Birinci Bölüm. İşletme Finansmanına Giriş

Transkript

1 Birinci Bölüm İşletme Finansmanına Giriş

2 İş hayatında iyi bir finansman bilgisine gereksinim vardır. Mali müşavir, finansal yönetici olmak istiyorsanız bilgisayarlı muhasebeyi, Türk vergi sistemini ve finansal yönetimi iyi bilmek gerekiyor. İşleri yürütebilmek için hangi tip şirket kuracağınızı Ne kadarlık özsermaye ve yabancı sermayeye ihtiyaç duyacağınızı Bunları nerelerden yada kimlerden sağlayacağınızı, yani finansman kaynaklarınızın neler olacağı Şirketin amacının ne olacağı Eldeki fonları şirketin aktiflerine nasıl paylaştırılacağı Şirkette yapacağınız yatırımların neler olacağı İşletme sermayesini nasıl yöneteceğinizi Satış ve stok politikalarınızın nasıl olacağı Sabit sermaye yatırımlarının neler olacağı Bunları nasıl değerlendireceğinizi

3 Kısa ve uzun vadeli borç kaynaklarınızın neler olacağı Özsermayenin durumunun ne olacağı Kurduğunuz yada çalıştığınız şirket anonim şirketse halka açılıp açılmayacağı Temettü dağıtım politikanızın nasıl olacağı Fon kaynağı olarak finansal kiralama (leasing), risk sermayesi vb. tekniklerimi kullanacaksınız Borçların yönetimi için swap, opsiyon, gelecek sözleşmeleri (forward, futures) gibi tekniklerimi kullanacaksınız Şirketinizi büyütmek için başka bir şirketimi satın alacaksınız, ortak mı olacaksınız, bu durumda şirketler topluluğu mu yada holding haline mi geleceksiniz Şirketin devamlı büyümesi için bir finansal anlamda neler yapacaksınız Şirketin karşılaşacağı finansal riskleri nasıl belirleyeceksiniz ve bu riskleri nasıl yöneteceksiniz

4 FİNANS NEDİR? Finans ı tanımlamak zordur, bu terimin birçok tarafı vardır, bu da açık ve net bir tanım elde etmeyi zorlaştırır. Bu bölümdeki tartışma, size finans çalışanlarının ne yaptıkları ve siz mezun olduktan sonra finans alanında çalışmaya başlarsanız neler yapabileceğiniz hakkında bilgi verir.

5 FİNANS NEDİR? Finans, Ekonomi ve Muhasebe Bugün bildiğimiz anlamıyla finans; ekonomi ve muhasebeden doğmuştur. Ekonomistler, bir varlık değerinin o varlığın ilerde sağlayacağı nakit akışına bağlı olduğu kavramını geliştirmişlerdir ve muhasebeciler bu nakit akışlarının muhtemel boyutlarıyla ilgili bilgi vermişlerdir.

6 FİNANSMAN NEDİR? Finans denince; kişilerin kurumların ve firmaların faydalanabilecekleri para, fon ve sermayeyi anlarız. Finansman; para ve sermayenin tedariki anlamında kullanılır. Finansal yönetim; ihtiyaç duyulan fonların uygun şartlarda tedarikini ve bunların yatırım veya finansman kararlarında etkin yönetilmesi faaliyetlerini kapsar. Finansal Yönetici; firmada finansal işleri yürüten yatırım ve finansman kararlarından doğrudan sorumlu olan kişidir.

7 Finansal Yönetim FİNANSMAN Finansal pazarlar ile finansal aracılar Yatırımlar

8 İşletme Finansı İşletme Finansı, Finansal Yönetim olarak da adlandırılır. Ne tür ve hangi fiyata mülk edinileceği, bunları almak için gereken sermayenin nasıl biriktirileceği, bunların değerini en yüksek seviyeye getirmek için firmanın nasıl yönetileceği ile ilgili kararlara odaklanır.

9 FİNANSAL YÖNETİM İLE İLGİLİ ÖNEMLİ 10 KURAL 1. Risk- Getiri dengesi: Ek getiri olmaksızın ek risk almayız. 2. Paranın bir zaman değeri vardır: Bugünkü bir dolar gelecekte elde edilecek bir dolardan daha değerlidir. 3. Kâr değil nakit önemlidir yani kraldır. 4. Ek nakit akımları değeri değiştirir. 5. Rekabetçi pazarların sıkıntısı: Olağanüstü kârlı projeleri bulmak zordur. 6. Etkin sermaye pazarları: Pazarlar hızlı çalışırlar ve fiyatlar gerçek fiyatlardır. 7. Acente problemi: Çalışanlar en iyi şekilde tatmin edilmeden ortaklar için çalışmazlar. 8. Vergiler firma kararlarını etkiler. 9. Bütün riskler eşit değildir: Bazı riskler azaltılabilir bazıları azaltılamaz. 10. Etik davranışlar doğrudur, etik açmazlarsa finansın her yerinde bulunur.

