Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 1 Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Elnur İSMAYILOV Ukrayna krizi ile birlikte gerginleşen Rusya-NATO ilişkileri Soğuk Savaş yıllarını hatırlatan bir ortama dönüşmektedir. Kırım ın işgali ve Ukrayna nın doğusundaki Rusya destekli ayrılıkçı güçlerin Kiev e karşı çatışmalara başlamasının ardından ABD, Baltık ülkelerine ve Polonya ya askeri birlikler yerleştireceğini açıklamıştır. Kuzey cephesindeki Nordic Beşlisi olarak bilinen İskandinav ülkeleri Nisan 2015 te imzaladıkları ortak bir deklarasyonla Rusya ya karşı askeri işbirliğini geliştirmeyi kararlaştırmıştır. Rusya nın arka bahçesi olarak gördüğü eski Sovyet coğrafyasındaki diğer devletlere de saldırı yapabileceği tehlikesi Baltık ülkelerini tedirgin etmektedir. ABD, Baltık ülkelerini Rusya nın bir sonraki saldırı kurbanları olarak tanımlamaktadır. Hem Baltık devletlerinin Rusya ile sınır oluşturması hem de bu ülkelerde yaşayan Rus etnik nüfusun Kremlin tarafından kullanılabilme ihtimali tedirginliğin ana nedenlerindendir. Ayrıca, Rusya nın Kaliningrad bölgesinde İskender füzeleri yerleştirmesi de Baltık ülkelerini rahatsız etmektedir. Rusya nın Mart 2015 te Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması ndan (AKKA) 1 tek taraflı olarak çekilmesi, Soğuk Savaş ı yeniden şe- 1 AKKA Antlaşması 19 Kasım 1990 da 16 NATO üyesi ve 6 Varşova Paktı üyesi arasında Paris te imzalanmıştır. killendiren bir gelişme sayılabilir. 1990 yılında imzalanan belgenin Rusya-Batı arasında Soğuk Savaşı bitiren bir anlaşma olduğu dikkate alındığında; Moskova nın anlaşmadan çekilmesi yeni bir Soğuk Savaş ın işareti olabilir. NATO nun Rusya nın batı sınırlarına doğru askeri güç gösterileri ve tatbikatlarının sayısındaki artışı Kremlin tedirginlikle izlemektedir. NATO misyonu altında ABD nin Baltıkların askerileştirilmesine öncülük etmesi, Rusya nın tepkisine neden olmaktadır. Baltık Denizi ve bölge devletlerinde gerçekleştirilen askeri tatbikatlar Rusya ile olası bir savaş hazırlığının provası niteliğindedir. Bu analizde, Ukrayna krizi sonrasında bölge ülkelerinin savunma politikalarında nasıl bir strateji izlediğine değinilmekte; Rusya ve NATO nun Baltıklarda gerçekleştirdikleri gövde gösterilerinin bölgesel güvenliğe oluşturduğu etkiler üzerinde durulmaktadır. Ayrıca, hem Rusya hem de Batılı devletlerin uyguladıkları politikaların bölgenin geleceğini nasıl şekillendireceği üzerinde tahminlerde bulunmakla; Baltıklar üze-
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 2 rinde Rusya-Batı savaşının olasılığı sorusuna cevap aranmaktadır. Baltık Devletlerinin Güvenlik Sorunu Baltıklar bölgesi hem tarihsel ve coğrafi olarak Rusya ile yakınlığı açısından hem de bölgede Rus azınlığın bulunması nedeniyle Moskova Batı arasındaki rekabetin farklı bir boyutunu oluşturmaktadır. Soğuk Savaş ın sonuna kadar Sovyet cumhuriyetleri olan üç Baltık ülkesi- Estonya, Letonya ve Litvanya, bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra silahlı kuvvetlerini oluşturma kararı almışlardır. Sözü edilen devletler, 2004 yılından itibaren NATO üyesidirler; nüfus ve yüzölçümü olarak ise teşkilatın en küçük üyeleri sırasındadırlar. Baltık ülkelerindeki etnik Rus azınlığı toplam nüfusun yaklaşık %16 sını oluşturmaktadır. 2 Özellikle Estonya da, yaklaşık 321 bin Rus nüfus yaşamaktadır ayrıca Tallinn in Rusya karşıtı yasal düzenlemelerinden dolayı Kremlin ile ilişkilerinde zaman-zaman gerginliğe yol açmaktadır. Uzun yıllar bölge ülkelerindeki Rus azınlığın vatandaşlık statüsü kabulünde sorunlar meydana gelmiş; aşırı sağcı kesimlerin ülkedeki Rus nüfusa karşı saldırıları Kremlin in rahatsızlığına neden olmuştur. Levada-Merkez tarafından yapılan anket sonuçlarına göre Rusya vatandaşlarının kendilerine düşman olarak gördüğü ülkeler sıralamasında üç Baltık devleti ilk beşe girmektedir. 