Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 70, Mayıs 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 70, Mayıs 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Doç. Dr. Nurettin KOÇHAN Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü n.kochan49@gmail.com KYZİKOS NEKROPOLÜNDEN BİR TAŞ ÖRGÜ MEZARI VE BULUNTULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Öz Kyzikos Antik Kenti, Balıkesir İli, Erdek Bandırma ilçeleri arasında yer almaktadır. Kyzikos, antik Yunan ve Roma döneminde hem ekonomik, hem de stratejik açıdan önemli bir yere sahipti. Kyzikos kentinde iki ayrı yerde nekropol olduğu tespit edilmiş, bunlardan biri kentin güneydoğusunda, diğeri kuzeybatısında yer almaktadır. İncelediğimiz mezar kentin kuzeybatı nekropolünde yer almaktadır. Mezarın kazılması sırasında 0.50 m derinliğe inilince yan yatmış halde silindirik mezar siteli bulundu. Stelin altında ise düzensiz konumda duran altlığa ulaşıldı. Bu düzensiz konum daha önce altlık kısmına kadar kaçak kazı yapanların ulaşmış olduğunu göstermektedir. Alt kısmında düzgün blok taşlar görülünce, stel ve altlık açmanın dışına çıkarılarak asıl mezara ulaşmak için çalışmaya devam edildi. Değişik zamanlarda gömü yapıldığı anlaşılan 1.50 m yüksekliğe, 1.55 m uzunluğa ve 1.40 m genişliğe sahip olan taş örgü mezarda farklı kodlarda toplam 5 adet iskelet bulundu. Ayrıca 1 adet altın kolye, 2 adet kaprikorn, 3 adet altın küpe, 1 adet altın kolye parçası, 1 adet altın yüzük, 2 adet yuvarlak 6 adet siyah ince uzun boncuk, 10 adet pişmiş toprak unguentarium ve 1 adet terrakotta figürin çıkarıldı. Mezarda kırılmış halde üç cam unguentarium parçası ile bir cam kâse ile demir zincire ait dağınık halde bazı halkalar tespit edildi. Mezarın üzerinde devrilmiş halde bulunan silindirik stelin üst yarısında yedi satır halinde eski Yunanca yazıt yer almaktadır. Buluntular ve mezar MS 2. yüzyıl Kyzikos ölü gömme geleneği hakkında bilgi vermeleri açısından önemlidir. Anahtar kelimeler: Kyzikos, nekropol, stel, taş örgü, unguentarium.

2 A MASONRY GRAVE FROM NECROPOLIS OF CYZICUS AND EVALUATION OF THE FINDS Abstract The Ancient Cyzicus City, provice of Balikesir, is between Erdek-Bandırma countries. This city was in terms of both economy and strategy significant in the Rome and in the Ancient Greek. In Cyzicus is determined that there are necropolises, where are differant local. One of them is southeast of this ancient city and other is located in the northwest. In this city we are investigating now a tomb, ıt is located in the northwest necropolis. During the tomb was digged and cylindrical stele was found that is lying at a depth of 0.50 m. The irregular base was reached, it was under of stele. In this irregular situation we can see that illegal excavationers was reached already to this point. When we had seen shapely stones at the bottom, steles and pads were taken out of the opening, continued to work to reach the main tomb. The tomb was 1.50 m height, 1.55 length, 1.40 m width and ıt was made of brick and stone. In total 5 pieces skeleton were in the sepulcher. They were from differend layers. In addition to 1 piece golden necklace, 2 pieces capricorns, 3 pieces golden earrings, 1 piece part of golden necklace, 1 piece golden ring, 2 pieces round and 6 pieces black elongated beads, 10 pieces soil unguentaria, 1 piece the figurin of terracotta were in this tomb. Pieces of three broken glass unguantaria, one glass bowl, pieces of some disorganized collet of the iron chain were detected. In the upper half of the cylindrical stele, this stele is overturned, there is ancient Greek inscription in seven lines. This tomb and the findings of this tomb are important. Because they are giving informations about the 2nd century AD of Cyzicus. This informations are about burial costums of Cyzicus. 15 Keywords: Cyzicus, Necropolis, Stele, Stone Structure, Unguentarium Kyzikos Antik Kenti, Balıkesir İli, Erdek Bandırma ilçeleri arasında, Erdek İlçesi sınırları içinde yer almaktadır. Kyzikos, antik Yunan ve Roma döneminde hem ekonomik, hem de stratejik açıdan önemli bir yere sahipti. Kyzikos kentinde iki ayrı yerde nekropol olduğu tespit edilmiş, bunlardan biri kentin güneydoğusunda, diğeri kuzeybatısında yer almaktadır. Roma dönemi kentleri gibi Kyzikos daki nekropoller de kentin dışındadır. İncelediğimiz mezar kentin kuzeybatı nekropolündedir. Roma döneminde farklı türlerde mezarlara ölülerin gömüldüğünü biliyoruz. Ölen kişilerin statülerine göre mezarlar da farklılık gösteriyordu. Kuzeybatı nekropolünde yaptığımız incelemelerde lahitlere (Meral, 2012, 25) ve toprağa açılan çukurun etrafı taş duvar örülerek ölülerin gömüldüğü belirlenmiştir. İnceleyeceğimiz mezar da toprak kazılarak, çevresini kuşatan duvarları genelde taş ve harç, bazı kısımları duvar kiremitleri ile örülerek yapılmıştır. Mezarın bulunduğu alanda yüzeyden 0.50 m derinliğe inilince yan yatmış halde silindirik mezar steline (Res. 1) ve stelin altında ise düzensiz konumda duran altlığa ulaşıldı. Bu düzensiz konum daha önce altlık kısmına kadar kaçak kazı yapanların ulaşmış olduğunu göstermektedir. Alt kısmında düzgün blok taşlar görülünce, stel ve altlık açmanın dışına çıkarılarak asıl mezara ulaşmak için çalışmaya devam edildi. Stel altlığının altında, doğu-batı yönünde uza-

