İ ç i n d e k i l e r

Transkript

1 A9

2 İ ç i n d e k i l e r Barter Sisteminin Muhasebe Uygulamaları Açısından İncelenmesi Prof.Dr.Durmuş ACAR Yrd.Doç.Dr.Ömer TEKŞEN 1-18 Türkiye nin Döviz Kurunun Belirlenmesinde Monetarist Yaklaşım Doç.Dr.M.Vedat PAZARLIOĞLU Selçuk GÜLOĞLU Popüler Kültür Bağlamında Müzik Yarışması ve Magazin Programlarının Üniversite Gençliği Üzerindeki Etkileri (SDÜ Örneği) Doç.Dr.Kamil KAYA Uzm.Hatice BAYSAL Okt.Esra Vona KURT Şirket Derecelendirilmesinde Faktör Analizi Kullanımı ve Sektörlere Yönelik Bir Uygulama Yrd.Doç.Dr.Ali Cüneyt ÇETİN Kurumsal İtibar ve Yönetsel Etik İlişkisinin Analizine Yönelik Bir Değerlendirme Yrd.Doç.Dr.HALİL SAYLI Arş.Gör.ÖZLEM YAŞAR UĞURLU 75-96

3 Erzurum da Devlet ve Özel Hastanelerde Çalışan Sağlık Personelinin İşlem Adaleti, İş Tatmini ve Duygusal Bağlılık Durumlarının İncelenmesi Yrd.Doç.Dr.Hasan TUTAR Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre İnternet Sitesi Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi Yrd.Doç.Dr.Hayrettin USUL Arş.Gör.Ozan ÖZDEMİR Kobilerde Entelektüel Sermayenin İşletme Performansına Etkisi Yrd.Doç. Dr. İsa İPÇİOĞLU Isparta İli Afet (Kriz) Yönetim Yapılanması Üzerine Bir Çalışma Yrd.Doç.Dr.Mehmet AKTEL Nedret ÇAĞLAR Gelişme Yönelimli Kurum Kültürü İle Yöneticinin Yönetsel Tutumları Arasındaki İlişkisellik: 100 Büyük Sanayi Kuruluşunda Bir Araştırma Yrd.Doç.Dr.Murat KAYALAR Öğr.Gör.Dr.N.Metin ÖZMUTAF Mermer İhracatçısı İşletmelerin Mevcut Durumlarına İlişkin Bir Araştırma Yrd.Doç.Dr.Mustafa Zihni TUNCA Yrd.Doç.Dr.Levent AYTEMİZ Öğr.Gör.Oğuzhan ÖZALTIN Arş.Gör.Gamze GÖÇMEN

4 Belediye Personelinin Hizmet İçi Eğitim Sorunu: Bir Araştırma ve Model Önerisi Yrd.Doç.Dr.Nilüfer NEGİZ Önemli Bir Finansman Kaynağı Olarak Kredi Kartları: Kredi Kartlarının Kart Sahiplerinin Harcamaları Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Burdur İlinde Bir Araştırma Yrd.Doç.Dr.Osman TUĞAY Öğr.Gör.Nermin BAŞGÜL Türkiye de Gelir ve Kurumlar Vergisi Oranlarında İndirimin Vergi Gelirleri Üzerine Etkileri Yrd.Doç.Dr.Ramazan ARMAĞAN Örgüt Kültürünün Örgüt İçi Bireysel Becerilerin Kullanımına Etkisi Üzerine Bir Araştırma Yrd.Doç.Dr.Yavuz DEMİREL Yrd.Doç.Dr.Himmet KARADAL Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nde Dernek Özgürlüğü Yrd.Doç.Dr.Yüksel METİN Gamze ASLAN Yönetişim Tartışmalarına Katkı: Avrupa Birliği İçin Yönetişim Ne Anlama Geliyor? Yrd.Doç.Dr.Murat OKÇU

5 Stratejik Planlamaya Dayalı Performans Esaslı Bütçeleme Sisteminin Etkinliğinin Belirleyicileri: Türkiye deki Kamu Kurumlarının Analizi Dr.Mehmet AKSARAYLI Yrd.Doç.Dr.Haluk EGELİ Prof.Dr.Kâmil TÜĞEN Prof.Dr.H. Ahmet AKDENİZ Arş.Gör.Ahmet ÖZEN Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve TTK Tasarısı Açısından Haksız Rekabet Hükümlerine Bir Bakış Arş.Gör.Burcu MANOP Kapitalist Sistemin Sürükleyici Aktörleri: Ekonomik Teoride Girişimciler Arş.Gör.Gökhan ÖZKUL Cumhuriyet Dönemi Ekonomisinde Tarımsal Yapının İncelenmesi( ) Arş.Gör.Hüseyin TOPUZ İş ve Muhasebe Etiği Çeviren: Yrd.Doç.Dr.İsmail BEKÇİ

