DANIŞTAY BAŞKANLIĞI NA Sunulmak Üzere İSTANBUL NÖBETÇİ İDARE MAHKEMESİ NE

Transkript

1 DANIŞTAY BAŞKANLIĞI NA Sunulmak Üzere İSTANBUL NÖBETÇİ İDARE MAHKEMESİ NE YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İSTEMLİDİR. DAVACI VEKİLİ DAVALI : İSTANBUL BAROSU BAŞKANLIĞI Şahkulu Mah. Serdarı Ekrem Sk. No:7 Beyoğlu/İstanbul Beyoğlu/İst. : Av. Atilla ÖZEN - Aynı adres. : İÇİŞLERİ BAKANLIĞI - Ankara KONU : gün ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin tümümün iptali ve yürütmesinin durdurulması ile dayanak olan 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun ilgili maddelerinin Anayasa aykırılığı nedeni ile Anayasa Mahkemesinde iptalinin istenilmesi hakkındadır. YAYIM TARİHİ : 05/08/2015 AÇIKLAMALAR : gün ve sayılı Resmi Gazetede Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayınlanmıştır sayılı Yasa nın Yönetmelik düzenlenmesi kenar başlıklı 37. maddesinde, Düzenleme kurulunun ( ), güvenlik kuvvetlerinin ve görevli askeri birliklerin görev, yetki ve sorumluluklarının uygulanış biçimi ile bu Kanunun 10 ve 18 inci maddelerinde belirtilen hususlar ve Kanunun uygulanmasına ilişkin diğer hususlar Adalet, Milli Savunma ve İçişleri bakanlıklarınca bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde çıkarılacak ve Resmi Gazetede yayımlanacak bir yönetmelikle düzenlenir. denilmiştir. Madde düzenlemesinde bu yönetmelik ve dolayısıyla değişikliklerinin Adalet, Milli Savunma ve İçişleri Bakanlıklarınca yapılması öngörülmesine rağmen dava olunan yönetmelik sadece İçişleri Bakanlığınca yapılmıştır. Bu nedenle yetki yönünden yönetmelik değişikliğinin tümü iptal edilmeli ve yürütmesinin durdurulmasına karar verilmelidir. Öte yandan yönetmeliğin aşağıda belirtilen maddeleri ve dayanak gösterilen 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun ilgili maddeleri, Anayasaya, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesine, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına, evrensel insan hakları değerlerine aykırıdır.

2 2. Anayasa nın 34. maddesinde herkesin önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahip olduğu, bu hakkın ancak milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla ve kanunla sınırlanabileceği, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usullerin kanunla gösterileceği hüküm altına alınmıştır. Yine Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 11. maddesinde herkesin barışçıl olarak toplanma hakkına sahip olduğu, bu hakkın kullanılmasının yasayla öngörülen ve demokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamayacağı hüküm altına alınmıştır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesince içtihat edildiği üzere toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı, ifade özgürlüğünün özel bir biçimidir. Anayasa, bireylerin ortak fikirlerini birlikte savunmak ve başkalarına duyurmak için bir araya gelebilme imkanını korumaktadır. Bu hakkın varlığı ve etkin kullanımı, çoğulcu demokrasilerin gelişiminde bir zarurettir. Farklı düşüncelerin ortaya çıkması, yayılması, kendisini ifade edebilmesi için bu hakkın sınırlandırılması dar yorumlanmalıdır. Gerek davaya konu edilen yönetmelik değişikliği, gerekse dayanağı 2911 sayılı yasa, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını korumak, güvence altına almak anlayışı ile hazırlanmamış, adeta bu hakkın nasıl sınırlanarak kullanılamaz hale getirileceği anlayışı ile hazırlanmıştır. Yine içtihatlarda bu hakkın demokratik toplumun temel değerleri arasında olduğu, şiddete teşvik ve demokrasinin ilkelerini ortadan kaldırma halleri dışında bu hakkın ortadan kaldırılmasına yönelik önleyici nitelikli radikal tedbirlerin demokrasiye zarar verdiği, bu hakka usulsüz sınırlamalar getirilmesinden kaçınılması gerektiği, hakkın kullanımının sağlanmasında devletin pozitif yükümlülüklerinin olduğu, toplantı ve gösteri yürüyüşüne katılanların bir kısmının şiddete başvurmasının diğerleri açısından bu hakka müdahaleyi meşru kılmayacağı, bir toplantı ve gösteri yürüyüşünün yasadışı olması veya yasalara aykırı olarak düzenlenmesinin tek başını toplantı veya yürüyüşün barışçıl niteliğini ortadan kaldırmayacağı, halka açık yerde yapılan her türlü gösterinin günlük hayatın akışışında belli bir karışıklığa sebebiyet verebileceği, düşmanca tepkilere yol açabileceği, bu durumların varlığının hakkın kısıtlanmasını haklı göstermeyeceği belirtilmiştir. