Elektrik projeleri; hem uygulayıcıya yapacağı iş hakkında detaylı bilgi verir hem de enerji alabilmek için yetkililere başvuru esnasında tesisin

Transkript

1 Elektrik projeleri; hem uygulayıcıya yapacağı iş hakkında detaylı bilgi verir hem de enerji alabilmek için yetkililere başvuru esnasında tesisin özellik ve değerlerinin yetkililerce bilinmesini sağlar. Proje hazırlanırken, kolon şeması ve yükleme cetvelleri hazırlanır.

2 1-)KOLONŞEMASI(ENERJİDAĞITIMÖZETİ) Kolon şeması mimari kat sayısına uygun olarak çizilir. Tabloların isimleri, güçleri, sigorta ve şalter anma değerleri, ana tablodan itibaren kolon hattı uzunluğu, kesiti ve cinsi ile ana tabloda hangi faza bağlı olduğu ve sayaç anma akımları belirlenecektir. Elektrik iç tesisat yönetmeliğine göre bir apartmandaki bütün sayaçlar zemin katta toplanır. Kolon şemasının çizilebilmesi ve yükleme cetvellerinin hazırlanabilmesi için, bu şema ve cetvellerde kullanılması gereken malzemelerin özellikleri belirlenir. Kolon şema ve yükleme cetveli linyegüçlerinden hareketle çizilir.

3 ÖRNEK BİR KOLON ŞEMASI ÇİZİMİ 1. LinyeP1 = W piriz 2. LinyeP2 = W ışık 3. LinyeP3 = W zayıf akım 4. LinyeP4 = W ışık 5. LinyeP5 = W çamaşır makinası 6. LinyeP6 = W bulaşık makinası 7. LinyeP7 = W fırın 8. LinyeP8 = W priz

4 Öncelikle hangi tür sigorta kullanılacağına karar verilir (burada otomat kullanılacaktır). Her linyeiçin otomat değerlerinin tespiti için her linyeninçekeceği akım hesaplanır. Hesaplama sonucunda bulunan akıma çok yakın olmamak üzere bir üst değerdeki sigorta tablodan tespit edilir. P=U.I formülüne göre I=P/U formülünden akım hesaplanır. Standart otomat değerleri :

5

6

7 Kolon sigortasının değeri belirlenirken kolon hattından çekilen linye akımları toplanır I (A) kolon = I1+I2+I3+I4+I5+I6+I7+I8 I (A) kolon = 9,54+2,45+0,15+2,36+11,36+11,36+9,09+8,18 I (A) kolon = 54,5 Amper Bu akımın bir üst değeri 63 Amperlik otomat kullanılabilir. Ancak eş zamlı yükler (aynı zamanda kullanılacak alıcılar) dikkate alınarak, kolon hattından çekilecek akımın daha az olacağından hareketle kaçak akım koruma rölesini 50 Amper seçebiliriz.

8 Bu hesaplara göre kolon hattına bağlanan şalter akımıda63 Amper olarak seçilebilir. 30 Amperlik birde sayaç bağlanabilir. Not: ELEKTRİK SAYAÇLARI Bir ve üç fazlı sayaçlar kullanılır Amper e kadar olanları direkt olarak, Amper e kadar olanları ise akım trafosu ile devreye bağlanır.

9 2-) TABLO YÜKLEME CETVELLERİ Tablo yükleme cetvelleri yüklerin özelliklerini, sorti cins ve sayılarını, linyegüçlerini sigorta güç ve kesme akımlarını ve ilgili diğer bilgileri kapsar. Buna göre yukarıda kolon şeması verilen bir evin yükleme cetveli aşağıdaki gibidir. KURULU GÜÇ: =

10

11 Tali tablolar uygun yerlere, örneğin koridorlara, merdiven boşluklarına vb. yerlere yerleştirilir. Bir binanın tesisat projesinin hazırlanmasında tablo sayısı ve yer seçimi, tabloların beslenme şekli projenin en önemli kısmını teşkil eder. Binanın bir veya çok aboneli olması durumuna göre, beslemede bir veya çok aboneli şeklinde olur. Bir aboneli binada düşey, yatay ve karma besleme şekilleri, çok aboneli binada da sayaçların aynı yerde olması veya dağıtım tablolarının olduğu yerde bulunması söz konusudur. Günümüzde sayaçların aynı yerde olması işletmelerce istenmektedir.

12 Ayrıca düşey, yatay veya karma besleme şekillerinde her kolon kesiminin ayrı bir sigorta sistemiyle korunması veya her kolon kesiminin yalnız bir sigorta sistemiyle korunması halleri ayırt edilir. Aşağıdaki şekil 1.36 da bir aboneli düşey beslemede her kolon kesiminin ayrı bir sigorta sistemiyle korunması hali görülmektedir.