6 (GLWRU(GLWRU 3URI'UgPHU(52ö/8 (GLWRU<DUGÕPFÕODUÕ6XE(GLWRUV <UG'Ro'U0HYO W.$5$%,d$. <UG'Ro'U0HVXW$/%(1ø <D\ÕQ.RPLV\RQX(GLWRULRO%RDUG 3URI'U%LODO0XUDWg=*h9(1 3URI'U'XUPXú$&$5 3URI'UøEUDKLP*h1*g53URI'UgPHU(52ö/8 3URI'U+ VH\LQ$.<,/',=3URI'U+DVDQø%ø&ø2ö/8 'Ro'U)DUXN785+$1 3URI'UùDEDQ6ø7(0%g/h.%$ù, %X6D\ÕGDNL'DQÕúPDQODU.XUXOX$GYLVRU\%RDUG 3URI'U%HONÕVg=.$5$ $I\RQ.RFDWHSHhQLYHUVLWHVL 3URI'U$\úH.858h=h0 $NGHQL]hQLYHUVLWHVL 3URI'U5ÕGYDQ.$5/8. $QDGROXhQLYHUVLWHVL 3URI'U%LURO1DFL087(5 &HODO%D\DUhQLYHUVLWHVL 3URI'U$OL$.'(0ø5 ddqdnndoh0duwhqlyhuvlwhvl 3URI'U=HUULQ7RSUDN.$5$0$1 'RNX](\O OhQLYHUVLWHVL 3URI'U5HFHS*h1(ù øq Q hqlyhuvlwhvl 3URI'U* OWHNLQ52'23/8.RFDHOLhQLYHUVLWHVL 3URI'U7XUJD\%(5.62< 0DUPDUDhQLYHUVLWHVL 3URI'U1DPÕN.HPDOg=7h5. 0X ODhQLYHUVLWHVL 3URI'U'XUPXú$&$5 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 3URI'U+DVDQø%ø&ø2ö/8 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 3URI'UøEUDKLP*h1*g5 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 3URI'U0HWLQg=.8/ 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 'Ro'U0HVXG.hdh..$/$<.ÕUÕNNDOHhQLYHUVLWHVL 'Ro'U)DUXN785+$1 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 'Ro'UøONHU+ VH\LQd$5,.d, 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 'Ro'U0HWLQ723d82ö/8 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 'Ro'UùHUHI.$/$<&, 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL <UG'Ro'UøVDø3dø2ö/8 %LOHFLNhQLYHUVLWHVL <UG'Ro'U%HNLU*g9'(5( 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL <UG'Ro'U+ VH\LQ.$/(/ø 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL <UG'Ro'U0XUDW.$<$/$5 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL <UG'Ro'U0XVWDID=LKQL781&$ 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL <UG'Ro'U8\VDO.(50$1 6 OH\PDQ'HPLUHOhQLYHUVLWHVL 'HUJL6HNUHWHUL $Uú* U* NKDQg=.8/ 7HNQLN+D]ÕUOÕN %LOøúO5DPD]DQ'$ö.DSDN7DVDUÕPÕ ùheds%$587 %DVNÕ 6'h%DVÕPHYL,VSDUWD

7 6'høNWLVDGLYHøGDUL%LOLPOHU )DN OWHVL'HUJLVL,661 \ÕOGDLNLVD\ÕRODUDN\D\ÕQODQDQ KDNHPOLELUGHUJLGLU 'HUJLGH\D\ÕQODQDQ\D]ÕODUGDNLJ U úohu GHUJLQLQJ U úohulgh LOGLU 7 PVRUXPOXOXN\D]DUÕQDDLWWLU +HUKDNNÕVDNOÕGÕU'HUJLQLQLVPL 2OPDGDQKLoELUúHNLOGHoR DOWÕODPD] <D]DUODUDQDNLWWHOLI FUHWL GHQPH] 7HOLI FUHWLRODUDN\D]ÕQÕQ\D\ÕQODQGÕ Õ GHUJLJ QGHULOLU øohwlúlp+dehuohúph$guhvl 6'høNWLVDGLYHøGDUL%LOLPOHU)DN OWHVL <D\ÕQ.RPLV\RQX )D[ d Q U.DPS V,VSDUWD HPDLOGHUJL#LLEIVGXHGXWU

8 Süleyman Demirel Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Y.2007, C.12, S.3 s ÖNEML B R F NANSMAN KAYNA I OLARAK KRED KARTLARI: KRED KARTLARININ KART SAH PLER N N HARCAMALARI ÜZER NDEK ETK S N BEL RLEMEYE YÖNEL K BURDUR L NDE B R ARA TIRMA CREDIT CARDS AS AN IMPORTANT FINANCIAL SOURCE: A RESEARCH ON DETERMINING THE EFFECTS OF CREDIT CARDS ON THE EXPENSES OF CARD OWNERS IN BURDUR Yrd.Doç.Dr.Osman TU AY Ö r.gör.nermin BA GÜL ÖZET Günümüzde ça da bir ödeme arac olarak kabul görmü olan kredi kartlar paran n yerine geçmi tir. Kredi kartlar sahiplerine nakit para gerektirmeksizin al veri yapma, yapt al veri leri 36 aya kadar varan taksitlerle ödeme ve limitler dahilinde nakit para çekme imkan sa lamaktad r. Bu çal man n amaçlar ; kredi kartlar n n; sahipleri aç s ndan finansal bir kaynak olu turup olu turmad n, kullan m amaçlar n, harcamalar üzerindeki etkisini ve bunlarla kart sahiplerinin; ya, cinsiyet, e itim düzeyleri gibi ba ms z de i kenler aras nda bir ili kinin olup olmad n ölçmektir. ABSTRACT In these days credit cards have been being used instead of Money. These cards allow the owners to buy evertyhing without cash money and also installment-buying even for 36 months. A credit card owner can draw money instantly by the machines of the banks. The aims of this research are to determine if these cards are financial source fort he owners, using aims and effects on the expenses, and also measuring the relationships between owners culture and independent variables such as age, sex and educatins. Kredi Kartlar, Finansman, Halk, Credit Cards, Financing, Populace, MAEÜ Meslek Yüksekokulu MAEÜ Meslek Yüksekokulu