3 Ukrayna da yaşanan krizden sonra Baltık ülkelerine Rusya dan olası bir saldırının önlenmesi 2 Estonya da nüfusun %24,8 ini; Letonya da %26,9 unu ve Litvanya da %5,8 ini etnik Rus nüfus oluşturmaktadır. 3 Граждане повернулись от Америки к Китаю, Kommersant, 08 Haziran 2015, http://www.kommersant. ru/doc/2743534 (Erişim: 09.06.2015) amacıyla başta ABD olmak üzere, NATO müttefiklerinden askeri yardım talebinde bulunmuştur. Ayrıca her üç Baltık devleti askeri harcamalarını artırma kararı almıştır. ABD ve NATO bölge devletlerinin bu taleplerine olumlu yaklaşarak acil müdahale gücü yerleştirmeye olumlu baktıklarını ifade etmiştir. Krizin başlangıcından günümüze kadarki dönem analiz edildiğinde, özellikle ABD nin Baltıkların güvenliğini sağlama amacıyla somut adımlar attığı görülebilir. Örneğin, Nisan 2015 te Baltık Denizi üzerinde Rus savaş uçağının ABD ye ait askeri uçağı taciz etmesi Washington un Moskova ya nota vermesine yol açmıştır. 2015 yılının Mayıs ayında, Estonya Başbakanı Taavi Roivas verdiği demecinde, ABD Senatosu ndan ülkesindeki Amerikan asker sayısının artırılmasına ve tabur oluşturulmasına izin verilmesini talep etmiştir. 4 Estonya Cumhurbaşkanı Toomas Ilves de bölgede Rus tatbikatlarının kendileri için bir tehdit olduğunu beyan ederek, ABD nin ülkesinde kalıcı askeri kuvvet konuşlandırması ve asker sayısını artırılması çağırısında bulunmuştur. 5 Ilves e göre, Rusya Tallinn i dört saat içerisinde işgal edebilecek güçtedir. Böylesi bir durumun Baltık devletlerinin Batılı güçlerin yardımı olmadan Rus işgale karşı direnecek güçte olmadığının göstergesidir. ABD Başkanı Barack Obama ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg arasında 26 Mayıs 2015 tarihinde gerçekleşen görüşme- 4 Prime Minister Roivas to the Senators of the US Congress: Estonia is prepared to host US battalion, official web-site of the Estonian Government, 26 Mayıs 2015, https://valitsus.ee/en/news/prime-minister-roivassenators-united-states-congress-estonia-prepared-host-usbattalion (Erişim: 09.09.2015) 5 Estonian President Toomas Ilves seeks permanent NATO force, BBC, 12 Nisan 2015, http://www.bbc.com/ news/world-europe-32274170 (Erişim: 11.09.2015)
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 3 de, NATO nun Soğuk Savaşın bitmesinden sonraki dönemde ilk defa kolektif savunmaya şimdiki kadar önem verildiği vurgulanmıştır. 6 Stoltenberg kolektif savunmanın, Rusya nın Kırım işgalinden sonra gerçekleştirebileceği yeni bir yayılmacı politikasını önlemek amaçlı olduğunu vurgulamaktadır. Batılı devletlerin Rusya nın yayılmacı politikasını önlemesinin tek yolu ise, Rus sınırlarına yakın coğrafyada bulunan Doğu Avrupa ülkelerinin savunma güçlerine takviye yapmalarından geçmektedir. Stoltenberg, üç Baltık devletinin de içinde yer aldığı Doğu Avrupa ülkelerinde yeni askeri karargahlar kurulduğunu ve acil müdahale gücünün asker sayısının 13 binden 30 bine kadar artırılması düşünüldüğünü ifade etmiştir. 7 Üç Baltık ülkesinin savunma bakanlıkları arasında, bölgede ortak hava savunma sisteminin kurulması yönünde gerçeklesen görüşmelerin olası bir Rus tehdidini önlemek amaçlı olduğu söylenebilir. Baltık Devletlerinin Savunma Harcamaları Ukrayna krizi, Baltık devletlerinin kendi savunma harcamalarını artırmasına sebep olan başka bir gelişmedir. NATO ya üye devletlerin kriz sonrasındaki Galler toplantısında kendi savunma harcamalarını GSYH nin %2 sine kadar artırma kararı alması Baltık devletlerinin de amaçladığı bir savunma stratejisidir. Fakat her ne kadar bununla ilgili karar alınmışsa da, ülkelerin bu 6 Remarks by President Obama and NATO Secretary General Jens Stoltenberg after Bilateral Meeting, Office of the Press Secretary of the White House, 26 Mayıs 2015, https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2015/05/26/ remarks-president-obama-and-nato-secretary-generaljens-stoltenberg-afte (Erişim: 11.09.2015) 7 NATO rapid response force to expand to 30000 troops, The Lithuania Tribune, 05 Şubat 2015, http://en.delfi.lt/ lithuania/defence/nato-rapid-response-force-to-expandto-30000-troops.d?id=67095504 (Erişim: 11.09.2015) hedefe kısa sürede ulaşabilmeleri kolay olmayacaktır. Lüksemburg dan sonra Letonya ve Litvanya NATO da en az savunma bütçesine sahip iki ülkedir. Letonya 2003 yılında savunma harcamasını GSYH nın %2 sine eşitleyerek 2008 yılına kadar devam ettirmiştir. Baltık devletleri özellikle 2008 de başlayan dünya ekonomik krizinin ardından savunma bütçelerini büyük oranda azaltmışlardır. Örneğin, 2009 yılında Letonya savunma harcamalarını bir önceki yıla göre %38 oranında azaltmış; Litvanya ise oranı %17 ye kadar düşürmüştür. Litvanya nın savunma bütçesi 2013 yılında 267 milyon Euro, 2014 yılında ise 322 milyon Euro değerinde olmuştur. Litvanya 2015 teki savunma harcamalarını bir önceki yıla göre %32 oranında artırarak 425 milyon Euro ya çıkarmıştır. Devlet bütçesinden 2016 yılı için savunma harcamalarındaki rakamın %35 oranında 149 milyon Euro olarak artırılması planlanmaktadır. Bu rakam ülkedeki GSYH nın %1.48 ine denk gelmektedir. Ülkenin savunma harcamalarının yıllık aynı oranda artış göstererek 2018-2020 yılları için %2 lik hedefe ulaşması beklenmektedir. Letonya nın 2020 yılına kadar savunma harcamasını GSYH nın %2 sine denk getirmesi zor gözükmektedir. Fakat Letonyalı yetkililer, bu hedefe 2018 yılında ulaşılacaklarını belirtmektedirler. 2015 de Letonya savunma bütçesi bir önceki yıla göre %14,9 oranında artarak 254 milyon Euro olmuştur. 2016 yılı için savunma bütçesinin 350 milyon Euro olması kararlaştırılmıştır (%1,4). Dahası ülkenin silahlı kuvvetlerindeki mevcut asker sayısının 5 binden 6 bine çıkarılması amaçlanmaktadır.
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 4 Estonya GSYH nın %2 sinin savunmaya harcanması için karar almıştır ki, NATO ülkeleri arasında bu kritere uyan nadir devletlerdendir. 2012 de bütçeden savunmaya harcanan para 340,88 milyon Euro; 2013 de ise 361,36 milyon Euro olmuştur. 2015 yılında ülkenin savunma bütçesi 412 milyon Euro ya ulaşmıştır. 2016 yılı bütçe görüşmelerinde savunma harcamalarının %9 oranında artırılması kararlaştırılmıştır. Bu durum savunma bütçesinin 449 milyon Euro olduğu anlamına gelmektedir. 8 Estonya nın, 2016 yılı bütçesinde Rusya ile doğu sınırı boyunca güvenlik önlemleri almak için 20 milyon Euro harcama yapması planlamaktadır. Ukrayna Krizi Sonrasında Baltık Devletlerinin Silahlanma Politikası Eylül 2014 te Litvanya Polonya dan GROM hava savunma sistemleri (34 milyon Euro) ve aynı yılın Ekim ayında ABD den Javelin tanksavar füzeleri (37,7 milyon Euro) almıştır. 9 Aynı za- 8 Government approves state budget for 2016, EPP, 28 Eylül 2015, http://news.err.ee/v/politics/c5986ecb-c398-47ff-9263-d1f339c4eda2/government-approves-statebudget-for-2016 (Erişim: 28.09.2015) 9 Lithuania to replenish supplies for Javelin antitank missile system, The Lithuania Tribune, 17 Ekim 2014, http://en.delfi.lt/lithuania/defence/lithuaniato-replenish-supplies-for-javelin-anti-tank-missile- manda 29 Eylül 2015 te Litvanya Almanya dan 21 adet Panzerhaubitze 2000 (PzH2000) kundağı motorlu obüs alınması konusunda anlaşma imzalamıştır. 10 Teslimatın 2016-2019 yılları arasında gerçekleşeceği belirtilmektedir. Litvanya Savunma Bakanlığı Almanya üretimi ARTEC Boxer 8X8 zırhlı savaş aracı alımı ile ilgili de anlaşma imzalayacağıyla ilgili niyetinin olduğunu açıklamıştır. Anlaşma imzalanacağı takdirde değeri 460 milyon Euro olan 60-72 adet zırhlı araç alımının Litvanya Silahlı Kuvvetleri nin maliyet olarak şimdiye kadar olan en büyük konvansiyonel silah ithali olacaktır. 