13

14

15

16

17

18

19

20

21 KOLON HATTININ GÜZERGAHININ BELİRLENMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 1-) Kolon hatları her zaman kolayca kontrol edilebilecek şekilde, örneğin merdiven boşluğu boyunca çekilmelidir. 2-) Kolon hatları mümkün olduğu kadar en kısa yoldan hedefe ulaşmalıdır. 3-) Kolon hatları, işçiliği ve buat yerleştirilmesini kolaylaştıracak şekilde mümkün olduğu kadar duvar köşelerinden biraz uzak çekilmelidir. 4-) Tali tablolar ışık, kuvvet, kat ve bir katta bulunan tablo sayısına göre belirli harf ve rakamlarla işaretlenir. Linyelere tali tablodan çıkışına göre birer numara verilir ve bu numaralar linye boyunca uygun yerde tekrarlanır.

22 MALİYET HESABI Herhangi bir iş yapılmadan önce o iş için müşteriye (iş yaptırana) fiyat verilir ve buna teklif denir. Teklifin hazırlanabilmesi için belirli doneler gerekir. Teklif fiyatı = Maliyet + Kar

23 Maliyet Malzeme fiyatı, amortisman, işçilik ve işletme giderlerinden oluşur. 1-) Malzeme fiyatı: Bunun için çizilen projeden faydalanılarak kullanılan malzemenin listesi ve özellikleri belirlenir. Piyasadan fiyatları öğrenilerek malzeme maliyeti hesaplanır. 2-) Amortisman: Kullanılan alet ve makinelerin eskime ve kullanma özelliklerine göre verimliliklerinin kaybolmasıdır. Bunların fiyatları toplam kullanma süresine bölünerek yıllık amortismanları bulunur. Bulunan rakam amortisman olarak iş maliyeti üzerine ilave edilir.

24 3-) İşçilik: Çalışanların çalışma süresindeki ücretlerini kapsar. Mühendis, teknisyen ve işçi ücretleridir. İşçilik birim fiyat listesi her yıl Bayındırlık Bakanlığınca belirlenir. Mühendislik hizmetleri, mühendis ve mimar odaları tarafından, teknisyenlik hizmetleri de teknisyenler derneği tarafından yayınlanır. 4-) İşletme giderleri: Büro, depo kiraları, sekreter, hizmetli, bekçi ücretleri, elektrik, ısınma, taşıma, haberleşme giderleri ve vergiler gibi giderlerin yıllık toplamının, işin yapılma süresi kadar olan kısmında iş maliyeti üzerine ilave edilir. Kar Bütün giderlerden ayrı olarak net ele geçen paradır.

25 Sonuç olarak; Teklif bedeli, maliyet ile karın toplamı kadardır. Ancak şu unutulmamalıdır ki müşteri birçok kişiden teklif alıp, işi uygun bulduğuna verir. Bu nedenle teklif verilirken rekabete uygun fiyatlar verilmelidir.

26 ŞARTNAMELER Şartnameler iki kısımdır. A) Teknik şartnameler: Teknik konularda işin nasıl yapılacağı ve bununla ilgili teknik detaylardır ve uluslar arası standartlara göre belirlenir. Uygulamada elektrik tesisleri yönetmeliği ile tespit edilmiştir. Yapılan her iş yönetmelikte belirlenen asgari standartlarda olacaktır. Elektrik tesisleri yönetmeliğine uygun olmayan tesislerin kabulü yapılamaz ve işletmeye alınmaz.

27 Teknik Şartname Örnekleri Anahtarın bir ucuna birden fazla iletken bağlanamaz. Yani anahtar dağıtım kutusu olarak kullanılamaz. Anahtardan anahtar altı prize geçiş yapılamaz. Priz güçleri; bir fazlı priz için en az 300 W, üç fazlı priz için en az 600 W alınacaktır. Aydınlatma hesabı yapılmayan yerler için bir aydınlatma linyesinebağlanacak sorti sayısının belirlenmesinde aydınlatma gücü en az 12 w/m2 alınacaktır.

28 B) Özel Şartnameler: İşin yapımından önce işveren ile işi yapanın karşılıklı olarak özel isteklerini kapsar. Yazılı bir anlaşmadır. İşin yapım süresi, ödeme şekli, işte istenen özel şartlar, aradaki anlaşmazlıklardaki yetkili mahkeme işin yapılmaması veya paranın verilmemesi gibi durumlarda verilecek tazminatlar belirlenir. Özel şartname örnekleri: 1-) Tesis TSE ye uygun olacak, TSE kalite belgeli malzemeler kullanılacak. 2-)Yapılanişinenaz2yılgarantisiolacak 3-) Bütün zil ve merdiven otomatiği butonları fosforlu ve ışıklı olacak 4-) tesisatın yapım bedeli.tl dir.. TL peşin,. TL iş tesliminde,. TL de teslimattan bir ay sonra ödenecektir. 5-) Başka bir tesisatçıya iş teslim edilemez. 6-) Anlaşmazlık durumunda.mahkemeleri yetkilidir.

