İSTİHDAMIN İŞGÜCÜ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME RAPORU. Hakan EYGÜ Erzurum Odalar ve Borsalar Birliği Akademik Danışmanı

Transkript

1 İSTİHDAMIN İŞGÜCÜ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME RAPORU Hakan EYGÜ Erzurum Odalar ve Borsalar Birliği Akademik Danışmanı

2 İçindekiler 1. Giriş 1 2. Yatırım ve Teşvik Programları Açısından Değerlendirilmesi 1 Bölgesel İşsizlik 2 Cazibe Merkezleri Programı İle İstihdam 3 İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler 4 Erzurum ilinin son beş yılda aldığı ve verdiği göç sayıları 5 3. İstihdamın İşgücü ve İşveren Açısından Değerlendirilmesi 5 Yılar itibariyle cinsiyete göre kayıtlı işsiz sayısı ( ) 6 Erzurum da mesleklere göre kayıtlı işsiz sayısı (2015) 6 Erzurum da cinsiyet bazında en çok açık iş olan meslekler 7 Erzurum da açık işlerin mesleklere ve cinsiyete göre dağılımı 7 Erzurum ilinin 2015 yılına ait işgücündeki meslek gruplarına göre dağılımı 8 Erzurum ilinin 2016 yılına ait işgücündeki meslek gruplarına göre dağılımı 10 Erzurum da yılı itibariyle kayıtlı işsiz verileri 11 İşsizliği İşgücü Açısından Değerlendirilmesi Üzerine Araştırma Genel Değerlendirme 13 Kaynakça ii

3 İSTİHDAM ve İŞGÜCÜ 1. Giriş Bu rapor, arası döneminde nüfus, işgücü ve istihdamla ilgili temel yansıtmaları sunmaktadır. 1 Genel ekonomik, sektörel ve bölgesel problemler ile zorlayıcı sebeplerle işverenlerimizin yaşadıkları olumsuz etkileri azaltabilmek, illerin refah seviyesini yükseltmek amacıyla yatırım seferberlikleri başlatılmıştır. Bu yatırımlar sayesinde sadece işsizlerimiz değil, yatırımlarını büyütmek isteyen yatırımcılar veya yarım kalmış yatırımlarını ekonomiye kazandırmak isteyen yatırımcılar desteklerden faydalanabilirler. Ülkemiz coğrafyasının Doğu sunda yer alan ve sınırları bakımından gelişme düzeyi düşük iller arasında olan Erzurum, sosyo-ekonomik göstergeler açısından düşük iller arasında yer aldığı görülmektedir. Ancak illerin sosyo-ekonomik konumu ne olursa olsun her il için önem arz etmektedir. Bu doğrultuda Erzurum ilinin istihdam üzerindeki yükler ve bu durumun nedenleri konusu ele alınmıştır. 2. Yatırım ve Teşvik Programları Açısından Değerlendirilmesi Ülkede bölgeler ve iller arasında dengeli sosyo-ekonomik gelişmenin sağlanması için ilk olarak ölçülebilir ve göreceli olarak karşılaştırılabilir. Sosyo-ekonomik göstergeler ile yerleşim birimlerinin gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesi gerekmektedir. Gelişmişlik düzeylerini belirlemek, hangi bölge ya da ile ne ölçüde ve hangi alanda yatırım yapılması gerektiği konusunda bilgi sağlamaktadır. Ayrıca bölgeler ve iller itibariyle gelişmişliğin ortaya konulması şimdiye kadar uygulanan politikaların başarı durumunun belirlenmesi ve uygun olmayan politikaların tespit edilip düzeltilmesi açısından son derece önemlidir. 1 Nüfus tahminleri olarak TÜİK in tahminleri kullanılmıştır. Ayrıca bu raporda Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünden alınan veriler kullanılmıştır. 1