11 Fakat bu bir alternatif olarak düşünülmektedir. Litvanya Savunma Bakanlığı Elbit, FNSS, Nexter, Patria, Otokar ve Lockheed Martin UK gibi Batılı şirketlerle de görüşmelerini sürdürmektedir. Letonya, Ağustos 2014 te İngiltere den 123 adet CVR piyade savaş aracı (48,1 milyon Euro) alımı konusunda anlaşma yapmıştır. Bahse konu anlaşmaya göre silahların ilk teslimatının 2016 yılı içerisinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Diğer yandan Letonya Kasım 2014 te Norveç ten 800 adet Carl Gustav tanksavar silah (4 milyon Euro) almıştır. Dahası Letonya Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada 2016 yısystem.d?id=66140056 (Erişim: 30.09.2015) 10 Lithuania s defence budget to grow by third in 2016, The Lithuania Tribune, 28 Eylül 2015, http://en.delfi.lt/ lithuania/defence/lithuanias-defence-budget-to-grow-bythird-in-2016.d?id=69120408 (Erişim: 28.09.2015) 11 Boxer the favourite for Lithuanian IFV buy, IHS Jane s Defense Weekly, 16 Temmuz 2015, http:// www.janes.com/article/53057/boxer-the-favourite-forlithuanian-ifv-buy (Erişim: 29.09.2015)
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 5 lında ABD den taşınabilir FIM 92 Stinger hava savunma füze sistemi alınacağı duyurulmuştur. 12 Kasım ve Aralık 2014 tarihlerinde Estonya Savunma Bakanı Sven Mikser ülkesinin en büyük askeri satın almasını gerçekleştirecek karara imza atmıştır. İlk önce ABD yle 40 adet Stinger füze sistemlerinin alımı konusunda 40 milyon Euro değerinde anlaşma imzalanmış; daha sonra ise Hollanda dan 44 adet CV90 piyade savaş aracı ve 6 adet Leopard tankın alımına 138 milyon Euro ayrılmıştır. 13 Bu silahların alımı 2022 yılına kadar Estonya ordusunun modernleştirilmesi programı kapsamında gerçekleştirilmektedir. İlk 44 adet savaş aracının 2016 yılı sonuna doğru Estonya silahlı kuvvetlerine gönderilmesi ve 2018 yılına kadar da tamamlanması beklenmektedir. Bu bağlamda Estonya ve Litvanya ABD den güdümlü Javelin tanksavar füze sistemi alımı konusunda anlaşma imzalamıştır. Estonya 43,3 milyon Euro değerinde 80 adet Javelin füze sistemi; Litvanya 15,7 milyon Euro değerinde Javelin füze sistemi sipariş etmiştir. Letonya ise, İsrail üretimi olan Spike tanksavar füzesi alımını kararlaştırmıştır. Ukrayna krizi sonrasında Baltık ülkelerinin konvansiyonel silah alımına harcadıkları para 300 milyon Euro nun üzerinde olmuştur. Bu rakam bölge devletlerinin Rusya dan olası saldırıya karşı hazırlık yaptıklarının bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Fakat yine de toplam savunma bütçesi 1,2 milyar Euro 12 Latvia to acquire US Stingers, boost air defense, Defense News, 03 Ağustos 2015, www.defensenews. com/story/defense/air-space/2015/08/03/latvia-acquireus-stingers-boost-air-defense/31057959/ (Erişim: 28.09.2015) 13 Estonia to get 114 million Euro military capability boost, EPP, http://news.err.ee/v/defense/512063f9-c392-4227-b6bd-964228dd7da4/estonia-to-get-114-millionmilitary-capability-boost (Erişim: 28.09.2015) civarında olan Baltık ülkelerinin 60,4 milyar Amerikan Doları savunma bütçesi olan Rusya karşısında zayıf kalması anlamına gelmektedir. ABD ve NATO nun Baltık Ülkelerindeki Askeri Varlığı Sözü edilen Baltık devletleri güvenlikleri için ABD ve NATO nun askeri varlığının bölgede olmasını istemektedir. Bu istek Estonya, Litvanya ve Letonya nın savunma bakanlıkları tarafından NATO nun Avrupa daki Müttefik Kuvvetleri Yüksek Komutanı General Philip Breedlove a öneri olarak belirtilmiştir. Öneri, Baltık devletlerinde Soğuk Savaş yıllarında Almanya daki Berlin Tugayı na benzer bir askeri yapılanmanın oluşturulmasından ibarettir. 14 ABD ve İngiltere Baltık Denizi havzasında deniz kuvvetlerini yerleştirmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla ABD, Litvanya nın Klaipeda limanında modernizasyon işlemlerini gerçekleştirmektedir. Bölge devletlerinin Nisan 2004 ten bu yana NATO üyeliğine kabul edilmesiyle birlikte Baltık Hava Devriyesi misyonu kapsamında bölge ülkelerinin hava sahası kontrol edilmektedir. Ukrayna krizi öncesinde bu misyon NATO ya ait 4 savaş uçağı tarafından gerçekleştiriliyordu, ancak kriz başladıktan sonra bu sayı 16 uçağa kadar artırılmıştı. Kriz öncesinde misyon için özellikle Litvanya daki Siauliai hava üssü tercih edilmekteydi. Mayıs 2014 ten itibaren Estonya nın başkenti Tallinn yakınlarındaki Amari hava üssü de bu amaçla faaliyet göstermektedir. Eylül 2015 ten beri NATO devriye uçaklarını sekize kadar azaltılacağını beyan et- 14 Deborah Haynes, Britain to be asked to base troops in Baltic, The Times, 13 Mayis 2015, http://www.thetimes. co.uk/tto/news/uk/defence/article4438384.ece (Erişim: 05.06.2015)
