AMERİKAN PSİKOLOJİ BİRLİĞİ nin geçtiğimiz ay yayınlamış olduğu Research roundup: Burnout İn Mental Health Providers (Araştırma Derlemesi: Ruh Sağlığı

Transkript

1 AMERİKAN PSİKOLOJİ BİRLİĞİ nin geçtiğimiz ay yayınlamış olduğu Research roundup: Burnout İn Mental Health Providers (Araştırma Derlemesi: Ruh Sağlığı Çalışanlarında Tükenmişlik) Makalesi ni sizler için çevirdik..

2 Araştırma Derlemesi: Ruh Sağlığı Çalışanlarında Tükenmişlik Ruh Sağlığı Çalışanlarında Mesleki Tükenmişlik Ve Tükenmişliği Yönetmek-Önlemek İçin Stratejiler Tükenmişlik, ruh sağlığı çalışanları da dahil olmak üzere başkalarının bakımı ile doğrudan ilgilenen kişileri yaygın olarak etkilemektedir. Tükenmişlik üç bileşenden oluşur: Duygusal tükenmişlik, Danışana duyarsızlaşma /etkisiz olduğunu hissetme ve Kişisel başarı eksikliği (Maslach, Jackson ve Lieter, 1997). Duygusal tükenmişlik; aşırı yorgunluk, danışanlara şefkat besleyememe ve çalışma alanının talep ve beklentilerini karşılayamama hislerini içerebilir. Duyarsızlaşma, çalışanların duygusal yorgunluklarını engellemek için kendilerini danışanlardan uzak tuttukları süreçtir. Son olarak ruh sağlığı çalışanları, kişisel değer veya kariyer değeri açısından olumsuz bir hisse kapıldıklarında, kendilerinde etkisizlik ve kişisel başarı eksikliği gibi hisler ortaya çıkar. Yapılan araştırmaların tahminine göre, ruh sağlığı çalışanlarının yüzde 21 ila yüzde 61 i, hayatlarının herhangi bir döneminde tükenmişlik belirtilerini deneyimlemektedir (Morse ve ark., 2012). Tükenmişlik; çalışma ortamındaki şartlar, çalışma yükü boyutu ve danışan semptomlarının ciddiyetiyle ilişkilendirilmiştir. (Acker, 2001; Craig ve Sprang, 2010; Thompson ve ark., 2014). Buna karşılık tükenmişliği önlemeye yönelik yapılan çalışmalara göre; vaka sayısı ve evrak işi ne kadar az, çalışma ortamı da ne kadar fazla esnek ise, tükenmişlik o kadar az görülmektedir (Lent ve Schwartz, 2012). Tükenmişlik hem ruh sağlığı çalışanları hem de onların danışanları için olumsuz sonuçlara yol açar. Tükenmişlik semptomları yalnızca psikolojik değildir; tükenmişlik baş ağrısı, sindirim sistemi sorunları gibi fiziksel rahatsızlıklarla da ilişkilendirilmiştir (Kim ve ark., 2011). Aşağıdaki çalışmalar, ruh sağlığı çalışanlarındaki tükenmişliğin yordayıcılarını ve ilişkili olduğu durumları incelemektedir. İlk çalışmada, Veteran Affairs(VA) sağlık kuruluşlarında, Travma Sonrası Stres Bozukluğu üzerinde çalışan ruh sağlığı çalışanlarının tükenmişlik düzeyi araştırılmıştır. İkinci araştırma cinsel azınlıkta(lgbti+) yer alan ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik ile ilişkili durumlar incelenmiş, üçüncü araştırmada kişiliğin tükenmişlik üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Son olarak, dördüncü araştırmada ise, tükenmişliği önleyebilecek faktörler incelenmektedir. Psikologlar uygulamada neyin yararlı olabileceğini görebilmeleri için aşağıdaki araştırma özetlerini gözden geçirmenin yanında, yapılmış başka çalışmaları daha kapsamlı ve ayrıntılı incelemelidirler. Tükenmişlik ve öz bakım konusunda kaynak arayan psikologlar Profesyonel İlişkiler Kurulu Meslektaş Yardımı Danışma Komitesine başvurmalıdır. Kaynaklar profesyonel sağlık ve öz bakım ipuçları hakkında bilgileri içermektedir. VA Sağlık Kuruluşlarında Travma Sonrası Stres Bozukluğu Üzerinde Çalışmakta Olan Ruh Sağlığı Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinde Travma Ve Danışan Özelliklerinin Etkisi. Garcia, H.A., Mcgeary, C.A., Finely, E.P., Mcgeary, D.D., Ketchum, N.S., Ve Peterson, A.L. (2016). Veteran Affairs sağlık kuruluşunda, TSSB ile çalışan Klinik Grubuna (TKG) uygulanan, Uzatılmış Maruz Bırakma (UMB) ve Bilişsel İşleme Terapisi (BİT) gibi tedavi yöntemleri, ruh 2

