YUNANİSTAN DA SAĞLIK TURİZMİ HAKKINDA NOT Yunanistan da sağlık turizmi bilinen ve oldukça konuşulan bir mevzu olmakla beraber, halen büyük gelişmelerin kaydedilmediği bir alandır. Halen hukuki boyutta düzenlenen tek sağlık turizmi branşı şifalı sular ve spa tedavisi branşıdır. Her ne kadar tıp dünyası ve turizm işletmeleri tarafından bu konuya yönelik büyük ilgi olsa da, organizasyon düzeyinde çok fazla adım atılmamıştır. 2011 yılında yürürlüğe giren yeni Yatırım Kanunu kapsamında sağlık turizmine yönelik olarak, şirketlere altyapı ve hizmetler düzeyinde bazı teşvikler öngörülmektedir. Yunanistan hekimleri ve sağlık uzmanları açısından oldukça iyi konumda olan bir ülkedir. Birçok hekim ve uzman yurtdışında ve özellikle Avrupa ülkelerinde eğitim görmektedir. Dünya Sağlık Örgütü Yunanistan ın sağlık sistemini dünya genelinde 191 ülke arasında 14üncü sıraya yerleştirmektedir. Yunanistan da sağlık turizmi alanında rağbet gören başlıca tıp alanları plastik cerrahi, detoks merkezleri, tüp bebek klinikleri ve diyaliz merkezleridir. Kişi başına düşen doktor sayısı ise 5/1000 dir (Kaynak: Invest In Greece Kurumu). Yunanistan da 37 devlet hastanesi, 58 özel hastane ve klinik ile yaklaşık 100 teşhis ve tedavi merkezi faaliyet göstermektedir. 2012 yılında Yunanistan Otelciler Odası nın isteği üzerine Sosyal ve Önleyici Tıp Enstitüsü tarafından yapılan Yunanistan da Sağlık Turizminin Gelişimi adlı araştırmaya göre, dünyada sağlık turizmi hizmetlerinden faydalanan yaklaşık 5 milyon hastadan elde edilen gelirin 20 milyar dolara yaklaştığı ve ortalama tıbbi harcamanın kişi başına 3.000 ile 4.000 dolar arasında gerçekleştiği tespit edilmektedir. Sözkonusu rakamlar sadece tıbbi hizmet harcamalarına yönelik olup, buna seyahat ve hastane dışındaki konaklama masrafları dahil değildir. Sağlık turizminden en fazla gelir sağlayan ülkeler ise; Hindistan, Singapur, Tayland, Meksika, Costa Rica, Kuba, Macaristan ve Türkiye dir. Anılan araştırmaya göre, Avrupalılar sağlık nedenlerinden dolayı daha az seyahat etmektedirler, bunun da, sağlık ihtiyaçlarını büyük oranda devlet sağlık sistemlerinde veya sigortalarıyla karşılayabiliyor olmalarına dayandırılmaktadır. Aksine, Asya ve Amerika daki orta sınıf sağlık konusunda özel sektöre yönelmektedir, dolayısıyla Asya ve Güney Amerika da sağlık turizmine yönelik büyük kalkınma yaşanmasının doğal olduğu düşünülmektedir. Ancak kısa süre önce yürürlüğe giren, Avrupa Birliği dahilinde Sınır ötesi Bakım hakkındaki yeni bir Direktif, Avrupalılara kendi sigorta sistemlerince karşılanmak üzere, bütün AB ülkelerinde hizmet almayı er ya da geç sağlayacaktır. SAĞLIK HİZMETLERİNİN YAPISI VE ORGANİZASYONU Yunanistan a bakıldığında, devlet sektörü bina ve tesis altyapısı olarak, taşradaki birçok hastanede önemli bir yere sahiptir. Ancak sözkonusu hastaneler atıl durumdadır, personel, organizasyon