Eğitimde Etik, Öğretmenlik Meslek Etiği

Transkript

1 Eğitimde Etik, Öğretmenlik Meslek Etiği

2 Eğitimde Etik 2 Eğitimde etik, eğitimin hedefleri, değerleri ve süreçleri kapsamında ele alınması gereken bir konudur. Çünkü eğitimin tanımı incelendiğinde eğitimin iddiası, bireylerde davranış değişikliği yaratmaktır. Bu anlamda eğitim bireyi belirli bir şekle sokmaya çalışan bir süreçtir. Fakat burada asıl sorulması gereken soru kazandırılmak istenen bu davranışların kime göre istendik olacağıdır. Eğitimin ve öğretimin hangi amaçlarla yapılacağı etiksel problemleri beraberinde getirmektedir. Etik ise insanın ne yapmalıyım, nasıl yaşamalıyım sorularına yanıt bulmaya çalışır. Eğitim ve etik arasında zorunlu bir ilişki vardır. Sokrates bunu «kendini» tanı sözü ile ifade etmiştir. Bu anlamda eğitim, yaşam boyunca süren «etik bir kendini tanıma sürecidir».

3 Eğitimde Etik 3 Her türlü eğitim etkinliğinde temel dört boyut üzerinde durulması gerekmektedir. Bu boyutlar; amaç, kapsam, yöntem ve değerlendirmedir. Eğitimin makro ve mikro düzeylerdeki uygulamaları ele alındığında bir ulusun yurttaşlarının eğitim sorumluluğunu üstlenen eğitim sistemleri, okullar ve eğitimciler bu dört boyutla ilgili eylem ve işlemlerinde aynı zamanda etik değerlendirmeler yapmak durumundadırlar. Ayrıca eğitim çok önemli bir politika oluşturma ve kaynak ayırma alanı olması nedeniyle önemli bir etik tartışma alanı olarak görülebilir.

4 Eğitimde Etik 4 Eğitim öğretim sürecinde bireylerin davranışlarını istendik yönde değiştirmek için çeşitli yöntem,teknikler ve stratejiler kullanılmaktadır. Bu kullanılan yöntemler aynı zamanda, öğrencilerin bilği, beceri, tutum ve davranışlarını da etkileyecektir. Öğretmen öğrencilerin öğrenmelerini desteklemeli, geliştirimeli, öğrenmeyi kolaylaştırmalıdır. Bu amaçlara ulaşabilmek için, öncelikle eğitimin genel ve özel amaçlarını dikkate almalıdır. Çünkü bu amaçlar içerisinde eğitim etiğinin temel amaçlarıda bulunmaktadır. Türk eğitim sisteminde bu temel ve özel amaçlar 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda belirtilmiştir.

5 Eğitimde Etik 5 Bu amaçlar çerçevesinde yer alan, bireyin, Türk milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimsemesi, topluma karşı sorumluluk duyması, toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olması konuları, etikle eğitim arasındaki ilişkiyi açıkça anlatmaktadır. Bu kapsamlarda eğitim öğretimle ilgili bazı alanlarda tartışmalar yapılmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz; Eğitimin niteliğinin ve yapısının insanlığın bu gününü ve geleceğinin etkilemesi Eğitimin insan davranışını değiştirme amacı gütmesi Eğitim-öğretim sürecinde insan davranışını değiştirmek amacıyla çeşitli yöntemler kullanılması

6 Eğitimde Etik 6 Eğitim programlarının içeriğine nasıl karar verildiği Eğitim-öğretimin değerlendirme boyutu Eğitimcilerin etik tutumları

7 Öğretmenlik Meslek Etiği 7 Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri, dünyanın neresinde olursa olsun, aynı meslekte çalışan bireylerin bu davranış kurallarına uygun davranmalarının gerekliliğini ortaya koymasıdır. Öğretmenlik mesleği, insan ilişkilerinin yoğun olduğu ve ahlaki sorumlulukları gerektiren etik bir meslektir. Öğretmenler, eğitim hizmeti sunma sorumluluğunu üstlenmiş olan kamu görevlileridir. Öğretmenlik mesleği açısından etik kavramı, genel olarak öğrenciler, toplum ve diğer meslektaşları ile olan ilişkilerde vb. alanlarda uyulması gereken kuralların ve yapılan görevin gerektirdiği sorumlulukların yerine getirilmesidir.