10 Finansal Hizmetler: finansmanın amacı kişilere, firmalara ve kurumlara finansal hizmetler sunmaktır. Bu nedenle finansal hizmetler; finansmanla ilgili bilgiler, öneriler ve ürünleri kapsar. Bu hizmetler firmanın finansal planlaması, aktif ve pasif oluşumu, müşterilere kredi açılması ve tahsilat politikası, stok politikası, yatırım politikası, finansal risk, sermaye piyasası ilişkileri, borç ve öz sermaye yönetimi vb. birçok konuyu kapsar. - Finansal analizci: finansal plan ve bütçe, finansal tablo hazırlar. Bunların analizini yapar. Muhasebe birimi ile yakın ilişki içerisinde çalışır. - Yatırım analizcisi ve yöneticisi: sabit aktiflere yapılacak yatırımları planlar. Bunları değerler. Yapılabilir olanını seçer. Kabul edileni yönetir. - Nakit yöneticisi: Firmanın nakit yönetimini (tahsilat ve ödemeleri) gerçekleştirir. - Kredi analizcisi ve yöneticisi: Firmanın ihtiyaç duyduğu kredileri sağlar, sermaye piyasası ile ilgili işlemleri yürütür. - Fon yöneticisi: Sermaye piyasasında yatırım fonlarını veya emeklilik fonlarını yürütür.

11 Neden finansal yönetimi öğreniyoruz? Çünkü birçok firma kararının sonuçlarını finansal terimlerle ölçer Finansal yönetici firmanın yönetilmesinde anahtar rolü oynar Firmalarda muhasebe, yönetim, pazarlama, işletme ve iletişim sistemlerinde çalışan diğer personelinde temel finansman bilgisine sahip olması gerekir. Kişisel finansal kaynaklarımızın yönetimi ve zenginliğinin artması İş dünyasındaki Bütün firma ve kurumlarda finansal hizmetlerin yürütülmesi Finansmanı meslek olarak seçip, özel sektörde ve kamu sektöründe çalışması, başarılı olması Finansal danışman olması Finansal sahada kendi kişiliğinizi geliştirmeniz ve aranan eleman olmanız

12 İşletmelerin Amacı Finansal yönetimde firmada karar safhası; firmanın belirli, anlaşılabilir bir amacının olmasını gerektirir. Amaç belli olmadan karar alınamaz. Finansal yönetici firmanın amaçlarını gerçekleştirmekle yükümlüdür. Firmanın amacı; ortakların refah seviyelerini (servetlerini) maksimize etmektir. Ortakların refah seviyelerinin maksimizasyonu, ortakların firmadaki paylarının değerinin belirli bir süre içerisinde maksimum seviyede artmasıdır ve kârın maksimizasyonundan farklı bir olgudur. Kârın maksimizasyonu refahın maksimizasyonuna giden bir yoldur.

13 İşletmelerin Hukuki Yapıları Finansal kararlarla şirketlerin hukuki yapıları arasında yakın ilişki vardır. Bireysel İşletmeler Ortaklıklar - Adi Şirket - Kollektif Şirket - Komandit Şirket - Limited Şirket - Anonim Şirket - Kooperatif Şirket

14 Tek Şahıs İşletmeleri İŞLETME ÖRGÜTLERİNDE BİÇİM ALTERNATİFLERİ Şirketler Ortaklıklar

15 Bireysel İşletmeler (Tek kişi işletmeleri) Bu işletmeler Borçlar Kanuna göre kurulur Kurulması kolaydır. İşletme sahibi işletmenin borçlarına karşı bütün mal varlığı ile sorumludur. İşletmenin tüzel kişiliği yoktur.

16 Ortaklıklar (şirketler) Ortaklıklar şahıs ve sermaye ortaklığı olarak ikiye ayrılır. Şahıs ortaklıkları: adi şirket, kollektif şirket ve adi komandit şirket Sermaye ortaklıkları: Sermayesi paylara bölünmüş Komandit Şirket (hisseli komandit Şirket), Limited Şirket, Anonim Şirket ve Kooperatif Şirket İşletmelerin tabi oldukları kanunlar: Borçlar kanununa tabi olan işletmeler: Bireysel işletmeler ve adi şirketler Ticaret kanununa tabi olan işletmeler: Kollektif, adi komandit, hisseli komandit limited, anonim şirketler. Kooperatif kanununa tabi olan işletmeler: Kooperatif şirketler

17 Adi Şirket Ortaklar sermaye olarak varlıklarını ve emeklerini şirkete koyabilirler. Ortaklar, şirketin borçları sebebiyle bütün mal varlıkları ile müteselsil (zincirleme) olarak sorumludurlar. Şirketin ortakları gelirleri sebebiyle her biri gelir vergisine tabidir.