ve işletme açısından sıkıntılara sahiptir. Ayrıca otelcilik altyapı açısından zayıftırlar ve bugünkü şartlarıyla sağlık turizmi için akredite edilemeyecek durumdadırlar. Özel sektöre bakıldığında, oldukça iyi yönetim, hekim ve altyapıya sahip 4-5 hastane grubu ve başka tıbbi birimler bulunmaktadır. Bu hastane grupları krizde olan Yunan pazarına fazlasıyla yatırım yapmış olup, artık yeni pazarların arayışına girmişlerdir. Son yıllarda Arap
ülkelerinde meydana gelen siyasi karışıklıklar, bu ülkelerden Yunan özel hastanelerine bir hayli hastanın gelmesine neden olmuştur. Ancak bu hastaların gelişi sistemli bir strateji sonucu gerçekleşmemiş olup, sektörde bir stratejinin belirlenmesi şarttır. Büyük grupların yanısıra, bütün ülkede düşük performansla çalışan birçok özel teşhis merkezi ve muayenehanesi bulunmaktadır, zira Yunanistan da nüfusa oranla çok yüksek sayıda sağlık merkezi ve hekim bulunmaktadır. Genel hatlarıyla, Yunanistan ın sağlık sektörünün sağlık turizmi açısından şu avantajlara sahip olduğunu söyleyebiliriz: Ülkenin birçok yerinde bina ve donanım açısından iyi bir altyapı Çoğu uzmanlık alanından yüksek sayıda iyi hekim Zayıf olduğu alanlar ise: Organizasyon ve prosedürler Marketing Kurumsal çerçeve BELİRLİ SAĞLIK TURİZMİ ÜRÜNLERİNE YÖNELİK OLANAKLAR Yunanistan ın karşılaştırmalı avantaja sahip olduğu sağlık hizmetleri kategorileri bulunmaktadır. Bu hizmetlerde gelecekte uzmanlaşmaya gidilebilir. Diyaliz: Devlet hastanelerinin bu alandaki coğrafi dağılımı iyidir, ancak turistlere hizmet sunabilmek için özel düzenleme ve organizasyon gerekecektir. Özel merkezler Atina Selanik te ve turistik bölgelerden sadece Girit ve Rodos ta bulunmaktadır. Halen turistlere hizmet sunmaktadırlar ve bu pazar dilimi çok kolay genişletilebilir. Rehabilitasyon İyileşme: Makedonya ve Thessalia bölgelerinde çok fazla özel merkez konsantrasyonu vardır, ancak bu merkezler yeterince değerlendirilmemiştir. Son derece yüksek düzeyde altyapıya, ileri teknoloji, donanım ve mükemmel bilimsel personele sahiplerdir. Balkanlar da türünün tek örneği, Avrupa da ise ender merkezlerden biridir. Kalite açısından, bazı merkezler Almanya ve İsviçre dekilere eşdeğerdir, ancak anılan ülkelerdekiler çok daha pahalıdır. Dolayısıyla, özellikle orta ve kuzey Yunanistan da önemli bir rehabilitasyon turizmi çekim merkezi oluşturulabilir. Tüp bebek merkezleri: Yunanistan diğer Avrupa ülkelerine kıyasla çok olumlu bir mevzuata sahiptir ve halen üreme turizmi gelişmeye başlamıştır. Özel merkezler Atina, Selanik, Patra ve Girit te bulunmaktadır. Kaplıcalar: Geniş bir coğrafi dağılıma sahiptirler. Tedavi değerleri kanıtlanmış olmayıp, kanıtlanması için klinik çalışmalar gerekmektedir. Şifalı oldukları kanıtlandığı taktirde, sözkonusu kaplıcaların uygun tıbbi ve turistik altyapılarla değerlendirilmesi gerekir.
