Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 76, Ağustos 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 76, Ağustos 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Dr. Öğr. Üyesi Coşkun COŞKUNDENİZ Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul Devlet Konservatuvarı, Yaylı Çalgılar Ana Sanat Dalı coskun.coskundeniz@msgsu.edu.tr MÜZİĞİN İNSAN SAĞLIĞI ALANINDA KULLANILMASI Öz Bu çalışmada, müziğin insanlar üzerindeki olumlu etkileri ve tedavi konusuna değinilmiştir. Yapılan birçok araştırma ve deneyler sonucundaki verilerin, müzik ile uygulanan tedavilerde insan sağlığı üzerinde olumlu gelişmeler meydana getirdiği gözlemlenmiştir. Müziğin olumlu etkilerinden faydalanan Çin, Yunan, Hint, İbrani ve Eski Türk toplumlarının yanı sıra günümüzde dünya genelinde müziğin tedavi üzerindeki etkisi ve gücü fark edilmiştir. (Birkan, 2014) Müziğin özellikle insanların ruh ve zihin sağlığı açısından ne kadar yararlı olduğu yapılan birçok araştırma ile kanıtlanmıştır. İnsan üzerindeki depresyonu azaltmada, fiziksel acıların azalmasında, endişe ve korkuyu gidermede, kalp ritmini dengelemede, müzik dinleyen epilepsi hastalarının dinlemeyen hastalara kıyasla daha az nöbet geçirmesinde, beyni uyararak yararlı ve mutluluk veren hormonların salgılanmasında etkili olduğu gözlemlenmiştir. (Şeker, 2017) Anahtar kelimeler: Müzik, tarih, insan sağlığı, müzikle tedavi.

2 USE OF MUSIC IN HUMAN HEALTH Abstract In this study, the positive effects of music on humans and treatment are mentioned. It has been observed that the results of many studies and experiments have led to positive developments in human health in music therapy.in addition to Chinese, Greek, Indian, Hebrew and Old Turkic societies that benefit from the positive effects of music, the influence and power of music on the world today has been recognized. (Birkan, 2014) Music has proved to be particularly beneficial in terms of people's mental and mental health. It has been observed that epileptic patients who are listening to music are less likely to have a less seizure in reducing heart depression, reducing physical anxieties, worrying and anxiety, heart rhythm balancing, and stimulating the brain to stimulate the release of beneficial and happy hormones. (Şeker, 2017) GİRİŞ Keywords: Music, history, human health, therapy with music. Antik dönemlerde yaşamış olan ünlü fizikçi ve matematikçi olarak bilinen Pisagor (M.Ö ), müzik teorilerinin ve müzikle hastalık tedavilerinin ilk bilimsel kurucularındandır. Günümüzde Pisagor Gamı veya Kemancı Gamı diye adlandırılan beşli bir gam sistemi tanımlamıştır. Müzikle tedavi tıp tarihi kadar eskidir. Antik Yunan döneminde Apollo lir çalarak insanların ruhani sıkıntı ve bunalımlarını gidermede yardımcı olmuştur. Eski Yunanda müzik, ruhun eğitimi ve arınmasında büyük bir etmen olarak kabul edilmiştir. Pisagor a göre müzikle tedavi, umutsuzluğa düşen ve çabuk öfkelenen hastaların sakinleşmesinde vücuttaki harmoni bozukluğu için etkili bir deva olduğunu ileri sürmüştür. Tıbbın babası olarak bilinen Hipokrat bazı hastalıkların tedavisi için müziğin denenmesinden yana olduğunu savunmuş, hastalarının bir kısmını ilahî tapınaklarda tedavi etmiştir. Platon (Eflatun) M.