18 Kollektif Şirket Kollektif Şirket; Ticaret Kanunu ile düzenlenen, ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletme üzere birden fazla gerçek kişi tarafından kurulan ve şirket borçlarına karşı hiçbir ortağın sorumluluğu sınırlandırılmayan yani müteselsilen borçlu olunan ortaklık türüdür. Kollektif şirket Ticaret Kanunu na tabidir ve bir ticaret unvanı altında kurulur Kollektif şirket kuruluş sözleşmesini düzenlemek, ticaret siciline kaydolmak ve işe başlamak için izin alınmak zorundadır. Şirkete nakit, mal ve ticari haklar ile el emeği sermaye olarak konulabilir. Şirket ortakları gelirleri sebebiyle gelir vergisine tabidiler. Ortaklar, sınırsız sorumlu ortaktırlar ve şirket borçları sebebiyle bütün mal varlıklarıyla müteselsilen sorumludurlar.

19 Komandit Şirket Komandit Şirket; Ticaret Kanunu ile düzenlenen, ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletme üzere birden fazla gerçek kişi tarafından kurulan ve ortaklarından bir kısmının şirket borçlarına karşı sorumluluğu sınırlandırılmamış (komandite), bir kısmının sınırlandırılmış (komanditer) olduğu ortaklık türüdür. Komandit şirket ikiye ayrılır: - Adi Komandit Şirket -Sermayesi paylara bölünmüş (hisseli) komandit şirket Hisseli komandit şirket sermaye şirketidir. Hisse senedi ihraç edemezler. Fakat şirket kurumlar vergisine tabi olur. Komandite ortağın kar payı kurumlar vergisi matrahından düşülür, ticari gelir olarak beyan edilir. Adi ve hisseli komandit şirket arasında en önemli fark adi komandit şirketin ortakları, kollektif şirketin ortaklarında olduğu gibi, gelirleri sebebiyle gelir vergisine tabi olurlarken, hisseli komandit şirkette komanditer ortakların gelirleri kurumlar vergisine tabidir. Adi ve hisseli komandit şirket arasında en önemli fark adi komandit şirket ortakları, kollektif şirketin ortaklarında olduğu gibi, gelirleri sebebiyle gelir vergisine tabi olurlarken, hisseli komandit şirkette komanditer ortakların gelirleri kurumlar vergisine tabidir. Komandite ortağın kar payı menkul sermaye iradı kabul edilir ve gelir vergisi kanununa tabidir. Şirketin yönetimi ve temsili komandite ortaklara aittir. Komanditer ortaklar el emeklerini sermaye olarak şirkete koyamazlar.

20 Limited Şirket Limited şirket Ticaret Kanunu na tabi olarak kurulur. Asgari 1 kişi ile gerçek ve tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur ve şirket borçlarına karşı ortakların sorumluluğu koymuş oldukları veya koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır. Limited şirket en az bir ve en çok elli kişi arasında kurulur, sermayesi en az 10,000 lira olmalıdır, Şirket sözleşmesinin hazırlanması, ön görülen sermayenin şirket ortaklarınca yerine getirilmesi ve ticaret siciline kaydolması şarttır. Şirket tüzel kişiliğinin ticaret siciline kayıt olmakla kazanır, Şirkete konulan, ortakların sermaye payları için hisse senedi çıkarılıp kendilerine verilmez, sadece sözleşmede belirtilir. Ortakların payları sözleşmede belirtilir ve pay defterinde takip edilir, Ortakların şirket borçlarından dolayı sorumluluğu, koymuş oldukları sermaye ile sınırlıdır. Şirket, gelirleri sebebiyle kurumlar vergisine tabidir ve yedek akçeler ve diğer konularda anonim şirketlerin hükümleri tatbik olunur,

