1 SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI YASASINDA DEĞİŞİKLİK ÖNGÖREN YASA TASARISI İLE İLGİLİ EMEK PLATFORMUNUN TALEPLERİ HAKKINDA BAKANLIKTA YAPILAN GÖRÜŞMELERDE KABUL EDİLEN, KISMEN KABUL EDİLEN VE KABUL EDİLMEYEN TALEPLER Emek Platformunu temsilen TÜRK-İŞ Genel Başkanı Mustafa KUMLU, DİSK Genel Başkanı Süleyman ÇELEBİ, HAK-İŞ Genel Başkanı Salim USLU, KAMU-SEN Genel Başkanı Bircan AKYILDIZ, KESK Genel Başkanı İsmail Hakkı TOMBUL ve TTB Genel Başkanı Prof.Dr. Gencay GÜRSOY katılımı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığında 24 Mart 2008 günü yapılan toplantı sonrası, Emek Platformunun kabul edilen, kısmen kabul edilen ve kabul edilmeyen talepleri aşağıda belirtilmiştir. EMEKLİ AYLIĞINI HAK ETME KOŞULLARI EMEK PLATFORMU, emekliliği hak etmek için mevcut yasalarda öngörüldüğü biçimde kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş olması ve prim gün sayısının ise 7 bin olarak korunmasını talep etmiştir. Yapılan görüşmelerde, 1) SSGSS Kanununda öngörülen kadın ve erkekler için emeklilik yaşının 2036 yılından başlayarak 65 yaşa yükseltilmesi düzenlemesi aynen korunmuştur. Ancak, prim gün sayısının kademeli olarak artması nedeniyle, prim gün sayısını doldurduğu halde, emeklilik yaşını doldurmadığı için emekli aylığına hak kazanamayan sigortalıların, emeklilik yaşını doldurduğu yılda, SSGSS Kanunu ile belirlenen 65 yaş koşulu aranmaksızın emekli olmasına olanak sağlanmıştır. 2- Emekli aylığını hak etmede tam aylık için aranan prim gün sayısı, 9000 günden 7200 güne düşürülmüştür. FİİLİ HİZMET ZAMMI EMEK PLATFORMU, mevcut yasalar uyarınca, fiili hizmet zammından yararlanan çalışanların bu haklardan yararlanmayı sürdürmelerini talep etmiştir. Bu talep kabul edilmemiştir. Ancak işin niteliği, fiili hizmet zammından yararlanacakların tespitine ilişkin kriterlere uygun olmasına karşın tasarıdaki çizelgede yer almadığı belirlenen sigortalılar belirlendiğinde, bu sigortalıların tasarının TBMM Genel Kurulunda görüşülmesi sırasında önerge ile çizelgeye ilave edilmeleri kabul edilmiştir. 1
2 MALULLÜK VE ÖLÜM AYLIĞI Emek Platformu malullük ve ölüm aylığı hak etmek için aranan 5 yıllık hizmet süresinin 10 yıla; 900 günlük prim gün sayısının ise 1800 güne yükseltilmesine karşı çıkmıştır EMEK Platformu nun bu konudaki talebi ölüm aylığı yönünden kabul edilmiştir. Malullük aylığında ise muhtaç durumda olanların 5 yıl prim ödemeleri halinde malullük aylığını hak etmeleri imkanı sağlanmıştır. AYLIK BAĞLAMA ORANI Emek Platformu aylık bağlama oranının sigortalıların sistemde uzun süre kalıp prim ödemelerini özendirecek ve mevcut aylık bağlama oranı seviyesini koruyacak şekilde hizmet yıllarına göre kademeli olarak artırılmasını talep etmiştir. Yapılan görüşmelerde, aylık bağlama oranında halen çalışmakta olan sigortalıların ilk 10 yılı için her 360 güne yüzde 3; takip eden yıllar için yüzde 2; ilk defa işe başlayan sigortalıların da her 360 günü için yüzde 2 olmasına karar verilmiştir. Böylece Emek Platformu nun talebi kısmen karşılanmıştır. GÜNCELLEME KATSAYISI EMEK PLATFORMU, güncelleme katsayısının belirlenmesinde gelişme hızının (refah payının) yüzde yüzünün dikkate alınmasını talep etmiştir. Tasarıda öngörülen %25 lik oran %30 a yükseltilerek 5 puan artış sağlanmıştır. Bu artış emek platformu tarafından yeterli görülmemiştir. SÜREKLİ İŞGÖREMEZLİK GELİRİ EMEK PLATFORMU, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu yüzde 25 ve daha yüksek oranda sakat kalanlara (özellikle çalışmayanlara) bağlanan sürekli iş göremezlik gelirine, sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı dikkate alınarak alt sınır geliri uygulanmasını talep etmiştir. İş kazası ve meslek hastalığı sonucu tam iş göremez duruma düşen sigortalıdan bakıma muhtaç olanlar için, prime esas kazancın alt sınırının en az yüzde 85 i oranında gelir bağlanmasını öngörmüştür. İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahibi bir kişi ise, sigortalı için hesaplanan gelirin yüzde 80 i; hak sahibi iki kişi ise yüzde 90 ı alt sınır olarak belirlenmiştir. 2