3 tılmış iki dikdörtgen mermer bloğun altında (Res. 2; Çiz. 1) yaklaşık 0.20 m kalınlığında altı adet mermer bloğun yer aldığı belirlendi (Res. 3). Kuzey güney yönünde uzanan ve mezarın üzerini örten bu üçüncü sıra blokların orta kısımlarının açık bırakıldığı, belki de antik dönemde ikinci kullanım esnasında ölüyü mezara koymak için düzgün şekilde kırılmış olduğu söylenebilir. Üstteki iki blok bu deliği kapatmak amacıyla kullanılmış olmalıdır. Bloklar kaldırılınca tamamı toprak ve kumla dolu olan mezara ulaşıldı. Duvarlarda yanık, içindeki dolgu toprakta ise kül izlerine rastlandı. Buda buraya sonradan yakılarak gömü yapıldığını göstermektedir. Değişik zamanlarda gömü yapıldığı anlaşılan 1.50 m yüksekliğe, 1.55 m uzunluğa ve 1.40 m genişliğe sahip olan taş örgü mezarda farklı kodlarda toplam 5 adet iskelet bulundu. Ayrıca 1 adet altın kolye, 2 adet üzerinde kaprikorn bulunan altın pul (üzerinde kaprikorn bulunan bu iki eser ayrıca bir yayında ayrıntılı şekilde değerlendirilecektir), 2 adet altın küpe, 1 adet altın kolye parçası?, 1 adet altın yüzük, 2 adet yuvarlak 6 adet siyah ince uzun boncuk, 10 adet pişmiş toprak unguentarium ve 1 adet terrakotta figürin çıkarıldı. Ayrıca cam unguentarium ve kaplara ait parçalar ile demir zincire ait dağınık halde bazı halkalar tespit edildi (Koçhan, Meral, Güneş, 2009). Taş örgü mezarda bulunan iskeletler üzerinde incelemeler yapan antropologlar da bunlardan birinin cinsiyetinin belirlenemediğini, biri kadın ve üçü erkek olmak üzere toplam beş kişinin gömülmüş olduğunu belirtmektedirler (Kırmızıoğlu, Yiğit, Erol, Yaşar, 2009, 455, Tablo 1,2). Mezarın üzerinde devrilmiş halde bulunan silindirik stelin üst yarısında yedi satır halinde yer alan eski Yunanca yazıtta (Res. 4; Çiz. 2): 16 ὑπόμνημα Αἰ(λίου) Μάρκου Διογενιανοῦ. ὁ καὶ ἐσκεύασα ἑαυτῷ κὲ τῇ γυναι(κὶ) Κλαυ(δίᾳ) Χαρᾷ κὲ τοῖς τέκνοις εἰ δέ τις τολμήσει ἕτερον καταθέσθαι, δώσει λιμενείταις αφʹ Aelius Marcus Diogenianus un mezarı. Ben (bu mezarı) kendim ve karım Klaudia Khara ve çocuklarım için hazırlattım. Eğer biri bir başkasını (buraya) gömmeye kalkışırsa, Limanı koruyanlara (belki de limanı koruyan tanrılara?) 1500 denarius (drahmi) (ceza olarak) verecek 1. Yazıta göre mezara ilk olarak Aelius Marcus Diogenianus, eşi Klaudia Khara ve çocukları gömülmüş olmalıdır. İlk bakışta çocuklar çoğul kullanıldığı düşünülerek iki çocuk kabul edilirse toplam dört kişi eder. Ancak mezarın zemin kısmında, olasılıkla ilk gömülenler olduğunu kabul ettiğimiz ve baş kısımları güney kısa tarafta olmak üzere üç kafatası tespit edildi. Bunlara ait olduğunu düşündüğümüz ölü hediyeleri de zeminde kuzeydoğu köşede bulundu. Buna göre ilk gömülen baba, anne ve bir çocuk toplam 3 kişi olmalıdır. Buna göre kadın Klaudia Khara, erkeklerden biri Aelius Marcus Diogenianus ve diğer iskeletlerden biri de çocuklarına ait 1 Çeviriyi yapan Prof. Dr. Mustafa Hamdi Sayar a teşekkür ederim.