8 Öğretmenlik Meslek Etiği 8 Son yıllarda öğretmen etiği konusuna gösterilen ilginin nedeni profesyonellik olmakla birlikte başka nedenleri de vardır; öğretmen ve öğrenci sayılarında görülen artış, okullarda ve sınıflarda uygulanan kuralların değişmesi, yanlış mesleki davranışlar konusunda bilincin artması, eğitime ana-baba katılımının artması, mesleki etiğin boyutunun ve sorunlarının anlaşılması ve yeni etik çerçevesinin ortaya çıkması bu çalışmaların artmasını sağlayan diğer nedenler olarak sıralanabilir

9 Öğretmenlik Meslek Etiği 9 Öğretmenin etik yükümlülükleri, bir bakıma öğrencinin haklarının anlatımıdır. Öğretmen andına baktığımızda bunu görmekteyiz. Öğretmenlik, davranış değiştirme iş görüsü nedeniyle etik bir meslektir ve öğretmen eğitimi programları öğretmen etiğini de kapsamalıdır NBA Eğitim Mesleği Etiği Yasasının İlke I, Bölüm 4, 5 ve 8 in de şunlar belirtilmektedir. (4) Öğrenciyi, öğrenme, sağlık ve güvenliklerine tehdit oluşturacak durumlardan korumak için gerekli çaba gösterilecektir.; (5) Öğrenci bilinçli olarak utandırılmayacak, yerilmeyecektir; ve (8) Profesyonel bir amaç olmaksızın ya da yasalar gerektirme dikçe öğrenciyle ilgili olarak derste ya da profesyonel hizmetler verilirken edinilen bilgiler asla açıklanmayacaktır

10 Öğretmen Yemini 10 "Türkiye Cumhuriyeti anayasasına, Atatürk inkılâp ve ilkelerine, anayasada ifadesini bulan Türk milliyetçiliğine sadakatle bağlı kalacağıma; Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını tarafsız ve eşitlik ilkelerine bağlı kalarak uygulayacağıma; Türk milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerlerini benimseyip, koruyup, bunları geliştirmek için çalışacağıma; İnsan haklarına ve anayasanın temel ilkelerine dayanan millî, demokratik, lâik bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarımı bilerek, bunları davranış halinde göstereceğime namusum ve şerefim üzerine yemin ederim."

11 Öğretmen Andı 11 Bu ant, öğretmenlere daha mesleğe girmeden üstlenecekleri görevle birlikte yüklendikleri etik sorumlulukları ve uygun davranmaları beklenen etik ilkeleri de hatırlatır. Öğretmen marşı da aynı amaca hizmet eder.

12 Öğretmen Andı Hiçbir öğrencime zarar vermeyeceğim. 2. İnsanlığın ve insanın yücelmesi için eğitim-öğretim yapacağım. 3. Benim gözetimime bırakılmış olan öğrencilerimi koruyacağım. 4. Eğitim-öğretim yaparken öğrencilerimin ihtiyaçlarına öncelik vereceğim. 5. Öğrencilerin iyi eğitilmesi için gereken yatırımın azaltılması çabalarına direneceğim. 6. Öğrencilerimin eğitimi sürecinde mümkün olan en iyi öğrenme kaynaklarından yararlanmalarını sağlamaya çalışacağım.

13 Öğretmen Andı Öğrencilerimin tümünün güvenli ve sağlıklı bir çevrede bulunması için elimden geleni yapacağım. 8. Bütün öğrencilerime saygılı biçimde, nazik ve içimden gelen bir coşku ile öğretim yapacağım. 9. Bütün öğrencilerimin gereksinmelerinin karşılanmasın için elimden geleni yapacağım. 10. Çevremdeki iyi insanları öğretmen olmaya teşvik edeceğim. 11. Eğer öğretme aşkımı kaybedersem meslekten ayrılacağım.