21 Anonim Şirket Anonim şirketler; bir unvana sahip olup, esas sermayesi muayyen ve paylara bölünmüş ve borçlarından dolayı sadece mamelekiyle (mal varlığı ile) sorumlu olan bir sermaye şirketidir. Şirketin esas sermayesi en az 50,000 liradır ve paylara (hisse senetlerine) bölünmüştür. Anonim şirketi en az 1 kişi kurabilir. Ortakların sorumluluğu şirkete koydukları sermaye payı ile sınırlıdır, Şirketin kuruluşu için sözleşmesinin hazırlanması, gerekli yasal izinlerin alınması ve bunun tescili ile Ticaret Sicili Gazetesi nde ilanı gerekir. Anonim şirketler normal (adi) pay (hisse) senetlerine ilaveten imtiyazlı, oydan yoksun ve intifa vb. tip pay senetleri ile tahvil ve bonolar da ihraç edebilirler. Sermayenin pay senetleriyle temsil edilmesi sebebiyle, şirket halka açıldığında, bu senetler birincil ve ikincil sermaye pazarlarında alınıp satılırlar ve kolayca el değiştirirler. Anonim şirketler ani veya tedrici şekilde kurulurlar. Ani kuruluşta şirket sermayesinin tamamı kurucular tarafından taahhüt edilir. Tedrici kuruluşta kurucu ortaklar sermayenin bir kısmını taahhüt ederken kalanı için halka müracaat ederler. Anonim şirketler kapalı veya halka açık olabilirler. Kapalı anonim şirketlerde ortak sayısı belirlidir ve hisse senetlerinin bir kısmı kurucuların elinde bulunurken kalanı yatırımcılar arasında dağılmıştır. Sermaye Piyasası Kanununa göre bir anonim şirket halka açık olarak kurulabileceği gibi, halka kapalı bir anonim şirket kendisini halka açabilir veya ortak sayısı 250 ve yukarı hale gelirse halka açılmış sayılır. Halka açılan anonim şirket SPK (Sermaye Piyasası Kurulu na) tabi olmakta ve Kurulun denetimine girmektedir. Anonim şirket halka açıldığı zaman esas sermayenin yanında kayıtlı sermaye sistemine de geçebilir. Anonim şirketler küçük sermayelerin birleşerek büyük güç oluşturduğu organizasyonlardır. Şirketteki sorumluluğun her ortağın payı ile sınırlı olması bu şirketleri cazip hale getirmiştir. Yatırımcılar yüzlerce anonim şirketin hisse senedine yatırım yapabilirler ve istedikleri anda bunları pazarda başka yatırımcılara satabilirler, Anonim şirketler kurumlar vergisine tabidir.

22 Holding Şirket Amacı başka şirketlerin sermayesine iştirak olan anonim şirketlere holding denir. Holdinglerin amacı az bir sermaye ile sektörde büyük bir faaliyet alanını yani büyük bir sermayeyi kontrol altında bulundurmak ve gelir elde etmektir.

23 Kooperatif Şirket Belirli bir amacı gerçekleştirmek için kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif şirket denir. Kooperatifler de sermaye şirketidir. Kooperatif şirketlerinin amacı ortaklar arasındaki belirli bir amacın gerçekleştirilmesidir. Amaç daire edinme, ucuz tüketim, kredi sağlama, sulama, güzelleştirme vb. olabilir. Ortaklar amaç gerçekleşinceye kadar her dönem için belirli bir aidat yani ortaklık payı öderler. Kooperatifin kurulması ve gerekli düzenlemeler bir sözleşme ile yapılır ve bu sözleşme ilan ve tescil edilir. Kooperatif, üyeleri dışında ticari bir faaliyeti yürütüyorsa elde ettiği gelirler sebebiyle kurumlar vergisine tabidir. Ortakların kendi aralarında yaptıkları alışverişten sağlanan karlar risturn adı altında tekrar ortaklara geri ödenir.

24 Finansal yöneticinin firmadaki görevleri Finansal yönetici öncelikle firmanın geleceğini planlar: - Firma gerekli fonları nereden bulacak? - Şirketin optimal sermaye yapısı ve optimal aktif yapısı nasıl olacaktır? - Sermaye maliyetini nasıl minimize edecek? - Gelir-risk dengesini nasıl kuracak? - Temettü dağıtım politikası ne olacak? - Büyüme oranı ne olacaktır? Finansal yönetici firmanın kısa, orta ve uzun vadeli ne tür yatırımlar yapacağını planlar ve bu konuda kararlar alır: - Sözkonusu yatırım alternatiflerini değerlemesini yapar, optimal olanının seçilmesini sağlar, gerekli fonu bulur ve yatırımın yürütülmesini takip eder. - Hangi sabit aktiflerin alınacağı, hangisinin tamir bakıma gideceği, hangi yatırımların genişletileceği (tevsi), bu yatırımlarla ilgili olarak cari aktiflerde meydana gelecek artış miktarına karar verilmesinde katkı sağlar. - Yıl başlamadan önce işletme bütçesini hazırlar ve sonra da bunun bir yıl için uygulanmasına yardım eder. - İşletmenin finansal tablolarının analizini yapar, geçmiş yıllar, sektör ortalamaları ve rakiplerin finansal tabloları ile karşılaştırır. Bir yıllık faaliyetin etkin yürütülüp yürütülmediğinin ve eğer aksaklıklar varsa gelecek yıl ne gibi tedbirlerin alınması gerektiğine finansal yönetici karar verir. - Firmada genel müdür yardımcısı olarak görev yapabilir

