PROGRAMLAMAYA GİRİŞ. Bölüm 5 1) C DİLİNE GİRİŞ. 1.1) İlk C Programı. Başlık Dosyaları(Header File)

Transkript

1 Bölüm 5 PROGRAMLAMAYA GİRİŞ Arduino ve Raspberry Pi uygulamalarını kodlamaya geçmeden önce programlama temellerini öğrenmemiz, uygulamalarımızı daha kolay ve iyi anlama açısından faydalı olacaktır. Arduino uygulamalarımızın kodları Processing / wiring dili ile yazılmaktadır. Kütüphaneler ise C ve C++ dillerinde yazılmıştır. Processing / wiring dili de C diline çok benzemektedir. Bu nedenle Arduino uygulamalarını geliştirmek üzere bu bölümde C dilinin temellerine yer vereceğiz. Öte yandan Raspberry Pi uygulamalarını ise Python ya da C dili ile geliştirebilmekteyiz. Kitabımızda Raspberry Pi uygulamalarını geliştirmek için Python dilini kullanmaktayız. Bu nedenle Raspberry Pi uygulamalarını geliştirmek üzere bu bölümde C diline ek olarak, Python dilinin temellerine yer vereceğiz. 1) C DİLİNE GİRİŞ Yılları arasında Dennis Ritchie tarafından Bell laboratuvarlarında Unix işletim sistemi ile kullanılmak için tasarlanmıştır. C programlama dili günümüzde en yaygın programlama dillerinden birisi olup, hemen hemen her alanda kullanılmaktadır. C++, Java, JavaScript, PHP, C#, Arduino, Python... gibi diller C dilinden esinlenmiştir. Günümüzde kullandığımız birçok dil, syntax kuralları ve işleyiş olarak C diline benzemektedir. C dilini öğrenerek diğer dilleri çok daha iyi ve kolay bir şekilde anlayabilirsiniz. 1.1) İlk C Programı Standart olarak en basit hali ile bir C programını aşağıdaki gibi yazabiliriz. 1. #include<stdio.h> 2. #include<conio.h> 3. int main(void) 4. { 5. printf( Merhaba Dünya ); 6. getch(); 7. return 0; ve 2. Satırdaki #include <> deyimi ile programa eklenecek olan başlık dosyalarını(header file) ekledik. 3. Satırda main fonksiyonunu başlattık. Programın başlangıcı main fonksiyonu ile başlar. Bundan dolayı her c programında main fonksiyonu bulunmak zorundadır. Yoksa programımız çalışmayacaktır. 4.Satırda main fonksiyonunun blok başlangıcını yaptık. 5.Satırda programa eklediğimiz (#include<stdio.h>) header başlık dosyasının içinde var olan printf fonksiyonu ile ekrana karakter yazdırdık. Birden fazla kullanım çeşidi vardır. İlerde detaylı öğreneceğiz. 6.Satırda programa eklediğimiz (#include<conio.h> header başlık dosyasının içinde var olan getch fonksiyonu ile kullanıcıdan bir tuşa basmasını bekliyoruz. Bu fonksiyonu daha çok programın ekranda sabit kalması için kullanacağız. 7.Satırda main fonksiyonunun geri dönüş değerini bildiriyoruz. Bu pek fazla önemli değil şuan için. 8.Satırda main fonksiyonunun blok kapanışını yaptık. Başlık Dosyaları(Header File) Başlık dosyası(header file) olarak adlandırılan bazı dosyalar #include önişlemci deyimiyle programa dâhil edilir. C dili kütüphanesinde bulunan fonksiyonlar, başlık dosyalarındaki bazı bildirimleri kullanır. Bu tür dosyaların

2 uzantısı h dir. Kullanacağımız fonksiyonun header dosyalarını programımıza eklemezsek o fonksiyon çalışmaz ve programımız hata verir. Bazı standart C header dosyaları şunlardır: Stdio.h stdlib.h math.h ctype.h locale.h time.h string.h conio.h stddef.h Kaynak Kodların Derlenmesi Arduino uygulamalarında kullanacağımız temel seviye programlama örneklerini Dev-C++ gibi, C ve C++ dillerini herhangi bir editör ile yazabilirsiniz. Bu bölümdeki C uygulamalarını, Dev-C++ editörünü kullanarak uyguladık. C Dilinin Temel Syntax Özellikleri Yazılımda kullanılacak olan her fonksiyon için ilgili başlık dosyası programın başına ilave edilmelidir. Her C programı main() fonksiyonunu içermelidir. Program içinde kullanılacak olan değişkenler ve sabitler mutlaka tanımlanmalıdır. Satırın sonuna ; işareti konmalıdır. //Burayı düzeltmem lazım ama nasıl? Her bloğun ve fonksiyonun başlangıcı ve bitişi sırasıyla { ve sembolleridir. C dilinde yazılan kodlarda küçük-büyük harf ayrımı vardır (case sensitive). Örneğin A ile a derleyici tarafından farklı değerlendirilir. Açıklama operatörü /* */ veya // sembolleridir. 1.2) C NİN TEMEL VERİ TİPLERİ-DEĞİŞKENLERİ-SABİTLERİ