4 Şekil 2.1. Bölgesel olarak işsizlik oranı Kaynak: Türkiye de Gelişmişlik Düzeyi Farklılıklarının Analizi Yukarıdaki şekil işsizlik oranının görülmesi açısından önem arz etmektedir. İşsizlik oranına ilişkin çizilen haritaya bakıldığında, ülkenin doğusunda, kırmızı renkli olan illerde işsizlik oranının yüksek olduğu, aynı zamanda bu illerde komşuluk ilişkisinin yüksek olduğu, yani kırmızı renkli alanın, yüksek işsizlik oranına sahip illerden oluşan homojen bir bölge olduğu görülmektedir. İşsizlik oranın gelişmişlik düzeyinin göstergelerinden biri olup, DPT tarafından yapılan sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında Erzurum 1,92489 puanla 41. sırada yer aldığı görülmektedir. Bu sıralamaya göre istihdam alanlarının yetersizliği, bölgenin en önemli geçim kaynağı olan tarım ve hayvancılığın cazibesini yitirmesi ve sanayi bölgelerine uzaklık bölgeyi olumsuz yönde etkilediği ifade edilebilir. İstihdamın yetersizliği istihdam üzerindeki vergi ve yükler özel sektörün rekabet gücünü oldukça olumsuz etkilemektedir. Diğer ülkelere bakıldığında bizde yaklaşık olarak %80 leri aşan vergi ve sosyal güvenlik yüklerinin %30-40 aralığında olduğu görülmektedir. Bu durum nedeniyle çalışan eline geçen ücretten şikâyet ederken, işveren de ciddi bir yükün altına girmektedir. Kayıt dışı istihdamdan dolayı piyasada varlığını sürdüren firmalar arasında bir haksızlık olduğu görülür. Buna doğrultuda da firmalar yurt içinde üretmek yerine ithal etmeyi daha cazip hale getiren sorunun çözümü için istihdam üzerindeki yükler işvereni etkilemektedir. Diğer taraftan, coğrafya ve iklim koşullarının olumsuzluğu, bölgenin başlıca ithal ve ihraç pazarlarına olan uzaklığı, bölgedeki ham madde çeşit ve miktarının sınırlılığı, kişi başına gelirin düşük olması gibi nedenlerle bölgesel ve yerel pazarların yeterince güçlü olamaması da, bölgenin kendi cazibesi ile sanayi yatırımı çekmesine engel olmaktadır. Bu olumsuzlukları en aza indirmek ve uygulama kapsamındaki illerimizin refah seviyesini yükseltmek amacıyla Ocak 2017 ile Cazibe Merkezleri Programı ele alınmış ve bu kapsamda Erzurum ili de yer almıştır. Bu program kapsamında illere taşınan yatırımlara İstihdam Desteği verileceği belirtilmiş olup programa resmi başvuru 24 Ocak 2017 tarihi itibariyle başlamıştır. Program kapsamında uygulanacak danışmanlık hizmeti, yatırım yeri 2

5 tahsisi, bina yapımı, faizsiz yatırım kredisi, faiz indirimli işletme kredisi üretim tesisi taşıma desteği, çağrı merkezi yatırım desteği, veri merkezi yatırım ve enerji desteği uygulanacak destekler arasında yer almaktadır. Bu program ile 2 inci OSB lerde gerçekleştirilecek bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik yatırımlara destekler verilecektir. Böylece, işverenin üzerindeki prim ve vergi yükünü azaltacak, daha avantajlı destek oran ve süreleri sağlayarak istihdam yoğun yatırımları bölgemizdeki OSM lerde daha da özendirilerek ilimizin istihdamı arttıracaktır. Bu program ile işgücünün arttırılması için asgari istihdam edilmesi gereken işgücü sayısı Tablo 2.1 de görülmektedir. Tablo 2.1. Cazibe merkezleri programı ile asgari istihdam edilmesi gereken işgücü sayısı Yatırım Türü İmalat Sanayii Yatırımları Çağrı Merkezi Yatırımları Üretim Tesisi Taşıma Kaynak: Kalkınma Bakanlığı Asgari İstihdam 30 kişi 200 kişi 200 kişi Bu destek kapsamında yatırımların yapılması sonucunda Erzurum ilinde işsizliği gidermeye yönelik bir ivme kazandıracaktır. Ayrıca ilimizde düzenlenen mesleki eğitim programları sayesinde iş dünyasının ihtiyaç duyduğu eğitim ve kabiliyetlere sahip, kalifiye çalışan sorunu azalmaya başlamış ve bu programların çok faydalı olduğu işverenler tarafından desteklendiği belirlenmiştir yılları arasında kurslar ve işbaşı eğitim programlarından çok sayıda kurs ve işbaşı eğitim programları açılmıştır yılında bu programlardan 127 kişi, 2016 yılında ise 153 kişiye istihdam sağlanmıştır yılı itibariyle ihtiyaca göre kurslar düzenlenmiş olup bu kurslar; görsel halı dokuması, girişimcilik, gümüş takı işlemecisi, dekoratif el sanatları, aşçı yardımcısı, çocuk bakım elemanı, ev tekstili ürünleri hazırlama, bilgisayar destekli muhasebe, yöresel kilim dokuyucusu açılan kurslar arasındadır. Bu kurslardan bazıları istihdam garantili kurslar arasındadır (Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü).Yatırım türü açısından değerlendirildiğinde imalat sanayii yatırımları aşağıda verilen Şekil 2.2 de görülmektedir. 3

