EĞİTİMİN POLİTİK TEMELLERİ

Transkript

1 EĞİTİMİN POLİTİK TEMELLERİ

2 Politika ve Eğitim Politika: Latincede şehir yaşamını düzenleme anlamındadır Ulus devletlerin doğuşuyla eğitim politikaları da doğmuştur. Zorunlu eğitim bu eğitim politikalarının sonucudur

3 Politika ve Eğitim Politikalar; bir konuda karar ve uygulamalara rehberlik eden programlardır. Politikalar; belli amaçlara ulaşmak için izlenecek yollardır. Politikalar; bireysel politikalar, hükümet politikaları, bakanlık politikaları, işletme ve okul politikaları vb. şeklinde sınıflandırılabilir.

4 Politika ve Eğitim Politika oluşturma; dinamik bir süreç olup, bir konuyla ilgili öncelik ve alternatiflerin belirlenmesi ve bunlar arasında tercihte bulunma sürecidir. Politika konusu; parasal, idari vb. olabilir Politika oluşturma sürecinde; politika konusu belirlenir, politikalar oluşturulur, kararlar verilir, politikalar uygulanır ve sonuçlar değerlendirilir.

5 Eğitim Politikaları Eğitim Politikaları: Eğitim sistemi ve okulların yönetimiyle ilgili oluşturulan ilke, yasa ve kurallar bütünüdür. Eğitim Politikaları; eğitimle ilgili yasa ve yönetmelikler oluşturma, işleyiş ve uygulamaları düzenleme, eğitim hizmetlerinin vatandaşlara eşit olarak sunulması üzerinde odaklanır.

6 Eğitim Politikaları Başlıca Eğitim Politika Konuları: Altyapı yatırımları Okul ve sınıf büyüklükleri Bireylerin okul tercihleri Eğitimde özelleştirme Öğretmen yetiştirme Öğretmen özlük hakları Eğitim Programları Öğretim yöntemleri Eğitimde öncelikler Kazandırılacak değerler Mezun olma koşulları

7 Politik Sistemler ve Eğitim Politika siyaset biliminin konusudur. Siyaset bilimi; sosyal bir bilim alanı olup politikaların teori ve uygulamasıyla ilgili çalışmalar yapar, politik sistem ve davranışları inceler. Konuları; devlet, hükümet, özgürlük, adalet, haklar, yasalar, mülkiyet, ideolojiler, rejimler, siyasal akımlar vb dir. Politik sistem içinde; siyasi örgütler, ilgi ve çıkar grupları (partiler, baskı grupları, sendikalar) ve sosyal kurumlar yer alır. Politik sistem; bu grupların işlevlerini ve birbirleriyle ilişkilerini düzenler. Eğitim de bunlardan biridir.

8 POLİTİKANIN EĞİTİM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Her toplum eğitim etkinliklerini kendi politik sisteminin özelliklerine göre düzenler. Politik sistem değiştiği zaman eğitim sistemi de bundan etkilenir. Eğitimin tarihsel gelişim sürecinde bu etki hep gözlenmiştir.

9 Politik Sistemler ve Eğitim Hemen tüm ülkelerde eğitim bir kamu politikası olmuştur. Günümüzde, politik sistemlere göre eğitimle ilgili politikaların belirlenip uygulanması farklılık gösterir. Ülkemizde eğitim politikaları, merkeziyetçi bir anlayışla devlet ve hükümetler tarafından oluşturulup uygulanmaktadır. Geçmişten günümüze siyasal sistemler, otokrasi (tek adam yönetimi), aristokrasi (Seçkin bir zümrenin yönetimi) ve demokrasi sistemleri vardır. Siyasal sistemin özelliğine göre devlet ve eğitim ilişkileri, eğitim sistemi ve okulların yapı ve işleyişi farklılaşır.