14 T.C. Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu Konu: 24 Kasım Öğretmenler Günü İLKE KARARI 2008/2 Etikle ilgili bilgi ve pratiklerin, ilk basamak eğitim kurumu olan anaokulundan itibaren kazandırılması hususu bilimsel bir gerçektir. Okullarda öğretilen etik değerlerin uygun pratiklerle bütünleştirilmesi, etik ve etik dışı davranışlar konusunda bir bilinç oluşturulması ve dolayısıyla etik kültürün geliştirilmesi, eğitim ve öğretim kurumlarının temel misyonlarındandır Kasım Öğretmenler Günü dolayısıyla özellikle ilköğretim kurumlarında öğretmenlere yönelik olarak bazı hediye uygulamalarının (altın ve benzeri), bu günün anlamını olumsuz yönde etkilediği, öğretmenlik mesleğinin itibarını zedelediği, öğrencilerde etik değerler konusunda şüpheler uyandırdığı, öğrenci-aile ve öğrenci-okul ilişkilerinde etik açıdan olumsuzluklar meydana getirdiği düşünülmektedir. Başta 24 Kasım Öğretmenler Günü olmak üzere, diğer gün ve haftalarda, günün anlamıyla uyumlu ve maddi değeri olmayan sembolik (çiçek ve benzeri) nitelikteki hediyeler dışındaki hediyelerin alınmaması konusunda Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik in 15 maddesine göre başta mülki yöneticiler olmak üzere Öğretmenler Kurulu ile her kademedeki yönetici ve personelin gerekli dikkati göstermesi kararlaştırılmıştır.

15 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 15 Profesyonellik; Öğretmenlik meslek etiğinden söz edebilmek için öncelikle, öğretmenin işinde profesyonel olması gerekir. Öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği görevleri belirtilen standartlar içinde yapabilecek yeterlikte olmayan bir öğretmenin meslek etiği ilkelerinden söz etmek olanaksızdır. Bu nedenle öğretmenlik mesleğinin birinci etik ilkesinin yeterlik sahibi bir öğretmen olmak anlamına gelebilecek profesyonellik ilkesi ile başlamasında yarar bulunmaktadır.

16 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 16 Profesyonellik; Öğretmenin profesyonel davranışlarına aşağıdaki örnekler verilebilir: a) Görevle ilgili bilgi, beceri ve tutumları eksiksiz kazanmış olmak b) Hizmeti zamanında ve kusursuz sunmak c) Mesleği daha iyi yapabilmek için sürekli olarak özeleştiri ve değerlendirme yapmak d) Hizmette kaliteyi sağlamak e) Görevini yerine getirirken kişisel yeteneklerini sonuna kadar kullanmak f) Görevi ile ilgili takdir yetkisini makul ölçüler içinde kullanabilmek g) Mesleğinin yöntem ve tekniklerini sürekli olarak geliştirmek h) Öğrencilere, fiziksel ve psikolojik anlamda öğrenebilecekleri bir sınıf ortamını sağlamak

17 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 17 Hizmette sorumluluk En genel anlamda sorumluluk, belirli bir görevin istenilen nitelik ve nicelikte yerine getirilmesidir. Bu anlamda öğretmen bir kamu hizmeti olarak eğitimde üzerine düşen büyük sorumluluğun bilinci içinde olmalıdır. Eğitim-öğretim hizmeti diğer mesleklerden farklı olarak bireylerin yaşamlarını ve dolayısı ile toplumun geleceğini doğrudan etkileyen bir meslek alanıdır. Bu nedenle öğretmenler, kamu görevlileri olarak eylem ve kararlarının doğuracağı sonuçlar hakkında hesap vermek zorundadırlar. Bunun da ötesinde öğretmenler davranışlarından ve bunların topluma maliyetinden kendileri ve toplum adına sorumluluk duymalıdırlar.

18 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 18 Adalet Öğretmen, her türlü eyleminde adil olmak ve öğrenciler arasındaki ilişkilerde de adaleti sağlamak sorumluluğuna sahiptir. Öğrencilere söz hakkının adil olarak paylaştırılmasından başlayıp, sınıf içi ve dışı etkinliklere katılıma kadar uzayan her türlü etkinlikte adaletin sağlanması son derecede önemlidir.