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 6 miştir. Ayrıca, Estonya daki Amari hava üssünde 2014 yılından bu yana 150 civarında ABD askeri konuşlanmaktadır. Diğer yandan, Baltık ülkelerini kapsayan Tallinn-Riga-Vilnius-Varşova Baltık demiryolu hattının Avrupa standartlarına göre modernizasyonu da, NATO nun bölgeye askeri güç ve ekipmanının kolay ulaşması açısından önemlidir. ABD ve NATO nun Baltıklarda gerçekleştirdiği tatbikatlar Rusya nın Ukrayna toprak bütünlüğüne karşı gerçekleştirdiği saldırgan politikaları sonrasında, ABD ve NATO Baltık devletleri ile birlikte askeri tatbikatları sıklıkla gerçekleştirmeye başlamıştır. ABD ve NATO nun Baltık devletlerinde ve Polonya da 2014 te gerçekleştirdiği tatbikatların hem isimleri (Saber Sttrike-2014, Iron Sword, Noble Sword, Steadfast Javelin, Trident Juncture, Steadfast Jazz) hem de katılım kapasitesi bakımından dikkat çekmektedir. Saber Strike-2014 tatbikatlarına 4700 ve Steadfast Jazz tatbikatına ise 6000 asker katılmıştır. Mayıs 2015 te Estonya da gerçekleştirilen Siil tatbikatında ise asker sayısı 13 bin civarında olmuştur. Bu bağlamda tatbikatlarda kullanılan askeri ekipman sayısı da dikkat çekmektedir. 2015 yılı başlarında Baltık ülkeleri ve Polonya da ABD ve NATO nun 1200 askerinin olduğu bilinmektedir. Ayrıca geçici askeri üslerde tanklar dahil 86 adet ağır askeri ekipman ve 36 adet savaş uçağı 15 bulunmaktadır. Ekim 2014 te ABD, eğitim ve tatbikat amaçlı olarak Baltık devletlerine ve Polonya ya toplam 700 asker, 20 adet Abrams tank; Bradley ve Stryker zırhlı muharebe araçlarından oluşan ekipman göndermiştir. Letonya da tankçı birliğine bağlı 200 asker konuşlandırılmıştır. Öte yandan NATO nun Kasım 2014 te Estonya daki Trident Juncture tatbikatı, ittifak devletlerinin Estonya nın savunulması için hazırladıkları senaryonun gerçekleştirilmesinden ibaret idi. Senaryoda düşman bir devletin Estonya ya saldırması halinde, NATO nun bölgeye acil müdahale gücü göndermesi amaçlanmaktaydı. Düşman 15 26 adet F-16; 6 adet CF-18 ve 4 adet Eurofighter
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 7 devlet olarak Rusya nın kastedildiği açık olduğu ifade edilebilir. Şubat 2015 te Estonya nın Bağımsızlık Günü nde ABD askeri birliklerinin ve İngiltere askerlerinin katıldığı gösterilerin Estonya-Rusya sınırında bulunan Narva kentinde seçilmesi de Kremlin e bir mesaj olarak değerlendirilebilir. Dahası ABD ye ait 3 bin civarında asker Mart 2015 ten itibaren Letonya da uluslararası Atlantic Resolve Operation (Atlantik Kararlılık Operasyonu) tatbikatları için hazırlık amaçlı olarak konuşlandırılmıştır. Merkezi ABD nin Georgia eyaletinde bulunan 3.Piyade Timi askerleri, ABD nin Avrupa daki NATO müttefiklerine destek amaçlı olarak gerçekleştirdiği askeri rotasyon faaliyetleri kapsamında Baltık ülkelerine gelmiştir. Askeri tatbikatlar üç Baltık devleti- Estonya, Letonya ve Litvanya ile birlikte gerçekleştirilmiştir. Mart 2015 te ABD ye ait askeri teçhizatın önemli bir kısmı Liberty Promise gemisinde törenle Riga Limanı nda Letonya hükümetine teslim edilmiştir. Diğer kısım ise Estonya ve Litvanya ya gönderilmiştir. Toplamda 750 tank, helikopter ve silah ekipmanı tatbikatlarda kullanılmak üzere Baltık ülkelerine getirilmiştir. Washington un gönderdiği konvansiyonel silahlar arasında M1A2 Abrams savaş tankları ve M2A3 Bradley zırhlı muharebe araçları bulunmaktadır. Haziran 2015 de NATO nun 13 ülkesinden 6 bin askerin katıldığı Saber Strike-2015 tatbikatı Baltık ülkelerinde ve Polonya da gerçekleşmiştir. Tatbikatlarda ABD üretimi olan 8 adet A-10 Thunderbolt (Warthog) jet uçağı Estonya daki Amari askeri üssüne konuşlanmıştır. ABD, Doğu Avrupa