10 Siyasal Kurumlar ve Eğitim Eğitim toplumsal bir kurumdur. Devletler bu hizmeti parasız olarak sunarlar Eğitim hizmetlerinin planlanması ve yönetimi; ülkelerin siyasal sistemlerine, yönetim biçimlerine göre farklılık gösterir. Siyasal sistemler kendi değerlerini eğitimle yeni kuşaklara kazandırmak ister. Hiçbir siyasal sistem kendine düşman bireyler yetiştirmek istemez. Bu amaçla eğitim sistemleri sıkı denetlenir.

11 Siyasal Kurumlar ve Eğitim Günümüzde eğitime ilişkin politikalar; yasalar, ilkeler, planlar, programlar devletlerce düzenlenmektedir, Eğitim kurumlarının giderleri de devletçe karşılanmaktadır.

12 Siyasal Kurumlar ve Eğitim Devletler eğitim alanındaki özel teşebbüsleri desteklemektedir. Günümüzde eğitim politikaları ya merkezi hükümet veya yerel idarelerce veya her ikisinin ortak çabasıyla yürütülmektedir.

13 Siyasal Kurumlar ve Eğitim Siyasal sistemlerle eğitim kurumları karşılıklı ilişki içindedir. Siyasal sistem, öngörülen nitelikte bireyler isterken, eğitim ülkenin yönetim kadrolarına nitelikli uzmanlar kazandırır. Okul, politik bilinç kazandırmayı amaçlar. Gelecekte daha iyi bir toplum için bu gereklidir. Her zaman siyasal sistemin istediği insanı değil, çağın gerektirdiği insanı yetiştirmeyi hedefler.

14 EĞİTİMİN POLİTİKA ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Eğitim yetiştirdiği insan gücü yani yönetenler ve yönetilenler ile politik sistem üzerinde etkili olur. Her şeyden önce eğitim, mevcut politik sistemin ayakta kalmasını varlığını sürdürmesini sağlar.

15 Bunu politik sistemi ve onun dayandığı ideolojiyi benimseyen, savunan, devlete karşı görev ve sorumluluklarını bilen, yasalara saygılı; vatanını, milletini, bayrağını seven insanlar yetiştirerek gerçekleştirir. Eğitimin bu tür insanlar yetiştirebilmesi için politik sistem eğitim sistemini, sistemin gerektirdiği insan tipini yetiştirecek biçimde düzenler.

16 Demokrasi ve Eğitim Demokrasi; halkın egemenliğini esas alan bir çoğunluğa dayanan yönetim biçimidir. Temelinde; Bireysel hak ve özgürlükler, Vatandaşlar arasında eşitlik, Ayrımcılığın bulunmadığı, Siyasal katılım, Siyasi süreçler konusunda açıklık ve şeffaflık Bulunan bir sistem akla gelmektedir

17 Demokrasi ve Eğitim 20.yy başlarında John DEWEY tarafından ele alınmıştır. Demokratik ülkelerde demokrasi eğitimi, eğitim programlarında ve uygulamalarında yer alır. Eğitim yoluyla demokrat insanların yetiştirilmesi esas alınır. Türk Milli eğitiminin temel ilkelerinden biri de demokrasi eğitimi ilkesi dir. Demokratik bir eğitim ile; Okul yönetiminde, Okuldaki eğitim-öğretim süreçlerinde Sınıf yönetiminde Katılımcılı bir demokrasi kültürünün kazandırılması öngörülür.

18 Bir Politika Belirleme Aracı Olarak Milli Eğitim Şuraları Milli Eğitim Şuraları, Milli Eğitim Bakanlığınca belli aralıklarla toplanan en geniş katılımlı bilimsel toplantılardır. İlki 1939 yılında düzenlenmiştir. Şuralara; Milli Eğitim Bakanlığından çeşitli devlet kurumlarından, meslek örgütlerinden, üniversitelerden seçilen uzmanlar katılır

19 Bir Politika Belirleme Aracı Olarak Milli Eğitim Şuraları Şuralarda eğitimin çeşitli sorunlarının görüşüldüğü çeşitli komisyonlar oluşturulur Komisyonların hazırladığı raporlar Milli Eğitim Bakanlığına sunulur. Kararlar bakanlık için bağlayıcı olmayıp, tavsiye niteliğindedir

