TARİHİN DİLİ OLSA! SÖZLÜ TARİH YÖNTEMİ. Adnan ALTUN

Transkript

1 TARİH KONUŞUR MU?

2

3 TARİHİN DİLİ OLSA! SÖZLÜ TARİH YÖNTEMİ Adnan ALTUN

4 DEĞİŞİMİN TANIKLARI; *Değişim ve Süreklilik SÖZLÜ KÜLTÜR YAZILI KÜLTÜR ELEKTRONİK KÜLTÜR

5 ZİHİNLERDEKİ TOZLU RAFLAR Hayatta kalan yaşlılar ayaklı kitaplardı, ama ben onların sayfalarını bir çırpıda çeviremezdim. Georg Ewart Evans

6 Sözlü Tarih Nedir? Tarih Yazımı Eğitim Yaklaşımı Anlatıcının birinci el bilgilerden söylediği kanıtların kaydedilmesidir. (Baum) Temelde sözlü kaynaklardan oluşan yazılı tarihlerdir. (Welton ve Mallan) Belirli bir konu etrafında, o konuyla ilgili kişilerle yapılan ve kaydedilen uzun söyleşiler sonucu ortaya çıkan bilgilerin belirli bir sistem içerisinde incelenmesidir. (Öztürkmen) Bir yandan araştırma yapan tarihçinin kullanabileceği bir yöntem, diğer yandan bu tür araştırmaların yarattığı bir tarih yazım içimidir. (Somersan)

7 Sözlü Tarih Nedir? Sözlü tarih sıradan insan ın, yani hepimizin yaşamını konu edinir: İnsanlar nasıl yaşar, nasıl çalışır, ne iş yapar, neler düşünür, neler hisseder? İşte sözlü tarih, gündelik yaşantımızla, yaptığımız işlerle, duygularımız, düşüncelerimiz, geleneklerimiz ve göreneklerimizle hepimizin öyküsünü anlatır. Yaşamın içinden üretilen bir bilgidir. Hepimizin ve herhangi birimizin bilgisidir, insanlarla konuşarak öğrendiklerimizdir. Özellikle yerel tarihle sıkı bağlar taşıyan sözlü tarih hem konu hem de yöntem itibariyle geleneksel tarihten farklıdır. Bir tür alternatif tarihtir. Yazılı belgelerde göremeyeceğimiz ayrıntıları, arşivlere girmeyen yaşam parçalarını bulabileceğimiz eşsiz bir kaynaktır. S. Caunce

8 Sözlü Tarih Nedir? Paul Thompson (1999: 18) a göre sözlü tarih tarihin toplumsal anlamını kökten değiştirmek için bir araçtır. Tarihin krallar, kraliçeler, antlaşmalar, görüşmeler, büyük savaşlar ve Sezar, Napolyon, Pontius Pilate, Kolomb gibi mühim zevattan oluştuğunu sanıyoruz, ama bu sadece yüzeysel tarihtir ve büyük ölçüde yanlıştır. Sözlü tarihle, tarihi aşağılara indirecek, yukarılarda inşa edilen tarih yerine kısa gömleklilerin yani halkın işleri, aşkları, üzüntüleri, yaşam deneyimleri hakkında söylediklerini, bu merasimsiz tarihi koyacağım.

9 ANA ÇİZGİLERİ Önceki kuşaklarca aktarılan bilgiler (Gelenek) Bir kişinin hayat hikayesi (Sözlü biyografi) Bir kişinin belli bir olaya ilişkin kişisel anıları (1974 Kıbrıs Barış Harekâtı) Bir olay sırasında veya sonrasında görgü tanıklarının ifadesi

10 Bir Öğretim Yöntemi Olarak Sözlü Tarih ve Faydaları Öğrencilerin; Bazı becerileri geliştirir, Araştırma, Soru sorma Kronoloji anlayışı Ortak çalışabilme Mukayese edebilme Gözlem, eleştirel düşünebilme, ve organizasyon Mülakat sorusu hazırlama, verileri elde etme, analiz ve yorum yapma becerileri gelişir. Okul ile yaşam arasında köprü vazifesi görür. Dokümanlara dayalı, araştırmalar sonucu elde edilemeyen bilgiler elde edilebilir.

11 UYGULAMA AŞAMALARI; HAZIRLIK

12 (1) TEMEL SORUN YADA KONU HANGİ KONUYU ELE ALACAĞIM? Birey ve Toplum (Pazarda iletişim) İnsanlar, Yerler ve Çevreler (1940 larda Bolu) Kültür ve Miras (Geçmişte düğünler) Üretim, Dağıtım ve Tüketim (1970 lerdeki ekonomik olanaklar) Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme (İlk tv) Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler (Aile tarihi) Güç, Yönetim ve Toplum (İlk oy) Küresel Bağlantılar (Küresel bir olay) Zaman, Süreklilik ve Değişim KİM İLE GÖRÜŞECEĞİM? Anne, baba ve diğer yakınlarıyla Emekli öğretmenler, işçiler, memurlar, tüccarlar, askerler vb. Soyadların kökenleri ve anlamları, önemli günler, hikayeler, aile hikayeleri, ulaşım, barınma, popüler yemekler, oyunlar, ziyaret ve eğlence yerleri, vb. konular Okulun bulunduğu bölgedeki yerleşim yerinde cereyan etmiş olan sosyal olaylara dahil olmuş insanlarla