3 Program içerisinde daha sonradan kullanmak amacıyla, gerektiği zaman değerini değiştirmek istediğimiz verileri hafızada tutarız. Bu tür verilere değişkenler deriz. C dilinde değişkenleri kullanmak için önceden tipiyle birlikte tanımlamamız lazım. Python dilinde ise değişken türü yazılmaz. Atanan değere göre değişken türü Python tarafından otomatik olarak belirlenmektedir. Değişkenler Her programlama dilinde bulunan değişkenler, değerleri tanımlandığı zaman verilebileceği gibi sonrada kullanıcı tarafından da değeri verilebilir veya değiştirilebilir. Değişkenler program içerisinde programın işleyişine göre farklı değerler alabilirler. Bir değişken tanımladığımız zaman, değişkenin değerini hafızada tutmak için bellekte yer ayrılır. Bellekte ayrılan yere değişkenin adı verilir ve içeriği değişkenin değeri olur. C dilinde değişkenleri tanımlarken değişken tipi ve değişken adını belirtmemiz gerektiğini önceden öğrendik. Bir örnekle bunu görelim. Değişkene değer ataması tanımlandığı anda verilebildiği gibi tanımlandıktan sonrada verilebilir. [Değişken tipi] [Değişken adı] ; [Değişken adı] = [Değer]; int number; number = 2016; [Değişken tipi] [Değişken adı] = [Değer]; int number = 2016; Örnek 1. #include<stdio.h> 2. #include<conio.h> int main(void) 5. { 6. int number = 2016; // number değişkenin değeri number = 2015; // number değişkenin değeri 2015 oldu. 8. int number2; //number2 adında int tipinde değişken tanımladık. 9. number2 = 2014; //number2 değişkenine 2014 değeri atandı. 10. float number3 = 15/2; //float tipinde number3 adında bir değişken tanımlandı ve değer atandı. 11. char harf = u ; //char tipinde harf adında bir değişken tanımlandı ve değer ataması yapıldı. 12. getch(); 13. return 0; 14. Temel Veri Tipleri C Dilinde değişkenleri tanımlarken hangi tip ile tanımlamak istediğimizi de belirtmemiz gerekir. C dilindeki temel veri tiplerini tablo şeklinde görelim.

4 Tür(Type) Açıklama Boyut(Size) Aralık int Tamsayı 4 Byte ile short Kısa Tamsayı 2 Byte ile long Uzun Tamsayı 4 Byte ile char Karakter 1 Byte -128 ile 127 double Ondalıklı Real Sayı 8 Byte -1.7e +/- 308 ile +1.7e +/-308 float Ondalıklı Real sayı 4 Byte -3.4e +/- 38 ile +3.4e +/- 38 Veri Tiplerinin aralıkları ve boyutları platforma göre değişir. Windows için ayrı boyut, Linux için ayrı boyut, Mac OS için ayrı boyut alabilir. Sabitler Değerleri program boyunca değişmeyen, tanımladığımız andaki değerini koruyan ifadelerdir. Sabitler, içeriği sabit olan değer ve ifadelerin saklanması amacı ile kullanılırlar. Sabiti belirlerken const ifadesini kullanırız. Sabit olarak belirttiğimiz bir değeri program daha sonradan değiştirmeye çalışacak olursa, değer değişmeyecek ve hata verecektir. Sabiti tanımlarken değişken türünün önüne const yazmamız yeterli olacaktır. 1. #include<stdio.h> 2. #include<conio.h> 3. int main(void) 4. { 5. const int number=2016; // number adında, int türünden bir sabit belirledik. 6. number=2015; // Derleme hata verir. Çünkü number bir sabittir ve değeri değiştirilemez. 7. getch(); 8. return 0; 9. DEV C++ editörü ile bu kodu derlediğimiz zaman [Error] assignment of read-only variable 'number' hatasını alırız. Çünkü sabit olan bir ifadeye değer ataması hatası verir. 1.3) OPERATÖRLER Kendi başlarına bir anlam ifade etmeyip çeşitli işlemleri gerçekleştirmede kullanılan sembollere operatör adı verilir. Aritmetiksel Operatörler: Matematiksel işlemlerin gerçekleştirilmesi amacı ile kullanılan operatörlerdir. Aritmetik operatörler başlıca şu şekildedir:

5 a=3, b=2 Operatör Görevi Örnek + Toplama a+b=5 - Çıkarma a-b=1 * Çarpma a*b=6 ** Üs alma a**b=9 / Bölme a/b=1 (a=3,b=2 için) a/b=1.5 (a=3.0,b=2.0 için) // Yuvarlayarak bölme a/b=1 (a=3,b=2 için) a/b=1.0 (a=3.0,b=2.0 için) % Mod a%b=1 Karşılaştırma Operatörleri: Karşılaştırma işlemlerinin gerçekleştirilmesi amacı ile kullanılan operatörlerdir. Karşılaştırma operatörleri başlıca şu şekildedir: Operatör Görevi = = Karşılaştırma!= Eşit değil < >!= operatörü ile aynı görevi yapar > Büyüktür < Küçüktür >= Büyük eşit <= Küçük eşit Aktarma Operatörleri: Aktarma işlemlerinin gerçekleştirilmesi amacı ile kullanılan operatörlerdir. Aktarma operatörleri başlıca şu şekildedir: a=3, b=2 Operatör Görevi Örnek

