İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Güz 2011/2(2) 241-247 Kur ân-ı Kerîm Bütün Dillere Meydan Okuyor * (Tehaddînin Araplar ve Arapça yla Sınırlı Olmayışı Üzerine) Muhammed Ebû Zehre(ö.1974) Çev. Muhammet YILMAZ ** Özet-Bu makalede, ebedî ve en büyük mû cize olan Kur ân-ı Kerîm in tehaddî (meydan okuma) yöntemlerine dikkat çekilmektedir. Üslûp, lafız, mâna, ilim, hukuk düzeni, aile hukuku gibi hususlarda bir benzerinin asla meydana getirilemeyeceği noktasında tüm dillere meydan okuması örneklerle dile getirilmektedir. Ayrıca Kur an ın her türlü dış saldırılarla tahrif edilmeye çalışılmasına karşın Allah ın korumasıyla kıyamet sabahına kadar aslını ve eşsiz i câzını devam ettireceği vurgulanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kur an, Tehaddî, Meydan okuma, İ câz En doğru sözlü olan Allah (c.c.) Kur an-ı Kerim de şöyle buyurmaktadır: Size Allah tan bir nur ve apaçık bir kitap (Kur an) gelmiştir. Allah, onunla rızası peşinde koşanları ebedî kurtuluş yollarına ulaştırır ve izniyle onları karanlıklardan aydınlığa çıkarıp dosdoğru bir yola iletir. 1 Ey insanlar! Rabbinizden size bir öğüt, kalplere bir şifa ve inananlar için yol gösterici bir rehber ve rahmet (olan Kur an) gelmiştir. 2 * Kur ân-ı Kerîm in Ramazan ayında inişi münasebetiyle Livâü l-islâm dergisinin paneline katılan ilim adamları, Kur an ın i câzı, kevnî âyetler, gayba dair haber verme, tehaddî, Kur an kıssaları gibi Kur an ilimlerine dair konuşmalar yaptılar. XX. yüzyılın İslâm âlimleri öncülerinden kabul edilen Muhammed Ebû Zehre de (ö.1394/1974) bu panelde bir sunum yaptı. Bu makale, Livâü l-islâm dergisinin düzenlediği panelde Ebû Zehre nin yapmış olduğu sunumun tercümesidir. Makalenin aslı için bk. Livâü l-islâm, sy. 2, yıl: 18, 1 Şevval 1373(15 Şubat 1964). Kur an çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülerek tercüme edilmiştir. ** Dr., İmam-Hatip, Diyanet İşleri Başkanlığı, Bahçelievler/İstanbul. 1 Mâide, 5/15-16. 2 Yûnus, 10/57.
242 Ebû Zehre Hz. Peygamber de: Her peygamber, beşerin kendisine iman edeceği bir şeyle gönderilmiştir. Şüphesiz bana verilen de vahiydir. Ben kıyamet gününde tabîleri en çok olan peygamber olmayı umuyorum. 3 buyurmuşlardır. Kur ân-ı Kerîm, Resûlullah ın, hem kendisine karşı çıkan kavmine hem de bütün nesillere meydan okuduğu en büyük mûcizedir. O nun şahsında isrâ ve mi rac gibi birçok olağanüstü olay cereyan etmesine rağmen o, bu tür olaylarla değil sadece Kur an ile insanlığa meydan okumuştur. Burada şöyle bir soru sorulabilir: Hz. Peygamber den önceki peygamberlerin mûcizeleri niçin olağanüstü ve hissî, gözle görülür olaylardı? Örneğin; Yılan olup tüm sihirleri yutan âsa, Hz. Mûsâ nın mûcizesi idi. Hz. Îsâ nın mûcizesi ise, ölmüş olanı Allah ın izniyle diriltmesi, anadan doğma körleri görür yapması ve alaca hastalarını iyileştirmesi idi. Oysa Hz. Muhammed in mûcizesi olan Kur ân-ı Kerîm, kıyamete kadar devam edecek olan en büyük risâlet; elçilik görevini güçlendirmek ve kuvvetlendirmek için gelmiştir. Aslında bu soru akıllarda bazı tereddütler meydana getirmektedir. Cevap ise yine sorunun içindedir; yani sorudan hareketle bu tereddütlere cevap bulmak mümkündür. Şöyle ki, geçmiş peygamberlerin risâletleri Hz. Peygamber in risaleti gibi sürekli ve ebedî değil; belli bir zaman dilimiyle sınırlıdır. Onların mûcizeleri de kendilerinin risâletlerinin sona ermesiyle sonlanan hissî mûcizelerdir. Nitekim bizler Hz. Mûsâ nın mûcizesini ancak bize ulaşan haberlerden öğreniyoruz; çünkü