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına ilişkin her türlü sınırlanma, Anayasanın 13. maddesi uyarınca ancak kanunla gerçekleştirilebilir. Ancak hakkın sınırlandırılması için bir kanun hükmünün olması tek başına yeterli olmayıp, kanuni düzenlemenin meşru amacı ortaya koyması gerekir. Yine kanunla yapılsa dahi sınırlandırma, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olmamalıdır. Gerek yönetmelik değişikliği, gerekse yasa ile yapılan hakkın sınırlanmasına yönelik düzenlemeler, hakkın özüne dokunmakta, fiilen kullanılamaz hale getirmekte yahut kullanımını oldukça zorlaştırmaktadır. Oysa bu düzenlemeler, hakkın etkin kullanımını kolaylaştırıcı nitelikte olmalıydı.

3 3. Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin a, b, c, ç bentlerinin iptali ile yürütmesinin durdurulmasını talep ediyoruz. MADDE 3 Aynı Yönetmeliğin 3 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Madde 3 - Toplantı ve gösteri yürüyüşleri, tüm il ve ilçe sınırları içerisinde aşağıdaki hükümlere uyulmak şartıyla her yerde yapılabilir. a) İl ve ilçelerde toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde ve Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasında sayılan sınırlamalara uyulması kaydıyla Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunan siyasi partilerin il ve ilçe temsilcileri ile güzergâhın geçeceği ilçe ve il belediye başkanlarının, en çok üyeye sahip üç sendikanın ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının il ve ilçe temsilcilerinin yazılı görüşleri alınarak her yıl Ocak ayında mahallin en büyük mülki amiri tarafından belirlenir. Kamu düzeni ve genel asayişin temini bakımından zorunluluk olan hallerde toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı yıl içerisinde aynı usulle değiştirilebilir. İl ve ilçenin büyüklüğü, gelişmişliği ve yerleşim özellikleri dikkate alınarak birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı belirlenebilir. b) Belirlenen toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı yerel gazeteler ile valilik ve kaymakamlık internet sitelerinden ilan edilerek halka duyurulur. Ayrıca, kuvvet talep edilecek askeri birlik komutanlığına da bildirilir. c) Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yer ve güzergâhı hakkında sonradan yapılacak değişiklikler de aynı yöntemle yapılır. Bu değişiklikler duyurudan on beş gün sonra geçerli olur. ç) Birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhının belirlendiği il ve ilçelerde düzenleme kurulu, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde belirlenen yer ve güzergâhlardan birisini tercih edebilir. Buna dayanak 2911 sayılı yasanın 6. maddesinin 2, 3, 4 ve 5. fıkralarının Anayasaya aykırılığı nedeni ile Anayasa Mahkemesine iptal için başvurulmasını talep ediyoruz. Toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergahı Madde 6 (Değişik: 2/3/ /5 md.) Toplantı ve gösteri yürüyüşleri, tüm il ve ilçe sınırları içerisinde aşağıdaki hükümlere uyulmak şartıyla her yerde yapılabilir. İl ve ilçelerde toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde ve 22 nci maddenin birinci fıkrasında sayılan sınırlamalara uyulması kaydıyla Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunan siyasi partilerin il ve ilçe temsilcileri ile güzergâhın geçeceği ilçe ve il belediye başkanlarının, en çok üyeye sahip üç sendikanın ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının il ve ilçe temsilcilerinin görüşleri alınarak mahallin en büyük mülki amiri tarafından belirlenir. İl ve ilçenin büyüklüğü, gelişmişliği ve yerleşim özellikleri dikkate alınarak birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı belirlenebilir. Belirlenen toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı yerel gazeteler ile valilik ve kaymakamlık internet sitelerinden ilan edilerek halka duyurulur. Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yer ve güzergâhı hakkında sonradan yapılacak değişiklikler de aynı yöntemle yapılır. Bu değişiklikler duyurudan on beş gün sonra geçerli olur. Birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhının belirlendiği il ve ilçelerde düzenleme kurulu, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde belirlenen yer ve güzergâhlardan birisini tercih edebilir. 4. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 4. maddesinin iptali ile yürütmesinin durdurulmasını talep ediyoruz. MADDE 4 Aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (e), (f), (g) ve (j) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

4 e) Ateşli silahlar veya havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dahil patlayıcı maddeler veya her türlü kesici, delici aletler veya taş, sopa, demir ve lastik çubuklar, boğma teli veya zinciri, demir bilye ve sapan gibi bereleyici ve boğucu araçlar veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler veya her türlü sis, gaz ve benzeri maddeleri toplantı yerine sokmak isteyen kişileri önlemek, bu gibilerin varlığından güvenlik kuvvetlerini haberdar etmek, yakalanmalarına yardımcı olmak, f) Yasadışı örgüt ve topluluklara ait amblem ve işaret taşınarak veya bu işaret ve amblemleri üzerinde bulunduran üniformayı andırır giysiler giyilerek veya kimliklerini gizlemek amacıyla yüzlerini tamamen veya kısmen bez vesair unsurlarla örterek toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılan ve kanunların suç saydığı nitelik taşıyan afiş, pankart, döviz, resim, levha, araç ve gereçler taşıyarak veya bu nitelikte sloganlar söyleyerek veya ses cihazları ile yayınlayarak, toplantı ve gösteri yürüyüşüne katılmak isteyen kişileri önlemek amacıyla, bu gibilerin varlığından güvenlik kuvvetlerini haberdar etmek, yakalanmalarına yardımcı olmak, g) Halkı suç işlemeye özendirici konuşmaları önlemek, j) Toplantının ve gösteri yürüyüşünün kanunlara uygun yürütülmesi amacı ile yetkili kolluk amirince istenen hususları yerine getirmek ve çalışmalarına yardımcı olmak. Madde hükmü ile, düzenleme kuruluna dayanak yasada dahi olmayan kolluğa ait sorumluluklar verilmektedir. 5. Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 8. maddesinin iptali ile yürütmesinin durdurulmasını talep ediyoruz. Yasada dahi idareye verilmeyen bir takdir yetkisi sunularak orantısız zor kullanma gücünün tanınması, toplantı ve gösteri yürüyüşüne katılanların ve konuşmacıların ses ve görüntülerinin kaydedilmesi, bu kaydın zaman gibi sınırlandırmalar olmaksızın depolanması, Anayasa ve uluslarası sözleşmelere aykırıdır. MADDE 8 Aynı Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin birinci fıkrasının (d), (e), (g), (h) ve (l) bentleri aşağıdaki şekilde, ikinci fıkrasında yer alan O yerin yetkili ibaresi Mahallin olarak değiştirilmiş ve ikinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir. d) Toplantının huzur ve sükununu bozanları, düzenleme kurulunun isteği üzerine toplantı yerinden uzaklaştırmak, e) Kanuna uygun olarak başlayıp kanuna aykırı duruma dönüştüğü, düzenleme kurulu aracılığı ile topluluğa ilan edilmesine rağmen dağılmayan topluluğa, kanuna uyarak dağılmalarını dağılmazlarsa zor kullanılacağını ihtar etmek ve topluluk dağılmazsa basınçlı ve/veya boyalı su veya diğer zor kullanma araçları ile zor kullanarak topluluğu belirlenen güzergahtan dağıtmak, g) Toplantı veya yürüyüşe ateşli silah veya havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dâhil patlayıcı madde veya her türlü kesici, delici alet veya taş, sopa, demir ve lastik çubuklar, boğma teli veya zinciri, demir bilye ve sapan gibi bereleyici, boğucu araçlar veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler veya her türlü sis, gaz ve benzeri maddeler veya kanunların suç saydığı nitelik taşıyan afiş, pankart, döviz, resim, levha, araç ve gereçler taşıyarak katılanlar veya bu nitelikte sloganlar söyleyerek veya ses cihazları ile yayın yapanlar bulunuyorsa bunları olay yerinden uzaklaştırarak toplantı ve gösteri yürüyüşünün devamını sağlamak, ancak bunların sayıları ve davranışları, toplantı ve gösteri yürüyüşünü kanuna aykırı toplantı veya yürüyüşü niteliği kazandıracak derecede ise, yukarıdaki bent hükümlerine göre hareket etmek, h) Kanuna aykırı olarak başlayan toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde olayı derhal mahallin en büyük mülki amirine haber vermekle beraber, mevcut imkanlarla gerekli tedbirleri alıp, topluluğa dağılmalarını, aksi durumda zor kullanılarak dağıtılacakları ihtarında bulunmak ve topluluk dağılmazsa basınçlı ve/veya boyalı su veya diğer zor kullanma araçları ile zor kullanarak dağıtmak, l) Toplantı ve gösteri yürüyüşü sırasında suç işleyenleri, yukarıdaki bentlerde belirtilen emir ve ihtarların yapılmasına gerek duymadan yakalamak ve haklarında yer ve zaman kaydına bakılmaksızın, genel hükümlere göre işlem yapmak, Toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde, katılımcıların ve konuşmacıların ses ve görüntüleri kolluk tarafından yapıldığı belli olacak şekilde kaydedilebilir. Elde edilen kayıt ve görüntüler şüphelilerin ve suç delillerinin tespiti dışında bir amaçla kullanılamaz.

5 Buna dayanak 2911 sayılı yasanın 11. maddesinin 2. fıkrası, 23, 24, 25. maddelerinin Anayasaya aykırılığı nedeni ile Anayasa Mahkemesine iptal için başvurulmasını talep ediyoruz. 6. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 10. maddesinin iptali ile yürütmesinin durdurulmasını talep ediyoruz. MADDE 10 Aynı Yönetmeliğin 23 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan toplantı veya gösteri yürüyüşlerini yasaklamaya veya iki ayı geçmemek üzere ertelemeye yetkilidir. ibaresi belirli bir toplantıyı bir ayı aşmamak üzere erteleyebilir veya suç işleneceğine dair açık ve yakın tehlike mevcut olması halinde yasaklayabilir. şeklinde değiştirilmiştir. Buna dayanak 2911 sayılı yasanın 17. maddesinin Anayasaya aykırılığı nedeni ile Anayasa Mahkemesine iptal için başvurulmasını talep ediyoruz. Toplantının ertelenmesi veya bazı hâllerde yasaklanması Madde 17 -(Değişik:26/3/ /6 md.) Bölge valisi, vali veya kaymakam, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla belirli bir toplantıyı bir ayı aşmamak üzere erteleyebilir veya suç işleneceğine dair açık ve yakın tehlike mevcut olması hâlinde yasaklayabilir. Soyut kavramlarla somut bir hakkın idare tarafından keyfi olarak kullanımının sınırsız kısıtlanmasına imkan tanıyan düzenlemeler hukuka aykırıdır. HUKUKİ SEBEPLER : Anayasa, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu, ve ilgili diğer mevzuat. HUKUKİ DELİLLER : gün ve sayılı Resmi Gazetede Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve sair deliller. SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda açıklanan ve re sen gözönüne alınacak nedenlerle, gün ve sayılı Resmi Gazetede Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin tümünün iptali ile yürütmesinin durdurulmasına, dayanak olarak gösterilen 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun ilgili maddelerinin Anayasaya aykırılığı nedeni ile Anayasa Mahkemesinde iptalinin istenilmesine karar verilmesini saygılarımla vekaleten arz ve talep ederim. Davacı İstanbul Barosu Başkanlığı Vekili Av. Atilla ÖZEN EKİ : 1. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 2. Vekaletname.