6 Şekil 2.2. İmalat sanayi alt sektörlerinde mevcut işletme Kaynak: KUDAKA ve TÜİK Destek kapsamında Şekil 2.2 incelendiğinde, Erzurum ve Erzincan illerinin imalat sanayiinde üstünlüğü söz konusudur. Bu üstünlüğün destek programının içeriği hakkında tüm firmalara duyurulması gerekmektedir. Bölge ekonomisinin tarıma dayalı olması, imalat sanayinde katma değeri yüksek olan ürünlerin üretilmesi sağlanacak, mesleki eğitim programları ile eğitimli ve nitelikli iş gücü oluşturulması imalat sanayii yatırımları açısından temel etkenlerdir. Bu kapsamda Erzurum ilinin de içerisinde yer aldığı TRA1 bölgesi (Erzurum, Erzincan, Bayburt) için istihdamın sanayii açısından sektörel dağılımı elde edilen verilere göre %11 ile en düşük olduğu bölge olarak yerini almaktadır. Türkiye açısından işgücü piyasasındaki gelişmeler aşağıda verilen Tablo 2.2 de görülmektedir. Tablo 2.2. Türkiye işgücü piyasasındaki gelişmeler Kaynak: TÜİK 4

7 Yukarıda verilen tablo TÜİK verilerine göre Erzurum ili için incelendiğinde genç nüfus sayısının olarak Türkiye de 23 üncü sıraya yükseldiği görülmekte ve bu gençlerin göç etmesini engelleyecek tedbirlerin alınması gerekmektedir. İstihdam alanlarının gelişmesi göçü önleyerek gelişme ve kalkınma yönünden, bölgeler arasındaki farkın giderek azalmasına, bölgeler arasındaki ekonomik alandaki dengesizlik ortadan kalkacağı düşünülmektedir. Tablo 2.3 te Erzurum ilinin son beş yılda aldığı ve verdiği göç sayıları görülmektedir. Tablo 2.3. Erzurum ilinin son beş yılda aldığı ve verdiği göç sayıları Genel Nüfus Sayımları Dönem İl Toplam nüfus Aldığı göç Verdiği göç Net göç Net göç hızı (%) Erzurum Erzurum Erzurum Erzurum Erzurum Kaynak: Genel Nüfus Sayımı Sonuçları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları Sonuç olarak illerin gelişmişlik seviyeleri, ilin sosyo-ekonomik konumu ne olursa olsun, her il için önem arz etmektedir. Hazırladığımız raporda Erzurum için sosyo-ekonomik gelişmişliğin ilin istihdamı bazında bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Cazibe merkezleri programı ile yapılacak yatırımlar sayesinde ilde ve bölgede işsizliğin giderileceği düşünülmektedir. Bu program ile özellikle bu bölgedeki işsizliği gidermek, yatırımlara hız kazandırmak amaçlanmıştır. Sağlanacak istihdam ile Erzurum ilinin vereceği göç azalacak, şehir konumu gereği yaşanılması cazip bir şehir haline gelecektir. Bu program ile sağlanan avantajlar ile yatırım yapmak isteyen hem ilimiz iş adamlarına hem de batıdaki iş adamlarına çok önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak batıda yatırımlarını büyütmek isteyen yatırımcılara bu programın getirdiği avantajlardan mutlaka haberdar edilmelidir. Erzurum da yatırım yapmak isteyen firmaların, hükümetin Cazibe Merkezleri Programı nın imkânlarından faydalanıp, üretime ve istihdama daha fazla katkı sağlayacak yatırımlar yaparak genç nüfustan yararlanabileceklerinden haberdar olmaları da sağlanmalıdır. 3. İstihdamın İşgücü ve İşveren Açısından Değerlendirilmesi İşgücü meslek gruplarına bakıldığında birçok alan da erkek ve kadınların iş bulma olanağına sahip oldukları görülmektedir. Ayrıca İŞKUR un yürütmekte olduğu projelerle kadın istihdamının desteklenmesi, kadınlar için daha fazla iş imkânları oluşturulması ve istihdamda 5