6 = Atama += Solundaki değişken ile sağındakini toplayarak, sonucu solundaki değişkene aktarır. -= Solundaki değişkenden sağındakini çıkartarak, sonucu solundaki değişkene aktarır. *= Solundaki değişken ile sağındakini çarparak, sonucu solundaki değişkene aktarır. /= Solundaki değişkeni sağındaki değişkene bölerek, sonucu solundaki değişkene aktarır. a+=b a=5 a-=b a=1 a*=b a=6 a/=b a=1 (a=3,b=2 için) a/b=1.5(a=3.0,b=2.0 için) %= Solundaki değişkeni sağındaki değişkene bölerek, kalanı solundaki değişkene aktarır. **= Solundaki değişkenin sağındaki değişken kadar üssünü alarak, sonucu solundaki değişkene aktarır. //= Solundaki değişkeni sağındaki değişkene bölerek, kalanı solundaki değişkene aktarır. Ondalıklı değerleri yuvarlayarak işlem yapar. a%=b a=1 a**=b a=9 a//=b a=1 (a=3,b=2 için) a//b=1.0(a=3.0,b=2.0 için) Mantıksal Operatörler: Mantıksal operatörlerle, true ve false olmak üzere iki değer üzerinde işlem yapılır. Mantıksal operatörler ve görevleri aşağıdaki gibidir. and Operatörü: true değerini alması için iki değişken de true olmalıdır. or Operatörü: Değişkenlerin ikisi birden false olduğunda false sonucunu üretir. not Operatörü: Değişkenin değerini tersine çevirir. 1.4) KONTROL YAPILARI If Yapısı

7 if komutu, verilen bir şartın gerçekleşmesi ya da gerçekleşmemesi durumunda belirtilen kodların çalıştırılmasını sağlar. Kullanımı şu şekildedir: if (Şart){ Komutlar; else if(şart2){ Komutlar; else{ Komutlar; Şartın sağlanması durumunda if den sonraki komutlar, sağlanmaması durumunda c dili için else if ya da else komutundan sonraki komutlar çalıştırılır. if komutunu eğer, else komutunu değilse, else if komutunu ise değilse eğer biçiminde yorumlayabiliriz. else, artık gerçekleşebilecek herhangi bir ihtimal kalmadığında kullanılır. Dolayısıyla else komutundan sonra herhangi bir şart cümlesi yazılmaz. if yapısını kullanarak not girişi için örnek bir uygulama yapalım. Örneğimiz 45 den büyük değer girilirse geçtiniz, küçük değer girilirse kaldınız şeklinde mesaj görüntülüyor. Ayrıca 0 dan küçük değer girişi de kontrol ediliyor. int number; scanf( %d,&number); if (sayi >= 45){ printf("geçtiniz"); else if( number < 0){ printf("0'dan küçük değer girdiniz"); else{ printf("kaldınız"); Örneğimizde eğer girilen değer 45 den büyük ve eşitse ekrana Geçtiniz yazısı, değilse Kaldınız yazısı yazdırılıyor. else ifadesini kullandığımızdan dolayı 45 den büyük ve eşit olmayan her not için Kaldınız yazısı görüntülenecektir. else if ifadesinden sonra yazdığımız şarttan dolayı da 0 dan küçük değer girildiğinde 0 dan küçük değer girdiniz yazısı görüntülenecektir. C dilindeki scanf fonksiyonu klavyeden girilen verileri okumak ve ilgili değişkene aktarmak amacıyla kullanılır. Switch Case Yapısı Switch case yapısı, verilen bir değişkenin aldığı değer ya da değer aralığına göre seçim yapmak için kullanılır.switch-case yapısı Python dilinde mevcut değildir.kullanımı şu şekildedir: switch(değişken){

8 case değer: komutlar; break; case değer: komutlar; break; default: komutlar; break; Switch Case yapısında kontrol etmek istediğimiz değişken, parantez içerisinde yazılmalıdır. case ifadesinden sonra, parantez içerisinde yazılan değişkenin alabileceğiz değer yazılır. Case ifadesinde belirtilen değer ile switch ifadesinde belirtilen değişkenin değeri aynı olması durumunda ilgili case bloğundaki komutlar çalıştırılır. Komutlar çalıştırıldıktan sonra kontrol yapısından çıkılması için break ifadesi kullanılır. Switch ifadesinden sonra belirtilen değişkenin değeri ile tüm case ifadelerinde belirtilen değerler ile eşleşmemesi durumunda, default ifadesi devreye girer. default un görevi, if yapısında kullanılan else ile aynıdır. Switch-case yapısını kullanarak 5 lik not sistemine göre geçme durumunu kontrol eden örnek bir uygulama yapalım. Örneğimiz kontrol edilen not değeri 0 veya 1 kaldınız, 2, 3, 4 veya 5 ise kaldınız şeklinde mesaj görüntülüyor. int number; scanf("%d",&number); switch(number){ case 0: printf("kaldınız"); break; case 1: printf("kaldınız"); break; case 2: printf("geçtiniz"); break; case 3: printf("geçtiniz"); break; case 4: printf("geçtiniz"); break; case 5: printf("geçtiniz"); break; default: printf("lütfen 0 ile 5 değerleri arasında bir değer giriniz."); break; Örneğimizde eğer girilen değer 0 veya 1 ise ekrana Kaldınız yazısı 2, 3, 4 veya 5 ise Geçtiniz yazısı yazdırılıyor. default ifadesini kullandığımızdan dolayı kontrol edilen değer 0, 1, 2, 3, 4 veya 5 değerlerinden biri olmaz ise Lütfen 0 ile 5 değerleri arasında bir değer giriniz. yazısı görüntülenecektir.