20 Bir Politika Oluşturma Birimi Olarak Devlet Planlama Teşkilatı DPT 1960 anayasasıyla kurulmuş Başbakanlığa bağlı bir müsteşarlıktır. Kurumun Sosyal Planlama Dairesi ulusal düzeyde eğitim planlaması çalışmalarını yürütür. MEB bünyesindeki Strateji Geliştirme Dairesi, eğitim politikaları konusunda DPT bünyesindeki ilgili daire ile irtibat halinde çalışır. Planlar DPT bünyesinde 1963 yılından itibaren beş yıllık kalkınma planları şeklinde yapılır

21 Hükümet ve Siyasi Partilerin Programlarında Eğitim Politikaları Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren hemen tüm TC hükümetlerinin programlarında eğitim önemli bir konu olarak yer almıştır Hükümetler, iktidarları süresince yürütecekleri eğitim politikalarının özünü bu programda TBMM ye sunarak onay alırlar Siyasi partilerin de, iktidar adayı olarak politikalarının temel ilkelerini belirten programlarında eğitime ilişkin öncelikli politikalarına da yer verirler.

22 Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye de Eğitim Politikaları AB ye uyum sürecinde, eğitim sistemimiz, AB ülkeleri eğitim sistemleriyle uyumlu hale getirilmeye çalışılmaktadır. Bu anlamda zorunlu eğitimin 12 yıla çıkarılması önemli bir hedeftir. Eğitim politikaları, AB ile uyum sürecinin kültürel ayağını oluşturmaktadır. Eğitim sisteminin AB ile uyum sürecinde gerekli yasal düzenlemeler yapılmaktadır. Temel amaç, ortak kültür etrafında Avrupalılık bilincinin geliştirilmesi ve Avrupa vatandaşı nın yetiştirilmesidir.

23 Modern Toplumlarda Eğitim ve Okula İlişkin Eleştiriler (Radikal Pedagoji) Geleneksel eğitim anlayış ve uygulamaları, çağın gerektirdiği insanı yetiştirmekten uzak olmakla eleştirilmiştir. Çocukların çağdaş anlayış ve değerlerle eğitilmesini hedefleyen bir takım eğitim akımları ortaya çıkmıştır. Ancak geleneksel eğitime radikal eleştiriler yönelten ve çözüm konusunda da radikal öneriler getiren eğitimciler de olmuştur. Eğitime yönelik radikal yaklaşımın önemli bir öğesi, 19. ve 20. yüzyıllarda kitlesel okul eğitiminin ortaya çıkmasına gösterilen tepki olmuştur. Bu dönemde, devletin desteklediği ve düzenlediği okullarda genel zorunlu eğitim verilmesi yönünde sürekli bir eğilim vardı Kitlesel okul eğitiminin amacı, vatandaşı ve işçiyi modern sanayi devleti için yetiştirmekti

24 Radikal Pedagoji Radikal pedagoji sadece okuldaki geleneksel öğrenme modellerini değil, aynı zamanda, çocuk yetiştirme yöntemlerini ve ailenin örgütlenmesini de kapsar Devlet okulu eğitimi ile radikal eğitim neredeyse birbiriyle çelişen, zıt kavramlardır Devlet okulunun reddedilmesi, radikal eğitim biçimlerinin tarihi gelişiminde önemli temalardan birini oluşturur Bu ret, okulların, hâkim bir elit sınıfın çıkarları adına halkın ahlak ve toplumsal inançlarının şekillendirilmesinde kullanılan bir araç olduklarını varsayan görüşe dayanır

25 Radikal Eğitimcilerden Bazıları Paul Feyrabend: Yönteme Hayır Ivan Illich: Okulsuz Toplum Paulo Freire: Ezilenlerin Pedagojisi A. S. Neil: Özgür Okul Joel Spring: Özgür Eğitim Katerina Baker: Zorunlu Eğitime Hayır William Godwin: Politik Adalet Üzerine Bir İnceleme Francisco Ferrer: Modern Okul Max Stirner: Biricik ve Kendiliği Wilhelm Reich: Geleceğin Çocukları