9 TU AY BA GÜL G R Günümüzde bireysel bankac l n en önemli unsurlar ndan olan kredi kartlar, ça da bir ödeme arac olarak tüm toplumlarda yayg n bir biçimde kullan lmaktad r. Neredeyse tüm mal ve hizmet al veri lerinde ödemeler kredi kartlar ile yap lmaktad r. Ekonomi ve ticari hayatta klasik ödeme arac olarak kullan lan evrensel de er ölçüsü parad r. Bütün hukuk sistemleri paran n yerine kullan lmak üzere çe itli ödeme araçlar geli tirmi lerdir. Özellikle çek yak n zamana kadar en ça da ödeme arac olarak kullan lmaktayd. Ancak uygulamada kar la lan bir tak m sorunlar örne in, hesap sahibinin bankada paras olmas gere i gibi bir tak m uygulamalar çek kullan m n istenilen yayg nl k düzeyine ula mas na engel olmu tur (Nokay). Kredi kart kullan m n n artmas nda, son y llarda bankac l k sektöründeki teknolojik alt yap daki h zl geli iminin de önemli pay bulunmaktad r. Bankac l k sektöründe yeni teknolojilerin yayg n kullan m, i lemleri h zland rarak finansal hizmetlerin niteli ini ve kalitesini art rm ve söz konusu hizmetlerden faydalanan tüketicilerin de onlar kolayca elde edip kullanabilmesine olanak tan m t r (Demirda ve Baydemir,1997). Kredi kart kullan m n n yayg nla mas nda bir di er unsur da, bankalar aras nda kredi kart pazarlamas nda ya anan yo un rekabettir. Bankalar kredi kartl mü teri say lar n art rmak amac yla tüketicilere bir tak m avantajlar sa layarak mü terilerini art rma yar na girmi lerdir (Teoman,1996,13-14). Dolay s yla kredi kartlar ba lang çta sadece ticareti kolayla t r rken günümüzde bankac l k ve bireysel para yönetiminin temel ö esi ve ekonomik ya am n ayr lmaz bir parças haline gelmi tir. 2. KRED KARTI TANIMI VE TAR HSEL GEL M Kredi kart ; mülkiyeti kendilerine ait olmak üzere banka ya da finansal kurulu lar n mü terilerine önceden belirlenen limitlerde, anla mal i yerlerinden yurtiçi ve yurtd nda mal ve hizmet sat n alma ile nakit ödeme birimleri veya otomatik ödeme makinelerinden nakit çekmek amac yla verilen kartt r (Y lmaz, 2000,11). Kart sahibi, mal ve hizmet al mlar nda ödemelerini nakit kullanmadan kredi kart ile yapabildi inden ayr ca k sa vadeli nakit kredi ihtiyac n da kar layarak kredi kart ndan çift yönlü fayda sa lamaktad r Dünyada Kredi Kartlar Dünyada kredi kartlar ilk kez ABD de 1894 te Hotel Credit Letter Company nin bir kredi kart ç karmas ile ba lam t r (Ç mat ve De irmenci,2003) y l nda Diners Club üçlü ili kiyi gerektiren, para yerine ödeme arac olan ilk milletleraras kredi kart n ç karm t r. Bunu 1958 y l nda American Express Card ve 1959 y l nda Bank of America taraf ndan ç kar lan ve 1977 y l nda Visa Card ad n alan kredi kart izlemi tir. Amerika n n tüm eyaletlerinde kredi kartlar ç karan çe itli bankalar daha sonra bir araya gelerek MasterCard ç karm lard r. Günümüzde tüm dünyada en yayg n kullan lan uluslararas kredi kartlar Visa, MasterCard, American Express ve Diners Club kartlar d r (Reiso lu,2004,100). 216

10 C.12, S.3 Önemli Bir Finansman Kayna Olarak Kredi Kartlar : 2.2. Türkiye de Kredi Kartlar Türkiye de ilk kredi kart n 1968 de Koç grubuna ba l Setur A.. Diners Club tan yetki alarak ç karm t r. Daha sonraki y llarda Türkiye de kredi kart kullan m her y l devaml art göstermi tir. Türk toplumunda 1990 l y llara kadar temel ödeme arac olarak daha çok nakit para kullan lm t r. Ancak 1990 l y llar n ortalar na do ru kredi kart kullan m yayg nla m ve al veri lerde nakit paran n yerine geçmi tir. Türkiye de y llar aras ndaki kredi kart say lar a a da Tablo 1 de verilmi tir. Tablo 1: Kredi Kart Say s Visa Master Card Di er Toplam Kaynak: www. bkm.com.tr Bankalararas Kart Merkezi (BKM) verilerine göre, 2006 y l nda kredi kart say s ise 32 milyon 433 bin adede ula m t r. Chip&PIN uyumlu kredi kartlar n n say s 2006 y l sonunda 26 milyon 702 bin adede, toplam kredi kartlar içinde chip&pin uyumlu kartlar n oran ise % 82 ye yükselmi tir. Di er taraftan, kredi kart ile yap lan al veri lerin internet kullan m ndaki art a paralel olarak artt görülmü tür (Duranlar,2004,61). Tablo 2: Yerli Kredi Kartlar n n Yurtiçi Ve Yurtd Kullan m ( lem Adedi Ve Tutar ) Dönem lem Adedi lem Tutar (Milyon YTL) Al veri Nakit Nakit Toplam Al veri Çekme Çekme Toplam , , , , , , , , , , , , , , ,87 Kaynak: www. bkm.com.tr Bankalar aras Kart Merkezi verilerine göre, Türkiye de yurtiçinde turistlerin de kullan m dahil olmak üzere kredi kartlar ile yap lan al veri ve nakit avans i lemlerin toplam 2006 y l nda 109 milyar 159 milyon YTL olarak gerçekle mi tir. lem hacmi 2005 y l na göre % 26 artm t r. Ayr ca 2006 y l nda yabanc bankalara ait banka ve kredi kartlar ile yurtiçinde yap lan i lemler ile Türkiye ye 3 milyar 293 milyon dolar döviz girdisi sa lanm t r. Bu dönemde, turistlerin kullan m dahil kredi kartlar ile yurt içinde gerçekle tirilen i lemlerin adedi ise 1 milyar 333 milyon adet olarak gerçekle mi tir (Referans,2007). Tüm dünyada oldu u gibi Türkiye de de kullan m gittikçe yayg nla an ve kredi kart olarak isimlendirilen plastik kartlarda bir kredi 217