4 olmalıdır. Diğer iki kişi ise ya aynı aileden olmalı, ya da yazıta rağmen buraya izinsiz olarak sonradan gömülmüştür. Yazıtta "Eğer biri bir başkasını (buraya) gömmeye kalkışırsa, Limanı koruyanlara (belki de limanı koruyan tanrılara?) 1500 denarius (drahmi) (ceza olarak) verecek" denmektedir. Cezanın limanı koruyanlara ödenmesinin istenmesi, mezarı yaptıran Aelius Marcus Diogenianus'un liman ile bağlantılı olduğunu gösterir. Olasılıkla bir iş adamı veya liman ve dolaysıyla deniz ticaretiyle bağlantılı bir loncaya bağlı olduğunu gösterebilir. Belirlenen ceza bu loncaya ödenmiş olabileceği gibi, limanı koruyan ve liman civarında tapınağı veya kült heykeli olan tanrıya ödenmesi de istenmiş olabilir. E. Ildız, A. Stöckle'den aktararak eski yunan döneminde büyük tüccarlar, gemiciler, nakliyeciler gibi tüccar birliklerinin olduğunu, bu birliklerin çeşitli görevleri olduğunu, bunlardan birinin de birlik üyeleri için mezarlık inşası ve mezar temini olduğunu belirtmektedir (Ildız, 2015, 196,197 (Dn.695)). Roma döneminde de deniz ticareti ile uğraşanların kurdukları mesleki birlikler (loncalar) varlıklarını sürdürmüştür. Eyaletlerdeki yerel birliklerin, Roma'nın büyük tüccarları tarafından oluşturulan Collegia Negotiatorum' lara bağlı olmasa da Roma vatandaşlarının bazı birlikler ile çalıştıkları anlaşılıyor (Ildız, 242 (Dn.875)). Bundan dolayı Aelius Marcus Diogenianus bir birliğe üye olması nedeniyle cezanın limandaki bu birliğe ödenmesini istemiş olabilir. Yazıttaki "limanı koruyanlar" ibaresi de bu birliği işaret ediyor olmalıydı. Anadolu'da Klasik Dönem'den itibaren çok farklı gömü tipleri ile karşılaşılmasına karşın, klasik arkeolojide mezar kültürü ile ilgilenenlerin mezar tipleri üzerinde yeterince durmadığı ve mezar tipleri ile ilgili çalışmada daha çok önasya alanında çalışanların kullandığı mezar tanımları ve terimlerini kullandıkları görülmektedir. Lahit, urne, kiremit mezar türleri yaklaşık da olsa klasik dönem ile uyum göstermesine karşın toprağa açılan çukurun etrafının taş ile örülmesi ve sonrasında üzerinin taş plakalarla kapatılmasından oluşan örgü mezar tipi farklı adlarla anılmıştır. Buna benzer mezar tipleri Taş Sandık Mezar, Örgü Oda Mezar, Örgü Tekne Mezar vb. isimlerle anılmış, tam bir görüş birliği sağlanamamıştır. İncelediğimiz mezar Örgü Oda Mezar olarak tanımlamak için-ölçülerinden de anlaşılacağı gibi- yeterince büyük olmadığı, örgü tekne mezarlardan da kenarlarında duvar yerine yassı blok taşların kullanılmış olması ile ayrıldığı için Taş Örgü Mezar olarak adlandırdığımızı belirtmekte yarar vardır. Ayrıca aynı dönemde farklı kentlerde mezar yönlerinin de farklılık gösterdiği görülmektedir. İncelediğimiz mezara ilk gömü güney-kuzey yönünde yapılmış olmasına karşın sonraki gömülerde bu birlik yoktur. Mezarın üzerindeki mermer steli, 35 cm kalınlığında 1.12x1.10 m ölçülerinde yaklaşık kare bir kaide üzerinde yer almakta ve 1.17m yüksekliğindeki silindirik stelin alt çapı 67 cm, üst çapı ise 62cm dir (Res. 4; Çiz. 2). Üzerinde yer alan 7 satır yunanca yazıt stelin yaklaşık yarısını kaplamaktadır. Stelin alt kısmında ilki düz, ikincisi dışbükey iki silmeden sonra daha içerde yer alan ince silme sonrası yumuşak bir şekilde gövde kısmına geçilmiştir. Stelin üst kısmı da silmelerle hareketlendirilmiştir. Silmelerin bulunduğu kısmın bazı bölümleri daha önceden tahrip olmuştur. Üst kısımdaki düz silmeden sonra dışa taşan silmenin alt kısmı yumuşak şekilde içe doğru kavis yapmakta ve altında aynı şekilde içe doğru kavis yapan ikinci silmeden sonra yapılan ince üçüncü silme ile gövde kısmına geçilmiştir. Çalışmada yalnız toprak ve cam eserler değerlendirilmiştir. 17

5 Toprak Unguentariumlar Unguentariumlar (Res. 5-12) Isings in 28a gurubunda değerlendirdiği (Isings, 1957, 42, 28a) cam unguentariumların armudi gövdeli formları ile benzerlik göstermektedir (Koçhan-Tan, 2017, ). Kuzeydoğu köşede mezar zemininde bulunan unguentariumlar ilk gömülen, mezarın asıl sahipleri için bırakılan ölü hediyeleri olmalıdır. Hafif dışa taşkın dudak, ince - uzun silindirik boyun, armudi formunda şişkin gövdeden taban kısmına yumuşak geçiş sağlanmıştır (Res. 5-12). Gövde ile silindirik boyun oranları, yaklaşık olarak birbirine eşittir. Mezar açıldığında içinin nemli mil ile dolu olması nedeniyle astar ile birlikte, yapım aşamasında oluşmuş üzerlerindeki çark izleri de büyük oranda aşınmıştır. Geç Hellenistik-Erken Roma döneminde ortaya çıkan ve ilk örneklerinde boyun kısmının alttan üste doğru hafif genişlediği görülen bu form MS 1. yüzyıl boyunca cam örneklerle birlikte sevilerek kullanılmıştır. Benzer örnekleri Stratonikeia (Baldıran, 1998, 340), Atina Agorası (Hayes, 2008, 285, Pl.88/1754, 1759) ve Tralles de (Saracoğlu, 2011, 31, Cat. No: 42, U42) görülmekte ve MS 1.yüzyıl ortalarına kadar tarihlenmektedir. Ancak MS 1.yüzyıl ortalarından sonra boyun kısmında alttan yukarı doğru genişlemenin azalmaya başladığı görülür. İncelediğimiz örneklerde boyun kısmı tam silindirik olup, üste doğru bir genişleme görülmemektedir. Bu şekilde silindirik boyunlu örnekler ise Parion da (Tavukçu, 2007, 98, Kat.No.116, Çiz.62, MS 1.yüzyıl ortaları), Patara da (Dündar, 2006, Kat. No:135, Lev.23, MS 1. yüzyıl) ve Tralles de (Saraçoğlu, 2011, 33, Cat. No: 45, U45) görülmektedir. Ancak bu örneklerin boyun ve gövde yapıları tam olarak incelediğimiz örneklerle uyumlu değildir. Benzer cam örnekler MS 1-2.yüzyılda da kullanılmaya devam etmiş olması (Civelek, 2006, 53, Çiz.15), seramik örneklerin de yapıldığını gösterir. Ancak Tuluk un İzmir Müzesi nden yayınladığı unguentariumlar arasında yer alan eser yivli yapısı, gövde ve silindirik boyun kısmı ile büyük oranda incelediğimiz (Res. 5-12) eserlerimiz ile benzerlik göstermektedir (Tuluk, 1999, 139, Kat. Nr.119, Taf.9d). İncelediğimiz mezar yapısıyla aynı dönemde ve birbirine yakın yerde ortaya çıkarılan lahit içinde de bu unguentariumların benzerleri bulundu ve K. Meral tarafından yayınlandı. Lahitte bulunan ve MS 2-3.yüzyıla tarihlenen toprak unguentariumlar ilk bakışta incelediğimiz eserlerle form açısından benzer görülse de boyun-gövde oranları farklılık göstermektedir. Lahit içinde bulunan unguentariumların boyun kısımları gövdeye oranla daha uzundur (Meral, 2012, Çiz.1-4). Bu nedenle Çiz.1-8 de verilen unguentariumlar, MS 3.yüzyılda değil, yukarıda verdiğimiz örnekler gibi MS 1.yüzyıl sonu 2.yüzyıl başlarında, büyük olasılıkla da MS 2.yüzyıl başlarında yapılmış olmalıdır. Aynı şekilde (Res. 13, 14) da görülen eserler, önceki gruptan gövdelerinin şişkin olmamaları ve gövdenin düz kesilmişçesine düz taban oluşturması ile farklılık gösterir. Bu iki unguentarium E. Laflı nın British Museum dan olduğunu belirttiği ve Roma dönemine tarihlediği eser (Laflı 2003, 31, Taf.35e) ve Troya dan MS 1-2.yüzyıla tarihlenen bir eser ile (Polat, 2005, 90, Kat. No:71) benzerlik göstermektedir Bu iki örnek de ilk 8 örnek ile aynı yerde bulunması, gövdelerinde yivlerin olması ve gövde boyun oranlarının benzerlikleri nedeniyle aynı döneme MS 2.yüzyıl başlarına tarihleyebiliriz. 18 Cam Eserler Mezarda kırılmış halde üç cam unguentarium parçası (Res. 15 a,b,c) ile bir cam kâse (Res. 15 d) bulunmuştur. Unguentariumun parçalarından ikisi boyun kısmı, diğeri ise gövde kısmına aittir. Cam kâsenin ise kaide ile gövdeye geçiş kısmının çok az bir bölümü sağlam ele geçmiştir. Dudak, boyun ve gövde kısmına ait parçalardan tamamlanabilen bu unguentarium formu Isings de yer almamaktadır (Isings, 1957).