onları bizzat gözümüzle görmedik. Hz. Îsâ nın mûcizelerini de aynı şekilde o mûcizeye muhatap olanlar, gözleriyle gördüler. Biz ise onlar gibi görmediğimiz için bu mûcizeler hakkında bir bilgiye sahip değiliz. Hz. Peygamberin mûcizesi olan Kur ân-ı Kerîm ise kıyamete kadar geçerliliğini devam ettirecek olan risâletiyle uygunluk arz etmelidir. Yani o nun mûcizesinin de risaleti gibi kıyamete kadar ebedi olması gerekmektedir. Nitekim o nun en büyük mûcizesi, Allah ın kendisine vahyettiği ve kıyamete kadar ebedi kalacak olan ilahi kitap Kur an-ı Kerim dir. Kur an ın tehaddî; meydan okuma yöntemlerini, dolayısıyla i câz vecihlerini şu başlıklar altında sıralayabiliriz: 4 Üslûp: Kur an ın meydan okuması (tehaddî) öncelikli olarak üslûp yani ifade tarzı açısındandır. Şöyle ki, Hz. Peygamber in en büyük mûcizesi 3 Buhârî, İ tisâm, 1. 4 Konuyla ilgili Ebu Zehra nin ayrıca şu eserine bakılabilir: el- Mu cizetü l- Kübrâ el- Kur ân Kahire 1970. (çev.)
Kur an-ı Kerim Bütün Dillere Meydan Okuyor 243 Kur ân-ı Kerîm, hakkı, hakikati, doğruyu ve anlamlı olanı ifade edici bir şekilde elimizdedir. Benzerini getirmemiz hususunda bize meydan okumaktadır. Bizler ise onun bir benzerini getirmekten âciziz. Âlimler bu âcizliği, Araplar, üslûp; ifade tarzı bakımından Kur an ın bir benzerini getirmekten âciz kalmışlardır. şeklinde değerlendirirken Kur an-ı Kerim, Uydurulmuş sözler olsa bile 5 ifadesiyle bu görüşü reddetmekte; sadece lafız bakımından değil mâna açısından da Kur an ın benzerini getirmekten âciz kalacaklarını iddia etmektedir. Nitekim Allah (c.c.): Onun benzeri uydurulmuş on sure getirin 6 buyurmaktadır. O halde buradaki meydan okuma öncelikli olarak üslûp açısındandır. Burada şöyle bir fikir ileri sürülebilir: Kur an ın lafzı Arapça dır ve onun konumunu ancak Arap olan bilir. O halde Kur an ın meydan okuması Arapça olması hasebiyle yalnızca o dile vakıf olan ve o dili kullanan Araplara yöneliktir. Bu takdirde İngiliz e veya Fransız a Arapça bir kelâm ile meydan okumak mümkün müdür ya da doğrumudur? Biz onlara şöyle cevap veririz: Kur an, yalnızca Araplara değil; bütün dillerde herkese meydan okumaktadır. Nitekim bir Fransız, Kur ân ı Kerîm i lafzı taklid eden bir dil ve yöntem ile Fransızca ya tercüme etmek istemiş. Yani beyan özellikleri, âciz bırakıcı (mu ciz) özlü ifadeleri (î câz)ve işaret ettiği bütün mânalarıyla Arapça daki şekline benzeterek Fransızca bir beyan ile Allah ın kitabından bir âyet veya sûreyi tercüme etmeye çalışmış. Ancak tüm bu çalışma ve uğraşı bir âyette kalmış, bundan öteye gidememiştir. Sonunda da şu gerçeği itiraf etmiştir: Kur an-ı Kerim, tercümesi mümkün olmayan bir sözdür ve beşerin onun benzerini getirmesi de mümkün değildir. Kur an, kendine has üslûbuyla, beyânî işaretleriyle sadece bir dile değil tüm dillere açıkça, bir benzerini getiremeyecekleri noktasında meydan okumaktadır. Kur an Hukuk Nizamı (Şerîatı) ile Mu cizdir Kur an ın bir diğer i câz yönü de, barındırdığı hukuk sistemi yani şeriatıdır. Prof. Îsâ Abduh (ö. 1980) 7 : Kur an, içerdiği insan bilimleri veya kevnî ilimler açısından mu cizdir. diyor. O, Kur an ı psikoloji ve kozmoloji açısından değerlendirip böyle bir değerlendirme yapıyor. Ben ise fıkıh ve hukuk (şeriat) ilmi açısından değerlendirip Kur an ın bizzat hukuk sistemiyle de mu cize olduğunu söylüyorum. Dolayısıyla Kur an, içerdiği hukuk nizamı 5 Hûd, 11/13. 6 Hûd, 11/13. 7 Îsâ Abduh İbrâhim Abdülmelik, Muhammed Ebû Zehre nin çağdaşı Mısırlı bir bilim adamıdır.(çev.)