9 1.5) DÖNGÜLER Birden fazla tekrarlanması gereken işlemleri döngüler vasıtası ile gerçekleştiririz. Döngüler gerçekleştirilmesi gereken işlemleri hem daha hızlı, hem de daha az kod satırları ile gerçekleştirmemizi sağlar. - while Döngüsü - for döngüsü olmak üzere 2 çeşit döngü tipinden bahsedeceğiz. while DÖNGÜSÜ while döngüsü, parantez içinde yazılan koşul cümlesinin sonucu true olduğu sürece çalıştırılır ve sonuç false olduğunda döngünün bitmesi sağlanır. Döngünün artım ya da azalım değeri döngü içerisinde belirtilmelidir. Kullanımı şu şekildedir; while (Şart){ Komutlar; Artım Değeri; Örneğin 1 ile 10 arasındaki sayıları ekranda listeleyen bir uygulamayı while döngüsü ile yazalım. int i=0; while(i<10){ prinf( %d,i); i=i+1; Kodumuzda i değişkeninin değeri 10 dan küçük olduğu sürece ekrana yazdırılacaktır. 0 ile 100 arasındaki çift sayıları ekrana yazdıran bir uygulama yapalım. int i=0; while(i<=100){ if(i%2==0){ printf( %d,i); i=i+1; i değişkeninin 2 ile bölümünden kalan 0 olduğu zaman i değişkeninin değerinin çift sayı olduğu kabul edilmekte ve ekrana yazdırılmaktadır. % operatörü mod işlemi için kullanılmakta olup, bir sayının bir başka sayı ile bölümünden kalanı vermektedir. Döngünün sıradaki adımı atlayarak bir sonraki adımdan devam etmesi için continue metodu kullanılmaktadır. 0 ile 10 arasındaki sayıları yazarken 5 sayısını atlayan örnek bir uygulama yapalım. int i=0; while(i<10){

10 i=i+1; if(i==5){ continue; printf( %d,i); Kodumuzda döngü değeri 5 olduğunda döngünün bu adımı atlanarak, 5 sayısı ekrana yazdırılmamakta ve döngü bir sonraki adımdan devam ederek sıradaki sayı olan 6 sayısı ekrana yazdırılmaktadır. Döngünün bitmesini beklemeden döngü içerisinden çıkmak için break metodu kullanılmaktadır. 0 sayısı girilene kadar sürekli olarak girilen sayıları toplayan, 0 girildiğinde ise sonucu ekrana yazan bir uygulama yapalım. int toplam = 0,s; while (true){ printf("bir sayı giriniz veya çıkmak için 0 yazınız: "); scanf("%d",&s); if (s == 0){ break; toplam = toplam + s; printf("toplam = %d",total); return 0; Kodumuzda döngüyü sürekli olarak çalıştırmak için while ifadesinden sonra true değerini kullandık. true değeri yerine buna karşılık gelen 1 sayısını da yazabiliriz. true ya da 1 yazarak while döngüsünün şartının sağlandığını belirtiyoruz. for Döngüsü Bir ya da birden fazla kod satırının belirtilen şarta göre, belirtilen artış ya da azalış değeri kadar tekrarlanmasını sağlayan döngüdür. Kullanımı şu şekildedir; for(değişkenin ilk değeri ; koşul ifadesi ; değişkenin artış miktarı) { Komutlar; Şart sağlandığı sürece for döngüsü içerisindeki komut satırları, artış ya da azalış değeri adedince tekrarlanır. Örneğin daha önce while döngüsü ile yaptığımız 1 ile 10 arasındaki sayıları ekranda listeleyen uygulamayı for döngüsü ile yeniden yazalım; int i=0;

11 for(i=1;i<11;i++){ printf( %d,i); Döngümüz 1 ile 11 aralığındaki 10 adet sayıyı ekrana yazdırmaktadır. 1.6) DİZİLER Diziler, kontrol yapıları ve döngüler gibi programcılığın temel konularından bir tanesidir. Değişken tanımlarken, değerlerin değişken içerisinde saklanması için bellekte bir miktar yer ayırmış oluyoruz. Diziler, tıpkı değişkenler gibi bellekte açtığımız değerler topluluğudur. Yani birden fazla değişkeni, bir dizi yardımıyla gruplayarak bellekte saklayabiliyoruz. Dizinin özelliğine göre, aynı türden ya da farklı türden verilerin sıralanarak gruplandırılmasını sağlar. Değişkenler gibi dizilerin de tür ve isimleri vardır. (Değişken tipi) (Dizi adı) [Eleman sayisi]; int sayilar [10]; şeklindeki bir tanımlamada sayilar adında 10 elemanlı integer türünde bir dizi tanımlamış olduk. Değişkenlerde yaptığımız gibi dizilerde de değişken türüne göre istediğimiz değerleri verebiliriz. Dizi içerisindeki değerlerin her biri dizi elemanı olarak adlandırılır. Dizi elemanlarına değer atama işlemi yapılırken, dizi elemanlarının index değerleri köşeli parantez içerinde yazılarak istenilen dizi elemanına istenilen değer atanabilir. Dizilerde eleman sıralaması sıfırdan başlamaktadır. Dizinin ilk elemanına ulaşmak için index numarasına 0 yazılmalıdır. int numbers[4]; numbers[0]=2; numbers[1]=0; numbers[2]=1; numbers[3]=5; Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi 4 elemanlı bir sayilar dizi tanımlayarak, daha sonra dizinin elemanlarına atama işlemi yapılmıştır. 2) PYTHON DİLİNE GİRİŞ Python programlama dili, 1990 yılında Guido Van Rossum tarafından geliştirilmeye başlanmış ve adını Monty mevcut olan Python s Flying Circus adlı programdan almıştır. Günümüzdeyse, Python Software Foundation tarafından geliştirilmesi sürdürülmekte ve açık kaynaklı olarak dağıtılmaktadır. Açık kaynak kodlu olması nedeniyle geniş bir kütüphane desteği mevcuttur. Geliştiriciler, yaptıkları uygulama türlerine göre mevcut olan kütüphanelere kolayca erişebilir ve kullanabilir. Kullanıcı isterse kendi kütüphanelerini de yazabilir. Python programlama dili, derlenen değil de yorumlanan bir dil olması nedeni ile Python ile yazılan kodlar hemen hemen tüm platformlarda rahatlıkla çalışmaktadır. Kod bloklarını açmak ya da kapatmak için diğer dillerde olduğu gibi blok sonlandırıcı bir deyim ya da karakter kullanmazsınız. Bu işi girintiler ile yaparsınız. Komut yapısının basit ve kısa olması nedeniyle python ile yazılan programlar daha kısa kod satırlarından oluşmakta ve diğer dillere göre daha hızlı çalışmaktadır.