Ö. 400 yıllarında müziğin ahenk ve ritimle ruhun derinliklerine inerek kişiye hoşgörü ve rahatlık verdiğini belirtmiştir. Antik dönemlerden günümüze gelindiğinde müzik, epilepsi, depresyon, sıla hastalığımelankoli, mani, cinnet, somnabulizm, letarji, katatoni, histeri, felç, afazi, tarantizma, korea, gut, ateşli hastalıklar, romatizma, çeşitli ağrılar, veba, kızamık, kuduz gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır. (Birkan, 2014) Türk toplumlarında müzikle tedavinin altı bin yıllık geçmişe dayandığı söylenilebilir. Türklerdeki ilk tedavi Selçuklu ve Osmanlılarda görülmektedir. Göç sonunda Anadolu da ilk şifahaneler kurulmuştu. Selçuklu Sultanı Nureddin Zengi tarafından Şam da Nureddin Hastanesi (Akıl hastaları için özel bir bölüm bulunduğu ve tedavide müzik kullanıldığı bilinmektedir.), İstanbul da inşa edilen Fatih Darüşşifası (Akıl hastalarının tedavisinde müzik kullanıldığı bilinmektedir.) (Gençel, 2006). 152 Edine de (II. Bayezıd Külliyesi) Edirne Darüşşifası (II. Beyazıd Bimarhanesinde ana binada ortası havuzlu ve üzeri büyük bir kubbe ile örtülü merkezi avlunun etrafında altısı kış, altısı yaz için tasarlanmış hasta mekânları vardı ve müzik odası da burada yer almaktaydı. Bina müzikle tedavi için kusursuz bir akustik yapıya sahipti. 10 kişiden oluşan musiki topluluğu haftada 3 gün verilen musiki konseri, binanın her tarafından yankılanmadan dinlenmekteydi. Tedavide musikinin yanı sıra güzel koku ve su sesinden de yararlanılmıştır.) (Hatunoğlu, 2014)

3 Bu dönemde Evliya Çelebi, zihin açma ve hafızayı güçlendirmede İshafen, aşırı hareketli ve heyecanlı hastaları sakinleştirmede Rehavi, sıkıntılı, karamsar, durgun ve neşesiz hastaları iyileştirmede Kuçi makamının iyi geldiğini seyahatnamesinde belirtmiştir. Müzikle tedavi insanlara psikolojik ve fizikî olmak üzere iki şekilde etki etmektedir. Dr. Dogiel in araştırma ve uygulamaları neticesinde elde edilen bulgulardan çıkan sonuçlarda, müzik insanlarda kan dolaşımı üzerinde etki eder müziğin etkisi sonucu kan basıncı aralıklarla yükselme ve alçalma yapar. Müzik ve ıslık sesi insanların kalp kaslarının iyileşmesine neden olur. Kan dolaşımının değişikliği müziğin yüksekliği ve şiddetine bağlıdır. (Gençel, 2006) Müzik yaşamın her anında kalıplara dayalı bir tedavi yönteminden çok kişiye, ortama ve duruma göre çeşitlilik göstermiştir. Müzikle tedavi, klinik pratikte iyileşmeyi ve konforu sağlayan amaçla; hastanelerde, yoğun bakımda, cerrahi operasyonlarda, psikiyatriden, kemoterapi tedavisinde kalite standartlarını iyileştirmek ve yükseltmek için kullanılmaktadar. (Oyan, Sağlamtimur, 2016; Uyar, Korhan, 2011) Yıllar boyu kullanılmayan müzikle tedavi yönteminin önemi tekrar fark edilmiş olup, dünyada müzikle tedavi eğitimi veren okullar, müzikle tedavi dernekleri tanıtılmaya başlanmış ve bilimsel çalışmalara yer verilmiştir. Dünyada müzikle tedavi eğitimi veren okullar ve derneklere örnek verecek olursak; Norveç, 1980 li yıllardan günümüze kadar olan süreçte özel eğitime ihtiyacı olan insanların eğitimi için birleştirme reformunu hayata geçirerek Norveç Müzik Akademisi adında altı aylık bir program başlatmış olup, günümüzde müzikle tedavi programının temelleri atılmıştır. Letonya, 1991 de biten Sovyet işgali sonunda engelli ve psikolojik rahatsızlıkları olan hastalar için 1998 yılında Mirdza Paipere Leipaja Almanya nın desteğiyle pedagoji akademisinde ilk müzikle tedavi kursu düzenlemiştir yılında Rigas Stradina Üviversitesinde