Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 68, Nisan 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 68, Nisan 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Dr. Öğr. Üys. Esra KAVCI ÖZDEMİR Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı esra.kavci@deu.edu.tr (MİLAS) ÇOMAKDAĞ-KIZILAĞAÇ KÖYÜNDE İPEK DOKUMACILIĞI VE DOKUMALARDA KULLANILAN İPLİKLERİN ANALİZİ Öz Halıcılığın gelişmiş olduğu Milas ve çevresindeki köyler içerisinde Çomakdağ- Kızılağaç, İkiztaş, Alaçam ve Kuzyaka köylerinde kamçılı ve yüksek tezgahlarda ipek dokumacılığı yapılmaktadır. Geleneksel anlamda geçmişten günümüze ipek dokumacılığını sürdüren ve günlük yaşamda da kadınların kıyafetlerinde kullandıkları ipekli dokumalar özellikle Çomakdağ-Kızılağaç köyünde evlenme törenlerinde önemini sürdürmektedir. İpekli dokumalar yörede başörtüsü, iç gömlek, yorgan yüzü ve çarşaf olarak kullanımının dışında günümüzde kese, bayan ve erkek gömleği, masa örtüsü, peçete ve şal olarak genç kızların çeyizlerinde bulunmaktadır. Köyde kurulmuş olan dernek sayesinde başta Bursa olmak üzere çeşitli şehirlere de ipek böceği kozası ticaretinin yapılması yöre halkının önemli bir geçim kaynağı olmaktadır. Makalede kültür tarihimiz açısından önemli bir yeri olan ve son yıllarda giderek el tezgahlarında üretiminin azaldığı ipek dokumacılığı Çomakdağ-Kızılağaç köyü örneğinde ele alınacaktır. Ayrıca eski örneklerinin görüldüğü çeyiz sandıklarındaki ipekli dokumalar ve günümüzde üretilen ipekli dokumalar teknik açıdan değerlendirilecektir. Anahtar kelimeler: Kızılağaç. İpek Dokumacılığı, Dokumacılık, Milas Çomakdağ-

2 SILK WEAVING IN (MILAS) ÇOMAKDAĞ-KIZILAĞAÇ VILLAGE AND THE ANALYSIS OF YARNS USED IN WEAVINGS Abstract Milas and the surrounding villages are developed in carpeting Çomakdağ- Kızılağaç, İkiztaş and Alacam flagellum, and a high silk weaving villages are Kuzyaka. Continuing in the traditional sense, and everyday life of women in the past to the present day silk weaving and silk fabrics are used in clothes. Especially the village of Çomakdağ- weavings are the most important of marriage ceremonies. As well as silk scarf woven in the region, inner shirt, quilt covers and bed sheets, women's and men's shirt, tablecloth, napkins and girls are also used as a shawl. Thanks to the cooperation which was established in the village, particularly in the cities as Bursa, silk trade has been an important source of livelihood.in this article, it is intended to show how the production