11 TU AY BA GÜL 2007 ili kisinin olup olmad tart lm ve kredi ili kisini belirlemek amac yla bir dönem kredili kredi kart ibaresi bile kullan lm t r. Kredi kart n kullanan n vadesinde tüm borcunu ödemesi halinde hiç faiz tahakkuk ettirilmemesi nedeniyle, banka ile kart hamili aras nda bir kredi ili kisinin do mad, ancak harcaman n taksitlendirilmesi durumunda krediden söz edilebilece i ileri sürülmü tür. Oysa bankan n mü terisine belli bir limit içinde kredi kart vermesi ile birlikte banka ile mü teri aras nda bir kredi ili kisi do maktad r. Banka limit kapsam nda yap lan harcamalar ödemeyi taahhüt etmektedir. Mü terinin kredi kart ile yapt harcama tutar n bankan n kart hamili ad na i yerine ödedi i anda gayrinakdi kredi, nakdi krediye dönü mektedir (Reiso lu,2004,100). 3. KRED KARTI KULLANMANIN FAYDALARI Günümüzde art k kredi kart senet ve çekin yerini alan bir ödeme arac niteli indedir. Kredi kart sayesinde kart sahibinin, yan nda para ta mas na gerek kalmamakta, verece i çekin kabul edilmemesi gibi sorunlar a lm olmakta ve belli bir limite kadar tüm ihtiyaçlar n bu yolla kar layabilmektedir (Ç mat ve De irmenci,2003). Ayr ca kart sahibi kart ald bankadan nakit avans eklinde para da çekebilmektedir. Di er taraftan kredi kartlar tüketimi te vik ederek ekonomiyi canland rmakta ve mali denetimlere de olanak sa layarak kay t d n n azalmas na da katk sa lamaktad r. Kredi kart n n sa lad faydalar ; kredi kart sahipleri ve ekonomik aç s ndan sa lad faydalar olmak üzere iki k s mda ele alaca z. Kredi kartlar n n sahiplerine sa lad faydalar u ekilde s ralanabilir; (Karamustafa ve Biçkes, 2003). - Ekonomik s k nt ya ayan tüketicilere, vade avantaj sa layarak ekonomik aç dan destek olur dolay s yla, geçici finansal s k kl k dönemlerinde ki ilerin ya am standartlar n sürdürebilmesine olanak sa lar, - Nakit çekim olana sayesinde, paraya ihtiyaç duyulan durumlarda kimseden borç istemek zorunda kalmadan, bu ihtiyac n kar layabilir, - Eldeki mevcut nakdin alternatif yat r m araçlar nda kullan lmas na olanak sa lar, - Kredi kartlar, fazla para ta man n getirdi i kaybetme veya çald rma riskini ortadan kald rd ndan daha güvenlidir, - Kart sahipleri, kredi kart yla hem pe in sat n alman n hem de geç ödemenin avantajlar ndan yararlanabilir, - Al veri lerde çek ve senet gibi ödeme araçlar na k yasla kullan m çok kolay ve basittir, - Yasa çerçevesinde tüketiciyi koruyan önemli bir araçt r, - Önce harca, sonra öde avantaj yla al nan bir mal veya hizmetin bedeli, ihtiyaçlar ertelemeden sat n al nabilir, ödeme ise belli bir süre sonra gerçekle ir, 218