Tıp Fakültesine bağlı tam zamanlı sanat terapisi master programı açılmıştır. Japonya, 1950 li yıllarda öğretmenler, psikologlar ve psikiyatristler arasında ilgi çekici bir alan olmuş 1960 lı yıllarda psikolog Dr. Yamamatsu, psikiyatrist Dr. Matsui, profesyonel müzisyen ve psikiyatrist Dr. Murai tarafından müzik terapisi uygulanmaya başlanmıştır. İngiltere, Orta çağdan 20.Yüzyıla kadar küçük insan gruplarından başlayarak bugün bir meslek olarak kabul edilen müzikle tedavi alanında yaklaşık 600 pratisyen bulunmaktadır. Müzikle tedavi uzmanları ulusal sağlık hizmeti veren merkezlerde, okullarda, hapishanelerde, hastanelerde ve özel müzikle tedavi merkezlerinde görev yapmaktadır. Arjantin, Dört profesyonel dernek bulunmaktadır da Arjantin Müzik Terapisi Derneği (ASAM), Arjantin Cumhuriyeti Müzik Terapistleri Derneği (AMURA), 1990 lı yıllarda Patagonia bölgesinde Neuquen Müzik Terapistleri Derneği (AMUN) kurulmuştur. Brezilya, 1970 li yıllarda müzikle tedavi meslek haline gelmiştir de diplomalı müzikle tedavi kursu başlamıştır e yakın mezun müzik terapisti bulunmaktadır. Mısır, Çoğu geleneksel müzikle tedavi yöntem ve tekniklerini kullanmaktadır yılında açılan ulusal enstitüde rehabilitasyon ve bağımlılık için müzikle tedaviye yer verilmiştir. Türkiye, 2004 yılında kurulan Türk Tedavi Musikisi Uygulama ve Araştırma Grubu (TÜTEM), 1976 da Türk musikisini Araştırma ve Tanıtma Grubu (TÜMATA) Yrd. Doç. Dr. Rahmi Oruç Güvenç tarafından kurulmuştur. Dünya da olduğu gibi Türkiye de de müzikle tedavinin önemi anlaşılmış ve bu alanda bilimsel çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. (Uçaner, Öztürk, 2009) 153 Uygulanan Tedavi Türleri Aktif Tedavi (Arşetipikal hareketler); Bedeni ruhsal ve fiziksel yönden geliştirmek korumaktır. Anadolu Yogası olarak adlandırılan bu tedavide pentatonik müzik dinletilmekte

4 olup, bağışıklık sistemini güçlendiren ve birçok hastalığın oluşmasını önleyen hareketler eştiğinde günlük hayata uyarlanabilirliğiyle modern tıbbın ilgi odağı haline gelmiştir. Pasif Tedavi (İmaj tedavi); En çok kullanılan yöntemlerden biridir. Yere sırt üstü uzanarak gerçekleştirilen seansta, zihnin düşünce ve sıkıntı gibi etkenlerden arındırılması gerekir. Seansta dinletilen su sesine konsantre olmaları ve akarsuya kapılacak küçük su akıntısı gibi düşünmeleri istenir. Kişi zihninde oluşan durumu terapistlere aktarır ve durumun nedenleri araştırılır. Baksı Dansı; Eski Türklerde baksı ismiyle anılan koruyucu hekimlerin tedavi esnasında transa geçmek ve bilgi almak için kullandıkları dansa baksı dansı denilmektedir. Kılkopuz ve dombra çalgılarıyla yapılan bir danstır. Stres, depresyon, halsizlik, kas spazmları, kireçlenme, romatizma gibi hastalıklar için faydalı ve etkili bir tedavi yöntemidir. Tedavinin olumlu sonuçlanmasındaki etmenler, kan dolaşımının artması, beyne oksijen taşıyan kanalların rahatlaması, stres ve depresyonun omuzlara bindirdiği yüklerin dağıtılması ve doğayı taklit ederek insan sağlığını yeniden kazandıran aktif tedavi yöntemlerindendir. Çalgılarla Meşguliyet; Motor sinir sistemi bozukluklarında kullanılan bir tedavi yöntemi olup insanların grupla ya da bireysel çalgı çalmaları özgüven duygusunu arttıran aktif tedavi yöntemlerindendir. Ritim; Hastalara uygulanan ritim çalışmaları, kas, eklem rahatsızlıkları, denge bozukluğu, isteklendirme eksikliği gibi rahatsızlıklarda olumlu sonuçlar ortaya koyan aktif tedavi yöntemlerindendir. 