of silk weaving has been reduced in the example of Çomakdağ-Kızılağaç village. Besides, examples of old silk fabrics and silk weaving techniques are evaluated. Keywords: Silk Weaving, Weaving, Milas Çomakdağ-Kızılağaç. Giriş Ege bölgesinde Muğla nın Milas ilçesine bağlı Çomakdağ-Kızılağaç köyü, Milas ın Kuzeyinde yer alan merkez bir köydür. Gökseki, Sarıkaya, Kabaca, Ketendere ve İkiztaş bu köye bağlı olan küçük köylerdir. (Foto 1) Köyün yaklaşık 500 yıl önce Kayı boyundan gelen Sarıkeçili ve Karakeçili boylarına kadar uzandığı tahmin edilmektedir (Demir-Ünal, 2005: 13-19). (Foto 2) Yaklaşık 1200 nüfuslu 350 haneden oluşan bu Yörük köyü özelikle Aydın, Denizli- Tavas ve Koşarlıdan çok göç almıştır. Ekonomik açıdan güçlü bir köy olması sebebi ile eğitim ve memuriyet dışında köyden dışarıya göç görülmemektedir. ÇOMDER (Çomakdağ-Kızılağaç Köyü Havalisi Kültür Turizm Aratırma ve Geliştirme Derneği) başkanı Hasan Yıldırım dan alınan bilgilere göre (foto 3) köyde 1-2 kişi dışında herkes okuma-yazmayı bilmektedir. Çocuklar eğitim için Milas da yatılı okuyup, üniversite eğitimlerini de tamamladıktan sonra tekrar köylerine geri dönmektedir. Bu nedenle Çomakdağ köyü göç veren bir köy değildir diyebiliriz. Köyün geçim kaynağı tarım, hayvancılık, zeytincilik, hediyelik bez bebek yapımı, ipekböceği üretimi ve ipek dokumacılığıdır. Eskiden yün ve kıldan yapılmış yer yaygıları, kilimler, çuvallar ve heybeler de dokunmuştur. Ancak bu dokumalar artık yapılmazken, sadece evlerde önceden kullandıkları ve çeyizlik olarak saklanmış birkaç örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. (Foto 4) Halıcılığın gelişmiş olduğu Milas ve çevresindeki köyler içerisinde Çomakdağ-Kızılağaç köyü, kadınların giyim kuşamı, evlerin mimari yapısı (foto 5-6), geleneksel düğün törenleri ile kendine özgü özelliklerini koruyabilmiş örnek bir köydür. (Foto 7) Yaklaşık 10 yıl öncesine kadar Çomakdağ-Kızılağaç köyüne bağlı Akkovanlık, Alaçam, İkiztaş, Kayabaşı, Ketendere ve Kuzyaka köylerinde kamçılı ve yüksek tezgâhlarda ipek dokumacılığı yapılırken, günümüzde geleneksel anlamda ipek dokumacılığı yalnızca Çomakdağ-Kızılağaç köyünde (kamçılı tezgâhlarda) devam etmektedir. (Foto 8) Günlük yaşamda da kadınların kıyafetlerinde kullandıkları ipekli dokumalar evlenme törenlerindeki ve çeyizlerdeki önemini hala korumaktadır. Günümüzde de köydeki düğünlerde kadınlar geleneksel kıyafetlerini, özellikle de başlık giyinme geleneklerini hala sürdürmektedir. (Karavar,2017:163) (Foto 9-10) 112