daki NATO müttefiklerine destek amaçlı olarak Mart 2015 te 1800 km lik Ejderha Yürüyüşü gerçekleştirmiştir. Zırhlı savaş araçları ile konuşlanmış askeri konvoy ve 14 adet F-16 uçağı, Estonya nın Tapa askeri üssünden başlayarak Almanya nın Vilseck askeri üssüne kadar bir mesafe kat etmiştir. Mayıs 2015 te Litvanya da hibrid tehditlere karşı 3 bin askerin katıldığı Zaibo Kirtis (Yıldırım Çarpması) tatbikatları gerçekleştirilirken; Estonya Siil (Kirpi) tatbikatlarına ev sahipliği yapmıştır. ABD Silahlı Kuvvetleri nde Tümgeneral olan John O Connor yaptığı açıklamada, söz konusu bu tatbikatların Rusya ya ve Cumhurbaşkanı Putin e verilmiş bir mesaj niteliğinde olduğunu ifade etmiştir. 16 Son dönemlerde verilen demeçlerde ise, ABD nin Baltık devletlerindeki askeri varlığının Rus saldırganlığı tehlikesinin ortadan kalkmasına kadar kalabileceği ifade edilmektedir. Bu nedenle ABD, Baltıklarda askeri üs kurma politikası izlemektedir. Dolayısıyla ABD nin üs kurma politikası Moskova nın tepkisine yol açmaktadır. NATO ise, ABD önderliğinde yürütülen BAL- TOPS-15 tatbikatlarını 05 Haziran 2015 tarihinde Baltık Denizi nde gerçekleştirmiştir. İki hafta devam eden tatbikatta 17 NATO üyesi devleti ve ortaklarının 17 49 adet savaş gemisi, 61 adet uçak ve 5600 asker ile birlikte katılmıştır. Tatbikatlar Polonya nın Gdynia limanında başlamış ve Almanya nın Kiel kentinde tamamlanmıştır. Gdynia nın Rusya ya ait Kaliningrad bölgesinden 80 km uzaklıkta yerleşmesi de dikkat çekmektedir. Her üç Baltık ülkesi bu tatbikatlarda aktif bir şekilde iştirak etmiştir. İngiltere ise, 16 US deploying 3000 troops to the Baltics, Deutsche Welle, http://www.dw.com/en/us-deploying-3000-troopsto-the-baltics/a-18304692 (Erişim: 30.09.2015) 17 NATO ortaklarından Gürcistan ve İsveç de tatbikatlara katılmıştır.
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 8 bu tatbikatlara kendisinin en büyük savaş gemisi olan helikopter taşıyıcısı HMS Ocean la katılmıştır. NATO nun sözü edilen tatbikatları bölgede herhangi bir savaş çıkması durumunda hazırlığını kontrol amaçlı yapılmaktadır. NATO bölgede gerçekleştirdiği tatbikatlarla Rusya yı provoke ettiğinin farkındadır. Bu nedenle NATO Baltık ülkelerinde konuşlandırdığı uçak sayısını, gerçekleştirdiği tatbikatları ve hava devriye görevlerinin azaltacağını duyurmuştur. 18 Bu açıklamaya rağmen NATO bölgede gerçekleştirdiği askeri tatbikatlara devam etmektedir. 21 Eylül 2015 tarihinde ABD nin Georgia eyaletindeki Moody askeri hava üssündeki ABD Hava Kuvvetlerine ait 74. uçak taburundan 12 adet A-10 avcı uçağı ve 2 adet F-22 Raptor avcı uçağı Amari Hava üssüne konuşlandırılmıştır. 19 Altı ay boyunca bu uçaklar NATO nun Avrupa daki Atlantik Resolve tatbikatları kapsamında kullanılacaktır. Baltıklarda Rusya-Batı Arasında Askeri Çatışma Mümkün Mü? Bölgesel güvenliğin sağlanmasına ilişkin olarak, taraflar arasında farklı yaklaşımlar mevcuttur. Batının Rusya sınırında gerçekleştirdiği askeri tatbikatlar ve askeri güç takviyesi Moskova tarafından eleştirilmektedir. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, bu politikaların taraflar arasındaki ve bölgedeki güveni sağlayamadığını vurgulamakta ve Rusya-Batı arasındaki cepheleşmeyi tırmandırdığını ifade etmektedir. Rusya, ABD ve NATO nun Doğu Avrupa da ve Baltıklarda askeri varlığını artırma girişimlerini, Soğuk Savaş sonrasında bölgede kaybettiği varoluşunu tekrar oluşturma çabası şeklinde yorumlamaktadır. Baltık devletleri ise ABD ve NATO nun bölgede konuşlanmasını kendi güvenliklerinin teminatı olarak görmektedirler. Aslında Putin in eğer isteseydim Rus askerleri iki gün içerisinde yalnız Kiev e değil, Riga, Vilnius, Tallinn, Bükreş ve Varşova da olurdu ifadesi, Baltık devletlerinin 18 Matthew Bodner, NATO to halve Baltic air patrols despite rise in Russian intercepts, The Moscow Times, 05 Agustos 2015, www.themoscowtimes.com/business/ article/nato-to-halve-baltic-air-patrols-despite-rise-inrussian-intercepts/527057.html (Erişim: 28.09.2015) 19 Jeff Schogol, 12 A-10s from USAF Flying Tigers arrive in Estonia, 22 Eylül 2015, www.airforcetimes. com/story/military/2015/09/22/12--10s-usaf-flyingtigers-arrive-estonia/72633628/ (Erişim: 28.09.2015)