26 Paul Feyerabend (Yönteme Hayır) Ben asla aklı, küçümsemedim. Karşı çıktığım sadece aklın bazı putlaştırılmış ve zorba versiyonlarıdır

27 20. yüzyılın akılcı paradigmalarıyla dalga geçer Bilim bireyin eğilimlerine göre benimsenebilen veya benimsemeyebilen bir düşünce sistemi olarak değil; sanki itiraz edilemeyecek bireymiş gibi düşünülür. Yönteme Hayır adlı kitabının önsözüne yazdığı şu sözlerle açıklamaktadır....bilimin diğer kültür yapıları, insan yaratımları, düşünceleri içerisinde ayrıcalıklı yapısı yoktur. Bilimi gereksiz yere abartmak, bizi katı görüşlülüğe, bilim bağnazlığına götürebilir Bilim, din, sanat bunların her biri bilgi edinmenin farklı yollarıdır, birbirlerinden daha üstün ya da öncelikli ya da ayrıcalıklı değillerdir. Gerçekliğe ulaşmanın farklı yollarıdır bunlar. Birbirleriyle ölçülebilir ya da kıyaslanabilir değillerdir. Tek bir yönteme indirgenemezler.

28 Feyerabend a göre bilim dahil her türlü bilgi biçimi bir gelenektir ve hiçbiri diğerlerinden üstün değildir. Bu nedenle herkese, düşüncelerini ifade etmede eşit fırsatlar tanınmalıdır ve toplumla ilgili bir sorun olduğunda, sözde bilimle uğraşan uzmanlara değil de; halka sorulmalıdır. Bunun nedenini, bir toplum için neyin doğru neyin yanlış olduğuna en iyi toplumun karar verebilme yeteneğine sahip olmasına bağlar Batı bilimi, dünyanın her yerinde rakipsiz bir egemenlik kurmuştur. Ama bunun nedeni akılsal oluşu ya da içsel üstünlüğü değil; devletle bütünleşerek diğer bütün kültürleri, değerleri, yöntemleri, usulleri, akıldışı veya bilimdışı ilan ederek yok etmiş olmasıdır.

29 İvan İllich (Okulsuz Toplum) ( )

30 Ivan Illich modern toplumu sorguluyordu Modern toplum daha fazla kurumsallaşma ve uzmanlaşma üreterek insanları kendi kararlarını verme ve kendi yaşamları üzerinde söz sahibi olma hakkından yoksun bırakmaktadır. 'Okullaştırma, eğitimle aynı anlama mı gelmektedir? Kesinlikle hayır. Temel Soruları: Her toplumda okullaşmaya bu derece büyük bir önem ve prestij kazandıran nedir? Eğitimin işlevi bir şüphe içeriyorsa, okullaşma gerçekte ne anlama gelmektedir? Okulun, statükonun korunmasına vesile olan araçlardan biri olduğunu düşünür Varolan eğitim sistemlerinin açmazlarını gösterip; eğitim ve öğrenimin okul dışına çekilmesi ve toplumun okuldan arındırılması gerektiğine inanır. Özgür bir toplumun, modern bir okulda oluşturulabileceği görüşü paradoksal bir iddiadır. Bireysel özgürlüğü garanti altına alma, bir öğretmenin öğrencileriyle meşguliyetinde tamamıyla göz ardı edilmektedir. Öğretmen sahip olduğu kişiliğini yargı, ideoloji ve doktor işlevleriyle birleştirdiğinde, toplumun temel yapısı, yaşam için hazırlanması gereken süreçle amacından saptırılmaktadır. Bu üç gücü birleştiren bir öğretmen, öğrencinin yasal veya ekonomik reşit olmama durumunu meydana getiren ya da özgür toplanma hakkını kısıtlayan yasalara göre öğrencinin haklarını daha fazla kısıtlar. Ağaçları yaşken eğip bükmek sevgili öğretmenlerin içtenlikle yerine getirdikleri kutsal ve benzersiz bir vazifedir