25 Bir Örgütte Finans

26 Yönetim Kurulu Başkan Genel Müdür Genel Müdür Yardımcısı Personel ve Pazarlama Genel Müdür Yardımcısı Muhasebe - Finansman Genel Müdür Yardımcısı Üretim Ve Mühendislik Krediler Müdürü Muhasebe Müdürü Bütçe Müdürü Finansman Müdürü Yatırımlar Müdürü

27 Etik değerler (İş Ahlakı) ve finansal yönetim Enron skandalının ve yakın zamanda yaşanmış olan diğer skandalların sonucunda, iş ahlakını geliştirmeye yönelik olarak önemli girişimler olmuştur. Ahlak, kişilerin uymak zorunda oldukları doğru davranış biçimleri olarak tanımlanmıştır. İş ahlakı, bir şirketin çalışanlarına, müşterilerine, topluma ve hisse sahiplerine karşı sergilemesi gereken tavır ve tutum olarak düşünülebilir.

28 İŞ AHLAKI a Şirketler Neler Yapıyor? Günümüzde çoğu uluslararası firma, etik davranışlarla ilgili iç mevzuat oluşturup, konuyu gündemde tutmaya ve firma içinde yaygınlaşmasına çalışıyor. Bu şirketler, ayrıca çalışanlarının farklı durumlarda uygun davranışları anlamalarını emniyete almak adına eğitim programları yürütmektedir. Menfaat ve etik kuralları içeren çatışmalar çıktığında etik kaygılar, kimi zaman oldukça açık bir şekilde önemli olur ve ağır basar.

29 İŞ AHLAKI b Etik Olmayan Davranışların Sonuçları Geçen yıllar içinde iş ahlakındaki düşüşler, özellikle ABD de çok büyük şirketlerin iflas etmesine neden olmuştur. Enron ve WorldCom çöküşleri ve Dünya çapında faaliyet gösteren Bağımsız Denetim şirketi Arthur Andersen etik olmayan davranışlar göstererek, etik kurallara uymamanın bir firmanın hızlı düşüşüne nasıl sebebiyet verdiğini çarpıcı biçimde göstermiştir. Bu üç olayda da üst yöneticiler, muhasebe hesaplarında yapmış oldukları hile ile kârları olduğundan fazla göstererek primlerini artırmaya çalışmakla suçlanmışlardır

30 İŞ AHLAKI Üst düzey yöneticiler, iş akitlerinde kendilerine sunulan pay senetleri, performans primleri ve alacakları ikramiyeleri artırmak için, şirket satışlarını olduğundan fazla göstermek, zarar eden ürünleri gizlemek, çevreyi korumak için ihtiyaç duyulan pahalı önlemleri almamak ve bu sayılan amaçlar için muhasebe defterlerinde hile yapmak gibi etik olmayan davranışlara yönelirler.

31 İŞ AHLAKI Çalışanlar, yasa dışı uygulamalar nedeni ile patronlarına itiraz edemeyip, konuşmazlar ise Psikolojik sorunlar yaşayabilir ve bu işlerinde başarısız olmalarına yol açtığı gibi şirketlerinin çöküşüne, beraberinde iş ve birikim kaybına neden olabilirler.

32 Finansman ve ilişkili disiplinler Finansal yönetim; işletme yönetimi sahasında kendi başına ve diğer ilimlerden bağımsız olan bir bilim dalı değildir. Bir kısım bilim dallarıyla çok yakından ilişkilidir. Bu bilim dallarının en önemlilerinden birisi muhasebe ve diğeri ekonomidir. Bu iki temel sahaya ilaveten pazarlama, üretim yönetimi ve sayısal yöntemler anabilim dalları da vardır.

33 Muhasebe FİNANSAL YÖNETİM VE DİĞER BİLİM DALLARI Pazarlama, Üretim Yönetimi ve Sayısal Yöntemler Ekonomi