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 9 tedirginliğini anlamak için önemli bir veridir. Moskova, Batının uyguladığı güç politikalarına cevap olarak farklı stratejiler üretmektedir. 2014 yılının sonuna doğru Putin, Rusya ya yönelik tehditlerin değerlendirildiği yeni bir askeri doktrin kabul etmiş; 11 Mart 2015 tarihinde Rusya, AKKA nın Ortak Danışma Grubunda faaliyetinden çekildiğini beyan etmiştir. 20 Moskova nın bu kararı son yıllarda NATO nun Avrupa da gerçekleştirdiği yayılmacı politikasıyla ilişkilidir. AKKA nın 1990 yılında NATO ve Varşova Paktı ülkeleri arasında imzalanması ve o dönemden şimdiye kadarki sürede Doğu Bloku ülkelerinin NATO ya üye olmaları antlaşma hükümlerini Rusya için önemsiz kılmaktadır. Fakat Moskova, NATO ülkelerinin AKKA anlaşmasında belirlenen yükümlülükleri yerine getirmediklerinden dolayı 2007 den itibaren faaliyetine son vermiş; sadece Ortak Danışma Grubu toplantılarına katılmıştır. 04 Haziran 2015 tarihinde Putin in anayasal haklarını kullanarak ülke sınırları dışında Rus askeri gücünün kullanılması için yetki verebileceği haberleri de Rusya nın yeni bir savaşı göze aldığına işaret etmektedir. Bu kararı dikkate alırsak, Baltık ülkelerindeki etnik Rus azınlığına karşı gerçekleşebilecek aşırı sağcı grupların eylemleri, Rusya nın bölge devletlerine saldırısına neden olabilir. Diğer açıdan değerlendirildiğinde, Rusya nın Baltık ülkelerindeki Rus etnik azınlığından kendi çıkarı için kullanma ihtimali, Kırım veya Doğu Ukrayna dakine nispeten daha düşüktür. Bunun en önemli nedeni ise bu ülkeler- deki politik ve ekonomik durumun Ukrayna ya kıyasen çok daha iyi durumda olması ve genel olarak Rus nüfusun topluma entegre etmiş olmasıdır. Rusya nın ABD ve NATO tarafından çevrelenmesi ve ABD nin askeri gücünü Doğu Avrupa ya konuşlandırması dikkate alındığında olası bir savaş durumunda saldırıların nereden geleceği tahmin edilebilir. Son dönemlerde Baltık Denizi üzerinde Rus ve NATO askeri uçaklarının birbirini taciz etmekle suçlamalarının daha ileri bir boyuta ulaşması da savaşın başlama nedeni olabilir. Bu açıdan bakıldığında Kremlin savaşın kendisi için doğuracağı sonuçları dikkate almaktadır. Böyle bir savaş sonucunda Rusya hem politikekonomik hem de askeri olarak yıllarca acısını çekeceği ve büyük bir hezimete uğrayabileceği söylenebilir. Fakat, Rusya olası bir savaş durumunda öncelikli olarak bu ülkeleri işgalden ziyade, kendi sınırına daha yakın bulunan Estonya ve Letonya nın liman, havaalanı ve demiryolları gibi altyapılarını ele geçirmeyi amaçlayabilir. Böyle bir savaş olasılığında Polonya veya Baltık Denizi nde bulunan Gotland adasının da Rusya nın öncelikli hedefi olabileceği de dikkatten kaçırılmamalıdır. Baltık ülkelerindeki etnik Rus azınlığına karşı gerçekleşebilecek aşırı sağcı grupların eylemleri, Rusya nın bölge devletlerine saldırısına neden olabilir. 20 Rusya Federasyonu nun AKKA Ortak Danışma Grubu Temsilci Heyeti Başkanı A. Mazura nın açıklaması, Rusya Dışişleri Bakanlığı, www.mid.ru/brp_4.nsf/newsline/ DF4749F53CF96B4043257E040058061A (Erişim: 05.06.2015) Başta ABD ve İngiltere olmak üzere NATO ya üye olan devletlere olası bir Rusya saldırısı halinde, 1949 Antlaşmasının 5.maddesine da-