12 Değişkenler için tür belirtmenize gerek yoktur. Atanan değere ve kullanım şekline göre tür belirleme işlemi Python tarafından otomatik olarak yapılmaktadır. Python kodlarını, varsayılan olarak Python kurulumu ile birlikte gelen Idle editörü ile yazabilirsiniz. Python programını aşağıdaki linklerden indirebilirsiniz: Windows sürümü: Linux/Unix sistemler için: Mac OS X sistemler için: Python uygulaması Python 2.x ve 3.x versiyonları şeklinde iki temel versiyon çeşidine sahiptir. Python 3.x serisi, Python 2.x serisinin daha yeni ve güncel halidir ve daha geniş çapta özelliklere ve metodlara sahiptir. Ayrıca ilerleyen süreçte yalnızca Python 3.x serisinin geliştirilmeye devam etmesi planlanmaktadır. Bu nedenle Python dilini yeni öğrenecek olanlara Python 3.x serisi ile başlamalarını tavsiye ediyoruz. Kitabımızda da uygulamalarımızı Python 3.x serisini kullanacağız. PYTHON IDLE EDİTÖRÜNÜ KULLANMA Idle editörü Python kurulumu ile varsayılan olarak gelmektedir. Eğer bilgisayarınıza başka bir python editörü yüklememişseniz dle editörü varsayılan python editörünüz olacaktır. Idle editörünü açmak için Windows sistemlerde python program grubunu açarak oradan Idle (Python GUI) programını açıyoruz. Örnek olarak bir kod yazalım ve çalıştıralım. Idle editörü içerisine

13 print ("İlk Python Uygulaması") kodunu yazarak çalıştıralım. Kodumuzu çalıştırmak için Run menüsü altındaki Run Module seçeneği ya da F5 kısayol tuşu kullanılmaktadır. Karşımıza Python Shell ekranı çıkarak kodumuzun çıktısı görüntülenecektir. 2.1)PYTHON DİLİNDE DEĞİŞKENLER VE SABİTLER DEĞİŞKENLER Her programlama dilinde bulunan değişkenler, değerleri tanımlandığı zaman verilebileceği gibi sonrada kullanıcı tarafından da değeri verilebilir veya değiştirilebilir. Değişkenler program içerisinde programın işleyişine göre farklı değerler alabilirler. Bir değişken tanımladığımız zaman, değişkenin değerini hafızada tutmak için bellekte yer ayrılır. Bellekte ayrılan yere değişkenin adı verilir ve içeriği değişkenin değeri olur. Python dilinde değişken tanımlaması yapılırken değişken türü yazılmaz. Atanan değere göre değişken türü Python tarafından otomatik olarak belirlenmektedir. Python içerisinde başlıca 5 çeşit değişken tipi vardır. Bunlar; sayısal, string, list, tuple ve dictionary tipleridir. a) Sayısal Değişken Tipleri: Sayısal değerlerin saklanmasında kullanılan değişken tipleridir. 4 farklı sayısal değişken tipi vardır: - int : Tamsayı değişken tipidir. Örneğin sayi=133 şeklinde yaptığımız tanımlama int türünde bir tanımlamadır. Değişkenin alabileceği maksimum ve minimum değer aralığını sys kütüphanesine ait bir metod olan maxsize metoduyla görebiliriz. import sys print ("Maksimum değer=",sys.maxsize) print ("Minimum değer=",-sys.maxsize-1) Kodumuzu çalıştırdığımızda ekran çıktısı olarak Maksimum değer= Minimum değer= Sonucunu üretti. - float: Ondalıklı sayı değişken tipidir. Örneğin kdv=0.18 şeklinde yaptığımız tanımlama float türünde bir tanımlamadır. Değişkenin alabileceği maksimum ve minimum değer aralığını sys kütüphanesine ait bir metod olan float_info metoduyla görebiliriz.

14 import sys print (sys.float_info) Kodumuzu çalıştırdığımızda ekran çıktısı olarak üretilen bilgilerden max= e+308 min= e-308 sonucunu görebiliriz. - complex: Karmaşık sayı tipidir. Bir gerçek (real) bir de sanal (imaginary) kısımdan oluşan sayılara karmaşık (sayılar ) adı verilmektedir. Karmaşık sayılar <real kısım> + <imaginary kısım>j formatında ekrana yazdırılır. a,b R (a ve b gerçek sayı ) ve i = -1 ya da i 2 = -1 ise karmaşık sayılar z = a + ib şeklinde ifade edilirler. a karmaşık sayının gerçek kısmı, b sanal kısmı, i ise sanal sayı birimidir. Örneğin z = 2-5i ==> R(z) = 2, i(z)=5 şeklindedir. real özelliği ile karmaşık sayının gerçek kısmını elde edebilirken, imag özelliği ile de karmaşık sayının sanal kısmını elde edebiliriz. x = 3 + 4j print (x.real) print (x.imag) Yukarıdaki kod satırlarını çalıştırdığımızda x.real ifadesi ile sayının gerçek kısmı olan 3.0 değeri, x.imag ifadesi ile de sayının sanal kısmı olan 4.0 değeri ekrana yazdırılmaktadır. Karmaşık sayı oluşturmanın bir başka yöntemi de complex fonksiyonunu kullanmaktır. Örneğin complex fonksiyonunu kullanarak print (complex(3,4).real) satırında görüldüğü gibi karmaşık sayı oluşturup, gerçek kısmını görüntüleyebilir, sanal kısmını da print (complex(3,4).imag) şeklinde görüntüleyebiliriz. b) String Değişken Tipi: Harflerden ve özel karakterlerden oluşan yazıların saklanmasında kullanılan değişken tipidir. String ifadeleri tek, tırnak, çift tırnak ya da üç tırnak ifadeleri arasında yazabiliriz. Tek tırnağın ya da çift tırnağın kullanımı arasında herhangi bir fark yoktur.