3 (Milas) Kızılağaç-Çomakdağ Köyünde İpek Dokumacılığı Yörede yapılan araştırmada, özellikle günümüzde de üretimi devam eden, kadınların günlük yaşamlarında da kullandıkları ipek dokumalar üzerinde durulmuş, dokumacılarla röportaj yapılmıştır. Bu görüşmeler sonucunda dokumacı Necibe Kıroba dan alınan bilgilere göre yaklaşık 60 yıl öncesine kadar Bayır köyünden çemperi (başörtüsü) satmak üzere Çomakdağ- Kızılağaç köyüne satıcılar gelirlermiş. O yıllarda 12 yaşında olan Necibe teyzenin babası okuması için Milas a göndermek yerine Bayır köyüne gidip dokumayı öğrenmesini istemiştir. Necibe teyze (foto 11) Bayır köyüne ilk gittiği zamanlarda önce masuralara ipek iplik sarma işini öğrenmiştir. Ustası dokuma yaparken Necibe teyze de yanında oturup dokumanın nasıl yapıldığını 2 ay boyunca izlermiş ve köyüne dönmüştür. Sonrasında ise 13 yaşında tekrar Bayır köyüne gönderilmiş ve bu defa da 4 ay Bayır köyünde kalmıştır. Bu sürede dokuma öncesi işlemleri (ipek ipliğinin çekilmesi, iplik eğirme, çözgü çekme, çözgünün tezgaha aktarılması), dokuma işlemini, dokuma sonrası işlemleri, tezgâhın nasıl kurulduğunu ve dokuma sırasında oluşabilecek sorunların nasıl giderilebileceğini öğrenmiştir. Ardından Çomakdağ-Kızılağaç köyüne dönmüş ve ilk tezgâhını kurmuştur. Köyde hevesli olan genç kızlara da dokumayı öğretmiş olan Necibe teyze 40 yıl boyunca köyde dokuma yapmış, belinden ameliyat olunca da dokumayı bırakmak zorunda kalmıştır. Çomakdağ-Kızılağaç köyünde ipek dokumacılığını bilen sadece 6 kişi vardır. Ancak günümüzde ipek dokumacılığını yapan 4 kişi (dokumacı Fatmana, Kezban, Nurayve ve Semiha) kalmıştır. Köyde bir iş bölümü vardır. Kimisi kozadan iplik çekimi yaparken, kimisi dokuma yapmaktadır. Fakat köydeki kadınların çoğu iplik eğirmeyi bilmektedir. Günümüzde kozadan iplik çekimi yapan 10 kişi bulunmaktadır. (Foto 12) İpek böceği yetiştiriciliği ise pek çok kişi tarafından yapılmaktadır (Taşkıran, 2004:135). 113 Köyde dokuma yapan Fatmana Çemrek, (foto 13) 60 yaşındadır ve 43 yıldır dokuma yapmaktadır. 13 yaşında başladığı dokumacılığı Necibe Kıroba dan öğrenmiştir. Aynı zamanda ipekböceği üretimi de yapan Fatmana teyze, Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliğinden aldığı yumurtaları yetiştirmenin yanı sıra, kendisi de ipekböceği kozası yetiştirmektedir. Kooperetiften alıp yetiştirdiği kozalar beyaz renkte olup (foto14), kendi yetiştirdiği kozalar ise sarı renktedir. (Foto 15-16) Fatmana teyzenin yetiştirdiği sarı renkli kozalar köyde kozadan iplik çekmeyi bilen kişiler tarafından iplik haline getirilmektedir. Fatmana teyze bu ipliklerin yanı sıra kooperatiften de satın aldığı beyaz renkli ipek iplikleri dokumalarında kullanmaktadır. Dokumalar eskiden yüksek tezgah kullanılırken, artık kamçılı tezgahta (yüksekliği 2,5 m., genişliği 1,5 m.) yapılmaktadır. Çünkü kamçılı tezgâhta mekik sistemi dokuma işinin daha hızlı olmasını sağlamaktadır. (Foto 17-18) Fatmana teyze genelde tezgahına 7 m. uzunluğunda çözgü çekmektedir. Eni 40 cm. olan bezayağı tekniğinde dokunan dokumalardan günde 2 çemperi dokuma yapmaktadır. Dokumalar tezgâhtan çıkarıldıktan sonra yumuşamaları için küllü suda kaynatılmakta ve ardından da kurutulmaktadır. Bu dokumalardan çarşaf, gömlek ve çemperi yapılmaktadır. 1 çemperi 3,5 m. çözgüden oluşmaktadır. Son yıllarda daha çok sipariş dokuma yapan Fatmana teyze, tezgâhta 1 haftada 5 adet çemperi dokumaktadır. İşlerinin yoğunluğuna göre çalışma süresi değişirken ayda çemperi dokuyabilmektedir. İpek Dokumalar ve İplik Analizleri Yörede tarafımdan yapılan araştırmada Necibe Kıroba, Semiha Kökten ve Fatmana Çemrek e ait, kendilerinin dokudukları eski ve yeni ipek dokumalar ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Makalede yer alan numaralar arasındaki fotoğraflarda yer alan örnekler Necibe Kıro-