19 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 19 Öğretmenin adaletine şu noktalarda gereksinim vardır Öncelikle öğretmen sınıf içindeki öğrenme fırsat ve olanaklarından öğrencilere adil yararlanma hakkı tanımalıdır. Bunun anlamı öğrencilerin gereksinimlerine uygun öğrenme fırsat ve olanakları yaratmasıdır. Bütün öğrencilerin aynı hız ve yöntemlerle öğrenemedikleri bilinen bir gerçektir. O halde adil bir öğretmen farklı öğrenme yöntemlerini bir arada kullanarak fırsat ve olanakları çeşitlendirmelidir. Diğer yandan öğretmen değerlendiren ve öğrenci performansı hakkında yargılarda bulunan biri olarak, değerlendirmede adaleti sağlamalıdır. Öğrencilerin en çok adaletsizliğe uğrayabildikleri konulardan biri de öğretmenin ilgi ve desteğini kazanmak konusudur. Bazı öğrencilerle daha fazla ilgilenirken, bazılarına daha aza zaman ve kaynak ayıran bir öğretmen ne derece adil davranmış olacaktır? Bu noktada adalet kavramının ayrılmaz bir parçası olan eşitlik kavramının da tartışılması gerekmektedir.

20 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 20 Eşitlik Eşitlik, yararların, sıkıntıların, hizmetlerin dağıtılmasında uygulanacak sınırların belirlenmesini içerir. Eşitlik kavramı temel bireysel eşitlik, kısmi eşitlik ve blokların eşitliği açısından ele alınabilir a) Temel bireysel eşitlik: Bir okula kaydolan bütün öğrenciler eşittir. Burada eşitliğin belirleyicisi öğrenci olmaktır. Öğretmen sınıfındaki bütün öğrencilere eşit davranmalıdır. b) Kısmi eşitlik: Kısmi eşitlik, farklı gruplara eşitlik sağlanması için farklı davranılmasını içerir. Bu tür eşitlik anlayışının varsayımı, gruplar arasında eşitlik sağlanabilmesinin, ancak gruplar arasında farklı uygulamalar ve düzenlemeler yapılmasına bağlı olduğudur. Buna göre sınıftaki bütün öğrenciler eşittir ancak eğer sınıfta bir engelli öğrenci varsa ona farklı davranarak onu diğer öğrencilerle eşit hale getirebilirsiniz. Örneğin işitme engelli bir öğrencinin ön sıralara oturtulması, görme engelli bir öğrenciye ayrı sınav yapılması gibi uygulamalar kısmi eşitliğe örnek verilebilir. Bu tür eşitlik yaklaşımı sistematik eşitsizlik olarak da adlandırılır.

21 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 21 Eşitlik c) Blokların eşitliği: Toplumda doğal olarak ortaya çıkmış bloklar vardır. Örneğin, kadınerkek, yaşlı-genç gibi. Bloklar arası eşitlik sağlanması için dezavantajlı blok için diğerinden eşitlik istenir. Örneğin kız ve erkek öğrenciler arasında eşitliği sağlamak için yapılacak düzenlemeler buna örnek verilebilir. Öğrencilerin velilerinin meslekleri eşitsiz davranış nedeni olabilir.

22 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 22 Sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması: Öğrencinin en temel haklarından biri, sağlıklı ve güvenli bir okul-sınıf ortamında bulunmaktır. Bu nedenle öğretmenlerin en temel etik sorumluluklarından biri de sınıf ortamında düzen ve disiplini sağlayarak, öğrenci sağlığını ve güvenliğini tehdit edecek her türlü unsurun ortadan kaldırılmasını sağlamaktır. Okullarda öğrenci sağlığı ve güvenliğinin sağlanması üç temel açıdan önemlidir. a) Yaşam her insanın en doğal hakkıdır. Öğrencilerin yaralanması ya da hastalanması, öğrencinin kendisini etkileyeceği gibi, ona bakmak zorunda kalan ailesinin de yaşamını olumsuz etkiler. b) Kazalar ya da hastalıklar öğrencinin eğitiminin kesintiye uğramasına, öğrencinin yıl kaybetmesine ve buna bağlı olarak da çeşitli ekonomik kayıplara yol açar. c) Okulda meydana gelebilecek kaza ve hastalıklarla ilgili önlemleri almayan kişiler yasalar önünde suçlu duruma düşeceklerdir.