15 Örneğin ad="volkan" soyad=' Aktaş' print (ad+soyad) kod satırlarında name değişkenini çift tırnak, surname değişkenini tek tırnak içerisinde yazmamıza rağmen her iki değişken de string türde kabul edilmektedir. + operatörünü kullanarak iki string değişkeni birleştirdik ve ekranda Volkan Aktaş stringini görüntüledik. İki stringi birleştirirken ikinci stringden önce bir karakter boşluk bıraktığımızı fark etmişsinizdir. + operatörü yerine, (virgül) karakterini kullanırsak birleştirilen stringler arasında otomatik olarak boşluk bırakılmaktadır. ''' (üç tırnak) karakteri ile diğer tırnak işaretlerinden farklı olarak birden fazla satırdan oluşan stringler yazılabilmektedir. Örneğin print ('''Bilişim Teknolojileri Alanı Veri Tabanı Programcılığı Dalı''') Yukarıda görüldüğü gibi iki satırdan oluşan bir stringi tek seferde ekrana yazdırmak için ''' karakterini kullandık. Bir stringin tümünü değil de bir kısmını yazdırmayı aşağıdaki biçimlerde gerçekleştirebiliriz. a="python Programlama Dili" print (a[0]) #İlk karakter olan P harfini yazdırır. print (a[0:6]) #Python print (a[-4:]) #Son 4 karakter olan Dili yazar. print (a[7:]) #Programlama Dili print (a[:19]) #Python Programlama print (a[0:6]*3) #PythonPythonPython c) list Değişken Tipi: List, farklı türden verilerin gruplanarak saklandığı yapılardır. İçerisindeki değerler 0 nolu index numarasından başlayarak saklanırlar. List içerisinde saklanacak değerler köşeli parantez içerisinde yazılırlar. Örneğin farklı türden verilerden oluşan bir list tanımlayarak içerisindeki değerleri ekrana yazdıralım. liste = [ 'abcd', 123, 1.23] print liste # Tüm değerleri sırasıyla yazdırır. print liste[1] # 2. değer olan 123 değerini yazdırır. print liste[1:3] # [123, 1.23] print liste[1:] # [123, 1.23] print liste*2 # ['abcd', 123, 1.23, 'abcd', 123, 1.23] list içerisindeki değerleri sys kütüphanesine ait stdout.writelines metodu ile de yazdırabilirsiniz. Bu metod aslında bir string değişken ya da dosyanın içeriğini yazdırmak için kullanılmaktadır. import sys liste = [ 'Python', ' C', ' C++'] print (sys.stdout.writelines(liste))

16 Ancak bu metod yalnızca list içerisindeki tüm değerler string türde olduğunda kullanılabilir. Aksi takdirde hata verecektir. Eğer farklı türden verilerin bulunduğu bir list için bu metodu kullanmak istersek str metodunu kullanarak öncelikle list içerisindeki değerleri string türüne dönüştürmeliyiz. import sys liste = [ 'Python', 15, ' C++'] print (sys.stdout.writelines(str(liste))) d) tuple Değişken Tipi: Tuple, yapı olarak list değişken tipine benzemektedir. Ancak içerisindeki değerler yalnız okunabilir olup, değiştirilemezler. Ayrıca, içerisindeki değerler köşeli parantez içerisinde değil, normal parantez içerisinde saklanırlar. tuple = ( 'abcd', 123, 1.23) print (tuple) # Tüm değerleri sırasıyla yazdırır. print (tuple[1]) # 2. değer olan 123 değerini yazdırır. print (tuple[1:2]) # (123,) print (tuple[:2]) # ('abcd', 123) print (tuple[1:]*2) # (123, 1.23, 123, 1.23) tuple içerisindeki değerlerin yalnız okunabilir olduğunu belirtmiştik. Öncelikle list üzerinde değişiklik yapalım. liste = [ 'abcd', 123, 1.23] print (liste) # ['abcd', 123, 1.23] liste[1]=456 print (liste) #['abcd', 456, 1.23] Yukarıdaki kod satırlarında list içerisindeki 1 nolu değer olan 123 değerini 456 olarak değiştirdik. Aynı işlemi tuple üzerinde yapalım. tuple = ( 'abcd', 123, 1.23) print (tuple) # ['abcd', 123, 1.23] tuple[1]=456 #Hata verir print (tuple) Yukarıdaki kod satırlarını çalıştırdığımızda ise tuple[1]=456 satırında TypeError: 'tuple' object does not support item assignment hatasını verecektir. Bunun nedeni tuple içerisindeki değerlerin yalnız okunabilir olmasından kaynaklanmaktadır. e) dictionary Değişken Tipi: İçerisindeki değerlerin anahtar yardımıyla saklandığı bir değişken türüdür. Her anahtar birbirinden farklı olmak zorundadır. Değerler ise birden fazla olacak biçimde kullanılabilir. Dictionary tanımlaması { parantezleri kullanılarak yapılırken, değer aktarımı ise [ ] parantezleri kullanılarak yapılmaktadır. dict1 = { dict1['bir'] = "birinci deger" dict1[2] = "ikinci deger" print (dict1['bir']) # birinci deger print (dict1[2]) # ikinci deger