12 C.12, S.3 Önemli Bir Finansman Kayna Olarak Kredi Kartlar : - Kredi kart vas tas yla sat n ald n z bir maldan memnun kalmad n z takdirde, sorun çözülünceye kadar ödemeyi durdurabilme olana sa lar, - Sahibine internet üzerinden kolay ve rahat al veri yapma olana sa lar, - Deniza r ülkelerde nakit çekme ve geni letilmi kredi olana sa lar (Çeker1997.s 1). Kredi kart n n kullan c lara sa lad faydalar yan nda ekonomik faydalar da söz konusudur. Kredi kart n n ekonomik faydalar a a daki gibi s ralanabilir; - Kredi kart ile yap lan al veri ler sonucu, tüm para hareketleri ekonomik sisteme kay t olmakta ve tasarruf-yat r m ak h zlanarak ticari faaliyetler canlanmakta, - Kredi kartlar nakit dola m ihtiyac n azaltmakta, - Ekonominin kay t alt na al nmas n kolayla t rarak kay t d önlenmekte, - Kartlar n i lem maliyeti, nakde göre üçte bir daha az oldu undan kartlarla birlikte genel ekonomi ka t yükünden kurtulmakta ve GSY H da tasarruf edilmektedir. Türkiye de kay t d ekonomi özellikle ekonomi ve i çevrelerinde olmak üzere, üniversitelerde, meslek kurulu lar nda en çok tart lan konulardan birisidir. Kredi kart ile mal ve hizmet sat n al nmas durumunda bu al veri lerin belgeye ba lanmas gerekmektedir. Belge yükümlü yönünden kay t ve bildirimin do rulu unu gösteren bir delildir. Vergi yönetimi aç s ndan ise, vergi denetiminin temel bir arac d r (Baydemir,2005,110). Kredi kart ile yap lan sat i leminin tutarlar üye i yerinin bankadaki hesab na geçti inden, üye i yerlerinin yapt klar sat lar kar l nda belge (fatura, ödeme kaydedici cihaz fi i vb.) düzenleme zorunlulu u bulunmaktad r. Bu nedenle kredi kart ile gerçekle tirilen sat i lemlerinin belgeye dayand r lma zorunlulu u ekonomideki kay t d l azaltarak vergi gelirlerinin artmas n sa lamaktad r. 4. ARA TIRMA 4.1. Ara t rman n Amac Ara t rman n amac, günümüzde ça da bir ödeme arac olan kredi kartlar n n, kart sahiplerine k sa vadeli bir finansman kayna olup olmad n belirlemektir. Ayr ca kredi kartlar n n kullan m amac n, harcamalar üzerindeki etkisini, kat l mc lar n demografik özellikleri (ya, cinsiyet, e itim düzeyleri vb ) aç s ndan tespit etmektir Ara t rman n Yöntemi Bu çal mada veri toplama arac olarak anket formu kullan lm t r. Anketler yüz yüze görü me yap larak uygulanm t r. Çal mada kullan lan anket formu iki bölümden olu maktad r. Birinci bölümde, kat l mc lar n cinsiyeti, ya, e itim düzeyi, medeni hali, mesle i vb. özelliklerini 219

13 TU AY BA GÜL 2007 belirlemeye yönelik sorular yer almaktad r. kinci bölümde ise, tüketicilerin sahip olduklar kredi kartlar n n; say s, limitleri, kullan m amac vb sorular yer almaktad r Ara t rman n Kapsam ve Kullan lan Analiz Teknikleri Çal man n ana kütlesini Burdur il merkezinde ya ayan kredi kart kullan c lar olu turmaktad r. Burdur il merkezindeki kredi kart sahiplerinin say s na ili kin kesin bir bilgiye ula lamad ndan bu çal mada örnekleme yöntemi olarak kolayda örnekleme yöntemi kullan lm t r. Anket formlar önce farkl e itim düzeyine ve farkl mesleklere sahip 10 ki iye uygulanarak sorular n anla labilir olmas na yönelik ön testleri yap lm t r. Ön test sonras sorular n anla labilir olmas na yönelik bir tak m düzeltmeler yap ld ktan sonra anket formlar uygulamaya konulmu tur. Toplam 275 adet anket uygulanm ancak bunlardan 15 tanesi analize uygun olmad ndan de erlendirme d b rak lm olup 260 anket de erlendirmeye al nm t r. Verilerin SPSS istatistik paket program kullan larak analiz edilmi tir Ara t rma Bulgular Ankete kat lan vatanda lar n, a a da tablo 1 de verilmi tir. Tablo 1: Ankete Kat lanlar n Demografik Özellikleri Cinsiyet Frekans % Frekans % Erkek ,9 Meslek Durumu Kad n 73 28,1 Memur ,2 Toplam ,0 çi 37 14,2 Ö renim Durumu Esnaf/Tüccar 28 10,8 lkö retim 28 10,8 Ö renci 22 8,5 Lise 88 33,8 siz/ Ev han m 6 2,3 Üniversite ,5 Serbest Meslek 15 5,8 Di erleri 5 1,9 Emekli 10 3,8 Toplam ,0 Di er 9 3,5 Ailede çal an Toplam ,0 Say s 1 ki i ,2 Ailelerin ayl k Toplam Gelirleri (YTL) ki ki i 95 36, ,2 Üç ki i 15 5, ,5 Dört ki i üzeri , ,2 Cevaps z 4 1, ,4 Toplam ,0 1201ve üzeri 92 35,4 Ya Medeni Durum ,0 Evli , ,5 Bekar 57 21, ,2 Dul 6 2, ,3 Toplam ,0 Toplam ,0 Tablo 2: Al Veri lerde Tercih Edilen Ödeme ekilleri Al Veri lerde Kullan lan Ödeme ekilleri Frekans % Nakit 39 15,0 Kredi Kart yla ,7 Veresiye 6 2,3 Genel Toplam ,0 220