8 sürekliliğin arttırılması bakımından önemlidir. Erzurum da yılları arasında işsizlik oranları değişken bir yapı göstermektedir. Özellikle 2014 yılında en yüksek işsizlik sayısına sahip olduğu ve sonrasında düşme eğiliminde olduğu görülmektedir. Şekil 3.1. Yılar itibariyle cinsiyete göre kayıtlı işsiz sayısı ( ) Erkek Kadın Toplam Kaynak: Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü Türkiye de kayıt dışı istihdam yıllar itibariyle düşme eğilimindedir yılında toplam istihdamın yarısından fazlası kayıt dışı iken 2012 yılı itibariyle bu oran %38'lere kadar gerilemiştir. Bu oranın çok daha aşağılara çekilmesi, ülkemizin çalışma hayatındaki birçok yapısal sorunun giderilmesinde büyük önem taşımaktadır. Sosyal güvenlik açıklarının karşılanması, vergi gelirleri, iş sağlığı ve güvenliği gibi temel sorunların çözümlenmesinde önemli katkılar sağlayacaktır (KARACADAĞ, 2012). Kayıt dışı istihdamla mücadele etmekte ve bu durumu engellemek için ülkemizde uygulamaya konulan yasal ve idari düzenlemeler, kayıt dışı istihdama karşı yürütülen faaliyetler kapsamında stratejiler geliştirilmektedir. Erzurum ilinde mesleklere göre kayıtlı işsiz sayısı Tablo 3.1 de verilmektedir. Tablo 3.1. Erzurum da mesleklere göre kayıtlı işsiz sayısı (2015) Meslekler Kayıtlı İşsiz Beden İşçisi(Genel) 5453 Büro Memuru(Genel) 1273 Beden İşçisi(Temizlik) 1189 Satış Danışmanı 680 Şoför-Yük Taşıma 502 Temizlik Görevlisi 499 Sekreter 363 Müşteri Hizmetleri Görevlisi/Asistanı 340 Beden İşçisi(İnşaat) 260 Aşçı 251 Diğer Meslekler 8741 Kaynak: Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü 6