29 Eş Zamanlı Yük Hesabı İletken kesitinin belirlenmesi için yapılan hesaplarda eşzamanlı yük (bağlantı gücü) esas alınmalıdır. Eşzamanlı yükün (gücü) belirlenmesi: Eşzamanlı güç (aynı zamanda çekilen güç), kurulu güç değeri eşzamanlılık katsayısı ile çarpılarak bulunur. Konutlarda kurulu güç genel olarak aydınlatma gücü, priz gücü ve biliniyorsa elektrikli ev aletlerinin gücünden oluşur. Konutlarda bir dairenin eşzamanlı yükünün belirlenmesinde aşağıdaki eşzamanlılık katsayıları esas alınmalıdır. - Kurulu gücün 8 kw'yekadar olan bölümü için %60 - Gücün kalan bölümü için % 40

30 Ancak apartmanın eş zamanlı gücünü yani talep gücü iç tesisat yönetmenliğine göre apartman daire sayısına göre talep faktörüne bakıyoruz. Yönetmenlik daire sayısına göre aş zamanlı katsayı belirlemiştir. Daire sayısına bakıp buna karşılık gelen kat sayı ile kurulu gücü çarparak talep gücü buluruz.

31 Köy, kasaba ve imar planı bulunmayan alanlarda yapılan tek evlerde ve yazlıklarda bu esaslara uyulmayabilir. Bütün konutlarda eş zamanlı yük 3 Kw dan az olmaması gerekir. İşyerleri, idare binaları, sosyal binalar, sağlık binaları ve benzeri yerlerde eşzamanlı yükün belirlenmesi için; kurulu yük, aydınlatma yükü, priz yükü, yedekler hariç mekanik tesisat kış-yaz yükünden büyük olanı, asansör yükü ve mutfak yükünden elde edilir. Mekanik tesisat kış-yaz yükünden büyük olanının eşzamanlılık katsayısı %100, mutfak yükü için ise eşzamanlılık katsayısı %70 alınmalıdır. Aydınlatma, priz ve asansör yükü için aşağıda belirtilen eşzamanlılık katsayıları alınmalıdır.

32 Bir binanın eşzamanlı yükünün belirlenmesi için aşağıdaki eş zamanlık katsayısı esas alınmalıdır.

33 Kesici: Normal çalışma durumunda devreyi açmaya, kapamaya, kesmeye, devrenin akımını bir bölümden başka bir bölüme aktarmaya yarayan kısa devre, aşırı akım gibi anormal şartlarda ise enerji akışını kesmeye yarayan elektro-mekanik cihazlardır. Bina içi tesisatlarda kullanılan kesiciler termik manyetik şalterler, anahtarlı otomatik sigortalar, kaçak akım koruma röleleri, yangın koruma eşikli kaçak akım koruma röleleridir. Kolon şemalarında kullanılacak kesicilerin akım ve karakteristiklerini proje tasarımcısı seçer, bunu da yaparken teknik şartnamelere, selektiviteye (seçicilik) riayet ederek yapmalıdır. Seçilen kesici, şalt malzemeleri, iletkenleri uygunluğu yapılacak hesaplar ile kontrol edilir.

34 Selektivite(seçicilik): Koruma ve kesici elemanlar arasındaki koordinasyon ve uyumluluktur. Yani tesisatın bir noktasında kısa devre, aşırı yüklenme var ise hemen üzerindeki kesici açmalıdır. Bir fırının rezistansında kısa devre olduğunda bina giriş termik manyetik şalteri atıyorsa selektivite sağlanamamış demektir. Selektivite ile ilgili diğer kurallar şu şekildedir: Selektivite ile ilgili diğer kurallar şu şekildedir: Kesicinin nominal akımı şebekeden yüke doğru gidildikçe azalır. Kesicinin kısa devre kesme kapasitesi değeri şebekeden yüke doğru gidildikçe azalır. Kesici açma zaman ayarı şebekeden yüke doğru gidildikçe azalır. Kesici kaçak akım koruma değeri yüke doğru gidildikçe azalır.

35

36 TMŞ(termik manyetik şalter) : Fazla akımı hem ısı hem de manyetik olarak tespit eder. Üzerinden geçen manyetik alan vardır. Kablo 10A akım çekerse 3 birim manyetik alan 20A çekerse 6 birim manyetik alan oluşur. Halka şeklinde oluşur. KAK(Kaçak Akım koruma rölesi): Bu röle sistem kaçak akım olduğu zaman açma kapama yapar. Ana panoda 300 ma (yangın için) tali panolarda 30 ma kadar akım kaçarsa insan sağlığını ve sistemdeki cihazları korumak için kapama görevi yapar. 40 A e kadar AOS(anahtarlı otomatik sigorta) kullanılır daha fazla güç değerlerinde TMŞ (termik manyetik şalter) kullanılır. Çünkü AOS ların kesme kapasitesi en fazla 10 ka e kadar yapılır. TMŞ in kesme kapasitesi minimum 25 ka dir.