4 ba nın çeyiz sandığında bulunan dokumalardır. Yörede Büyük Aynalı, Orta Aynalı, Kuşgözü ve Düz-Sade, olarak adlandırılan, bezayağı tekniğinde toplam dört farklı çeşitte çemperi dokunmaktadır. Büyük Aynalı Çemperi: Yaklaşık 50 yıllık bir dokumadır. Dokumacı Necibe Kıroba nın yapmış olduğu ilk dokumadır. Boyutları 140 cm. x 127 cm dir. Diğer dokumalara göre daha büyüktür. Çözgü sıklığı: 22 tel/cm., atkı sıklığı: 19 tel/cm. dir. İplik numarası 600 denyedir. Dokuma yüzeyinde görülen kafes şeklindeki görüntüyü oluşturan her bir beyaz çizgide 5 tel pamuk çözgü ipliği, 4 sıra pamuk atkı ipliği kullanılmıştır. Aralarda oluşan karelerin alanı ise 3 cm 2. dir. (Foto 19-20) Orta Aynalı Çemper: Boyutları 122 cm. x 122 cm. dir. 3 parçanın yan yana gelmesinden oluşmaktadır. 1. parça 39 cm., 2. parça 41 cm. ve 3. parça 40 cm. enindedir. Çözgü sıklığı: 21 tel/cm., atkı sıklığı: 20 tel/cm. dir. İplik numarası 514 denyedir. Dokuma yüzeyinde görülen kafes şeklindeki görüntüyü oluşturan her bir beyaz çizgide 4 tel pamuk çözgü ipliği, 4 sıra pamuk atkı ipliği kullanılmıştır. Aralarda oluşan karelerin alanı ise 2,25 cm 2. dir. (Foto 21-22) Kuşgözü Çemperi: Boyutları 123 cm. x 121 cm. dir. Her parçanın eni 41 cm. den oluşmaktadır. Çözgü sıklığı: 20 tel/cm., atkı sıklığı: 20 tel/cm. dir. İplik numarası 171denyedir. Dokuma yüzeyinde görülen kafes şeklindeki görüntüyü oluşturan her bir beyaz çizgide 4 tel pamuk çözgü ipliği, 4 sıra pamuk atkı ipliği kullanılmıştır. Aralarda oluşan karelerin alanı ise 1 cm 2. dir. (Foto 23-24) Düz-Sade Çemperi: Boyutları 116 cm. x 120 cm. dir. 3 parçanın yan yana gelmesinden oluşmaktadır. 1. parça 41 cm. eninde, 2. parça 40 cm., 3. parça 39 cm. enindedir. Çözgü sıklığı: 22 tel/cm., atkı sıklığı: 16 tel/cm. dir. İplik numarası 361 denyedir. (Foto 25-26) 114 Düz uzun dokuma: 780 cm. uzunluğunda olup, yaklaşık yıl önce Necibe teyzenin dokumayı bırakacağı zamanda dokuduğu son örnektir. Çeyizlik gömlek dikmek için saklanmıştır. Çözgü sıklığı: 21 tel/cm, atkı sıklığı: 16 tel/cm. dir (Foto 27-28). Kolsuz ve yakası açılmamış gömlek: 35 yıllıktır ve 44 cm. eninde 4 parçadan oluşmaktadır. Orta kısım ön ve arka 106 cm. x 2 adet = 212 cm. uzunluğundadır. Diğer 2 parça gömleğin yan kısımlarını (90 cm. uzunluğunda.) oluştururken, son parça da ortadan eni 2 ye ayrılarak kolları oluşmaktadır. (Foto 29-30) Necibe Kıroba nın gelin gömleği: Çözgü sıklığı: 22 tel/cm., atkı sıklığı: 20 tel/cm. dir. Gömleğin boyu 97 cm., eni 70 cm., kol uzunluğu 43 cm. dir. Dokumanın kenarlarında pamuk ipliği kullanılmıştır. Kol ağzındaki boncuk işlemeye Gelin Yeni denilmektedir (Foto 31). İpek önlüğün boyutları 74 cm. x 54 cm. dir (Foto 32). Necibe teyzenin çeyizlik şalvarının yan kısımlarındaki ipek düz dokumanın üzerindeki işlemelerde kullandığı renkli ipek iplikler toplam yedi farklı renktedir. Bu renkli ipek ipliklerin numaraları ise farklılık göstermektedir. Çıkan sonuçlara göre sarı iplik 978 denye, turuncu iplik 479 denye, çok bükümlü koyu turuncu iplik 2377 denye, bordo iplik 1274 denye, lacivert iplik 1024 denye, koyu yeşil iplik 1717 denye, siyah iplik 1200 denyedir. (Foto 33-34) Yapılan araştırmada numaralı fotoğraflarda yer alan örnekler ise Çomakdağ- Kızılağaç köyünde hala dokumacılığı sürdüren, aynı zamanda da Necibe Kıroba nın kardeşi olan Semiha Kökten e aittir. (Foto 35) Kozadan iplik çekimine, iplik eğirmeden çözgünün tezgâha geçirilmesine ve dokumaya kadar her işi kendisi yapmaktadır. Beyaz olan ipliklerin (Bursa

