Prof. Dr. Ali ERDOĞAN (Ornitolog), Akdeniz Üniversitesi. Antalya

Transkript

1 Prof. Dr. Ali ERDOĞAN (Ornitolog), Akdeniz Üniversitesi Antalya

2 EKOSĠSTEM DEĞERLENDĠRME ve ORNĠTOLJĠK ĠZLEME RAPORUNUN HAZIRLANMASI DKMP GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NÜN RES PROJELERĠ ĠÇĠN HAZIRLAMIŞ OLDUĞU EKOSĠSTEM DEĞERLENDĠRME ve ORNĠTOLOJĠK ĠZLEME RAPOR FORMATI GELĠŞTĠRĠLEREK ÇALIŞMALAR AŞAĞIDA VERĠLEN DĠSPOZĠYONA GÖRE HAZIRLANMAKTADIR.

3 EKOSĠSTEM DEĞERLENDĠRME RAPORU HAZIRLAYAN UZMANLAR Prof. Dr. Ali ERDOĞAN (Ekolog-Ornitolog) Prof. Dr. Mehmet ÖZ (Herpetolog) Doç. Dr. R. Süleyman GÖKTÜRK (Flora uzmanı) Doç. Dr. Hakan SERT (Memeli Uzmanı) Doç. Dr. Aziz ASLAN (Ornitolog) Yard. Doç. Dr. Mustafa Yavuz (Memeli Uzmanı) Yard. Doç. Dr. Ġ. Gökhan DENĠZ (Flora uzmanı) Yard. Doç. Dr. U. Erhan ÖNAL (Peyzaj uzmanı) Yard. Doç. Dr. Ahmet BENLĠAY(Peyzaj uzmanı) Biyolog Ö. Can SÖNMEZ Uzman Biyolog Bekir KABASAKAL Orman Yük. Müh. M. Süleyman KAÇAR (Yaban hayatı uzmanı)

4

5

6 ÇALIŞMALARDA KULLANILAN MATERYAL VE METOT I.ARAZĠ ÖNCESĠ BÜRO HAZIRLIĞI -Proje sahasının içinde yer aldığı bölge hakkında literatür verileri toplanması (Ġl Çevre Durum Raporu, Sahanın içinde yer aldığı Amenajman Planı verileri,dkmp Genel Müdürlüğü web sayfası, Karayolları, DSĠ, Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü verileri) -Proje Tanıtım Dosyası verileri (sahanın sınırları, türbin yerleri ve özellikleri vb. gibi) -Arazi çalışmalarına yönelik Google uydu görüntüsü ve paftalardan yararlanarak aplikasyon haritalarının hazırlanması

7 KULLANILAN MALZEMELER

8 2.ARAZĠ ÇALIŞMALARI -Proje sahası, türbin yerleri, şalt merkezi, bağlantı ve yer altı enerji iletim hatlarının yerleri önceden hazırlanan topografya ve Google uydu haritalarına dayanarak arazide GPS yardımıyla tespit edilir. -Proje sahası ve faaliyet alanları içerisinde floristik, faunistik, hidrolojik, jeomorfolojik ve peyzaj kaynaklarının tespit edilmesi -Proje sahası ve çevresindeki yerli ve göçmen kuş türleri ve kuş hareketleri ile göçleri izlenir.

9 -Proje sahası içerisinde ve çevresinde yer alan yerleşim birimlerinde yerel halk, otlatma yapan çobanlar, avcılar ve varsa avcı dernekleri ile yüz yüze görüşmeler yapılarak yörenin yaban hayatını oluşturan bitkiler, özellikle memeliler ve kuşlar hakkında bilgi toplanır.