31 İnsanların her birinde öğrenme isteği ile birlikte doğal olarak araştırmacılığın geliştiğini ileri sürer. Dolayısıyla, okulların yerine geniş iletişim ağlarının kurulmasını önerir. İsteyen, istediği bilgiyi direkt olarak ulaşabileceği kanunun uzmanından öğrenebilecektir. Bu sistem içerisinde öğretmen ve öğrenci varlıklarını sürdürmektedir, ama zorunlu olarak bir arada ulunmak ve kurallara bağlı ilişkilere girmekten kaçınmalıdır. Öğrenene bir çok bilgiyi sunmak, şüpheci bir biçimde bu bilgilere yaklaşan gencin bilgiyi seçmesine imkan tanımak, bir öğretenin edinmesi gereken bir tutumdur. Sınavlar insanları gözetim altında tutarak, onu standartlaşmaya itmektedir Edilgen bir konumda bulunan öğrenen, verilen bilgiyi almak, bilgilerin aktarıcısı olan eğiticinin söylediklerini benimsemek, zorundadır. Böyle bir sistem içinde yetişen bir kişi, daha sonraki yaşamında da edilgen konumun dışına çıkmamaktadır

32 Paulo Freire (Ezilenlerin Pedagojisi) ( ) Freire'nin eğitim yönteminin merkezinde, kökeni Marx'ın bireysel bilincin gelişmesi ve modem toplumda yabancılaşma teorisine uzanan bir insanlık kavramı vardır

33 Paulo Freire Dünyanın insanileştirilmesi, insanın, dünyayı dönüştürmeye muktedir olduğu bir süreci ifade eder. Bu, insanların kendilerinin farkına varmaları demektir İnsanlar tarihin akışı içinde eyleyen olamazlar, sadece tarihin etki ettiği şeyler olurlar. Bu ezilme durumuna Freire sessizlik kültürü der Sessizlik kültürü; basit cehaletin ürünü olabileceği gibi eğitimin de ürünü olabilir. Freire, eğitimin kafada, benliğin bilincine ulaşılmasının önünde duran engeller üretebildiğini düşünür.

34 Paulo Freire Freire, geleneksel eğitimin yığmacı eğitim yöntemine dayandığını söyler. Yığmacılık; öğrencinin öğrenme süreci içindeki bir özne değil, bilginin yerleştirildiği bir nesne olduğu düşüncesidir. Yığmacı eğitim özgürleştirici değildir Ezilenlerin itaatkârlılığına ve yabancılaşmasına katkıda bulunur. Yığmacı öğretimin amacı kendini anlamak değildir. Bireyi yabancı hedeflere uygun olarak değiştirir. Yığmacı eğitim yöntemi, öğrenene yabancı bir bilinç kazandırır.

35 Freire öğrenmeyi, özgürleşme kaynağı ve toplumsal değişim için bir araç görür. Kendini ve dünyayı değiştirmeye girişmiş, insanileşmiş bireyi önemser Özgürleşmiş bir toplum için çalışmakla birey, kendi kendini özgürleştirir Ona göre bilgi; doğrudan toplumsal sorunlara yönelmeli ve bu sorunları çözmek için kullanılmalıdır

36 William Godwin ( ) William Godwin, devletin özgül ideolojisini okullarda yayabilmesi ile kazanacağı politik iktidara karşı çıkan ilk eğitim eleştirmenlerinden biriydi.

37 William Godwin Önemli eseri Politik Adalet Üzerine Bir İnceleme O, aydınlanmanın en çarpıcı iki olgusunun (modern devletin yükselişi ve bu devlete vatandaş yetiştirecek milli eğitim sistemlerinin gelişmesi) insan aklının doğmalarla denetlenmesi ve bastırılmasından korkuyordu. İnsan aklının tam olarak gelişmesinin okul duvarları içinde engellendiği herhangi bir toplumda despotizm ve haksızlık var olmayı sürdürür. Godwin milli eğitimin içeriğinin politik iktidarın buyruklarına uygun düşecek şekilde biçimlendirileceğine inanıyordu.