14 C.12, S.3 Önemli Bir Finansman Kayna Olarak Kredi Kartlar : Ankete kat lan vatanda lar n % 82,7 si ödemelerini kredi kart ile yaparken, nakit olarak ödeme yapanlar n oran %15 tir. Al veri lerini veresiye olarak yapanlar n oran ise sadece %2,3 tür. Bu sonuçlarda gösteriyor ki, halk n büyük bir ço unlu u al veri lerinde ödemelerini kredi kart ile yapmaktad rlar. Öte yandan bir dönem oldukça yayg n olan veresiye eklindeki ödemenin geçerlili ini kaybetti i görülmektedir. Bunda, kredi kartlar ile ödemenin yayg nla mas n n etkili oldu unu söyleyebiliriz. Kredi kart ile ödeme ekli, hem sat c hem de al c taraf ndan tercih edilmektedir. Çünkü sat c için kredi kart ile sat veresiye sat a k yasla daha garantili olmaktad r. Di er bir ifadeyle, sat c için kredi kart ile sat ta tahsil edememe riski ortadan kalkmaktad r. Kart sahibi aç s ndan da, kredi kart sahibine al veri lerde ihtiyaçlar n rahatl kla kar layabilme olana sa lamaktad r. Acaba veresiye istesem esnaf verir mi vermez mi? endi esi ta mamaktad r. Her türlü ihtiyac n paras olsa da olmasa da kredi kart ile alabilmektedir. Bu nedenle vatanda lar n veresiye al veri yerine kredi kart ile al veri i tercih ettikleri görülmektedir. Tablo 3: Sahip Olunan Kredi Kart Say s Ki ilerin Kendilerine Ait Kredi Kart Say s Frekans % 1 3 kart , , ,1 11 ve üzeri 1 04 Cevaps z 13 5,0 Toplam ,0 Ankete kat lanlar n %73,8 i (1 3 ) kredi kart na, %17,7 si (4 6) kredi kart na sahip iken, 11 ve daha fazla kredi kart na sahip olanlar n oran %0,4 dür. Ankete kat lanlara kendi kartlar yla birlikte ailelerindeki toplam kredi kartlar n n say s n belirlemeye yönelik olarak da bir soru yöneltilmi tir. Söz konusu soruya verilen cevaplar a a da tablo 4 te verilmi tir. Tablo 4: Ailedeki Toplam Kredi Kart Say s Ailedeki Toplam Kredi Kart Say s Frekans % 1 3 kart , , ,2 11 ve üzeri 5 1,9 Cevaps z 8 3,1 Genel Toplam ,0 Tablo 4 incelendi inde kart say s ndaki art rahatl kla görülebilmektedir. Tablo 3 ve tablo 4 teki sonuçlarla ilgili genel bir de erlendirme yap ld nda, ki i ba na ortalama kredi kart say s 3 iken, ailedeki ortalama kredi kart say s 4 tür 1. Burada ilk bak ta sonuç say sal olarak de erlendirildi inde pek fazla önem arz etmiyor gibi gözükebilir. 1 Kredi kart say s a rl kl ortalamaya göre hesaplanm t r. 221

15 TU AY BA GÜL 2007 Ancak kredi kartlar n n ayl k limitleri ile ki i/ailelerin ayl k gelirleri kar la t r ld nda sonucun çok daha farkl oldu u görülecektir. Çünkü her bir kredi kart n n limiti ki inin ayl k gelirinin üç dört kat olabilmektedir. Bu durumda ayet bir vatanda 3 kredi kart na sahip ise, o zaman yakla k kredi kart ile yapabilece i harcama tutar ayl k gelirinin 8 9 kat na ç kabilmektedir. Kat l mc lar n, kredi kartlar n ne amaçla kulland klar n belirlemeye yönelik olarak yöneltilen soruya verdikleri cevaplar a a da tablo 5 te verilmi tir. Tablo 5: Kredi Kartlar n Kullan m Amaçlar Kredi Kartlar n Kullan m Amaçlar Frekans % Nakit çekmek 9 3,5 Al veri yapmak ,4 Hem nakit hem al veri te 24 9,2 Uzun vadeli taksit olana ndan yararlanmak 38 14,6 Hepsi için 28 10,8 Cevaps z 9 3,5 Genel Toplam ,0 Tablo 5 te görüldü ü üzere kat l mc lar n yar s ndan fazlas (%58,5) kredi kart n al veri lerde ödeme arac olarak kulland klar n ifade ederken, % 14,6 s uzun vadeli taksit avantajlar ndan yararlanmak amac yla, % 9,2 si hem al veri hem de nakit para çekmek amac yla, %3,5 i nakit para çekmek amac yla ve % 10,8 i ise hepsi için kulland n belirtmi lerdir. Kredi kart ile yap lan harcamalar n ayl k tutar n belirlemeye yönelik olarak yöneltilen soruya kat l mc lar n verdikleri cevaplar a a da tablo 6 da verilmi tir. Tablo 6: Kredi Kartlar le Yap lan Harcamalar n Ayl k Tutar Kredi Kartlar le Yap lan Harcamalar n Ayl k Tutar (YTL) Frekans % 500 den az , aras 47 18, aras 23 8, aras 12 4, aras 3 1, den fazla 4 1,5 Cevaps z 17 6,5 Genel Toplam ,0 Tablo 6 incelendi inde, vatanda lar n %59,3 sinin kredi kart ile yapt klar ayl k harcama tutar n n 500 YTL den az, %18,1 inin ayl k harcama tutar n n YTL aras iken, kredi kart ile yapt klar ayl k harcama tutar YTL den fazla olanlar n oran %1,5 tir. Kredi kartlar ile yap lan ayl k harcama tutarlar n n dü ük olmas n n nedeni ankete kat lanlar n ço unlu unun (% 51,2 sinin) memur olmas ndan kaynaklanabilir. Kamuoyunda kredi kartlar na yönelik yap lan ele tirilerden birisi de, kredi kartlar n n harcamalar art rd eklindedir. Bu görü ü test etmek amac yla, ankete kat lan vatanda lara kredi kart sat n alma karar n z nas l 222