10 ÇAMSEKĠ RES SAHASINDA FLORA ÇALIŞMASI YAPAN YRD. DOÇ. DR. Ġ.GÖKHAN DENĠZ

11 FAUNA ÇALIŞMALARI;Doç. Dr. Murat TOSUNOĞLU

12

13

14 PROJE SAHASINDA YERLĠ VE GÖÇMEN KUŞ TÜRLERĠNĠN TESPĠTĠ ÇALIŞMASI

15 ADAPAZARI RES: ALADOĞAN (12 Ekim 213)

16 POYRAZGÖLÜ RES PROJESĠ KAPSAMINDA ĠLKBAHAR GÖÇÜNDE GÖZLENEN AKLEYLEKLER

17

18 KIRKLARELĠ VĠZE BÖLGESĠ VE LEYLEK GÖÇÜ

19 KIRKLARELĠ VĠZE BÖLGESĠ VE LEYLEKLERĠN KONAKLAMASI(Ağustos 2013)

20 MARMARA ADASI VE AKPELĠKAN ĠLKBAHAR GÖÇÜ

21 MARMARA ADASI : AKPELĠKAN GÖÇÜ

22 MARMARA ADASI NDAN AKPELĠKAN GÖÇÜ (30 MART 213)

23 DĠNAR RES: KERKENEZ

24 SĠVAS KANGAL: YILAN KARTALI

25 Gönen Çayı Deltası (Eylül 2012)

26 GELĠBOLU BURGAZ RES SAHASINDA KINALI KEKLĠK (2 Temmuz 2013)

27 DĠNAR RES SAHASINDA YAŞAYAN KIZILGEYĠK VE YAVRUSU

28 DĠNAR RES DIŞINDA AVLANAN AVCILAR

29 ADAPAZARI: GEYVE RES-Çoban ile görüşme

30 KIRKLARELĠ: EVRENCĠK RES

31 KIRKLARELĠ: EVRENCĠK RES

32 BERGAMA: BERGRES

33 KOCAELĠ: GÖKDAĞ RES

34 KIRKLARELĠ: VĠZE II RES

35 GÜNEY RES:GELĠBOLU BOLAYIR AVCILAR DERNEĞĠ ĠLE GÖRÜŞME

36 DATÇA RES KIZLAN KÖYÜ HALKI ĠLE YABAN HAYATI VE KUŞ GÖÇÜ HAKKINDA YAPILAN GÖRÜŞMELER

37 ÇANAKKALE ĠL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ: GÜNEYLĠ RES VE GELĠBOLU RES ORNĠTOLOJĠK ĠZLEME ÇALIŞMLARI ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜŞME(Nisan 2013)

38 TÜRBĠNLER VE KUŞLAR

39 KUŞ GÖÇ YOLLARI VE RES KURULMASI PLANLANAN SAHALAR

40 Türkiye kuşları hassaslık haritası (Türkiye deki Kuş Haraketliliği Haritaları, 2012) KURULACAK RES PROJESĠNĠN Orman ve Su Ġşleri Bakanlığı nın Türkiye Kuş Hareketliliği Haritaları Raporu nda yer verilen Türkiye Kuşları Hassaslık Haritasına göre DURUMU GÖZ ÖNÜNDE TUTULUR.

41 Almanya da verici takılan 7 Akleylek bireyinin 2010, 2011 ve 2012 yıllarına ait üç yıllık göç verileri (

42 Bulgaristan da halkalanan şah kartalın göç yolu- Gradev, 2011)

43 Macaristan da halkalanan şah kartalın göç rotası(türkiye deki Kuş Haraketliliği Haritaları, 2012)

44 Finlandiya da aynı bölgede halkalanan arı şahinlerinin sonbahar göç rotası (Türkiye deki Kuş Haraketliliği Haritaları, 2012)

45 Romanya da halkalanan beş küçük orman kartalının göç rotası (Türkiye deki Kuş Haraketliliği Haritaları, 2012)

46 Ukrayna da halkalanan Tarchankut isimli ulu doğanın göç rotası (Türkiye deki Kuş Haraketliliği Haritaları, 2012)

47 Ukrayna da halkalanan Aleksandra isimli ulu doğanın göç rotası(türkiye deki Kuş Haraketliliği Haritaları, 2013)

48 KUŞ GÖÇ YOLLARI VE RES URULMASI PLANLANAN SAHALAR

49 KUŞ GÖÇ YOLLARI VE RES URULMASI PLANLANAN SAHALAR

50 ETKĠLERĠN SINIFLANDIRILMASI 1. Habitat Yok Oluşu ve Kaybı Bu konuda bahsedilen durum rüzgâr santralinin kurulması için kuşların yaşam alanlarının yani habitatlarının yok edilmesidir. Bu kayıp inşa edilen santralin büyüklüğüne göre değişmektedir. Kayıpların temel nedeni vejetasyon kaybıdır.

51 Pearce-Higgins ve ark 2009 a göre araştırma bölgesindeki 12 yırtıcı kuş türünden 7 sinin türbinlerin etrafında 500 metre yarı çaplı bir alanda görülme sıklıkları %15 ile 53 arasında düşmüştür.

52

53

54

55

56 2. Bariyer Etkisi Bariyer etkisi daha sık göçmen kuşlarda gözlenmektedir. Burada bariyer etkisinden kasıt kuşun göç yolunu yani uçuş yolunu değiştirmesidir. Danimarka da Nisted adlı rüzgâr enerji santralinden elde edilen verilere göre kuşların inşaat sonrasında -işletme sırasında- göç rotalarını, inşaat öncesine göre değiştirdikleri gözlenmiştir.