154 Dinleme; Günümüzde kullanılan müzik dinleme faaliyetleri özellikle otistik, hiperaktivite ve disleksi (okumayı öğrenme güçlüğü) yaşayan hastalarda dikkat ve hafızayı geliştirici olumlu sonuçlar ortaya koyan pasif tedavi yöntemlerindendir. (Gençel, 2006) SONUÇ Antik çağlardan günümüzde kadar olan dönemde müziğin insanlarda ruh sağlığı açısından olumlu etkiler bıraktığı sonucuna varılmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde müzikle tedavi eğitimi verilmekte, dernekler kurulmakta müzik terapisi önemli bir meslek olarak görülmektedir. Türkiye de geçmişi 9. yüzyıla dayanan müzikle tedavi geleneği akademik eğitimler, konferans, seminer, kurslar verilerek geliştirilmeli, yurt dışından alınan örnek yöntemler ile birleştirilerek günümüzde de faydalanılabilir hale getirilmelidir. Araştırmalar ve uygulamalar neticesinde müzikle tedavi terapisi psikolojik travmalar, öfke problemleri, ruh hastalıkları, kişilik bozuklukları, anlama güçlüğü, onkoloji hastalıkları, tansiyon hastalıkları, kan dolaşımı ve ritim bozuklukları, kas-eklem ağrılarının azaltılması gibi birçok hastalık sahibi olan insanların yaşam kalitelerini arttırabilmek, sağlığına kavuşturabilmek adına uygulanabilecek yöntemlerdendir. KAYNAKLAR Ak, A.Ş, (2014), Müzikle Tedavi Avrupa ve Türk İslam Medeniyetinde, Ötüken Neşriyat A.Ş. İstanbul Birkan, Z.I. (2014), Müzikle Tedavi Tarihi Gelişimi ve Uygulamaları, Ankara Akapunktur ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, Cilt.2, Sayı.1, ss Erer, S. (2010), Selçuklu ve Osmanlılarda Müzikle Tedavi Yapılan Hastaneler, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt.36, Sayı.1, ss.29-32

5 Gençel, Ö. (2006), Müzikle Tedavi, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt.14, Sayı.2, ss Hatunoğlu, A. (2014), Türk İslâm Hekimlerinin Psikoloji Biliminin Gelişimine Katkıları ve Psikolojik Hastalıklara Tedavi Yöntemleri, The Journal of Academic Social Science Studies, Yıl.2, Sayı.5, ss Karamızrak, N. (2014), Ses ve Müziğin Organları İyileştirici Etkisi, Koşuyolu Kalp Dergisi, Cilt.17, Sayı.1, ss Koç, E.M. Başer, Ayhan, D. Kahveci, R. Özkara, A. (2016), Ruhun ve Bedenin Gıdası Geçmişten Günümüze Tıp, Konuralp Tıp Dergisi, Cilt.8, Sayı.1, ss Oyan, S. Sağlamtimur, B. (2016), Müziğin İnsanlar ve Çeşitli Canlılar Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, Cilt.2, Sayı.1, ss Sezer, Tağtekin, B. Sezer, Ö. Toprak, D. (2015), Müzikoterapi Hakkında Ne Biliyoruz?, Konuralp Tıp Dergisi, Cilt.7, Sayı.3, ss Somakçı, P. (2003), Türklerde Müzikle Tedavi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.15, Sayı.2, ss Şeker,E. (2017), Müziğin İnsan Sağlığına Faydaları Nelerdir? veri tabanından alınmıştır. Tanrıöver, Başaran, G. (2010), Müzikle Tedavi Yöntemleri, E-Journal of New World Siences Academy, Vol.5, No.3, p Uçaner, B. Öztürk, B, (2009), Türkiye de ve Dünya da Müzikle Tedavi Uygulamaları, I. Uluslararası Eğitim Araştırma Kongresi, 1-3 Mayıs 2009 Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, ss.1-13 Uyar, M. Korhan, Akın, E, (2011), Yoğun Bakım Hastalarında Müzik Terapinin Ağrı ve Anksiyete Üzerine Etkisi, Ağrı; Derleme, Cilt.23, Sayı.4, ss Yıldızlı, M. (2010), Müziğin İnsan Üzerindeki Etkileri muzigin-insan-uzerindeki-etkileri/ veri tabanından alınmıştır. 155