Tam Donanımlı Hastanelerde 1 Uzmanlaşmış Tedaviler: Özel tam donanımlı hastaneler Atina ve Selanik te toplanmışlardır. Devlet hastaneleri ise altyapı açısından daha geniş bir dağılıma sahiptir, ancak uzman hekimler açısından yeterli altyapıya sahip değildirler. Sadece Üniveriste Hastanelerinde (Patra, İraklio, Giannena, Larissa, Aleksandroupoli), tam donanımlı (3üncü derece sağlık hizmetleri) tedavi konusunda sağlık turizmine hizmet verebilecek hekimler vardır. Özel sektör için ise, uygun bir bağlantılar ağı ve tanıtım şarttır. AVRUPA BİRLİĞİ KAPSAMINDA SINIR ÖTESİ SAĞLIK BAKIMI 24/2011 sayılı AB Direktifi sınır ötesi sağlıkla ilgili çerçeveyi belirlemektedir. Buna göre, sigortalıların başka bir üye-devlette sağlanan sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı olacaktır. Özellikle 6ncı madde bu konuları düzenlemektedir. Direktif aynı zamanda bu konuların geçerli olabilmesini teminen şartları belirlemektedir ve üye-devletlerden uygulayıcı hükümleri 2013 yılı içinde düzenlemelerini istemektedir. Yunanistan da bir yandan özel sektörün değerlendirilmeyen bir potansiyeli vardır, öte yandan devlet sektörünün ise irrasyonel bir potansiyel dağılımı vardır ve bunun sonucu olarak Atina hastanelerinde kuyruklar oluşurken, taşranın birçok ünitesinde büyük boşluklar oluşmaktadır. Dolayısıyla Yunanistan ın Direktifin uygulanmasıyla, hizmet tedarikçisi olarak büyük oranda faydalanma olanağı görünmektedir. STRATEJİ BELİRLEME İşletmelerin ve yetkili kurumların AB direktifi kapsamında çalışabilmeleri için beş alana odaklanması gerekmektedir: Kurumsal: Bürokratik ve prosedürel sorunların çözülmesi gerekmektedir. Prosedürlerin basite indirgenmesi ve mümkünse otomatik olması şarttır. Kalite sistemleri: Sağlık tedarikçilerinin ve turizm hizmeti tedarikçilerinin ilgili sistemleri ve prosedürleri tesis etmesi ve büyük uluslararası akreditasyon kurumlarından akredite olması gerekmektedir. Paketler: Sağlık ve turizm tedarikçilerinin işbirlikleri geliştirmesi ve hastalar ile refakatçileri için all-inclusive paketler oluşturması gerekir ve bunu uluslararası Medical Tourism Facilitators ile işbirliği içinde yapması gerekir. Uzmanlaşma: belirli tedavi türlerinde uzmanlaşma Lokal pilot programlar: Girit in Lasithi şehri, Santorini ve Rodos ta. 1 Yunanistan ın Ulusal Sağlık Sistemi (ESY) çerçevesinde, sağlık kurumları 1inci derece (sağlık ocakları, özel muayenehaneler, teşhis merkezleri, laboratuvarlar vs.), 2nci derece (devlet ve özel hastaneler) ve 3üncü derece (tam donanımlı olan hastaneler) olarak ayrılmaktadır.
SAĞLIK TURİZMİ ÜRÜNLERİNDE UZMANLAŞMA Yunanistan oldukça kısa bir sürede ve önemli demirbaş yatırımı yapması gerekmeksizin, aşağıdaki alanlarda uluslararası düzeyde rekabetçi hizmet sunabilir: Özel sektörün Tam Donanımlı Hastanelerinden, uzmanlaşmış tıbbi operasyonlara yönelik seçici Sağlık Turizmi (özellikle Atina ve Selanik te, ayrıca başka şehirlerdeki Üniversite Hastanelerinde). Rehabilitasyon ve Jeriatri Turizmi: Rehabilitasyon Turizminin geliştirilmesi için Rehabilitasyon Merkezlerinin misafirhaneler ve otellerle işbirliği (özellikle Thessalia ve Makedonia da). Tüp Bebek ve Destekli Fertilizasyon Sağlık Turizmi: Bütün Yunanistan da Merkezlerin Otel Tesisleriyle işbirliği uluslararası