23 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 23 Sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması: Öğretmenler, öğrencilerin karşılaşabilecekleri her türlü olumsuz durumları saptamaya ve gerektiğinde durdurmaya en yakın olan kişilerdir. Örneğin okulda şiddet, çeşitli kazalar, yangın, sel ya da başka felaketler, bulaşıcı hastalıklar, öğretmenlerin özenle dikkat etmesini gerektiren sağlık ve güvenlik alanlarıdır. Bunun dışında okuldaki temizlik ve hijyen, okul gezileri, oyun alanlarındaki tehlikeler de öğretmenlere özel bir dikkat gereği yüklemektedir. Bu anlamda öğretmenlerin, öğrencilerin sağlık ve güvenliklerini ilgilendiren konularda sorumluluk almaları meslek etiğinin de bir gereği olarak karşımıza çıkmaktadır.

24 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 24 Yolsuzluk yapmamak En genel anlamıyla yolsuzluk, bir çıkar karşılığında kamu yetkilerinin yasa dışı kullanımı olarak tanımlanabilir. Burada sağlanması amaçlanan kazançlar maddi kazançlar olabileceği gibi parasal olmayan özel amaçlara yönelik de olabilir. Para ya da mal karşılığında, kamu görevlisinin ayrıcalıklı işlem yapması. Kamu görevlisinin parasal ya da diğer ödüller karşılığında, bu çıkarı sağlayanlar yararına işlem yapması. Kamu görevlilerinin yapılmaması gereken işlemleri yapmaları ya da yapmamaları gereken işlemleri çabuklaştırmaları karşılığı çıkar sağlamaları. Parasal olan ya da olmayan kişisel kazançlar için yetkinin kötüye kullanımı. Kişisel yada politik kazanç amacıyla devlet yetkisinin yasa dışı kullanımı. Kamu hizmeti gören kişinin özel amaçları ya da maddesel çıkarları için normal görev davranışlarından sapmaları. Kişisel amaçlar için, kamu görevlilerinin kurallara aykırı biçimde davranışları.

25 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 25 Dürüstlük- doğruluk ve güven: Etik davranış, başkaları ile ilişkilerde dürüst olmayı ve içtenliği gerektirir. İçten ve dürüst davranmayan öğretmenler, ilişkilerde kendi sonlarını hazırlarlar ve güven ortamı ortadan kalkar. Oysa güven ilişkilerin temel unsurudur Tarafsızlık Tarafsızlık ya da nesnellik, insanın bireyleri ya da nesneleri oldukları gibi görebilmesi ve bu görüntüyü bireyin kendi istek ve korkuları ile oluşturduğu görüntüden ayırabilmesidir. Nesnel olabilmek kişinin duygularını değil, aklını kullanmasını gerektirir. Bireylerin nesnel olabilmeleri, karşılarındaki birey ya da nesne hakkında kendi ilgi, gereksinim ve korkularını işe karıştırmadan, bu görüntüleri çarpıtmadan, aradaki farklılığın görülmesini gerektirir.

26 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 26 Mesleki bağlılık ve sürekli gelişme : Örgütsel bağlılık, işgörenlerin örgüt üyeliklerini sürdürmeleri ve örgütte kalmak istemeleri olarak tanımlanabilir. Örgüte bağlı işgörenler, örgütten etkilenirler ve kendileri de ortak amaçların gerçekleştirilmesi için ortaklaşa bir çaba gösterirler. Mesleki bağlılığın bir gereği olarak sürekli gelişmeyi sağlamak için öğretmenlerin: Meslekleri ile ilgili yeniliklere açık olması, Mesleki performanslarını artırabilmek için kendilerine sağlanan eğitim olanaklarından en iyi şekilde yararlanması, Mesleki yayınları ve teknolojik gelişmeleri sürekli izlemesi, Yeni gelen meslektaşlarının işe ve çevreye uyumlarına yardımcı olması gerekir.