5 kozası) daha sağlam olduğunu, sarı renk olan Çomakdağ- Kızılağaç köyünde üretilen ipekböceği kozalarından elde edilen ipliklerin ise daha ölgün olduğunu söyleyen Semiha teyze, özellikle dokuma sırasında sarı renkli çözgü ipliklerinde çok sık kopmaların olduğunu belirtmektedir (Foto 36). Yörede ipekli dokumalar özellikle çeyiz için üretilirken, son yıllarda daha çok turistik satış için farklı kullanım şeklinde ve sipariş olarak da üretilmeye başlanmıştır. Semiha teyze, hem işini sevdiği, hem de para kazandığı için sağlığı el verdiği sürece bu işi sürdürmek istemektedir. (Foto37) Geleneksel yöntemlerle ve tezgâhlarda üretilen bu dokumalar eskiden yalnızca başörtüsü, gömlek ve kimi zaman yorgan yüzü (foto 38) olarak kullanımının dışında günümüzde kese (20 x 30 cm.), bayan ve erkek gömleği, masa örtüsü, peçete (30 cm. x 30 cm.) ve şal (50 cm. x 80 cm.) olarak genç kızların çeyizlerinde bulunmaktadır. (Foto ) Köyde kadınlar kızlarının çeyiz hazırlıkları için ya da kendi günlük ihtiyaçları için metrelerce ipek dokuma siparişi vermektedir. (Foto ) Çomakdağ-Kızılağaç köyünde 2004 yılında kurulmuş olan Çomakdağ-Kızılağaç Köyü Havalisi Kültür Turizm Araştırma ve Geliştirme Derneği nin hem köyün tanıtımında, hem de yöre halkının yapmış olduğu ürünlerin satışında büyük desteği olmuştur (Foto 47). Derneğin amacı; kültürü korumak, geliştirmek, devamlılığını sağlamaktır. Eskiden köye turlarla getirilen turistler geleneksel düğün törenlerini izleyip aynı zamanda da alışveriş yaparlarken, son zamanlarda bu turların sayısı azalmıştır. Fakat köye merak edip gezmek ve alışveriş yapmak için özel araçlarıyla çok sayıda misafir gelmektedir. Yörede İpek dokumacılığı ve ipekböceği üretimi dışında 2006 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı desteği ile bez bebek yapımına da başlanmıştır (Çukur-Etikan, 2011:3212). Bakanlık tarafından gönderilen bir eğitmen tarafından 6 haftalık eğitimle köydeki kadınlara bez bebek yapımı öğretilmiştir. Daha sonra kursa katılan kadınlar bebeklerin başlarına bağladıkları çemperilerde ve iç gömleklerinde ipek dokumalarını kullanmışlardır. Ayrıca geleneksel kıyafetlerinde kullandıkları bütün kıyafet parçalarını bebeklerin üzerine de giydirmişlerdir. Turistik amaçla köyde bez bebek üretimi ve satışları oldukça fazla ilgi görmektedir. (Foto 48) 115 Sonuç Makalede kültür tarihimiz açısından önemli bir yeri olan ve son yıllarda giderek el tezgâhlarında üretimin azaldığı ipek dokumacılığı, Çomakdağ-Kızılağaç köyü örneğinde ele alınmıştır. Eski örneklerinin görüldüğü çeyiz sandıklarındaki ipekli dokumalar ve günümüzde üretilen ipekli dokumalar teknik açıdan değerlendirilmiş, iplik numaraları belirlenmiştir. Değerlendirme sonucunda görülmektedir ki eski ipekli dokumalarda kullanılan iplikler kendi yetiştirdikleri ipekböceği kozalarından elde edilen sarı renkli ipek iplikleriyle dokunmuştur. Bu dokumalarda kullanılan iplikler günümüzdeki dokumalarda kullanılan ipliklere göre daha bükümlüdür. Yeni dokumalarda kullanılan Bursa kozalarından çekilen iplikler beyaz renkte olup bükümü çok azdır. Eski örneklerin atkı ve çözgü sıklığı yeni örneklere göre biraz daha fazladır. Buradan da anlaşılacağı üzere zaman içerisinde dokumaların kalitelerinde bir değişim görülmektedir. Yeni dokumalarda kullanılan iplikler biraz daha kalınlaşırken, eski dokumalar daha incedir. Fakat önemli olan eski ve yeni dokumalarda % 100 ipek ipliğin kullanılmasıdır. Burada üzerinde durmamız gereken bir diğer önemli nokta Çomakdağ-Kızılağaç köyünde eskiden geleneksel kıyafetlerinde kullandıkları başörtüsü (çemperi) ve iç gömleklerinde kullandıkları ipekli dokumaları Bayır köyünden gelenlerden satın alırlarken, yaklaşık 50 yıldır kendi dokumalarını ken-