tanıtım (Atina, Patra, Girit). Diyaliz Merkezleriyle işbirliği yapan Oteller ve Misafirhaneler: otellerin ilave bir hedef gruba hitap etmesi ve geniş müşteri kategorilerinde reklamının yapılması için işbirliklerinin tanıtımı (Atina, Selanik, Girit, Rodos). Kaplıcalar Rehabilitasyon Merkezleri Özel Kategori Grupları Turizmi için Uygun Ağırlama Altyapıları: kas iskelet hastalıkları olan kişiler, nörolojik hastalıkları olan kişiler, ileri yaştaki kişiler vs. (geniş coğrafi dağılım). Oftalmoloji Estetik Dermatoloji ve Plastik Cerrahi, One- Day/ Secondary Care Clinic düzeyinde (büyük şehirlerde ve turistik bölgelerde). EKONOMİK FAYDALARI Bu aşamada sağlık turizminin ulusal ekonomiye katkı sağlayabileceği gelirler hakkında güvenli bir öngörüde bulunmak mümkün değildir. Gerçek sonuçlar, her birinin kendi kalkınma planı olan birçok münferit inisyatiften doğacaktır. Devletin inisyatif alması beklenmemektedir, ancak devletin kurumsal müdahalelerle yardımcı olması beklenmektedir. Ayrıca sağlık turizmi uluslararası düzeyde, şekillenmekte olan bir sektördür. Yunanistan ise kendi profilini oluşturmamıştır. Bütün bu belirsizliklere rağmen, yapılan tahminlere göre, orta vadede (3-4 yıllık vadede) iyimser bir hesaplama ile, yılda kişi başına 4.000 Euro harcama yapan 100.000 hastanın gelmesidir. Bu rakamın 3.000 Euro su sağlık, 1.000 Euro su otel ve benzeri harcamalara yönelik olabilir. Bu da toplamda yıllık 400 milyon Euro gibi bir gelir anlamına gelir. Buna ilave olarak, turistik amaçla gelen ziyaretçilerin sağlık hizmetlerinden faydalanması (tedavi değil) sonucu ek gelir elde edilebilir. Bu hasta grubu, böbrek hastaları, kanser hastaları, kan hastalıklarından muzdarip olanlar ve kalp hastalarıdır.
AB içinde sınır ötesi sağlık bakım hizmetleri geliştiği ve kamu özel sektör işbirlikleri kanalıyla Milli Sağlık Sistemi altyapısı düzgün kullanıldığı taktirde, on yıl sonra belirlenecek hedef beş kadına çıkabilir, yani yılda 2 milyar Euro gelirden bahsetmek mümkün olur. Sağlık turizminin gelişmesi sadece sağlık sektörüne değil, aynı zamanda daha uzun vadede turizm sektörüne de fayda sağlayacaktır. Sağlık paketleri hastalar ve refakatçılarını kapsayacak şekilde, ayrıca tedavi ve rehabilitasyon süresinin uzatılması sayesinde turizm sektörüne fayda sağlar. Son olarak, turistik açıdan daha az gelişmiş bölgeler sağlık turizmi sayesinde gelir elde etme olanağına sahip olacaktır. KURUMSAL ANLAMDA ATILAN ADIMLAR Ülke açısından büyük imkanlara sahip olan bir sektörde, daha fazla zaman kaybedilmesini önlemeyi teminen, 2013 Eylül ayında Turizm ve Sağlık Bakanları ilk zorunlu yasama düzenlenmesini yapmışlardır. Kasım 2013 de ise Sağlık Turizminin kurumsal işleyiş çerçevesi hakkında Ortak Bakanlık Kararı alınmıştır. Sözkonusu Ortak Bakanlık Kararında sağlık turizmiyle iştigal etmenin şartları belirlenmiştir. Buna göre, bütün devlet ve özel sektör kuruluşları (1inci 2nci 3üncü Derece Sağlık Hizmetleri) EOT ta (Yunan Turizm Kuruluşu) tutulacak olan özel sağlık turizmi siciline kaydolabileceklerdir. Bu şekilde, sağlık turizmi hizmeti sunanlar kendilerini en iyi şekilde tanıtabileceklerdir. Aynı zamanda, bu kişilere EOT tan özel bir konkart verilecektir. Aynı zamanda, sağlık tedarikçilerinin, sağlık turizmi