6 İnceleyeceğimiz ilk cam eser, boyun kısmından gövdeye geçiş kısmına kadar sağlam ele geçen eserin üstten alta doğru daralan boyun kısmından, gövdeye geçiş kısmı aletle daraltılarak vurgulanmış, serbest üfleme tekniğinde yapılmış, uçuk mavi renkte unguentariumun gövde kısmıdır. Silindirik gövde iç bükey bir taban kısmına sahiptir (Res 15 c). Gövdeden boyunun yer aldığı alana geçiş kısmı aletle daraltılmış, kalan kısmına göre boyun kısmı ağıza doğru hafif daralıyor olmalıydı. Boyun kısmına geçişin bir bölümü korunmuş, üst kısım kırıktır. İkinci cam eser serbest üfleme tekniğinde yapılmış, uçuk mavi renkte unguentariumun dudak ve boyun kısmından gövdeye geçiş kısmına kadar olan bölümü sağlam ele geçmiş boyna aittir (Res.15 a ). Dışa ve içe doğru katlanan dışa taşkın dudağın üzeri düzleştirilip disk halinde verilmiştir. Dudak ve üstten alta doğru genişleyen boyundan gövdeye geçiş aletle daraltılarak vurgulanmış. Üçüncü cam eser, serbest üfleme tekniğinde yapılmış, dudak ve silindirik boyun kısmından ibarettir (Res. 15 b ). Dışa ve içe doğru katlanan dışa taşkın dudağın üzeri düzleştirilip disk halinde verilmiştir. Ancak bulunan boyun kısmından birinin gövde kısmına ait olup olmadığı belirlenememiştir. Silindirik gövdeli bu unguentariumun (Res. 15 c ) ilk bakışta benzeri gibi görünen örneği Marmara Adası nda Saraylar Köyü nde bulunmuş (Asgari, 1981, 29, Res.22), ancak MS 2-3.yüzyıla tarihlenen bu eser gövde kısmının alt kısma doğru hafif genişlemesi ile örneğimizden ayrılmaktadır. Kocabaş koleksiyonunda da (Akat- Fıratlı- Kocabaş, 1984, 29, Kat.No.171, Res.70) bir benzeri bulunmakta ancak bir tarih önerilmemiştir. Bergama Müzesi nde yer alan ve MS 1.yüzyıla tarihlenen örnek (Atila- Gürler, 2009, 24, Kat. No.15) ise gövdeden boyuna geçişte aletle daraltıldıktan sonra boyun kısmı büyük oranda silindirik devam ederken örneğimizin, kalan kısımdan anlaşıldığı kadarıyla yukarı doğru daralmaktadır. İncelediğimiz unguentariumun benzerleri, bu mezarın da yer aldığı nekropolde ortaya çıkarılan bir lahit içinde de ele geçmiş ve MS 3. yüzyıla tarihlenmektedir (Meral, 38, Kat. No.10-11, Çiz.10-11;Res. 4). Ancak benzerleri MS 3.yüzyıldan ziyade MS 2. yüzyılda karşımıza çıkmaktadır. Örneğin Afyon Müzesi nde yer alan cam unguentarium (Env.No.2301) form açısından incelediğimiz eser ile büyük oranda benzer olup, aynı dönemde yapılmış olmalı. Afyon Müzesindeki eseri C.S. Lightfoot MS 2. yüzyıla tarihler (Lightfoot, 1989, 85, Fig.3.2, Pl.4.4) ve bulunduğu yerin bilinmediği bu eserin benzerlerinden dört tanesinin Londra British Museum da yer aldığını, bunların üçünün Kyzikos, birinin de Smyrna kökenli olduğunu belirttikten sonra, bu tip unguentariumlar Kıbrıs ve Suriye de rastlanmadığını, bilinen örneklerin de Anadolu da bulunmuş olmaları nedeniyle Anadolu kökenli bir grup olabileceğini belirtir. Yukarıda belirttiğimiz gibi Isings in de bu formu görmemiş olması nedeniyle Lightfoot un da dediği gibi Anadolu kökenli bir grup olabilir. Anadolu kapsamında değerlendirdiğimizde de Mysia bölgesine, olasılıkla da Kyzikos a özgüdür denebilir. 19 Kase parçası Isings (Isings, 104) form 87 ile benzerdir (Res. 15 d). Serbest üflemeye aletle şekillendirme teknikleri uygulanarak yapılmıştır. Uçuk yeşil saydam camdan yapılmıştır. Gövde kısmı kırılmış, gövdeden kaideye geçiş kısmından bir bölümü sağlam gelmiş, hafif dışa doğru taşan ve içe doğru çukurlaştırılmış kaide kısmı korunmuştur. Cam yüzeyi matlaşmış ve beyaz aşınma tabakası oluşmuştur. Kasenin benzeri, incelediğimiz mezarın da yer aldığı nekropolde ortaya çıkarıla(n) lahit içinde de ele geçmiş ve MS 3. yüzyıla (Meral, 38, Kat. No.12, Res. 5a), diğer bir benzeri olan Bergama Müzesi nden 1737 Env. No.lu kase ise MS 1. yüzyıl sonu - 2. yüzyıla tarihlenmektedir(atila- Gürler, 2009, 125 Kat. No.196). Yukarıda yaptığımız değerlendirmeler göstermektedir ki cam buluntular da pişmiş toprak unguentariumlar gibi MS 2. yy başlarında yapılmış olmalıdırlar.