244 Ebû Zehre açısından da, Kur an ı geride bırakmaları; ikinci sınıf muamelesi yapmaları veya ondan daha iyisini getirmeleri konusunda beşeri âciz bırakmaktadır. Nitekim dünyadaki tüm kanun koyucular; hukukçular, miras konusunda Kur an ın getirdiği sistemin şu ana kadar bulunmuş en hassas, adalete en yakın sistem olduğunda hemfikirdirler. Ben de onun; Kur an ın adaletin ta kendisi olduğunu iddia ediyor ve söylüyorum. Fransız a, İngiliz e veya Alman a sorun bakalım, Kanunlarınızda Kur an da bulunan miras sistemine denk bir düzenleme var mıdır? Bu sistem, Hz. Muhammed den önce biliniyordu da, o bu sistemi oradan mı almıştır? Veya Bunu eski ya da yeni bir hukuk sistemi getirmiştir de Hz. Muhammed bu sistemi oradan mı almıştır? Bunlara verilecek cevap kesinlikle hayır olacaktır. Aynı şekilde, okuma yazma bilmeyen ve her hangi bir öğretmenden de ders almamış olan ümmî bir peygamber olan Hz. Muhammed in getirmiş olduğu savaş sistemine bir bakalım! İnsanlık herhangi bir asırda, savaş hukukuna dair Kur an ın getirdiği prensipleri, ilkeleri getirebilmiş midir ve de bu noktada Kur an ın ulaştığı seviyeye ulaşabilmiş midir? Yine Kur an da ailenin oluşturulma sürecine; yani evlilik müessesesine, boşanma hukukuna ve boşama sistemine bir bakalım. Herhangi bir hukuk nizamı bunların bir benzerini ortaya koyabilmiş midir? Hakkında çok konuştukları talâk sistemini, kendisinden daha etkili ve daha güçlü bir açıklama olmayacak şekilde yalnızca Hz. Muhammed ve Kur ân-ı Kerîm getirmiş ve açıklamıştır. Hatta talâk konusunda Kur an nizamı dikkatle incelenecek olursa, erkeğin, meyli ve hakkı olduğu halde eşini boşamadığını görürsün. Yine, hukuk alanında; hüküm vazetmede Kur an sistemini inceleyecek olursan onun daha önce benzeri bulunmayan bir sistem getirdiğini de anlarsın. Birçok konuya Tevrat la uygunluk arz eder şekilde Kur an ın dikkat çekmiş olduğunu ve bu konudaki doğruyu açıklamış olduğunu da fark edersin. Kıssalar açısından i câz konusuna gelince; Kur an, Ehl-i kitabın dahi bilmediği tarihî olayları insaflı ve hakkı gözeterek doğru ve gerçekçi bir şekilde anlatmaktadır. Kur an ı ısrarla inkâr eden hıristiyanlar a sorun bakalım: Hz. Meryem in hayatını anlatmada ve yüceltmede hangi kitap Kur an ın önüne geçebilmiştir? Dahası birçok Müslüman âlim, kadın olarak Hz. Meryem in Allah ın insanlığa göndermiş olduğu peygamberlerden biri olduğunu bile iddia etmişlerdir. Yine onlara sorun bakalım: İnciller inde Hz. Meryem e bu kadar değer verilmekte midir veya Tevrat ta Hz. Meryem e yönelik bu derece önemli bilgiler ve işaretler var mıdır?