27 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 27 Saygı: İnsan, her şeyden önce insan olduğu için değerlidir. İnsanın değeri ve onuru, insan ilişkilerinde köşe taşı niteliği taşır. İnsan canlı varlıklar içinde en gelişmiş olan, düşünen, akıl yürüten, iletişim kuran, gelecek için planlar yapan bir varlıktır ve bu yönleri ile saygıdeğerdir. Bu doğrultuda özetlenecek olursa öğretmenler: Herkesin değerine ve varlığına saygı göstermelidir, Herkesin özel yaşamına saygı göstermelidir, Herkesin özerkliğine ve kararlarına saygı göstermelidir İnsanlar arasındaki farklılıklara saygı göstermelidirler

28 Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri 28 Kaynakların etkili kullanımı: Kurumsal ve kamusal kaynakların etkili kullanımı öğretmenlerden beklenen bir başka önemli etik davranıştır. Öğretim zamanının etkili kullanımı öğrencilerin yararını en üst düzeye çıkaracaktır. Derse hazırlıklı gelmek, kişisel işlerini eğitim-öğretim ortamında yapmamak gibi bu konuda bir çok örnek verilebilir.

29 Öğretmenlik Mesleki Etik Kodları 29 Öğretmenlik Mesleğinin Etik Kodları Öğretmenlerin mesleki etkileşimleri dört temel değere uygun olmalıdır: a) Özerklik: Bireylere sahip oldukları onur ve değere uygun biçimde davranılması hakkını gözemek b) Adalet: Gücün paylaşılması ve gücün kötüye kullanımının önlenmesi c) Sorumlu ilgi: Başkalarına verilebilecek zararın en aza indirilmesi ve yararın artırılması d) Gerçek : Kendine ve başkalarına dürüst davranmak Bu çerçevede öğretmenin etik davranış ilkeleri:

30 Öğretmenlik Mesleki Etik Kodları 30 Bu çerçevede öğretmenin etik davranış ilkeleri: Profesyonel sorumluluk Mesleki etik davranışlar Mesleki Uygulama ve Performans Meslektaşlara karşı etik davranışlar Öğrencilere karşı etik davranışlar Aile ve topluma Karşı Etik davranışlar

31 Öğretmenlik Mesleğinde Karşılaşılan Etik İhlaller 31 Öğrencilerle uygun olmayan ilişkiler kurulması, Açıkça belirlenmiş okul kurallarının ve eğitim süreçlerine aykırı hareket edilmesi Öğretmenlik görevlerinde başarısız olmak (mesleğine karşı olumsuz tutum, öğretim görevini aksatma, sınıfta karışıklık yaratma, vb) Öğrencilere öğretim programında yer almayan politik konulardan bahsetmek, çatışmalı konularda aşırı görüşler ileri sürmek gibi, öğretim programı ile ilgisiz konularda kişisel görüşlerini empoze etmeye çalışmak Öğrencilerin değerlendirmesinde adil ve dürüst olmayan, tarafsızlığı bozacak şekilde davranmak Öğrencilere duygusal ya da psikolojik tacizde bulunmak Öğrenci gizliliğini ihlal etmek, kişisel ve ailevi sırları açıklamak Hediye ve rüşvet almak Öğrencileri ve ailelerini kişisel işlerine alet etmek

32 Öğretmenlik Meslek Etiğinde Karşılaşılan Sorunlar 32 Öğretmenlik mesleğiyle ilgili meslek etiği sorunları ile ilgili birçok araştırmalar yapılmıştır. Gözütok a (1999) araştırmasında etik bulunmayan davranışları; Okula ait parayı kişisel amaçla kullanma, öğrencisiyle cinsel yakınlık kurma, öğrencilerle ilişkilerinde ayrım yapma, öğrenciyi değerlendirmede yanlı davranma, veli olanaklarını kişisel amaçla kullanma, küfürlü konuşma, okula ait parayı kişisel amaçla kullanma, öğrencilerin sırlarını başkalarına anlatma, öğrencilerin önünde meslektaşlarını küçük düşürme, yönetmeliklere aykırı davranma, öğrencilere, velilere bir şeyler satma, kavga etme, yalan söyleme, okul malzemelerini kişisel amaçla kullanma ve küfürlü konuşma şeklinde açıklamıştır.

33 Öğretmenlik Meslek Etiğinde Karşılaşılan Sorunlar 33 Pelit ve Güçer (2006) öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ilişkin araştırmasında derslerine girilen öğrencilere ders harici para karşılığında özel ders verebileceğini belirtmişlerdir. Obuz (2009) araştırmasında, öğrencilerle ilişkilerde öğrencilerin bazı burs ve diğer kaynaklardan ya da avantajlardan yararlanmalarını ırk, din, cinsiyet, engellilik, ulusal köken ya da medeni durumu yüzünden engellemek, meslektaşlarla ilişkilerde okul yönetimine meslektaşı hakkında devamlı olarak olumsuz görüşlerde bulunmak en etik dışı davranışlar olarak belirtilmiştir.