7 Eros-Psykhe Mezar buluntuları arasında, bir kaide üzerinde karşılıklı ayakta öpüşen, kalıp yöntemi ile yapılmış ve birleştirilmiş Eros ve Psykhe figürü de bulunmaktadır (Res. 16).Sağda Roma döneminde Cupido olarak adlandırılaneski Yunan mitolojisinde aşk tanrısı Eros, solda Psykhe yer almaktadır. İki figür birbirine 1/3 oranında dönük işlenmişlerdir. Eros un sağ kalça kısmından itibaren sağ ayağı parmak ucuna kadar, Psykhe nin de sol kalça kısmından parmak ucuna kadar sol ayak tahrip olmuş. Eserin yüzeyi aşırı tahrip olduğu için yüzleri ve ayrıntılar belli olmamaktadır. Öpüşürken verilen sahnelerin genelinde olduğu gibi Eros sol eli ile Psykhe nin sağ yanağını tutarken, sağ eli ile de büyük olasılıkla Psykhe nin başının arkasından tutmuş olmalıdır. Psykhe ise sağ elini aşağı sarkıtmış, sol elini Eros un beline dolamıştır. Psykhe ayaklarına kadar uzanan, ince kumaştan bir elbise giymiş, Eros ise çıplak verilmiştir. Arka kısımda yaklaşık dikdörtgen formda kanatlar görülür. Psykhe bazen kanatlı bazen kanatsız, burada olasılıkla kanatlı verilmiştir. Figürlerin arka ve yan kısımları ise kabaca bırakılmıştır. Eros ile Psykhe sevişir pozisyonda işlenmelerine karşın, cinsel organların olduğu kısmı kırık olduğundan bu kısımda bir hareket olup olmadığını bilmiyoruz, ancak burada daha çok soyut bir sevginin ön planda olduğu söylenebilir. Homeros Eros dan bahsetmemesine karşın, Hesiodos onu ilk yaratılan tanrılardan biri olarak kabul eder (Hesiodos, (Çev. S. Eyüboğlu- A. Erhat), 1977, 117 vd.) ve Ve sonra Eros, en güzeli ölümsüz tanrıların, O Eros ki elini ayağını çözer canlıların, Ve insanların da tanrıların da ellerinden alır Yüreklerini, akıl ve istem güçlerini. diyerek insanların dışında tanrıları bile etkileyebildiğini belirtmektedir. Sevgiyi temsil eden eros, çoğunlukla Aphrodite nin oğlu olarak da kabul edilir (Howatson (Editör), 2013, 209). MS 1. yy a tarihlenen İzmir Efes Müzesi nden Eros ve Psykhe ( Erişim Tarihi: ) terrakotta figürinde Psykhe nin saç modeli Livia Drusilla (Kienast, 2004, 83) saç stilini göstermektedir (Fejfer, 2008, 355). Bu durumdan dolayı bu eserin MS 1. yy ın ilk yarısına tarihlendirilmesi oldukça akla yatkındır. Ancak şunu da hatırdan çıkarmamak gerekir ki Drusilla tipi saç modeli Roma Geç Cumhuriyet dönemi stilinin bir örneğidir (Özgan, Roma Portre Sanatı I, 2013, 205) ve Caligula döneminde matkabın kadın saçında sıkça kullanıldığı döneme kadar bu saç stili yaygın olarak devam eder. Caligula dönemiyle birlikte kadın saçlarında oldukça kabarık, matkap ile şekillendirilmiş saçlar moda olur. Bu stili Roma hanedanına mensup kadınlarda (Kleiner, 1992, 179, res. 147) ve hanedan dışı kadınlarda görmek mümkündür (Kleiner, 195, res ). Bu stil de Hadrian döneminde ağırlıklı olarak kullanılır. Hadrian döneminde kadın saç stili, daha çok Vibia Sabina da gördüğümüz saç stilidir. Bu dönemden sonra özellikle Antoninler ile birlikte saçın başın arka kısmında, topuz yapılarak yeniden verildiğini görürüz (Özgan, Roma Portre Sanatı II, 2013, 240, res. 257 b-c). Bu stilin en yaygın kullanıldığı dönem ise yaklaşık olarak MS 2. yy ın ortalarıdır. Kyzikos tan ele geçen Eros ve Psykhe figürini de aşınmasına rağmen saç stili olarak, yukarıda belirttiğimiz saç stiline benzerliği nedeniyle MS 2. yy ortalarına tarihlenebilir ( Erişim Tarihi: ). Ayrıca Hadrian dönemiyle başlayan ve Antoninler dönemiyle devam eden özellikle MÖ 4 yy eserleri- 20