6 dilerinin üretmesi ve yörede ipekli el dokumacılığını sürdüren bölgedeki tek köy olarak kalmalarıdır. Hızlı bir tüketimin yaşandığı günümüzde, yörede geleneksel anlamda üretimi sürdürülen ve bazı ailelerin geçimini bu ipekli dokumalardan ve ipekböcekçiliğinden sağladığını göz ardı etmemeliyiz. Son yıllarda pek çok bölgede neredeyse el dokumasının yapılmadığını düşünürsek var olan az sayıdaki bu dokuma ve üretim merkezlerinden birisi olan Çomakdağ-Kızılağaç köyünde olduğu gibi geçmişten günümüze el dokumalarının değişim nedenlerini ve çözüm önerilerini doğru saptamak gerekmektedir. Köyde iplik eldesinden, iplik boyamaya, dokumadan kullanıma hazır hale gelinceye kadar bütün aşamaları kendileri tarafından yapılmaktadır. Bu sebeple el dokumacılığı yapılan pek çok bölgeye göre daha avantajlı bir köydür. İplik eğirme işini de kendileri yaptığı için daha ince iplik kullanabilme imkanları vardır yılından beri var olan Çomakdağ-Kızılağaç Köyü Havalisi Kültür Turizm Araştırma ve Geliştirme Derneği desteği ile kooperatifleşme yoluna gidilmelidir. Böylelikle üretici ve dokumacılar bir çatı altında toplanmış olacağı için denetim, üretim ve pazarlama koşulları daha fazla önem kazanacaktır. Araştırmam sırasında yapılan gözlem ve görüşmelerde görülmektedir ki Çomakdağ-Kızılağaç köyü son derece aydın, ileri görüşlü, okuma-yazma oranı yüksek ve yeni fikirlere açık nüfusa sahip bir köydür. Milas Kaymakamlığı köye özellikle ipekböceği üretimi konusunda önemli bir destek vermektedir. Milas Belediye Başkanlığı da turizme yönelik tanıtım filmleri ve satış amaçlı destekler sağlamaktadır. Çomakdağ-Kızılağaç köyü dokumacılığın sürdürüldüğü, gelecekte önemini daha da arttıracağı düşünülen bir ipekli dokuma merkezidir. Günümüzde kaliteleri bozulmadan üretilecek olan ipekli dokumalardan giyim ve ev tekstiline yönelik farklı kullanım alanlarının sağlanması, kültürel anlamda tarihimize ışık tutacak değerleri tanımamıza ve yaşatmamıza katkı sağlayacaktır. 116 Fotoğraflar Foto:1 Bölge haritası Foto:2 Çomakdağ-Kızılağaç köyü