Kur an-ı Kerim Bütün Dillere Meydan Okuyor 245 Bir defasında Îsâ Mesîh ten ve annesinden bahseden bir kitap okumuştum. Kitapta şöyle bir başlık vardı: Kutsal Kitaplarda Meryem Yazar eserinde bu başlığı kullanıyor ama Kur an olmadan herhangi bir aydınlatıcı malumat veremiyor ve de işin içinden de çıkamıyordu. Çünkü Kur an dan başka Hz. Meryem e dair bu derece açık ve güvenilir bilgiler veren bir başka kutsal kitap yoktur ki. O halde, böyle bir hakikati ve inkâr edilemez gerçekleri gördükten sonra iman etseler ya! Ya da iman etmeleri gerekmez mi? diye soruyorum. Kur an ın Benzerini Getirmek İsteyen Bunu Yapsın Kur an da ki, gerek hukuk nizamı (şeriat), gerek içerdiği ilimler ve gerekse ibadetler açısından mevcut olan her şey mu cizdir. Benzerini getirmek isteyenler buyursun getirsinler! Fransızlar kendi dillerinde benzerini getirmek isterlerse yapsınlar! İngilizler kendi dillerinde benzerini getirmek isterlerse yapsınlar! Ama asla yapamazlar ve de yapamayacaklar; çünkü Kur an, türünde, lafzında, ifade tarzında, ilminde ve şeriatında tek ve rakipsizdir. Üstelik Kur an ı okuduktan sonra beşerî kitaplardan herhangi birini okumak isteyen kimsenin, beşeri kitapları okuyup kabullenmesi, onlara kutsallık atfetmesi ve onaylaması da asla mümkün gözükmemektedir. Ebû Bekir el-bâkıllânî (ö.403/1013) belki daha önce örneği olmayan bir metotla İ câzü l-kur ân konusunda bir kitap yazmak istemişti. Kitabına, belâgatte zirve olduğuna dair Arapların ittifak ettiği en beliğ sözü; Hz. Ali nin, Hz. Ebu Bekir in vefatında söylediği ve beyan ilminde bir zirve kabul edilmiş mersiyesinden oluşan hutbesini koymuştu. Bu hutbe, Hz. Ali akranı olan insanlara ait en belâgatli hutbe idi. Sonra Arap edebiyatından beliğ bir söz, en seçkin kasidelerinden de bir beyit zikretmişti. İnanın, bu sahada bir karşılaştırmaya gidip, önce Kur an ı, sonra da beşere ait bu sözleri okumaya başladım. Neticede iki kelam arasındaki farkın çok büyük, böyle bir karşılaştırmanın da yanlış bir düşünce ve hatalı bir fikir olduğunu gördüm. Kıraatler Takip Edilen Sünnettir Kur an-ı Kerim, hiçbir değişikliğe uğramaması bakımından diğer semavî kitaplar arasında temayüz etmiş; ayrılmış ve kendisini fark ettirmiş ilâhî bir kitaptır. Şüphesiz Kur an ı biz indirdik ve onu yine biz koruyacağız. 8 ayeti de bu hususa işaret etmektedir. Bizler Kur an ı, tilâvet noktasında Hz. Peygamber in takip ettiği metotla okumaktayız. Nitekim Âlimler, Kıraatler, uyulan (takip edilen) sünnettir demişlerdir. Bizler de Kur an kıraatinde, 8 Hicr, 15/9.
246 Ebû Zehre medlerde, nağmelerde ve harfleri mahreçlerinden çıkarmada Hz. Peygamber e uyar; o nun okuduğu ve öğrettiği şekilde kıraatleri telaffuz ederiz. Hz. Peygamber in vefatından sonra Kur an üzerinde çalışma yapanlar âlimler de, Kur an ın değiştirilemeyeceğini söyleyerek Kur an a nokta ve hareke koymaktan imtina etmişlerdir; çünkü onlar Kur an ın bir tek okuyuş üzere olması ve Kur an rivâyetinin silsile ile kesintisiz olarak Efendimizden öğrenildiği şekliyle devam etmesi gerektiğine vurgu yapmışlardır. Ancak Haccâc b. Yûsuf zamanında Kur an noktalanmış ve harekelenmiştir. Çünkü o okurken yanılıyordu ve kendisini uyaracak nokta ve hareke gibi sembollere ihtiyaç duyuyordu. Buna rağmen, nokta ve harekelemenin olduğu bir Kur an ı asıl okunuşu dışında bir okumayla kıraat etmek, Kur an ı, Hz. Peygamber in okuduğu nağme, tecvid ve medle okumak zorunlu olduğu için, asla câiz değildir. Semâvî kitapların tahrifi, bozulması ve değiştirilmesi için çalışan yahudiler ise, bu amaçlarını