8 nin gerek duruş gerek kıyafet taklitlerini de bu figürinde bulabiliyoruz (Fuchs, 1969, , res ). Bu tarihlemeyi yaparken Psykhe nin kelebek kanat yapısının gövde ile birleşme yerinin tam anlamıyla incelmemesi de eserin sonraki zaman dilimlerine ait olamayacağı fikrini destekleyebilir ( Erişim Tarihi: ). Değerlendirdiğimiz Eros-Psykhe figürü olasılıkla ilk gömü evresinde değil de ikinci gömü evresinde buraya gömülenlerle birlikte mezara konmuş olmalıdır. Bütün bu faktörlerin yanında figürinin ele geçtiği mezarın MS 2. yy a ait eserler barındırması da bunu doğrulamaktadır. Sonuç olarak bu yayında mezardan çıkan cam ve metal takılar değerlendirmeye alınmamış, yalnız mezar yapısı, toprak ve cam ungantariumlar ile eros-psykhe figürini değerlendirilmiştir. MS 2. başlarına ait unguentariumların yanı sıra bulunan iskeletler MS 2. yüzyıl ortalarına ait eros-psykhe figürünü, yazıtın aksine, MS 2. yüzyıl ortalarında mezara ikinci bir gömünün yapıldığını göstermektedir. KATALOG Katalog No: 1/ Res. 4 Kazı/Müze Env. No: Kyz 07. OM. 79 Eserin Adı: Mezar Steli ve kaidesi Eserin Yapıldığı Madde: Mermer Ölçüleri: Kaide: 1.12x1.10x0.35m; Stel Yük: 1.17 m; Alt Çap: 67cm; Üst Çap: 62cm. Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Kuzey Nekropol Tanımı: Yaklaşık kare altlık üzerinde silindirik mezar stelinde 7 satır antik Yunanca yazıt. 21 Katalog No:2/ Res. 5 Müze Env. No:2008/1170 Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Deve tüyü/ f6c588 Ölçüleri: Yük:16.6 cm; Dudak Çapı: 3.5 cm; Dudak Gen: 0.8 cm; Ağız Çapı: 2cm; Boyun Çapı Üstten: 2.5cm; Boyun Çapı Alttan: 2.9 cm; Boyun Yük: 8.6 cm; Gövde Yük: 7.5 cm; Gövde Çapı: 6.2 cm; Kaide Çapı: 4.5cm; Dudak Kalınlığı: 0.3 cm. Tanımı: Yüzeyde aşınma.ince kum tanecikli hamur.dışa taşkın dudak, dudağın dışa taşan bir parçası kırık, ince uzun silindirik boyun, gövdeden boyuna yumuşak geçiş, armudi formunda şişkin gövde, düz dipli. Gövdenin orta kısmı ile taban arasında yatay yivler. Benzerleri: G. G. Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat. Nr.119, Taf.9d. Katalog No: 3/ Res. 6 Müze Env. No:2008/1169 Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Devetüyü /f6c48c Ölçüleri: Yük: 15.7cm; Dudak Çapı: 3.1 cm; Dudak Gen: 0.7 cm; Ağız Çapı: 1.8 cm; Boyun Çapı Üstten: 2.2cm; Boyun Çapı Alttan: 2.6 cm; Boyun Yük: 8.1 cm; Gövde Yük: 6.8 cm; Gövde Çapı: 5.9 cm; Dudak Kalınlığı: 0.2 cm; Kaide Çapı: 4.1 cm.

9 Tanımı: Yüzeyde aşınma. İnce kum tanecikli hamur.dışa taşkın dudak, ince uzun silindirik boyun,gövdeden boyuna yumuşak geçiş,armudi formunda şişkin gövde, düz dipli. Gövdenin orta kısmı ile taban arasında yatay yivler. Benzerleri: G. G. Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat. Nr.119, Taf.9d; C. Şimşek (Editör), Laodikeia Nekropolü ( Yılları) Katalog. Cilt.1.2, s.392, Kazı Buluntu No: L.08.KN.M5.T3.15 Kat. No. 55 boyun kısmının uzun olması ile benzer MS 1.yy.ın son çeyreği-3.yy.ın ilk çeyreği. Katalog No: 4/ Res. 7 Müze Env. No:1173 (A) Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Deve tüyü / f7be71 Ölçüleri: Yük:15.6 cm; Dudak Çapı: 3.3 cm; Ağız Çapı: 1.9 cm; Dudak Gen: 0.8 cm; Boyun Çapı üstten: 2.3 cm; Boyun Çapı Alttan: 2.6 cm; Boyun Yük: 8.1 cm; Gövde Yük: 7.2 cm; Gövde Çapı: 5.7 cm; Kaide Çapı: 4 cm. Tanımı: Yüzeyde aşınma.ince kum tanecikli hamur.dışa taşkın dudak, ince uzun silindirik boyun, armudi formunda şişkin gövde,gövdeden boyuna yumuşak geçiş, düz dipli. Gövdenin orta kısmı ile taban arasında yatay yivler. Benzerleri: G.G.Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat.Nr.119, Taf.9d.. Katalog No:5 / Res. 8 Müze Env. No:1174 (A) Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Deve tüyü /f7c194 Ölçüleri: Yük: 17 cm; Dudak Çapı: 3.3 cm; Ağız Çapı: 1.9 cm; Dudak Gen: 0.8 cm; Boyun Çapı Üstten: 2.3 cm; Boyun Çapı Alttan: 2.6 cm; Boyun Yük: 8.1 cm; Gövde Yük: 7.2 cm; Gövde Çapı: 5.7 cm; Kaide Çapı: 4 cm. Tanımı: Yüzeyde aşınma.ince kum tanecikli hamur.dışa taşkın dudak, ince-uzun silindirik boyun, boyunda aşınma, armudi formunda şişkin gövde,gövdeden boyuna yumuşak geçiş, düz dipli. Gövdenin orta kısmı ile taban arasında yatay yivler. Benzerleri: G.G.Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat.Nr.119, Taf.9d. 22 Katalog No:6/ Res. 9 Müze Env. No:2008/1171 Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Deve tüyü /f8ce90 Ölçüleri: Yük: 14.1 cm; Dudak Çapı: 3.2 cm; Ağız Çapı: 1.5 cm; Dudak Kalınlığı: 0.2 cm; Dudak Gen: 0.9 cm; Boyun Çapı Üstten: 2.1cm; Boyun Çapı Alttan: 2.7 cm; Boyun Yük: 7.5 cm; Gövde Yük: 6.2 cm; Gövde Çapı: 5.5 cm; Kaide Çapı: 3.9 cm. Tanımı Yüzeyde aşınma. İnce kum tanecikli hamur.dışa taşkın dudak, ince uzun silindirik boyun, gövdeden boyuna yumuşak geçiş,, armudi formunda şişkin gövde,düz dipli. Gövdenin orta kısmı ile taban arasında yatay yivler. Benzerleri: G. G. Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat. Nr.119, Taf.9d.