34 Öğretmenlik Meslek Etiğinde Karşılaşılan Sorunlar 34 Yılmaz ve Altınkurt a (2009: 79) göre öğretmen adaylarının, öğrenciler arasında zenginfakir ayrımı yapma; öğrencilere sözlü tacizde bulunma (küfürlü konuşma vb.); öğrenciyi sınıf içerinde aşağılama; öğrencilere dinî konularda baskı yapma; kişisel kazanç elde etmek için öğrencilere ve velilere bir şeyler satma; öğrencilere dinsel inançları nedeniyle ayrıcalıklı davranma; öğrencileri hakkında kasıtlı ve kötü niyetli açıklamalarda bulunma; öğrencilere etnik kökenleri nedeniyle ayrıcalıklı davranma; sınıftaki bazı grupların diğerleri üzerinde baskı kurmasına göz yumma ve meslektaşları hakkında kasıtlı ve kötü niyetli açıklamalarda bulunma gibi davranışları yüksek düzeyde etik dışı davranış olarak gördüklerini belirlemiştir.

35 Öğretmenlik Meslek Etiğinde Karşılaşılan Sorunlar 35 Turgut a (2010: 97) göre sendikalara yansıyan, devlet okullarında görev yapan yöneticilere göre öğretmenlerde görülen etik dışı davranışlar, derse zamanında girmemek, sık sık mazeret ve hastalık izni almak, derse hazırlıksız girmek, öğrencisi ile ekonomik çıkar ilişkisine girmek, sosyo-ekonomik düzeye göre, kimliklere öğrencilere karşı ayrımcı uygulamalar, baskı-şiddet, cinsel istismar, pahalı hediye kabul etmesi, öğretmenler arasındaki rekabet, ast-üst ilişkisini dengeleyememek şeklindedir. Altınkurt ve Yılmaz a (2011: 122) göre öğretmenlerin en sık yaptığı etik dışı davranış başarı düzeyi düşük öğrencilerle yeterince ilgilenmemek, en az yaptıkları ise öğrencilere dini konularda baskı yapmak davranışlarıdır.

36 Öğretmenlik Meslek Etiğinde Karşılaşılan Sorunların Kaynağı 36 Öğretmenlik meslek etiğinde karşılaşılan sorunların nedenleri çok çeşitli olabilmektedir. Pelit ve Güçer e (2006) göre öğretmen adayları, öğretmenleri etik dışı davranışa itenitebilecek faktörlerin özellikle yasal düzenlemelerin eksikliği, etik dışı davranışlar sergileyen meslektaşların fazla yaptırım görmemesi, eğitim sistemine ilişkin en üst düzeyde (MEB) yapılan düzenlemelerin etik konularını fazla kapsamaması (dikkate almaması), öğretmenin içinde yaşadığı toplumun etik yapısının giderek bozulması, öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında meslek etiği ile ilgili yeteri derecede eğitimin verilmeyişi gibi faktörlerin daha çok etkili olduğunu belirtmişlerdir (Akt. Erdem ve Şimşek, 2013).

37 Öğretmenlik Meslek Etiğinde Karşılaşılan Sorunların Kaynağı 37 Aydın, İ. (2003). Eğitim ve Öğretimde Etik. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Erdem, A ve Şimşek, S. (2013). Öğretmenlik Meslek Etiğinin İrdelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,6 (15). Gözütok, F. D. (1999). Öğretmenlerin etik davranışları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32 (1): Obuz, P. (2009). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğiyle İlgili Etik Olmayan Davranışlara İlişkin Görüşleri, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana. Pelit, E. ve Güçer, E. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2009). Öğretmen adaylarının mesleki etik dışı davranışlar ile ilgili görüşleri. İş Ahlakı Dergisi, 2 ( 4):

38 38

39 39 Teşekkürler Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ASLAN Meslek Etiği Eğitimde Etik, Öğretmenlik Meslek Etiği Ünite 8