Kur an için de gerçekleştirmek istemişler ve bu yönde çaba sarf etmişlerdir. Ancak tüm çabalarına rağmen Kur an a hiçbir zarar verememişler ve Kur an dan hiçbir şeyi değiştirememişlerdir. Başaramayacaklarını anlayınca da, Kur an a tefsir yoluyla yaklaşmaya çalışmışlardır. Fakat Kur an, eritildikten sonra madenin posasından ayrıştığı gibi tefsire sokulmaya çalışılan bu hurafelerden uzak kalmış ve bu tür yanlış yaklaşımları reddetmiş ve kendisinden uzaklaştırmıştır. Bu durum, aynı zamanda Kur an ın ayırt edici bir özelliğidir. Bugün ise yeni müslüman olmuş toplumlara veya dindar milletlere yöneldiler. Onlar için tahrif edilmiş Mushaflar bastırdılar. Ancak ne ilginçtir ki, kandırılmaya ve yanıltılmaya çalışılan bu insanlar, kısa zamanda bu Mushafların tahrif edilmiş; bozulup değiştirilmiş olduğunu fark etmişler ve onların uydurma Mushaflarına asla itibar etmemişlerdir. Üstelik onlar Kur an ı, Hz. Peygamber den mütevatir yollarla bize kadar ulaşmış olan şekil ve vecih üzere okumuşlar ve tahrif edilerek sokulmaya çalışılan diğer Mushafların kusur ve hatalarına dikkat çekmişlerdir. Tüm bu değerlendirilmelerden anlaşılmaktadır ki Kur an kıyamete kadar Allah ın muhafazası ve koruması altındadır. Yanlış Düşünceler Oryantalistler yani Müslüman doğu medeniyetinin (din, edebiyat, dil ve kültürü içine alacak şekilde) bütün unsurlarını inceleyerek İslâm dünyası hakkında batılıların sistematik bir bilgiye sahip olmalarını sağlayan, İslâm ve Batı medeniyeti arasındaki mücadelede Batı uygarlığı lehine veriler elde etmeye çalışan batılı gayri müslim bilim adamları, Kur an ı eksik ve kusurlu
Kur an-ı Kerim Bütün Dillere Meydan Okuyor 247 göstermek için, Şeriat (hukuk) olarak Kur an a nisbet edilen şeylerin aslı yoktur ve onda bulunan her şey dinî tavsiye niteliğindedir diyorlar. Mûsevî asıllı ünlü Alman müsteşrik Joseph Schacht ın (ö.1969) yazdıklarını okurken böyle bir görüş öne sürüyorum. Bu şahıs şöyle diyerek yanlış düşünceleri yaymaya çalışmıştır: Kur an da ahkâma dair hiçbir şey yoktur. Onda sadece dinî tavsiyeler bulunmaktadır. Aynı zamanda Kur an, yaptırım gücü olan kanunları içinde barındırmamaktadır. Söyler misiniz, hangi hukuk sistemi, emir ve buyruklarla tavsiye niteliği taşıyan hükümler koymuştur? Yani hem emredecek, yapılmasını isteyecek hem de tavsiye niteliğinde olacak. Örneğin; medeni kânun, Falancanın akdi bâtıl, falancanınki sahihtir der. Peki, bunun neresinde tavsiye özelliği vardır. Bundan dolayıdır ki, fukahanın üzerinde önemle durduğu Kur an daki bağlayıcı ahkâm ayetlerini bu yalancı şahsın yüzüne çarpmak Kur an a bir hizmettir. Aynı şekilde Kur an ın nebevî tefsirleriyle de bu şahsa karşı koymalıyız. 9 Kur an da ahkâm âyetleri yoktur diyen bu şahıs Zina eden kadın ve erkeğe yüz sopa vurun 10 âyeti ve İffetli mümine kadınlara zina iftirası atıp dört şahit getiremeyenlere seksen sopa vurun< 11 âyeti hakkında ne der acaba? Oysa âyetlerdeki emirler gâyet açık ve anlaşılırdır. Sonuç olarak biz, Kur an ın üslûbu ve lafızlarıyla bağlar kurularak, ondaki ahkâm âyetlerinin çıkarılıp delâlet ettikleri manaların doğru ve sıhhatli bir şekilde ortaya konulmasının İslâm a ve Müslümanlara yapılacak en büyük hizmetlerden biri olduğuna inanmaktayız. 9 Ebu Zehre nin bu çağrısı yıllar sonra Mustafa el- A zamîde yankı bulmuş ve aşağıdaki eseri kaleme almıştır. Bkz. On Schacht s Origins Of Muhammadan Jurisprudence, Riyad, 1985. (çev. Mustafa Ertürk, İslam Fıkhı ve Sünnet- Oryantalist Schacht a Eleştiri İz Yay. İstanbul 1996.) (çev.) 10 Nûr, 24/2. 11 Nûr, 24/2.