10 Katalog No: 7/ Res. 10 Müze Env. No:1172 (A) Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Deve tüyü /f8ca91 Ölçüleri: Yük:14.6 cm; Dudak Çapı: 3 cm; Ağız Çapı:1.7 cm; Dudak Gen: 0.7 cm; Dudak Kalınlığı: 0.2 cm; Boyun Çapı Üstten: 2.2 cm; Boyun Çapı Alttan: 2.7 cm; Boyun Yük: 7.8 cm; Gövde Yük: 6.4 cm; Gövde Çapı: 5.5 cm; Kaide Çapı: 3.5 cm. Tanımı: Yüzeyde aşınma.ince kum tanecikli hamur.dışa taşkın dudak, ince uzun silindirik boyun, armudi formunda şiş kin gövde,gövdeden boyuna yumuşak geçiş, düz dipli. Gövdenin orta kısmı ile taban arasında yatay yivler. Benzerleri: G. G. Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat. Nr.119, Taf.9d. Katalog No: 8/ Res. 11 Müze Etd. No: 3306 Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Deve tüyü /f2a058 Ölçüleri: Yük: 12.7 cm; Boyun İç Çapı: 1.9 cm; Boyun Dış Çapı: 2.2 cm; Çeper Kalınlığı: 0.3 cm; Boyun Yük: 5cm; Gövde Yük: 7.7 cm; Gövde Çapı: 5.6 cm; Kaide Çapı: 4.1 cm. Tanımı: Yüzeyde ciddi aşınma. Silindirik boynunun üst yarısı eksik.armudi formunda şişkin gövde,düz dipli. Gövde ve boyunda yiv izleri. Benzerleri: G. G. Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat. Nr.119, Taf.9d. 23 Katalog No: 9/ Res. 12 Müze Etd. No:3310 Eserin Adı: Unguentarium (Armudi Gövdeli) Renk: Deve tüyü /f4aa5a Ölçüleri: Yük: 7.6 cm; Gövde Üst Çapı: 2.6 cm; Çeper Kalınlığı: 0.4 cm; Gövde Çapı: 5.5 cm; Kaide Çapı: 3.5 cm. Tanımı: Yüzeyde aşınma. Boyun kısmından yukarısı eksik, armudi formunda şişkin gövde, düz dipli. Benzerleri: G. G. Tuluk, Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII, 1999, (s ) s.139 Kat. Nr.119, Taf.9d. Katalog No: 10/ Res. 13 Müze Etd. No:3307 Eserin Adı: Unguentarium Renk: Deve tüyü /fcead2 Ölçüleri: Yük: 23 cm; Dudak Çapı: 3.4 cm; Ağız Çapı: 2.1 cm; Dudak Kalınlığı: 0.7 cm; Boyun Çapı Üstten: 2.4 cm; Boyun Çapı Alttan: 3 cm; Boyun Yük: 11.6 cm; Gövde Yük: 11.4 cm; Gövde Çapı: 5.2 cm; Kaide Çapı: 3.8 cm. Tanımı: Yüzeyde aşınma. İnce kum tanecikli hamur.dışa taşkın dudak kısmının bir parçası kırık, ince uzun silindirik boyun, hafif şişkin gövde, gövde kısmı kırık birleştirilmiş,gövdeden boyuna hafif daraltılarak yumuşak geçiş, dip kısmı eksik. Boyun ve gövdede yatay yivler.

11 Benzerleri: E. Laflı, Studien zu hellenistischen, Kaiserzeitlichen und Spatantik- Frühbyzantinischen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (Südturkei):Der Forschungsstand und Eine Auswahl von Fundobjekten aus den Örtlichen Museen, Köln 2003, 31, Taf.35e;B.A.Polat, Troia nın Hellenistik ve Roma Dönemi Nekropolleri. İst. Üni. Sosyal Bil. Ens. Y.Lisans Tezi İst. 2005, Kat. No:71, s.90 Katalog No: 11/ Res. 14 Müze Etd. No:3308 Eserin Adı: Unguentarium Renk: Deve tüyü /fddcab Ölçüleri: Yük: 22.6 cm; Ağız Çapı: 0.2 cm; Dudak Kalınlığı: 0.7 cm; Boyun Yük: 11.2 cm; Boyun Çapı üstten: 2.5 cm; Boyun Çapı Alttan: 3 cm; Gövde Yük: 11.2 cm; Kaide Çapı: 4.1 cm. Tanımı: Yüzeyde aşınma. İnce kum tanecikli hamur. Dışa taşkın dudak kısmının bir parçası eksik, ince uzun silindirik boyun, hafif şişkin gövde,gövdeden boyuna yumuşak geçiş,düz dipli. Boyun ve gövdede yatay yiv izler. Boyun kısmının gövdeye bağlandığı kısımdan kırık, birleştirilmiş. Benzerleri: E. Laflı, Studien zu hellenistischen, Kaiserzeitlichen und Spatantik- Frühbyzantinischen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (Südturkei):Der Forschungsstand und Eine Auswahl von Fundobjekten aus den Örtlichen Museen, Köln 2003, 31, Taf.35e;B.A.Polat, Troia nın Hellenistik ve Roma Dönemi Nekropolleri. İst. Üni. Sosyal Bil. Ens. Y.Lisans Tezi İst. 2005, Kat. No:71, s Katalog No:12/ Res.16 Kazı Env. No:Kyz 07. OM.99 Eserin Adı: Terrakotta Eros ve Psykhe Figürü Renk: Devetüyü Ölçüleri: Yük: 9.9 cm; Kaide Gen: 3.1 cm; Kaide Uz: 5cm; Kaide Yük: 2.3 cm; Figür Yük: 7.6 cm. Tanımı: Yüzeyde ciddi aşınma. Yüksek dikdörtgen bir kaide üzerinde duran Eros ve Psykhe figürü. Birinin eli önde diğerininki ise karşısındaki erosun yanağında, birbirlerini öperken betimlenmiş. Kanatları işlenmiş, orta kısımdan bacaklarının olduğu kısım kırık. NOT Bu çalışmada fotoğraflar Canon EOS 450D fotoğraf makinesiyle çekilmiş, mercek olarak EF 28=135 MM F/ ıs USM kullanılmış, dijital renk kodları hazırlanırken PANTONE MATCHING SYSTEM temel alınarak photoshop cs5 ve Corel Draw x7 programlarından yararlanılmıştır. Unguantaria renk kodlarının alındığı kısım çizimler üzerinde + ile işaretlenmiştir. Çizimlerin ikili ölçeklendirilmesi Autocad 2015 programında hazırlanmıştır. Makalede ele alınan katalog numarası verilmiş eserler Bandırma Arkeoloji Müzesi nde bulunmaktadır.