7 Foto:3 Hasan Yıldırım. ÇOMDER Başkanı Foto: 4 Yün dokumalar 117 Foto:5 Köydeki ev yapılarına örnek Foto: 6 Köydeki evlerden genel görünüm Foto:7 Düğün meydanına giden köylüler Foto: 8 İpek dokuması yapılmış köyler

8 Foto: 9 Geleneksel başlıklı köylü kadınlar Foto:10 Çomakdağ-Kızılağaç köyü kadınları 118 Foto:11 Necibe Kıroba Foto: 12 Ayşe Dudu Çoban Foto: 13 Dokumacı Fatmana Çemrek Foto: 14 Beyaz renkli ipek iplik çilesi

9 Foto: 15 Sarı renkli ipek iplik çilesi Foto: 16 İplik eğirirken detay 119 Foto:17 Kamçılı tezgah Foto 18 Kamçılı tezgah detay Foto: 19 Büyük aynalı çemperi dokuma Foto: 20 Büyük aynalı çemperi dokuma detay

10 Foto: 21 Orta aynalı çemperi dokuma Foto: 22 Orta aynalı çemperi dokuma detay 120 Foto:23 Kuşgözü aynalı çemperi dokuma Foto:24 Kuşgözü aynalı çemperi detay Foto:25 Düz-sade çemperi dokuma Foto:26 Düz- sade çemperi dokuma detay

11 Foto: 27 Düz-sade ipek dokuma Foto: 28 Düz-sade ipek dokuma detay 121 Foto: 29 Kolsuz ve yakası açılmamış gömlek Foto:30 Gömlek detay Foto: 31 Necibe Kıroba nın gelin ipek gömleği Foto:32 Necibe Kıroba nın ipek önlüğü

12 Foto: 33 Necibe Kıroba nın çeyizlik şalvarı Foto:34 Çeyizlik şalvar detayı 122 Foto:35 Dokumacı Semiha Kökten Foto:36 Beyaz ve sarı renkli ipek iplikler Foto:37 Semiha Kökten e ait ipek dokumalar Foto:38 İpek yorgan yüzleri

13 Foto:39 İpek kese Foto:40 İpek bayan gömleği 123 Foto: 41 İpek masa örtüsü Foto: 42 İpek peçete Foto: 43 İpek şallar Foto: 44 Düz-sade beyaz renkli ipek dokuma

14 Foto: 45 Düz-sade sarı renkli ipek dokuma Foto:46 Çarşaflık ipek dokuma 124 Foto:47 Çomakdağ-Kızılağaç Köyü Havalisi Kültür Turizm Araştırma ve Geliştirme Dernek binası Foto:48 Bez bebek üretimi

15 KAYNAKLAR Çolak, Melek (2002), Cumhuriyet Döneminde Muğla da İpekböcekçiliği ve İpekli Dokumacılık ( ), Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s Çukur, Tayfun; Etikan, Sema (2011), Kırsal Alanda Kadının El Sanatı Faaliyetlerinin Kırsal Kalkınmaya Katkısı, e-journal of New world Sciences Academy, Volume:6, Article Number: 3C0075, s Demir, Gülsen, Serdar Ünal (2005), Ege de Bir Köy ÇOMAKDAĞ KIZILAĞAÇ Üzerine Sosyal ve Kültürel Bir Değerlendirme, Milas, Milas Kaymakamlığı Kültür Yayını Karavar, Gonca, (2017), Halı Sanatı Örneğinde Saray Sanatı ve Halk Sanatı, ASOS Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:5, Sayı:52, s Öğsüz Nagehan (2008), Milas İlçesi Kuzyaka ve Alaçam Köylerinde Gelenekse İpek Dokumacılığı, Kızılcabölük Geleneksel Dokumalar Sempozyumu, s Sevinç, Berna (2008), Milas-Çomakdağ Kızılağaç Köyü İpekli El Dokumalarının Kültür Turizmindeki Yeri ve Önemi, Kızılcabölük Geleneksel Dokumalar Sempozyumu, s Sevinç, Berna (2006), Milas-Çomakdağ Köylerinde Yapılan Dokumalar ve Yaneşler, Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu, s Taşkıran, Bilgi (2004), Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yönüyle Milas ( ), Milas, Milas Belediyesi Kültür Yayını 125 Kaynak Kişiler Ayşe Dudu Çoban: 1952 Çomakdağ doğumlu. İlkokul mezunu. 10 yıldır kozadan iplik çekimi yapmaktadır. Fatmana Çemrek: 1954 Çomakdağ doğumlu. İlkokul mezunu. 42 yıldır dokuma yapmaktadır. Hasan Yıldırım: 1954 Çomakdağ doğumlu. Uludağ Üniversitesi İktisat Fakültesi mezunu. Çomder (Çomakdağ-Kızılağaç Köyü Havalisi Kültür Turizm Araştırma ve Geliştirme Derneği) Başkanı. Necibe Kıroba: 1948 Çomakdağ doğumlu. İlkokul mezunu. 17 yıldır dokuma yapmamaktadır. İpek dokumacılığını Çomakdağ-Kızılağaç köyüne getiren kişidir. Semiha Kökten: 1950 Çomakdağ doğumlu. İlkokul mezunu. 57 yıldır dokuma yapmaktadır.