9 Erzurum da cinsiyet bazında ve genel olarak işverenlerin en çok ihtiyaç duyduğu işgücüne ait mesleklere göre dağılım Tablo 3.2 de verilmektedir. Tablo 3.2. Erzurum da cinsiyet bazında en çok açık iş olan meslekler Kadın Erkek Genel Temizlik Görevlisi Şoför-Yük Taşıma Temizlik Görevlisi Büro Memuru(Genel) Elektrikli Ev Aletleri Bakım ve Ön Muhasebeci Tamircisi Servis Komisi İnşaat Mühendisi Satış Danışmanı Kasiyer Mobilya Montaj Ustası Kasiyer Masaj Uygulayıcısı/Masöz İnşaat Teknolojisi Teknikeri Şoför-Yük Taşıma Fizyoterapist Beden İşçisi(İnşaat) Büro Memuru(Genel) Sekreter Züccaciye Satış Elemanı Elektrikli Ev Aletleri Bakım ve Tamircisi Beden İşçisi(Temizlik) Satış Danışmanı İnşaat Mühendisi Büro İşçisi Reklam Tabelacı Garson(Servis Elemanı) Reyon Görevlisi Isıtma Ve Sıhhi Tesisatçı Mobilya Montaj Ustası Kaynak: Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü İş alanları bakımından ihtiyaç duyulan meslekler ve bunların cinsiyete göre dağılımları Tablo 3.3 te verilmektedir. Tablo 3.3. Erzurum da açık işlerin mesleklere ve cinsiyete göre dağılımı Kadın Erkek Fark etmez Beden İşçisi(Genel) Elektrik Teknisyeni Garson(Servis Elemanı) Satış Danışmanı Beden İşçisi(İnşaat) Satış Danışmanı Temizlik Görevlisi Servis Elemanı(Garson) Yardımcısı Beden İşçisi(Genel) Kasiyer Beden İşçisi(Genel) Beden İşçisi(Temizlik) Ön Muhasebeci Ahşap Mobilya İmalat Ustası Engelli Bakım Elemanı Büro Memuru(Genel) İnşaat Mühendisi Resepsiyon Görevlisi Muhasebeci Pazarlamacı Servis Elemanı(Garson) Yardımcısı Araç Kabul Görevlisi İnşaat Ustası Bilgisayar Teknolojisi Teknikeri Aşçı Satış Danışmanı Ön Muhasebeci Güvenlik Sistemleri Teknisyeni Bilgisayar Operatörü Direksiyon Eğitmeni Kaynak: Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü 7

10 Tablo 3.4. Erzurum ilinin 2015 yılına ait işgücündeki meslek gruplarına göre dağılımı BİLİNMEYEN ÇALIŞIRKEN İŞSİZ KALAN DİĞER İLK KEZ İŞ HAYATINA ATILAN İŞ BİTİMİ İŞSİZ KALAN KAPANAN İŞYERİ SONUCU İŞSİZ KALAN ÖZELLEŞTİRME NEDENİYLE İŞSİZ KALAN TOPLU İŞTEN ÇIKARMA NEDENİYLE İŞSİZ KALAN BELLİ BİR İŞYERİNDE ÇALIŞMAK İSTEYEN DAHA İYİ ŞARTLARDA İŞ ARAYAN EMEKLİ OLUP İŞ ARAYAN Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Bilinmeyen BÜRO HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN ELEMANLAR HİZMET VE SATIŞ ELEMANLARI NİTELİK GEREKTİRMEYEN MESLEKLER NİTELİKLİ TARIM, ORMANCILIK VE SU ÜRÜNLERİ ÇALIŞANLARI PROFESYONE L MESLEK MENSUPLARI SANATKÂRLAR VE İLGİLİ İŞLERDE ÇALIŞANLAR SİLAHLI KUVVETLER İLE İLGİLİ MESLEKLER TEKNİSYENLER, TEKNİKERLER, YARDIMCI PROFESYONE L MESLEK MENSUPLARI TESİS VE MAKİNE OPERATÖRLERİ VE MONTAJCILAR YÖNETİCİLER TOPLAM Kaynak: Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü 8