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 10 yanarak Baltık ülkelerini savunma görevini üstlenmeleri gerekmektedir. Fakat tüm NATO üyelerinin Rusya ya karşı savaşmayı göze alabileceği ihtimali çok zayıftır. Örneğin, Türkiye ve Yunanistan gibi devletlerin böyle bir savaşa yaklaşımları ABD ve İngiltere nin tavrından daha farklı olacaktır. Dolayısıyla bu durum NATO üyeleri arasında bir krize dönüşebilir. Nitekim savaş senaryolarının gerçekleşmesi durumunda dünya ekonomisi muhtemel bir krize neden olabilir. Tarafların karşılıklı ekonomik yaptırımlarıyla beraber kriz bölgesinin jeopolitik konumu da uluslararası hava ve deniz ticaretine olumsuz etki edebilecektir. Baltık Denizi üzerinde Rus ve NATO askeri uçaklarının bir-birini taciz etmekle suçlamalarının daha ileri bir boyuta ulaşması savaşın başlama nedeni olabilir. Sonuç Ukrayna kriziyle tırmanan Rusya-Batı rekabeti ABD nin, Soğuk Savaş yıllarında olduğu gibi, Avrupa nın güvenliğinin temin edilmesindeki rolünün önemini ortaya koymaktadır. Üç Baltık devletinin Rusya nın olası saldırısına karşı ABD ile askeri işbirliğini geliştirmeleri ve Beyaz Saray ın bu ülkelerde askeri üs edinme politikası, uzun bir süre daha askeri anlamda bölgede kalacağını göstermektedir. Bölgede gerçekleştirilen tatbikatların sadece bir eğitim uygulaması olabileceği inandırıcı değildir. ABD bu tatbikatlarla Rusya ya gözdağı vererek yayılmacı politikalarından vazgeçmesini amaçlamaktadır. Yaşanan gelişmeler doğrultusunda, Baltık devletlerinin silahlanmaya ve savunma harcamalarını artırmaya her zamankinden daha çok bütçe ayıracakları söylenebilir. Bu gelişmeler ışığında Rusya-Batı arasında savunma alanında rekabetin daha uzun bir süre devam edeceği muhtemeldir. NATO nun, Rusya yı çevreleme politikalarını devam ettirmesi beklenebilir. Bu süreç, tarafların çıkarlarının çatıştığı bölgelerde yeni paylaşım mücadelesinin tamamlanmasına kadar devam edebilir. Taraflar uyguladıkları politikalarla artık işbirliği yapmanın imkansız olduğunu; rekabet ve çatışmanın daha da derinleşeceğini anlamaktadırlar. Bu açıdan değerlendirildiğinde Baltıklarda kapsamlı bir savaş ihtimali çok zayıf gözükmektedir. Olası bir savaş yaşansa bile uzun sürecek bir çatışma beklenmemelidir. Rusya, her ne kadar kendisinin NATO tarafından çevrelendiğini söylese de, kuzey sınırlarında bulunan Baltık devletlerine saldırı yapma gibi yanlış bir adımdan kaçınacaktır. Çünkü söz konusu ülkelerin 1990 lı yıllardan bu yana Rusya dan uzaklaştığını, 2004 yılında NATO üyesi olmalarıyla da bir daha geri dönüşün olmayacağını Kremlin iyice anladığını söylemek mümkündür. Ayrıca eğer çatışma ihtimali gerçekleşirse bu tablonun her iki taraf için hem askeri, hem de politik-ekonomik anlamda kaybedeceği bir savaş olarak tarihe geçecektir. Rusya nın savaşı kaybetmesi ise, 21.yüzyıl başlarından itibaren tekrar küresel bir güç olabilme hayallerinin ortadan kalkması demek olacaktır.
Rusya-NATO Rekabetinde Baltık Ülkelerinin Güvenliği Sorunu Sayfa 11 BİLGESAM Hakkında BİLGESAM, Türkiye nin önde gelen düşünce kuruluşlarından biri olarak 2008 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak BİLGESAM; Türkiye deki saygın akademisyenler, emekli generaller ve diplomatların katkıları ile çalışmalarını yürütmektedir. Ulusal ve uluslararası gündemi yakından takip eden BİLGESAM, araştırmalarını Türkiye nin milli problemleri, dış politika ve güvenlik stratejileri, komşu ülkelerle ilişkiler ve gelişmeler üzerine yoğunlaştırmaktadır. BİLGESAM, Türkiye de kamuoyuna ve karar alıcılara yerel, bölgesel ve küresel düzeydeki gelişmelere ilişkin siyasal seçenek ve tavsiyeler sunmaktadır. Yazar Hakkında 2001 yılında Azerbaycan da Bakü Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Uluslararası Hukuk bölümünde lisans eğitimini tamamladı. 2007-2009 yıllarında Otto von Guericke Üniversitesi nde (Magdeburg/Almanya) Savaş ve Barış Araştırmaları bölümünde yüksek lisans eğitimini almıştır. Doktorasını Post-Sovyet Güney Kafkasya ve Orta Asya da ABD ve Rusya nın çatışan Neo- Emperyalist Dış Politikaları konusu üzerine Westfalya Wilhelm Üniversitesi nde (Münster, Almanya) yapmıştır. Rusya ve ABD nin post-sovyet ülkelerine yönelik dış politikaları; Güney Kafkasya ve Orta Asya da etnik çatışmalar; AB nin post-sovyet ülkelerinde insan hakları ve demokrasi politikası alanlarında uzmanlaşmıştır. İsmayılov, BİLGESAM da Rusya, Kafkasya ve Orta Asya uzmanı olarak çalışmalarına devam etmektedir.