17 print (dict1) # {2: 'ikinci deger', 'bir': 'birinci deger' dict2 = {'isim': 'Talha','numara':175 print (dict2.keys()) # ['numara', 'isim'] print (dict2.values()) # [175, 'Talha'] Kodumuzda görüldüğü gibi dictionary boş olarak tanımlandıktan sonra anahtar ve değerler eklenebileceği gibi, tanımlama esnasında da anahtar ve değerler yazılabilir. keys özelliği dictionary içerisindeki anahtarları, values özelliği ise dictionary içerisindeki değerleri belirtir. SABİTLER Python dilinde sabitleri belirtmek için herhangi bir ifade bulunmamaktadır. Python, programcının atadığı bir değeri kendisinin değiştirmeyerek onu sabit olarak belirlemesini ister. Dolayısı ile atanan değer değiştirilmediği sürece sabit, değiştirildiği zaman değişken olur. 2.2) OPERATÖRLER İçerisinde kendi başlarına bir anlam ifade etmeyip çeşitli işlemleri gerçekleştirmede kullanılan sembollere operatör adı verilir. Aritmetiksel Operatörler: Matematiksel işlemlerin gerçekleştirilmesi amacı ile kullanılan operatörlerdir. Aritmetik operatörler başlıca şu şekildedir: a=3, b=2 Operatör Görevi Örnek + Toplama a+b=5 - Çıkarma a-b=1 * Çarpma a*b=6 ** Üs alma a**b=9 / Bölme a/b=1.5 (a=3,b=2 için) a/b=1.5 (a=3.0,b=2.0 için) // Yuvarlayarak bölme a//b=1 (a=3,b=2 için) a//b=1.0 (a=3.0,b=2.0 için) % Mod a%b=1 (a=3,b=2 için) Karşılaştırma Operatörleri: Karşılaştırma işlemlerinin gerçekleştirilmesi amacı ile kullanılan operatörlerdir.

18 Karşılaştırma operatörleri başlıca şu şekildedir: Operatör Görevi = = Karşılaştırma!= Eşit değil < >!= operatörü ile aynı görevi yapar > Büyüktür < Küçüktür >= Büyük eşit <= Küçük eşit Aktarma Operatörleri: Aktarma işlemlerinin gerçekleştirilmesi amacı ile kullanılan operatörlerdir. Aktarma operatörleri başlıca şu şekildedir: a=3, b=2 Operatör Görevi Örnek = Atama += Solundaki değişken ile sağındakini toplayarak, sonucu solundaki değişkene aktarır. -= Solundaki değişkenden sağındakini çıkartarak, sonucu solundaki değişkene aktarır. *= Solundaki değişken ile sağındakini çarparak, sonucu solundaki değişkene aktarır. /= Solundaki değişkeni sağındaki değişkene bölerek, sonucu solundaki değişkene aktarır. a+=b a=5 a-=b a=1 a*=b a=6 a/=b a=1.5 (a=3,b=2 için) a/b=1.5 (a=3.0,b=2.0 için) %= Solundaki değişkeni sağındaki değişkene bölerek, kalanı solundaki değişkene aktarır. **= Solundaki değişkenin sağındaki değişken kadar üssünü alarak, sonucu solundaki değişkene aktarır. a%=b a=1 a**=b a=9

19 //= Solundaki değişkeni sağındaki değişkene bölerek, kalanı solundaki değişkene aktarır. Ondalıklı değerleri yuvarlayarak işlem yapar. a//=b a=1 (a=3,b=2 için) a//b=1.0 (a=3.0,b=2.0 için) Mantıksal Operatörler: Mantıksal operatörlerle, True ve False olmak üzere iki değer üzerinde işlem yapılır. Mantıksal operatörler ve görevleri aşağıdaki gibidir. and (&) Operatörü: true değerini alması için iki değişken de True olmalıdır. or ( ) Operatörü: Değişkenlerin ikisi birden False olduğunda False sonucunu üretir. xor (^) Operatörü: Değişkenlerin ikisi eşit olduğunda yani True ya da False olduğunda False sonucunu üretir. not Operatörü: Değişkenin değerini tersine çevirir. 2.3) if YAPISI Python dilinde if yapısının kullanımı şu şekildedir: if Şart: Komutlar elif: Komutlar else: Komutlar Şartın sağlanması durumunda if den sonraki komutlar, sağlanmaması durumunda elif ya da else komutundan sonraki komutlar çalıştırılır. if komutunu eğer, else komutunu değilse, elif komutunu ise değilse eğer biçiminde yorumlayabiliriz. else, artık gerçekleşebilecek herhangi bir ihtimal kalmadığında kullanılır. Dolayısıyla else komutundan sonra herhangi bir şart cümlesi yazılmaz. if yapısını kullanarak not girişi için örnek bir uygulama yapalım. Örneğimiz 45 den büyük değer girilirse geçtiniz, küçük değer girilirse kaldınız şeklinde mesaj görüntülüyor. Ayrıca 0 dan küçük değer girişi de kontrol ediliyor. sayi=int(input('sayi:'))