16 C.12, S.3 Önemli Bir Finansman Kayna Olarak Kredi Kartlar : etkilemektedir sorusu yöneltilmi tir. Kat l mc lar n bu soruya verdikleri cevaplar a a da tablo 6 de verilmi tir. Tablo 7: Kredi Kartlar n n Sat n Alma Kararlar na Etkisi Kredi Kartlar n n Sat n Alma Kararlar na Etkisi Frekans % Gereksiz harcama yapt r yor, harcamalar m art r yor ,2 Sat n alma kararlar m etkilemiyor 66 25,4 Avantajl harcama yapma olana veriyor 64 24,6 Cevaps z 15 5,8 Genel Toplam ,0 Tablo 7 incelendi inde, ankete kat lanlar n büyük bir k sm (%44,2 si) kredi kartlar n n gereksiz harcama yapmalar na neden oldu unu dü ünmektedir. Bu da vatanda lar n kredi kart kullan m konusunda bilinçlendirilmesi gerekti ini göstermektedir. Di er bir ifade ile ankete kat lan vatanda lar n % 44,2 si kredi kartlar n bilinçsizce kullanmaktad r. Tablo 8: Ailenin Ayl k Toplam Geliri le Sahip Olduklar Kart Say s Ailelerin Ayl k Ailedeki Toplam Kredi Kart Say s Toplam Gelirleri ve üzeri Toplam YTL Frekans % YTL Frekans % YTL Frekans % 64,9 31,2 2,6 1, YTL Frekans % 50,0 37,5 10,9 1,6 100, YTL ve üzeri Frekans % 37,0 43,5 16,3 3,3 100,0 Toplam Frekans % 53,4 35,1 9,6 2,0 100,0 Tablo 8 incelendi inde geliri YTL aras nda olanlar n sahip olduklar kart say s (1 3) aral nda iken, geliri YTL ve üzeri olan ailelerin sahip olduklar kart say s n n artt görülmektedir. Örne in ayl k toplam geliri YTL aras olan ailelerden (4 6) aras karta sahip olanlar n oran %31,2 iken, ayl k toplam geliri ve üzeri olan ailelerde bu oran n %43,5 e yükseldi i görülmektedir. Ailelerin gelirleri ile kredi kart ile yapt klar harcamalar aras ndaki ili ki tablo 9 da verilmi tir. Buna göre; ailelerin geliri artt kça kredi kart ile yapt klar harcamalar da artmaktad r. Ayr ca ailelerin gelirleri artt kça, kredi kart ile ayl k gelirinden daha fazla harcama yapanlar n say s da artmaktad r. Örne in, ayl k toplam geliri, YTL gelir grubunda yer alan aileler de, kredi kart ile gelirinden daha fazla harcama yapan hiçbir aile yokken, geliri 223

17 TU AY BA GÜL YTL olan ailelerin (%3,2 +%1,6) %4,8 i gelirlerinden daha fazla harcama yapt klar görülmektedir. Tablo 9: Ailelerin Ayl k Toplam Geliri le Kredi Kart ile yapt klar harcama Tutar Ailelerin Ayl k Toplam Gelirleri 500 den az Kredi Kartla Yap lan Ayl k Harcama Tutar (YTL) ve üzeri Toplam YTL Frekans % 100, , YTL Frekans % 100, , YTL Frekans % 77,3 18,7 2,7 1, , YTL Frekans % 62,9 27,4 4,8 3,2 1,6 100, YTL ve üzeri Frekans % 45,6 17,8 20,0 10,0 2,2 4,4 100,0 Toplam Frekans % 63,2 19,4 9,5 5,0 1,2 1,7 100,0 Ancak burada gözden uzak tutulmamas gereken önemli bir husus, ki ilerin kredi kart kullanmad klar mal ya da hizmet al mlar n n da söz konusu oldu udur. Örne in ula m ( ehir içi dolmu ve otobüs giderleri,) kira vb. giderler. Bu tür giderleri de dikkate ald m zda vatanda lar n önemli bir bölümünün gelirlerinden daha fazla harcama yapt klar ortaya ç kmaktad r. Dolay s yla kredi kartlar, sahiplerine gelirlerinden fazla harcama yapma imkân veren bir finansman kayna olarak de erlendirilebilir. Çünkü kredi kartlar yine sahiplerine ayl k borçlar n n asgari tutar n (%20 sini) ödeme kolayl n sa lamaktad r. Bu ekilde kart sahipleri borçlar n n tamam n ödemeden tekrar kredi kart ile harcama yapama olana na sahip oluyorlar. Tabi ki, ki ilere bu ekilde sa lanan finansman n faiz, komisyon vb. bir bedeli oldu unun unutulmamas gerekir. Sonuçta anapara ile birlikte bu faiz, komisyon vb giderler kart sahibi taraf ndan ödenecektir. Bu sonuç asl nda kart sahibine tan nan ayl k kart limitleriyle ilgilidir. A a da tablo 10 da ailelerin ayl k toplam gelirleri ile kredi kart limitleri verilmi tir. Tablo 10 incelendi inde; her gelir düzeyinde kredi kart limitlerinin gelirlerinden daha fazla olan ki ilerin var oldu u görülmektedir. Örne in, ayl k geliri YTL olanlar n %53,3 ünün YTL olanlar n ise %36,4 ünün kredi kart limitleri ailelerinin ayl k toplam gelirlerinden daha fazla oldu u görülmektedir. 224