11 Tablo 4.1 e göre büro hizmetlerinde istihdam edilen elemanlardan; çalışırken işsiz kalanların %51,53 ünü erkek, %48,47 sini kadınlar oluşturmaktadır. Ayrıca bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %34 ü erkek, %66 ını kadınlar oluşturmaktadır. Hizmet ve satış elemanları alanında istihdam edilen elemanlardan; %68,93 ü erkek %31,07 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %43,26 ı erkek %56,74 ü kadındır. Nitelik gerektirmeyen mesleklerde istihdam edilen elemanlardan; çalışırken işsiz kalanların 83,24 ü erkek %16,76 sı kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %46,34 ü erkek %53,66 sı kadındır. Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanlarının; çalışırken işsiz kalanların %82,86 ı erkek %17,14 ü kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %32,5 i erkek %67,5 i kadındır. Profesyonel meslek mensupları alanında istihdam edilen elemanların; çalışırken işsiz kalanların %48,90 ı erkek %51,1 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %38,62 i erkek %61,38 i kadındır. Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanların; çalışırken işsiz kalanların %93,08 i erkek %6,92 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %58,82 i erkek %41,18 i kadındır. Teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları elemanlarından; çalışırken işsiz kalanların %69,23 ü erkek %30,77 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %50,65 i erkek %49,35 i kadındır. Tesis ve makine operatörleri ve montajcılardan; çalışırken işsiz kalanların %97,87 i erkek %2,13 ü kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %78,13 ü erkek %21,87 i kadındır. Yönetici olarak çalışırken işsiz kalanların %70 i erkek %30 u kadındır. İşgücü ve işveren açısından meslek gruplarına göre bir değerlendirme yapılabilmesi açısından 2016 yılı değerleri aşağıdaki Tablo 4.2 de verilmektedir. Bu yıllar arsındaki işgücü eğiliminin değerlendirilebilmesi bakımından önem arz etmektedir. 9

12 Tablo 3.5. Erzurum ilinin 2016 yılına ait işgücündeki meslek gruplarına göre dağılımı BİLİNMEYEN ÇALIŞIRKEN İŞSİZ KALAN DİĞER İLK KEZ İŞ HAYATINA ATILAN İŞ BİTİMİ İŞSİZ KALAN KAPANAN İŞYERİ SONUCU İŞSİZ KALAN ÖZELLEŞTİRME NEDENİYLE İŞSİZ KALAN TOPLU İŞTEN ÇIKARMA NEDENİYLE İŞSİZ KALAN BELLİ BİR İŞYERİNDE ÇALIŞMAK İSTEYEN DAHA İYİ ŞARTLARDA İŞ ARAYAN EMEKLİ OLUP İŞ ARAYAN Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Bilinmeyen BÜRO HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN ELEMANLAR HİZMET VE SATIŞ ELEMANLARI NİTELİK GEREKTİRMEYEN MESLEKLER NİTELİKLİ TARIM, ORMANCILIK VE SU ÜRÜNLERİ ÇALIŞANLARI PROFESYONE L MESLEK MENSUPLARI SANATKÂRLAR VE İLGİLİ İŞLERDE ÇALIŞANLAR SİLAHLI KUVVETLER İLE İLGİLİ MESLEKLER TEKNİSYENLER, TEKNİKERLER, YARDIMCI PROFESYONE L MESLEK MENSUPLARI TESİS VE MAKİNE OPERATÖRLERİ VE MONTAJCILAR YÖNETİCİLER TOPLAM Kaynak: Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü 10

13 Tablo 4.2 ye göre büro hizmetlerinde istihdam edilen elemanlardan; çalışırken işsiz kalanların %52,54 ünü erkek, %47,46 sini kadınlar oluşturmaktadır. Ayrıca bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %32,17 i erkek, %67,83 ünü kadınlar oluşturmaktadır. Hizmet ve satış elemanları alanında istihdam edilen elemanlardan; %71 i erkek %29 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %44,07 i erkek %55,93 ü kadındır. Nitelik gerektirmeyen mesleklerde istihdam edilen elemanlardan; çalışırken işsiz kalanların 81,84 ü erkek %18,16 sı kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %42,44 ü erkek %57,56 sı kadındır. Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanlarının; çalışırken işsiz kalanların %100 ü erkektir. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %44,4 ü erkek %55,6 si kadındır. Profesyonel meslek mensupları alanında istihdam edilen elemanların; çalışırken işsiz kalanların %50,72 ı erkek %49,28 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %36,48 i erkek %63,62 si kadındır. Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanların; çalışırken işsiz kalanların %93,41 i erkek %6,59 u kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %40,14 ü erkek %59,86 sı kadındır. Teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları elemanlarından; çalışırken işsiz kalanların %72,69 u erkek %27,31 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %56,64 ü erkek %43,36 i kadındır. Tesis ve makine operatörleri ve montajcılardan; çalışırken işsiz kalanların %97 i erkek %3 u kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %78,13 ü erkek %21,87 i kadındır. Yönetici olarak çalışırken işsiz kalanların %77,42 i erkek %22,58 i kadındır. Bu alanda ilk kez iş hayatına atılanların %60 ı erkek %40 ı kadından oluştuğu görülmektedir. İstihdam, işgücü bakımından değerlendirildiğinde yılı itibariyle İŞKUR a müracaat eden işsizlerin sayısı Tablo 4.3 te karşılaştırmalı olarak verilmektedir. Tablo 3.6. Erzurum da yılı itibariyle kayıtlı işsiz verileri OCAK ŞUBAT MART Normal Engelli Eski hükümlü İşsizlik Ödeneği Alan İş Arayanlar Kaynak: Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü İşsizliğin, işveren açısından hangi meslek gruplarında ihtiyaç olduğunu belirlemek amacıyla bazı kurum/kuruluşlar tarafından yapılan araştırma sonuçları yukarıdaki tablolarda belirtilmiştir. İşsizliğin işgücü açısından değerlendirilebilmesi için Erzurum ilinde Yakutiye ve Palandöken merkez ilçelerinde 107 işsiz kişi ile görüşülerek bir araştırma yapılmıştır. Araştırma 11