20 if sayi >= 45: print("geçtiniz") elif sayi < 0: print("0'dan küçük değer girdiniz") else: print("kaldınız") Örneğimizde eğer girilen değer 45 den büyük ve eşitse ekrana Geçtiniz yazısı, değilse Kaldınız yazısı yazdırılıyor. else ifadesini kullandığımızdan dolayı 45 den büyük ve eşit olmayan her not için Kaldınız yazısı görüntülenecektir. elif ifadesinden sonra yazdığımız şarttan dolayı da 0 dan küçük değer girildiğinde 0 dan küçük değer girdiniz yazısı görüntülenecektir. input metodu klavyeden girilen verileri okumak amacıyla kullanılır. int metodu ile string veri türünde girilen değer int türüne dönüştürülmektedir 2.4) DÖNGÜLER Python içerisinde - while Döngüsü - for döngüsü olmak üzere 2 çeşit döngü kullanabiliriz. a) while DÖNGÜSÜ Döngü, koşul cümlesi sonucu true olduğu sürece çalıştırılır ve sonuç false olduğunda döngünün bitmesi sağlanır. Döngünün artım ya da azalım değeri döngü içerisinde belirtilmelidir. Kullanımı şu şekildedir; while Şart: Komutlar Artım Değeri Örneğin 1 ile 10 arasındaki sayıları ekranda listeleyen bir uygulamayı while döngüsü ile yazalım. i=0 while i <10: i=i+1 print(i) Kodumuzda i değişkeninin değeri 10 dan küçük olduğu sürece ekrana yazdırılacaktır. 0 ile 100 arasındaki çift sayıları ekrana yazdıran bir uygulama yapalım. i=0 while i <=100: if i%2 == 0: print(i) i=i+1

21 i değişkeninin 2 ile bölümünden kalan 0 olduğu zaman i değişkeninin değerinin çift sayı olduğu kabul edilmekte ve ekrana yazdırılmaktadır. % operatörü mod işlemi için kullanılmakta olup, bir sayının bir başka sayı ile bölümünden kalanı vermektedir. Döngünün sıradaki adımı atlayarak bir sonraki adımdan devam etmesi için continue metodu kullanılmaktadır. 0 ile 10 arasındaki sayıları yazarken 5 sayısını atlayan örnek bir uygulama yapalım. i = 0 while i < 10: i = i + 1 if i == 5: continue print(i) Kodumuzda döngü değeri 5 olduğunda döngünün bu adımı atlanarak, 5 sayısı ekrana yazdırılmamakta ve döngü bir sonraki adımdan devam ederek sıradaki sayı olan 6 sayısı ekrana yazdırılmaktadır. Döngünün bitmesini beklemeden döngü içerisinden çıkmak için break metodu kullanılmaktadır. 0 sayısı girilene kadar sürekli olarak girilen sayıları toplayan, 0 girildiğinde ise sonucu ekrana yazan bir uygulama yapalım. toplam = 0 while True: s = input('bir sayı giriniz veya çıkmak için 0 yazınız: ') if s == '0': break toplam = toplam + int(s) print('toplam = ' + str(total)) Kodumuzda döngüyü sürekli olarak çalıştırmak için while ifadesinden sonra True değerini kullandık. True değeri yerine buna karşılık gelen 1 sayısını da yazabiliriz. True ya da 1 yazarak while döngüsünün şartının sağlandığını belirtiyoruz. b) for Döngüsü Bir ya da birden fazla kod satırının belirtilen şarta göre, belirtilen artış ya da azalış değeri kadar tekrarlanmasını sağlayan döngüdür. Kullanımı şu şekildedir; for sayaç değişkeni in range(başlangıç,bitiş): Komutlar Şart sağlandığı sürece for döngüsü içerisindeki komut satırları, artış ya da azalış değeri adedince tekrarlanır. in ifadesinden sonra range ifadesi kullanılarak döngünün başlangıç ve bitiş değeri belirtilir. Örneğin daha önce while döngüsü ile yaptığımız 0 ile 10 arasındaki sayıları ekranda listeleyen uygulamayı for döngüsü ile yeniden yazalım; i=0

22 for i in range(1,11): print(i) Döngümüz 1 ile 11 aralığındaki 10 adet sayıyı ekrana yazdırmaktadır. range özelliğini range(başlangıç,bitiş,adım) şeklinde artış değerini belirtecek şekilde adım parametresi ile birlikte kullanabiliriz. Bu değer belirtilmediği sürece döngünün artış değeri 1 olacaktır. 0 ile 101 arasındaki çift sayıları ekrana listeleyen bir örnek uygulama yazalım. i=0 for i in range(0,101,2): print(i) Kodumuzda görüldüğü gibi adım parametresini 2 olarak belirledik. Bir list içerisindeki değerleri sırasıyla ekrana yazdıran bir uygulama yazalım; diller = ['python', 'c#', 'vb.net'] for i in range(len(diller)): print('dil ismi :', diller[i]) Kodumuzda range ifadesinden sonra kullandığımız len özelliği ile, languages isimli list in boyutu belirtilmiştir. Döngümüz languages isimli list in boyutu kadar tekrar edecektir. Python dilinde if yapısında kullanılan else ifadesini döngülerle birlikte kullanmak mümkündür. i = 0 while i < 10: print(i) i=i+1 else: print("sayma İşlemi %d da Tamamlandı" % i) Kodumuzda while döngüsü içerisinde 0 dan 10 a kadar sayılar yazdırılmaktadır. Döngü şartı sağlanmadığında else ifadesi ile başlayan satır çalıştırılacak ve yazdırılma işlemi 10 da tamamlandı şeklinde ekrana yazdırılacaktır. %d ifadesi tırnak dışında belirtilen i değişkeninin içeriğini, string ifade içerisinde yazdırmak için kullanılmıştır.