uygulanmalıdır. Daha sonra akupunktur iğneleriyle akupunktur analgezisi veya tedavi edici etkisi sağlanır. Maksimal l-10 adet akupunktur iğneleri manuel veya elektrostimülasyon ile 15-30 dakika uygulanmalıdır. Elektrostimülasyon hastanın toleransına göre ayarlanır. Şuuru yerinde ve uyanık hastada elektrostimülasyonun

şiddeti 10 ma den fazla olmalıdır (11). Ağız ve yüzün analjezisinde en etkili ve sıkça kullanılan akupunktur noktası baş ile işaret parmakları arasında kalın bağırsak meridyeni üzerindeki dördüncü noktadır. Bu Kb * noktası bilateral olarak 10' stimüle edilip 10' iğne yerinde bırakıldıktan sonra operasyona başlanır. İşlem seri bir şekilde yapılarak bitirilmelidir (14,15). Dental hastalar sıklıkla endişeli korku ve heyecan içinde olduklarından bu konuda akupunktur sedasyonu ile yardımcı olunabilir. Bu trankilizan etki, kalp meridyeni üzerindeki yedinci noktaya akupunktur iğnesi tatbik edilerek elde edilir (Bu nokta, el bileğinin volar yüzünde olup os pisiformenin redial tarafında ve A. ulnaris üzerindedir). 3.3. Diş Hekimliğinde Akupunktur Noktaları Tanı ve tedavide ağrılı deri noktalarından yararlanma yöntemi olan akupunkturda diş hekimliğini ilgilendiren noktaları şu şekilde sıralayabiliriz (11,14,15) : 1. Kb4 noktası: Ossa metacarpale I ve II arasındaki köşenin biraz distalinde ve metacarpale II yönündedir. Eğer baş parmak yana doğru açılırsa, hekim baş parmağı ile metarcarpale II yönüne doğru bastırmalı ve buradaki adaleleri palpe ederek iğneyi tatbik etmelidir. İğnenin batma derinliği 2-5 mm'dir. Ağrılı eklem hastalıklarında fasial paralizi, trigeminal nevralji, bunların yanı sıra en önemlisi diş hekimliği cerrahisinde anestezi noktası olarak kullanılmasıdır. Geleneksel olarak Çinli'lere göre hamilelik sırasında stimüle edilmemelidir. 2. Kb3: Capitulum Metarcarpale H'nin proksimalinde küçük bir çukurcuktur. Başka bir deyişle işaret parmağı kökünde ve baş parmağın maksimal yana açılması ile ortaya çıkan interdigital deri kıvrımının sonundadır. İğnenin batma derinliği 2-5

mm'dir. Fasial paralizi, trigeminal nevralji, parodontitis, stomatitis ve diş çekimlerinde anestezi noktası olarak kullanılır Bu nokta Dr. Petricek'e göre alt ve üst çenenin derin tabakalarına tesir eder. 3. Kb3: Burun kanatları ortasının 5 fen sağında, nasolabial deri kıvrımının en üst ucunda yer alır. İğnenin batma derinliği 2-3 mm'dir. Yüzün his bozukluklarında, sinüzitis maksillariste, trigeminal nevraljide, fasial paralizide, üst ön grup dişlerin analgezisinde kullanılır. Sigara alışkanlığının bırakılmasında da etkindir. 4. Kb19: Nasolabial deri kıvrımında ve burun delikleri hizasında bulunur. İğnenin batma derinliği 2-3 mm'dir.fasial paralizi, trigeminal nevralji, çiğneme kaslarının neden olduğu trismuslarda kullanılır. 5. İb17: Kulak kepçesinin distalinde, alt çene köşesinin altında ve M.sternocleidomastoideus un ön tarafında yer alır. Alt çene diş ağrılarında ve trismusta kullanılır. 6. İb18: Göz çukurunun lateral köşesinden vertikal bir çizgi çektiğimizi düşünürsek bu çizginin zygomatik kemiğin alt kenarını kestiği noktadır. İğnenin batma derinliği 2 mm'dir. Sinüs maksillaris, trigeminal nevralji, fasial paralizi ve üst çene ağrılarında endikedir. 7. Miı: Foramen infraorbitaledir. İğnenin batma derinliği 2mm'dir. Fasiyal paralizi, trigeminal nevralji ve diş ağrısında kullanılır. 8. Mi3: Gözler tam karşı istikamete baktırıldığında pupillaların ortasından geçen hayali vertikal hat ile burun kanatlarının alt kenarlarını birleştiren hattın kesiştiği noktadır. İğnenin batma derinliği 2-3 mm'dir. Fasial paralizi, trigeminal nevralji, diş ağrıları ve ağız mukozası hastalıklarında kullanılır. 9. Mi4: Ağız köşesinden bir yassı parmak lateraldedir. İğnenin batma derinliği 2-4 mm'dir. Trigeminal nevralji, yanak şişmesi, diş ağrıları ve trismusda kullanılır.