14 kapsamında elde edilen verilerin demografik özelliklerine ilişkin bulgular sonuçları Tablo 3.7 de verilmiştir. Tablo 3.7. Katılımcıların demografik özellikleri Değişkenler Sayı Yüzde Değişkenler Sayı Yüzde Cinsiyet Kaç liralık iş arıyorsunuz? Erkek TL ve altı Kadın TL TL Medeni Durum 1301 TL-1700 TL Evli TL ve üzeri Bekâr Yaş Ne kadar süredir işsiz siniz? yaş yıl ve altı yaş yıl ve üzeri yıl ve üstü Öğrenim Durumunuz Asgari ücretle çalışır mısınız? Ortaöğretim Evet Lise Hayır Üniversite İŞKUR a kaydınız var mı? İşsizliğin sebepleri nelerdir? Evet Ekonomi Hayır İşverenlerin tutumu Nüfus artışı Maaş miktarı Diğer Erzurum ili için yapılan araştırmada katılımcıların %87.85 i erkek %12.15 i kadın olup, %21.49 u evli %78.51 i bekârdır. Katılımcıların yaşları itibariyle %8.41 i yaş arasında, %24.30 u yaş arasında, %67.29 u 25 yaş ve üzeridir. Öğrenim durumuna göre %5.61 i ortaöğretim %32.71 i lise %67.29 u üniversite olarak belirtilmiştir. Katılımcılara işsizliğin sebepleri sorulduğunda %4.67 si ekonomi, %15.89 u işverenlerin tutumu, %36.45 i nüfus artışı, %40.19 u maaş miktarı ve %2.80 i ise diğer sebepler olarak belirtmişlerdir. Ne kadar süredir işsiz siziniz sorusuna ise %19.63 ü 1 yıl ve altı, %29.91 i 1-2 yıl, %50.46 sı 2 yıl ve üstü olarak belirtmişlerdir. Katılımcılar ücret miktarı olarak iş arama durumlarını ise %5.61 i 900 TL ve altı, %13.08 i 901 TL-1300 TL arası, %25.23 ü 1301 TL-1700 TL arası, %56.08 i 1701 TL ve üzeri olarak talep etmektedirler. Ne kadar süredir işsiz siziniz sorusuna ise katılımcılar %19.63 ü 1 yıl ve altı, %29.91 i 1-2 yıl, %50.46 sı 2 yıl ve üstü olarak belirtmişlerdir. Katılımcılara asgari ücretle çalışır mısınız sorusuna verdikleri yanıt ise 12