3 Böylece Emek Platformunun talebi önemli ölçüde kabul edilmiştir. AYLIKLARIN ALT SINIRI EMEK PLATFORMU, özellikle mevsimlik, geçici süreli ve yarı zamanlı çalışanların daha az aylık almakla karşı karşıya kalabileceğini belirterek, sigortalılara ve hak sahiplerine bağlanacak malullük, yaşlılık ve ölüm aylıklarına alt sınır getirilmesini talep etmiştir. Malullük, yaşlılık ve ölüm aylıkları için, sigortalının bekar olması halinde prime esas kazancın alt sınırının yüzde 35 i oranında; sigortalının bakmakla yükümlü olduğu eşi ve çocuğu varsa, yüzde 40 ı oranında, aylık alt sınırı uygulanması kabul edilerek emek platformunun talebi önemli ölçüde kabul edilmiştir. ÖLEN EŞTEN HAK EDİLEN AYLIK (DUL AYLIĞI) EMEK PLATFORMU, çalışan ve gelir ya da aylık alan çocuksuz dul eşe bağlanacak olan ölüm aylığı oranının yüzde 75 olarak korunmasını önermiştir. Eşin çalışıyor, ya da aylık, gelir alıyor olması nedeniyle Emek Platformunun bu talebi kabul edilmemiştir. EMZİRME YARDIMI EMEK PLATFORMU, SSGSS Kanununda kabul edilen asgari ücretin üçte biri tutarında, altı ay süreyle verilmesi kabul edilen süt emzirme yardımının, aynı miktar ve süreyle verilmesini talep etmiştir. Emek Platformu nun da önerisiyle süt emzirme yardımının miktar ve süresini Kurum Yönetim Kurulunun belirlemesi ve Bakan tarafından onaylanması benimsenmiştir. CENAZE YARDIMI EMEK PLATFORMU,SSGSS Kanununda olduğu gibi, asgari ücretin üç katı tutarında cenaze yardımı ödenmesini talep etmiştir. Emek Platformu nun da önerisiyle cenaze yardımının miktar ve süresini Kurum Yönetim Kurulunun belirlemesi ve Bakan tarafından onaylanması benimsenmiştir. 3
4 EVLENME YARDIMI ( CEYİZ PARASI) EMEK PLATFORMU, yetim kız çocukları için ödenmekte olan evlenme yardımı (çeyiz parası) tutarının mevcut uygulamadaki gibi, yetim aylığının 24 katı tutarında ödenmesini talep etmektedir. Yapılan görüşmede yetim kız çocuklarına verilecek evlilik yardımının, (çeyiz parasının) yetim aylığının 24 katı tutarına yükseltilerek Emek Platformunun önerisi kabul edilmiştir. SAĞLIK YARDIMLARININ MİKTAR VE SÜRESİNİ BELİRLEME YETKİSİ EMEK PLATFORMU, çalışanlar ile emekli, dul ve yetimlerin yararlanacakları sağlık hizmetlerine ilişkin tedavi yöntemleri, ilaç ve tıbbi malzemelerin miktar ve sürelerinin belirlenme yetkisinin kurum yönetimine bırakılması yerine yasa ile belirlenmesini, ya da sağlık hizmetlerini ve satın alınacak sağlık hizmetleri bedellerini belirleyecek komisyonlarda, karar alma sürecine katılacak yetkide Meslek Örgütleri temsilcilerinin de bulunmasını talep etmiştir. Sunulacak sağlık hizmetlerine ilişkin tedavi yöntemlerini, verilecek ilaçların, tıbbi araç ve gereçlerin miktar ve süreleri ile bu hizmetlerin kurum tarafından satın alınacak fiyatlarını belirleyecek komisyonlarda, karar alma sürecine katılma yetkisinde meslek örgütlerinin temsilcilerinin de bulunması benimsenerek Emek Platformunun önerisi kabul edilmiştir. DİŞ PROTEZLERİ EMEK PLATFORMU, diş protezlerine yaş sınırı getirilerek 18 yaşını doldurmamış veya 45 yaşından gün almamış kişilere protez bedelinin yüzde 50 sini cepten ödemeyi öngören düzenlemenin kaldırılmasını talep etmiştir. Diş protezi verilmesi için öngörülen yaş sınırı ile protez maliyetinin %50 sini hastaların ödemesini öngören hükmün kaldırılması benimsenerek, Emek Platformunun önerisi kabul edilmiştir. 4