hizmetleri akreditasyonunda uzman olan bir uluslararası kuruluş tarafından akredite olmaları zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca hekimlerin ve sağlık ünitelerinin kişisel sorumluluk konularında sigorta yaptırmaları gerekmektedir. Bu durum kamu sağlık tedarikçileri için geçerli değildir. Son olarak, Turizm Bakanlığı, EOT ile işbirliği içinde, halen yurtdışında piyasa araştırması yürütmekte olup, sağlık turizmi kapsamında Yunanistan a ziyaretçi getirme çalışmaları yapmaktadır. Bunlara paralel olarak, sinerjilerin oluşturulması ve sağlık hizmetleri ile tatil paketlerinin kombine edilebilmesini teminen, diğer ilgili sosyal partnerlerle görüşmeler devam etmektedir. SONUÇLAR Sağlık Turizminin gelişmesi için temel bir şart teşkil eden yeni kurumsal düzenlemelere en kısa zamanda ilave tedbir ve düzenlemelerin eşlik etmesi gerekmektedir. Sağlık Turizmi uluslararası düzeyde hızla gelişiyor olabilir, ancak son derece rekabetçidir, zira birçok ülke yüksek düzeyde hizmet ve program oluşturmuştur. Yunanistan ın her ne kadar gerek sağlık hizmetleri gerekse otelcilik turizm sektörlerinde birçok karşılaştırmalı avantajı olsa da, öncelikle sağlık turizminin hitap ettiği hassas ve zor hedef kitlenin beklentilerini en iyi şekilde karşılamak üzere bir dizi şartları sağlaması gerekmektedir. Ancak Sağlık Turizmi ekosistemi oldukça karmaşıktır çünkü sağlık ünitelerinin yanısıra, oteller, sağlık kuruluşları, uluslararası akreditasyon kuruluşları, uzman turizm acentaları (medical tourist facilitators), hukuk hizmetleri, devlet kuruluşları vs sektörle iç içedir. Sosyal ve Önleyici Tıp Enstitüsü, Yunanistan Otelciler Odası nın da işbirliği ve sosyal partnerlerin temsilcilerinin katılımı ile, kısa süre önce çalışmalarını tamamlayarak GIS (coğrafi bilgi sistemi) sistemini oluşturmuştur. Bu sistemde, iller ve şehirler bazında bütün devlet hastaneleri, özel klinikler, rehabilitasyon merkezleri, tüp bebek merkezleri, diyaliz merkezleri ve 4-5 yıldızlı oteller kayıt altına alınmıştır.
Ayrıca sağlık üniteleri ve oteller için direktifler ve kalite standartları oluşturulmuştur, tedarikçilerin kendi kendini değerlendirme manuelleri, Etik Kurallar, Yunan Sağlık Turizminin tanıtımı ve pazarlanması için strateji çerçevesi oluşturulmuş olup, ayrıca kâr gütmeyen kuruluş şeklinde Sağlık Turizmi Milli Kurulu oluşturulması önerilmiştir. Bu kurula yetkili iki bakanlıktan temsildiler, Otelciler Odasından ve diğer bütün ilgili sosyal partnerlerden temsilcilerin katılması öngörülmektedir. Enstitüye göre, sözkonusu Milli Kurulun oluşturulması, Yunan Sağlık Turizmi ürününü pazarlamak için, ayrıca sektördeki eylemleri ve atılacak adımları koordine etmek ve Yunanistan ı sağlık turizmi konusunda önemli bir konuma getirebilmek için temel şarttır. Yunanistan Tıp Derneği İletişim bilgileri Adres: Ploutarhou 3 Atina 10675 Tel. 7258660-2 210 7295031 2 Faks. 210 7258663 e-mail: pisinfo@pis.gr Uluslararası İlişkiler Bölümü: pisinter@pis.gr & pisinter1@pis.gr www.pis.gr Atina Tıp Derneği İletişim bilgileri Adres: 113, Sevastoupoleos Str. P.C. 11526, Athens Greece Tel. 0030 210 3816404, 2103839770, 2103304008 İdari işler faksı: 0030 210 3839753, Başkan faks: 0030 210 3841234 e-mail: isathens@isathens.gr www.isathens.gr