57 Bariyer etkisi, göçmen kuşların, göç sırasında harcadıkları toplam enerjiyi artırması ve üreme alanlarına gidişi geciktirmesi açısından önemlidir.

58 Kuş türlerinin uçuş stratejilerine bağlı olarak bazıları birkaç kilometre öteden yön değiştirirken, bazıları da yakın mesafeden yönlerini değiştirmektedir.

59 3. Rahatsızlık Rahatsızlığı, türün inşaat sırasında ya da sonrasında santral bölgesinden uzaklaşması olarak ele alabiliriz. Bu yüzden de bu tür veya türler, beslenme ve yuvalama alanlarını kaybedebilmektedirler. Örneğin; Yakın gelecekte 40 metreden daha sığ sulak alanlarda da türbinler kurulmaya başlandığında birçok su kuşu ya tehlikeye girecek -çarpışma riski- ya da yerinden olacaktır.

60 Pearce-Higgins ve ark 2009 Ġngiltereden yapılan çalışma sonucunda ortaya çıkan veriler türbin sahasındaki türlerde (özellikle yırtıcılar başta olmak üzere) büyük oranda azalma olduğunu ortaya koymaktadır.

61 4. Çarpışma Yırtıcılar üzerine yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlara göre kuş-türbin çarpışmalarının olasılığı ve miktarı bölgedeki kuş popülasyonundan bağımsız olarak türe, türbin yüksekliğine, rakıma ve diğer topografik faktörlere bağlıdır. Özellikle akbabalar, kendilerini yükseltecek yeterli hava akımı olmadığı zamanlarda, yüksek türbinlerle daha fazla çarpışmaktadırlar. Kızıl akbabaların yaşadığı bölgelerde inşa edilecek yeni rüzgâr türbinlerinin hafif eğimli yükseltilerin tepelerine yapılmaması gerekmektedir.

62

63 Almanya da Simonsberger Koog RES te ölü bulunan bir ördek ve gümüşi martı

64 Almanya da Friedrich Wilhelm Lübke Koog RES te ölü bulunan Keten Kuşu ve bir düdükçün

65 Almanya da Breklumer Koog da ölü bulunan martılar

66 Almanya da Breklumer Koog da ölü bulunan kaşıkgaga ördeği ve bir kanat

67 Pek çok çalışmadan elde edilmiş olan listeler bize kuş türlerinin çok farklı oranlarda etkilenebileceğini göstermektedir.

68 Süzülerek uçan büyük kuşların diğerlerine oranla daha çok etkilendikleri görülür. Yüksekten göç eden, RES bölgelerini kullanmayan kuşlar en düşük seviyede etkilenmektedirler. Türbin seviyesinde uçan su kuşları ve ötücü türleri sınıflarındaki diğer kuşlara göre daha fazla etkilenmektedirler.

69 ETKĠLERĠN ÖNÜNE GEÇMEK ĠÇĠN ÖNERĠLER

70 1. Önemli üreme alanlarına ve hassas koruma alanlarına dikkat edilmesi 2. Gerekli görülmesi durumunda inşaat öncesinden başlayarak işletim sırasında belirlenen bir süre boyunca izleme çalışmalarının yapılması, 3. Türbinleri, mümkün oldukça uçuş yollarına paralel olacak şekilde inşa edilmesi ve türbin gruplarının arasında uçuş yollarına destek olacak koridorların olması,

71 4. Türbin kanatlarının görünebilirliğini artırmak. Araştırmalar göstermektedir ki yüksek kontrastlı renklendirme ve UV boyama yöntemleri, çarpma oranlarını düşürmektedir. 5. Elektrik iletim kablolarını mümkün olan yerlerde yeraltına taşımak ya da yüksekten giden kabloların görünebilirliğini artırmak, 6. İnşaat süreçlerini hassas zaman aralıklarından kaçınacak şekilde düzenlemek,

72 3.RAPORLAMA ÇALIŞMASI Ekosistem ve Ornitolojik Değerlendirme Raporu, gerek büro gerekse arazide toplanan verilerin değerlendirilmesi sonucunda daha önce verilmiş olan dispozisyona göre hazırlanır.