5 ÖZEL HASTANELERE ÖDENECEK FARK EMEK PLATFORMU, çalışanlar ile emekli, dul ve yetimlerin özel hastanelerden yararlanmaları halinde ödeyecekleri yüzde 20 oranındaki fark ücretin kaldırılmasını talep etmiştir. Özel hastanelerin alacakları fark ücretinin miktarını belirleme yetkisi Kuruma; miktara ilişkin oranın yükseltilmesi yetkisi Bakanlar Kurulu Kararı na bırakılmıştır. İSTİSNA TEDAVİLER İÇİN ÖDENECEK FARK Emek Platformu, İstisna yöntemleri dışındaki yöntemlere dayalı olarak yapılacak tedavilerden, tedavi bedelinin üç katına kadar fark ücret alınmamasını talep etmiştir. Bakanlık, hastalardan, uzman hekimler tarafından gerekli görülmesi halinde fark ücreti alınmamasını kabul etmiştir. Hastanın kendisinin tercih ettiği alternatif tedaviler için ise fark ücreti alınacaktır. KATILIM PAYI EMEK PLATFORMU, ayaktan yapılan muayene ve tedaviler için 2 YTL; tüm protez, ortez ve ilaç bedelleri için yüzde 10 ve yüzde 20 oranında değişen oranlarda katılım payı alınmamasını talep etmiştir. Bakanlık, kronik hastalıklar için gerekli olan ve hayati öneme haiz protez, ortez, araç, gereç ve ilaç bedellerinden katılım payı alınmamasını kabul etmiştir. Hayati öneme haiz olmayan ayaktan tedaviler ile diğer protez, ortez, tıbbi araç, gereç ve ilaçlardan halen uygulanan oranda katılım payı alınmasına devam edilecektir. Kronik hastalıklar ile hayati öneme haiz ilaç, protez, ortez, tıbbi araç ve gereçleri belirleyecek komisyonlarda ilgili meslek örgütleri temsilcilerinin bulunması sağlanmıştır. YATARAK TEDAVİLERDE KATILIM PAYI 5
6 Emek Platformu, yatarak tedavilerde hastalardan kurumca belirlenecek oranda alınması öngörülen katılım payının kaldırılmasını talep etmiştir. Emek platformunun bu talebi kabul edilmiştir. İŞ AKDİ SONA EREN SİGORTALILARIN SAĞLIK YARDIMLARINDAN YARARLANMASI EMEK PLATFORMU, mevcut uygulamada olduğu gibi çalışması sona eren sigortalılardan, önceki yıl içinde 90 gün prim ödeyenlerin kendileri, 120 gün prim ödeyenlerin ise kendileri ile birlikte bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, 6 ay süreyle sağlık yardımlarından yararlanmalarını talep etmiştir. iş akdi sona eren sigortalıların, geriye doğru bir yıl içinde 90 gün zorunlu sigortalıklarının olması durumunda, sigortalılık niteliğinin yitirildiği tarihten itibaren (iş akdinin sona erdiği tarihi izleyen 10 gün sonra) 90 gün süreyle, bakmakla yükümlü olduğu kişiler dahil sağlık hizmetlerinden yararlanmaları benimsenerek Emek Platformunun Önerisi kabul edilmiştir. ( 3 aylık tedavi süresi Genel Sağlık Sigortası primini ödemesi de dikkate alındığında 5 aya kadar uzayabilecektir.) Ayrıca, kamu işyerlerindeki mevsimlik işçilerin, iş sözleşmelerinin askıda kaldığı aylarda GSS primlerinin kurumlarınca ödenmesi kabul edilerek bu sürelerde sağlık hizmetlerinden yararlanmaları sağlanarak Emek Platformunun talebi kabul edilmiştir. YOKSULLUK SINIRI Emek Platformu, Genel Sağlık Sigortası primlerini devletin ödeyeceği kişiler için asgari ücretin üçte biri olarak belirlenen yoksulluk sınırının ülke gerçeklerine uygun olarak belirlenmesi gerektiğini talep etmiştir. Yapılan görüşmelerde, yoksulluk sınırı asgari ücret net tutarının 1/3 ünden den, brüt tutarının 1/3 ne yükseltilerek yüzde 30 oranında bir artış sağlanmıştır. 6