15 %44.86 sı evet %55.14 ü hayır olarak belirtilmişlerdir. İŞKUR a kayıtlı olanlar %68.22 i kayıtlı olmayanlar ise %31.78 oranına sahip olduğu görülmüştür. 4. Genel Değerlendirme Erzurum ili için hazırladığımız bu raporda aşağıdaki işgücü bakımından temel sorun alanları öne çıktığı belirlenmiştir. Erzurum ili çevre illerden göç alan bir şehir konumunda olduğu için nüfus atışı işsizliğin nedeni olarak görülmektedir. İşsiz kesimin, işveren tarafından önerilen ücret miktarını az buldukları için işe başvurusundan vazgeçtikleri belirlenmiştir. Bu durum işsiz kesimin ya eğitim düzeyine göre verilecek ücreti az bulmaları ya da ilin iklim şartlarına göre geçinmekte zorluk yaşayabileceği ifade edilmiştir. Kışın sert ve uzun geçtiğini bu duruma bağlı olarak giyecek, yiyecek, yakıt vb. gibi zarurî ihtiyaçların masraflı olduğunu ifade etmektedirler. Türkiye de ve ilimizde gelecekte ihtiyaç duyulan iş alanlarının tahmin edilmesi bu durum hakkında işsiz olan kişilerin bilgilendirilmesi bakımından önemlidir. Çünkü işsiz kesim bu durumu dikkate alarak iş başvurusunu yapmaktadır. Yabancı uyruklu kişilerin göç ettikleri şehirlerde kaçak işçi olarak işveren tarafından istihdam edilmesi o şehirde yaşayan kesim için bir dezavantaj olduğu söylenebilir. İşveren açısından istihdam üzerindeki bazı mali yüklerin kaldırılması ve kapsamlı teşvik kanunlarının yürürlüğe girmesine rağmen bazı kesimler yabancı uyruklu işgücü tercih nedenleri arasında olmaktadır. Çünkü göç eden işgücü gittiği şehirde özellikle denetimlerin az olduğu hotel, lokanta, bar, ev hizmetleri, inşaat ve ticaret gibi işlerde çalışmaktadır. İşsiz kesimin İŞKUR a kayıt yaptırması teşvik edilmelidir. Çünkü eş dost yardımı aracılığıyla iş bekleyen işsizinde olduğu belirlenmiştir. İşsiz kesimin İŞKUR ve çeşitli kurum/kuruluşların açtıkları işbaşı eğitim programlarına katılım sağlanması teşvik edilmelidir. İş bulma açısından bu gibi kursların önemi belirtilmelidir. Araştırmalara göre Erzurum da genç nüfus sayısının olarak Türkiye de 23 üncü sıraya yükseldiği görülmekte ve gençlerin göç etme eğiliminde olması dikkate alınarak, bu gençlerin göç etmesini engelleyecek tedbirlerin bir an önce alınması gerekmektedir. 13

16 Kaynakça Albayrak, Ali Sait (2003). Türkiye de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Istanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Dünya Bankası (2010). Turkey Country Economic Memorandum - Informality: Causes, Consequences, Policies. (Kayıt dışılık: Nedenleri, Sonuçları ve Politikalar). Türkiye Ekonomik Memorandumu. Dünya Bankası Rapor No TR (Mart). Çetin, I., Sevüktekin, M. (2016). Türkiye de Gelişmişlik Düzeyi Farklılıklarının Analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(2), Erzurum İşkur Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü Veri Tabanı Kalkınma Bakanlığı, (2011). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü Ankara. Kalkınma Bakanlığı, Türkiye Ekonomisinde Haftalık Gelişmeler ve Genel Görünüm. Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü Kalkınma Bakanlığı, T%C3%BCrkiye%20Ekonomisinde%20Haftal%C4%B1k%20Geli%C5%9Fmeler%20ve%20 Genel%20G%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCm% pdf KARACADAĞ Kalkınma Ajansı, İstihdam ve İşgücü Piyasası Raporu KUDAKA, (2011). Erzurum İçin Öncü Sektörlerin Belirlenmesi Raporu TOBB, (2014). VII. Türkiye Ticaret ve Sanayi Şurası. TÜİK (2010). Bölgesel Göstergeler TRA1. TÜİK (2016). TÜİK (2015). Türkiye Ekonomi Politikaları araştırma Vakfı, (2016). Değerlendirme Raporu Uluslararası Çalışma Örgütü, (2011). Türkiye de Mesleki Görünüm, Ankara. 14