18 C.12, S.3 Önemli Bir Finansman Kayna Olarak Kredi Kartlar : Tablo 10: Ailelerin Ayl k Toplam Geliri ile Kredi Kart Limitleri Aras ndaki li ki Ailelerin Ayl k Kredi Kart Limitleri (YTL) Toplam Gelirleri ve Toplam den az üstü YTL Frekans % - 100, , YTL Frekans % 46,7 53, , YTL Frekans % 42,9 36,4 13,0 1,3 6,5 100, YTL Frekans % 23,4 32,8 32,8 9,4 1,6 100, YTL ve üzeri Frekans % 13,0 31,5 18,5 17,4 19,6 100,0 Toplam Frekans % 26,7 35,5 19,1 9,2 9,6 100,0 5. SONUÇ VE ÖNER LER Günümüzde ça da bir ödeme arac olarak kullan m her geçen gün artan kredi kartlar, al veri lerde ödeme arac, nakit temin etme ve süreklilik arz eden bir kredi kayna olu turma ve sahipleri için önemli bir finansman kayna olma gibi özellikleri bünyesinde ta maktad r. Yap lan ara t rman n sonuçlar u ekilde özetlenebilir. Ara t rma sonuçlar na göre; - Ankete kat lanlar n % 51,2 si memur, %14,2 sinin i çi oldu u - Ankete kat lan vatanda lar n büyük bir ço unlu u (% 75,8) evli, - Ankete kat lanlar n % 46,2 si ya grubunda yer almakta, - Ankete kat lanlar n %53,5 i üniversite mezunu,% 33,8 i lise mezunudur, - Ankete kat lanlar n ailelerinin ayl k toplam geliri YTL ve üzeri olanlar n oran %35,4, YTL ayl k gelir düzeyine sahip olanlar n oran ise %31,2 dir, - Ankete kat lan ailelerin kredi kartlar ile ayl k yapt klar harcama tutar 910YTL dir 2, - Ankete kat lanlar n yar s ndan fazlas n n (%56,2) ailesinde çal an say s 1 ki i, ailesinde iki ki i çal anlar n oran ise % 36,5 tir, - Her ailede ortalama 4 adet kredi kart bulunmakta, - Ankete kat lan vatanda lar n % 82,7 si al veri lerinde ödemelerini kredi kart ile yapmakta, 2 Bu tutar a rl kl ortalama yöntemine göre hesaplanm t r. 225

19 TU AY BA GÜL Ankete kat lan vatanda lar n %59,2 sinin kredi kart ile yapt klar ayl k harcama tutar 500 YTL den az, - Kredi kart ile yapt klar harcaman n ayl k tutar YTL den fazla olanlar n oran sadece %1,5, - Ankete kat lanlar n %44,2 si kredi kartlar n n ihtiyaç fazlas gereksiz harcamalar yapmas na neden oldu unu dü ünmekte, - Ailelerin geliri artt kça kredi kart ile yapt klar harcamalarda artmakta, Kredi kartlar bilinçli kullan ld takdirde ya am kolayla t ran ça da bir ödeme arac d r. Bu amac d nda kullan lmaya ba lan rsa, kredi kartlar toplumsal bir sorun haline gelebilir. Bu nedenle kredi kart kullan m konusunda toplumun bilinçlendirilmesine yönelik çal malara a rl k verilmelidir. Bu ba lamda, devlet ile tüm sivil toplum kurulu lar i birli i yaparak, toplumu kredi kartlar n n bilinçli kullan m konusunda bilgilendirilmelidir. Bu kapsamda; bilgilendirme ve bilinçlendirme toplant lar, seminerler, paneller, konferanslar düzenlenmelidir. Bu tür etkinliklerde yerel yönetimler, tüketici dernekleri, meslek odalar, vb sivil toplum kurulu lar aktif rol ve görev üstlenmelidirler. KAYNAKÇA 1. BAYDEM R Mehmet, Kredi Kartlar n n Kay t D Ekonomiye Etkisi, Lebib Yalk n Mevzuat Dergisi, Say 13, Ocak ÇEKER Mustafa, Özel Huku Aç s ndan Kredi Kartlar, Bat der, Haziran 1992, C. XVI, S ÇIMAT Ali, DE RMENC Mehmet Ali, Türkiye de Banka Ve Kredi Kartlar Uygulamalar n n De erlendirilmesi, Mali Çözüm Dergisi, Temmuz A ustos Eylül DEM RDA Levent, BAYDEM R Mehmet, Kredi Kartlar Ve Uygulamas I, Mali Çözüm Dergisi, Say 40, Temmuz-A ustos-eylül DURANLAR Selçuk, Türkiye de Kredi Kartlar Üzerine Bir nceleme, Ekonomik Yorumlar Dergisi, Y l 41, Say 482, May s ERGUR Ali, Eline Alan Ba ml Oluyor - Ça n Morfini Kredi Kartlar &Pg=1 ( ). 7. KARAMUSTAFA Kurtulu ve B ÇKES Durdu Mehmet, Kredi Kart Sahip Ve Kullan c lar n n Kredi Kart Kullan mlar n De erlendirmeye Yönelik Bir Ara t rma: Nev ehir Örne i, Erciyes üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Say 15, y l 2003/2. 8. NOKAY Murat, Yeni Düzenlemeler I nda Kredi Kartlar, (eri im ). 9. RE SO LU Seza, Banka Kredi Kartlar ve Uygulama Sorunlar, Bankac lar Dergisi, Say 49, TEOMAN Ömer, Hukuki Yönden Kredi Kart Uygulamas, 2. Bask, Beta Y. stanbul, YILMAZ Eyyup, Türkiye de Kredi Kart Uygulamas ve Ekonomik Etkileri, Türkmen Kitapevi, stanbul, www. bkm.com.tr

20

21