12 ÇİZİMLER 25 Çizim 1 Çizim 2

13 RESİMLER Resim 1 26 Resim 2

14 Resim 3 27 Resim 4

15 Resim 5 Resim 6 Resim 7 28 Resim 8 Resim 9 Resim 10

16 Resim 1 Resim 12 Resim Resim 14 Resim 15

17 30 KAYNAKÇA Resim 16 Akat, Yücel vd. (1984). Hüseyin Kocabaş Kolleksiyonu Cam Eserler Kataloğu, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat yayınları. Asgari, N. (1981). Marmara Adası Saraylar Köyü Kazısı. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 11, Atila, C.- Gürler, B. (2009). Bergama Müzesi Cam eserleri, İzmir, Çağdaş Matbaa. Baldıran, A. (1998). Stratonikeia dan Unguentariumlar, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4, Civelek, A. (2006). Stratonikeia-Akdağ Nekropolisi nden Bir Mezar, Anadolu 30, Dündar, E. (2006). Hellenistik ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları. Adnan Menderes Üni. Sosyal Bil. Ens. Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi, Aydın. Fejfer, J. (2008) Roman Portraits in Context, Berlin, Walter de Gruyter. Fuchs, W. (1969) Die Skulptur der Griechen, München, Hirmer Verlag.

18 Hayes, J.W. (2008). Roman Pottery Fine-Ware İmports. Princeton-New Jersey, The Athenian Agora Vol.XXXII,. Hesiodos, (1977). Tanrıların Doğuşu (Theogonia), (Çev. S. Eyüboğlu- A. Erhat), Ankara, Türk Tarih Kurumu. Howatson, M.C. (Ed.) (2013). Oxford Antik Çağ Sözlüğü (F. Ersöz, Çev.), İstanbul, Kitap Yayınevi Ltd. Ildız, E. (2015) Eski Çağ'da Bankacılığın Doğuşu ve Gelişimi. 2. Baskı İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Isings, C. (1957) Roman Glass from Dated Finds, Archaeological Traiectina; 2, Groningen/J.B. Wolters. Kienast, D. (2004) Römische Kaisertabella, Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, 3. Auflage,, Darmstadt, Wissenschafliche Buchgesellschaft. Kırmızıoğlu, P. Yiğit, A. Sevim, E. A. - Yaşar, Z. F. (2009) Kyzikos insan iskeletlerinin antropolojik açıdan değerlendirilmesi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, Kleiner, D. E. E. (1992) Roman Sculpture, Yale University. Koçhan, N. - Tan, T. (2017) Bandırma Arkeoloji Müzesi nden Bir Grup Cam Unguentarium, Arkeoloji ve Sanat 155, Koçhan, N.- Meral, K. - Güneş, F. (2009) Kyzikos 2007 Yılı Kazıları, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Koçhan, N. Vd. (2014) Hadrian Tapınağı Kazıları, Anadolu'nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı (Haz. H. Kasapoğlu - M.A. Yılmaz), Ankara, Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Laflı, E. (2003) Studien zu Hellenistischen, Kaiserzeitlichen und Spatantik- Frühbyzantinischen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (Südturkei):Der Forschungsstand und Eine Auswahl von Fundobjekten aus den Örtlichen Museen, Inauguraldıssertatıon Zur Erlagung Der Doktorwürde Vorgelegt Der Phılosophıschen Fakultät Der Unıversıtät Zu Köln, Köln. Lightfoot, C.S. (1989) Afyon Müzesindeki Cam Eserler Kataloğu, BAR International Series 530, British Institute of Archaeology at Ankara, Oxford. Meral, K. (2012) Kyzikos tan lahit Mezar Buluntuları, Höyük 5, Özgan, R. (2013) Roma Portre Sanatı I, İstanbul, Ege Yayınları. Özgan, R. (2013) Roma Portre Sanatı II, İstanbul, Ege Yayınları. Polat, B.A. (2005) Troia nın Hellenistik ve Roma Dönemi Nekropolleri. İst. Üni. Sosyal Bil. Ens. Yayınlamamış Y.Lisans Tezi, İstanbul. Saraçoğlu, A. (2011) Hellenistic and Roman Unguentaria from the Necropolis of Tralles, Anadolu 37, 1-42.

19 Şimşek, C. (Ed.) Laodikeia Nekropolü ( Yılları) Katalog. Cilt.1.2. Tavukçu, Z. A. (2007) Parion Nekropolü 2005 Yılı Buluntuları, Yayımlanmamış DoktoraTezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Tuluk, G.G. (1999) Die Unguentarien im Museum von İzmir, Anatolia Antiqua VII,, WEB KAYNAKÇA (Erişim Tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) 32