13 (2) PROJENİZİ PLANLAYIN Kim görüşecek? Öğretmen Öğrenci Sınıfta İlgili kişiyle ön görüşme yapmak Görüşme sorularını hazırlamak Öğretmen Öğrenci Sınıfta? Hangi ekipmanlara ihtiyacım olacak? Video, ses kayıt cihazı, not defteri Kayıtları nasıl değerlendireceğim? Rapor, sunum, pano Zamanın planlanması

14 (3) ARKAPLAN ARAŞTIRMASI 1940 larda Bolu Dönemin siyasi özellikleri Dönemin ekonomik özellikleri Dönemin kültürel özellikleri 1944 Deprem Saat Kulesi Yerleşim bölgeleri

15 (4) RÖPORTAJ / GÖRÜŞME; Nasıl sorular soracağım? YANLIŞ ÖRNEKLER Kısa cevaplı sorular 1940 larda Bolu da mıydınız? Farklı iş sektörleri var mıydı? Siz çalışıyor muydunuz? Etkileyebilecek sorular O yıllarda Bolu nun çok geri kalmış bir görüntüsü var. Siz ne dersiniz? O yıllarla karşılaştırdığımızda özellikle mimarinin çok değiştiğini görüyoruz, ne dersiniz? İYİ ÖRNEKLER Açık uçlu sorular 1940 lı yıllarda Bolu ile ilgili neler hatırlıyorsunuz? İnsanlar daha çok hangi işlerde çalışıyordu ve siz hangi işle meşguldünüz? Etkilemeyecek sorular O yıllarda Bolu nasıl görünüyordu? Günümüzle karşılaştırdığınızda dikkat çekici farklar nelerdir, sizin için?

16 (4) RÖPORTAJ / GÖRÜŞME; Nasıl sorular soracağım? Soruların önceden hazırlanması Öğretmen tarafından soruların gözden geçirilmesi ve düzeltilmesi Sınıfta yapılacak ise

17 1970 lerde Yaşam Konulu görüşmede kullanılabilecek soru örnekleri Görüşme soruları (Her soru için bir GRUP sorumlu olabilir ) lerde ne yapıyordunuz? Kaç lira maaş alıyordunuz? lere ait hangi özel olayı hatırlıyorsunuz? O döneme ait özellikle bu olayı neden hatırlıyorsunuz. 3. O zamana ait evler ve içinde bulunan mobilyalarla ilgili olarak ne hatırlıyorsunuz? 4. O zaman ne tür ulaşım araçlarını kullanıyordunuz? 1970 yılında bir arabaya sahipseniz, ne tür farklar var? lerde ne tür giyecekler giyiyordunuz? Bu giyecekleri bu günkü giyeceklerle karşılaştırdığınızda arada ne tür farklar var? lere ait ne tür müzikleri hatırlıyorsunuz? Bu dönemde hangi müzikten hoşlanıyordunuz? lerde radyonuz ve televizyonunuz var mıydı? O dönemde ne tür televizyon ve radyo programlarını takip ediyor ve en çok hangisini seviyordunuz? lerde tatile gider miydiniz? Eğer bu dönemde tatile çıkıyorduysanız, tatil amacıyla nerelere giderdiniz? Bu gün insanlar bu tatil yerlerine gidiyorlar mı? lerde paranın alım gücü ve fiyatlar hakkında herhangi bir şey hatırlıyor musunuz? lerde en meşhur insanlar olarak kimleri hatırlıyorsunuz? 11. Sizce 1970 lerden günümüze en temel değişimler hangi alanda yaşanmıştır?

18 (5) RÖPORTAJIN İŞLENMESİ (1) Video (2) Ses Kayıt Cihazı (3) Öğrenci notları

19 (6) DEĞERLENDİRME Araştırma ve röportaj değerlendirilir. İstenilen sonuçlara ulaşılamamışsa 1. basamağa geri dönülür. Samsun Huzurevinde Sözlü Tarih çalışması Amaca ulaşılmışsa sürece devam edilir.

20 (7) SONUÇLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI Rapor hazırlama Sunum yapma Pano hazırlama Video hazırlama (Belgesel çalışması) Bizi Biz Yapan Tarih ile Gençleri Buluşturmak adlı sloganla açılan Çanakkale Sergisi, Batman Sergi düzenlenmesi (YEREL TARİH ŞENLİĞİ)

21 MATERYALLERİN ARŞİVLENMESİ Basılı Görsel Dijital

22 Görüşme Hazırlıkları İçin Kontrol Listesi

23 Başarılı Bir Görüşme Yapmanın İpuçları

24 Görüşmeden Önce Ele Alınması Gereken Sorular

25 (7) SONUÇLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI Rapor hazırlama Sunum yapma Pano hazırlama Video hazırlama (Belgesel çalışması) Bizi Biz Yapan Tarih ile Gençleri Buluşturmak adlı sloganla açılan Çanakkale Sergisi, Batman Sergi düzenlenmesi