73 Peyzaj Onarım Planı RES projeleri genel olarak rüzgar potansiyelinin bulunduğu üç zonda planlanmaktadır. 1. Deniz seviyesine yakın alt zonlarda (Frigana, maki, bozuk orman ve tarım alanları) 2. Orta zonlarda (maki, step, orman ve kısmen tarım alanları) 3. Üst zonlarda (Alpin zon)

74 PEYZAJ ONARIM PLANI ĠÇĠN ARAZĠ ÇALIŞMALARI YAPAN YRD. DOÇ. DR. AHMET BENLĠAY

75 SOMA RES PROJESĠ KAPASĠTE ARTTIRIMI KAPSAMINDA KURULACAK TÜRBĠNLERĠN GÖRÜNÜRLÜĞÜ

76

77 2.Gürültü Modellemesi Hazırlanan Ekosistem ve Ornitoloji Raporları içerisinde kurulacak türbinlerin çıkardığı gürültünün çevrede yaşayan insanlar yanında diğer canlılar açısından da etkilenme durumlarının modellenmesi istenmektedir. Proje sahasında kurulacak tesislerin çıkaracağı gürültünün diğer canlılar açısından değerlendirilebilmesine yönelik ülkemizde yapılmış her hangi bir bilimsel çalışma bulunmamaktadır. Bu açıdan bu modellemenin yapılmasında, proje sahası ve yakın çevresinde yaşayan yüzlerce canlı türünün hepsinin ayrı ayrı değerlendirilmesinin yapılması gerekmektedir. Oysa Proje sahasının yakın çevresinde yaban hayatı geliştirme, koruma ve üretme sahaları var ise, bu alanlarda yaşayan hedef türün proje faaliyetlerinden oluşacak gürültüden etkilenme durumlarının ortaya konularak gerekli önemlerin alınmasına yönelik tedbirlerin tespit edilmesi yerinde olacaktır.

78 GÜRÜLTÜ MODELLEME HARĠTASI

79 ĠZLEME (MONĠTORĠNG) ÇALIŞMASI 1. Ġşletim öncesi, 2. inşaat sırası ve sonrası dönemi kapsayacak şekilde en az iki sene yapılarak, bu süre sonunda gerçekleşen değişimleri ortaya koyar nitelikte olmalıdır. Söz konusu izleme çalışmasının mutlaka içermesi gereken belirli veriler mevcuttur.

80 Bunlar; Bölgeyi kullanan kuş türleri ve tehlike kategorileri Bölgede saptanan kuş türlerinin bölgeyi ne amaçla kullandıkları Bölgedeki göçer türlerle bölgeyi uzun süreli kullanan türlerin ayrımının yapılması Bölgede saptanan türlerin türbinlere göre uçuş yüksekliklerinin, türbinlere olan uzaklıklarının ve uçuş koridorları Bölgedeki termal hava akımlarının, iklimsel verilerin ve kuş türlerine ilişkin toplanma bölgeleri Bölgeyi kullanan kuş türlerinin göç takvimleri ve populasyonları Bölgedeki diğer türbinler ile beraber kümülatif etkileri gibi noktalar ortaya konmalıdır.

81 Alanda yapılacak 6 aylık Ornitolojik gözlemler; Ġlkbahar göç döneminde (Mart-nisan) Sonbahar göç döneminde (Eylül-ekim) en az 20 gün ve diğer aylarda ise 3 er günlük arazi çalışmaları yapılacak şekilde planlanmaktadır. Gözlemler sabah de başlar ve akşam saat ye kadar devam etmektedir. Bu süre göç döneminde gerçekleşecek geçişler sırasında artırılabilmektedir. Göç döneminde alanı kullanan kuşların hangi rotaları kullandığı ve sahadaki türbinlerin ne kadar yakınından veya üzerinden geçtiği bu şekilde belirlenmiş olmaktadır. Gözlemler sırasında yöre halkı ve avcılarla görüşmeler yapılarak da bölgenin kuş türleri hakkında bilgiler elde edilmektedir.

82 EPDK listesinde yer alan 256 RES projesinin yaklaşık %30 unun (84 proje) Ekosistem Değerlendirme Raporu ekibimiz tarafından hazırlanmıştır. Dolayısıyla RES kurulması planlanan bölgelerin büyük çoğunluğunun biyolojik ve ekolojik kaynak değerleri ile yaban hayatını oluşturan türlerin özellikle de göçmen kuşların göç hareketleri hakkında gerekli veriler bulunmaktadır. Bu konuda raporu hazırlanacak bölgelerde daha önce yapılmış çalışmalardan da faydalanılması, ORNĠTOLOJĠK- EKOLOJĠK DEĞERLENDĠRME VE ĠZLEME RAPORLARININ bir an önce neticelendirilmesini kolaylaştırmaktadır.