38 William Godwin Devlet okulu sistemi var olan toplumsal sistemin bütün adaletsizlik ve eşitsizlikleri ile birlikte sürdürülmesine yarayan güçlü bir araçtır... Okullar özel bir ideolojinin ve toprakların genişletilmesine dayalı bir milliyetçiliğin yayılması ve ülke liderlerinin yüceltilmesi için kullanıldı.

39 Wilhelm Reich ( ) Reich ın Türkçeye çevrilen kitapları: Faşizmin Kitle Ruhu Anlayışı, Dinle Küçük Adam, Cinsellik Üzerine, Cinsel Ahlakın Boygöstermesi, Bedensel Boşalmanın İşlevi, Cinsel Devrim, Geleceğin Çocukları, Reich Freud'u Anlatıyor, Gençlik Tutkusu, Kişilik Çözümlemesi, İnsanın Doğadaki Yeri, Başı Dertte İnsanlar, Gençliğin Cinsel Eğitimi, Psikanaliz ve Diyalektik Materyalizm ve Dirimin Öldürülüşü İnsandaki Coşkusal Veba

40 Wilhelm Reich Wilhelm Reich karakter oluşumundaki temel sorunun orta sınıf aile yapısı olduğuna inanıyordu. Almanya'da faşizmin yükselişini tartışırken, otoriter kişiliği orta sınıf Alman ailesi içindeki çocuk yetiştirme sürecine bağlıyordu. Anlamlı bir toplumsal değişimin ancak ailenin değiştirilmesiyle gerçekleşebileceğini ileri sürüyordu.

41 Wilhelm Reich Zorlayıcı cinsel ahlak, aile ve otoriter devlet arasındaki ilişki Reich'a göre yirminci yüzyılın eğitimle ilgili en önemli görevi cinsel özgürlük ve ataerkil ailenin ortadan kaldırılmasıydı. O, zalim, saldırgan karakter özelliklerinin otoriter, cinsel açıdan baskıcı çocuk yetiştirme uygulamalarının sonucu olduğuna inanıyordu. Reich saldırganlığı cinsel dürtülerin bastırılmasının ürünü olarak görüyordu. Reich'ın amacı, büyük kurumsal değişiklikler getirerek, insanların karakterlerindeki zalimlik ve düşmanlığı yok etmekti.

42 Wilhelm Reich Reich, bireylerin, cinsel dürtüyü tatmin konusunda engellerle karşılaştıklarında nefret etmeye başladıklarını ileri sürüyordu. Toplumu Reich'in en baskıcı, bulduğu kurumlardan -zorunlu evlilik ve ataerkil aile- kurtarmak anlamına geliyordu. Ailenin ekonomik işlevi ulus devletin ve sanayileşmenin ortaya çıkışıyla yerini ideolojik bir işleve bıraktı. Aile, çocuğu otoriter bir toplum için yetiştiren temel eğitim kurumu haline geldi. Kişi, kendi kendini düzenleyen ve sadist olmayan bireylerden oluşan bir toplum istiyorsa, çocukları ahlaki baskı, otoriter kontrol ve zevk kaygısından kurtulmuş özgür bir ortamda yetiştirmeliydi.

43 Başvurulabilecek Kaynaklar DEMİRPOLAT, Ayşe, Eğitim Demokrasi İlişkisi, Eğitim Bilimine Giriş(Editör:Leyla Küçükahmet), Gazi Kitapevi, Ankara, 1997 TEZCAN, Mahmut, Eğitimin Siyasal Temelleri, Öğretmenlik Mesleğine Giriş(Editör: Veysel Sönmez), Anı Yayıncılık, Ankara, 2003 TEZCAN, Mahmut, Sosyolojiye Giriş, Feryal Matbaası, Ankara, 1995 KIZILOLUK, H. (2007). EĞİTİMİN POLİTİK TEMELLERİ, Eğitim Bilimine Giriş (Editör: Nuray Saylan). Anı yayıncılık. Ankara, 2007 VARIŞ, F. (1998). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Alkım.