3 sağlığı çalışanlarını çarpıcı bir travmatik materyale maruz bırakmaktadır. Bununla birlikte, bu travmatik materyalin TKG çalışanları üzerindeki etkisi hakkında çok az şey bilinmektedir. Bu çalışma; travma içeriği, danışan/hasta özellikleri ve ruh sağlığı çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmacılar ayrıca farklı travma tiplerinin, çalışanları farklı şekilde etkileyip etkilemediğini araştırdılar. Veriler UMB veya BİT tedavisi yapan 137 tam zamanlı TKG çalışanından toplanmıştır. Çalışanların yaklaşık yüzde 60 ı klinik psikoloji ya da danışmanlık alanında doktorası olan klinisyenlerdi, diğer katılımcılar sosyal hizmet uzmanıydı. Katılımcılar hasta topluluğunun özelliklerini ve tedavi ettikleri travmanın içeriğini belirleyen kapsamlı bir anket tamamladılar. Hasta özellikleri; öfke sıklığı, kişilik bozuklukları ya da özellikleri ve temaruzu (kendini yalandan hasta veya sakat gösterme) içermektedir. TKG Çalışanları aynı zamanda, klinik iş yoğunluğu ve çalışma arkadaşının desteği gibi çeşitli çalışma yeri özellikleri hakkındaki sorulara cevap vermişlerdir. Tükenmişlik, Maslach Tükenmişlik Envanteri kullanılarak ölçülmüştür. Katılımcılar, farklı travmatik olaylara ve yüksek düzeyde tükenmişliğe maruz kaldıklarını bildirmişlerdir. Örneklemin yaklaşık yüzde 50'si yüksek düzeyde tükenmişlik ve kinizm bildirmiştir. Buna rağmen sadece yüzde 12 si düşük mesleki yeterlik bildirmiştir. TKG Çalışanlarının yüzde 75 inden fazlası duygusal yorgunluğun, danışanlara sağladıkları yardımın kalitesini etkilediğini düşünmektedir. İş üzerindeki kontrol algısı ve danışanlar arasındaki kişilik bozukluklarının varlığı, mesleki yeterliğin güçlü yordayıcılarındandır. Tükenmişlik; gereğinden fazla işe sahip olma ile çalışma üzerinde kontrolü elinde tutma endişeleri açısından yordanmıştır. Kinizm, danışan temaruzu tarafından yordanmıştır. Her ne kadar katılımcılar travmatik içeriğe maruz kalmaktan rahatsız olduklarını bildirseler de, travmatik içerik tükenmişliği yordamamıştır. TKG çalışanlarında tükenmişliğe engel olan faktörleri anlamak için daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır. Cinsel Azınlıktaki Ruh Sağlığı Çalışanlarında Tükenmişlik: İlişkilerin(Korelasyonların) Ve Yordayıcıların İncelenmesi (Viehl, C., Dispenza, F., Mccullough, R., Ve Guvensel, K., 2017). Önceki araştırmalar; cinsel azınlıkta bulunan ruh sağlığı çalışanlarının, heteroseksüel çalışanlara kıyasla daha yüksek tükenmişlik bildirdiklerini göstermiştir (Viehl ve Dispenza, 2015). Cinsel azınlık kimliğine sahip olmaktan dolayı yaşanan damgalanma ve cinsiyet rolü beklentileri ile ilişkili stres kaynaklarını yönetme gibi faktörler, cinsel azınlıktaki ruh sağlığı çalışanlarında tükenmeye sebep olacak çeşitli faktörlerdendir. Dahası, cinsel azınlıktaki çalışanlar cinsel yönelimlerinin bir sonucu olarak çalışma alanında ayrımcılığa maruz kalabilirler. Bu çalışmada, çalışanın yaşı, makul iş yükü algısı, çalışma yeri heteroseksizmi, çalışma alanı desteği ve kimlik gizlenmesi tükenmeye yol açabilecek potansiyel faktörler olarak incelenmiştir. Araştırmacılar ayrıca çalışma alanı desteğinin; çalışma alanı heteroseksizmi, kimlik gizleme ve tükenmişlik arasındaki ilişkiyi dolaylı yönden etkileyeceğine dair bir varsayımda bulunmuşlardır. Bu araştırmadaki veriler hem cinsel azınlıktaki ruh sağlığı çalışanlarını, hem de heteroseksüel ruh sağlığı çalışanlarını içeren büyük bir veri setinden gelmektedir. Katılımcılar online ortamdan alınmış ve hâlihazırda düzenli olarak profesyonel hizmet veriyor olmaları halinde katılımlarına izin verilmiştir. Son haliyle 84 katılımcıyı içeren örneklem, ruh sağlığı danışmanlığı, psikolojik danışmanlık, klinik psikoloji, sosyal hizmetler ve diğer alanlarda lisansı olan çalışanları barındırmaktadır. Tükenmişlik, Danışman Tükenmişlik Envanteri kullanılarak ölçülmüştür. 3

4 Cinsiyet, ırk ya da etnik köken, diploma tipi ve çalışma ortamının, tükenmişlik üzerinde anlamlı bir farkı bulunmamıştır. Tükenmişlik, çalışma alanı heteroseksizmi ve kimlik gizlemesi ile ilişkilendirilmiş ve tükenmişliğin çalışma yoğunluğu-yükü ve çalışma alanı desteği algısı ile negatif bir ilişkisinin olduğu görülmüştür. Çalışanın yaşının, tükenmişliğin bir belirleyicisi olmadığı görülmüştür. Çalışma alanı desteği algısı, kimlik gizlemesi ve tükenmişlik semptomları arasındaki ilişkiyi dolaylı yoldan etkilememektedir. Bununla birlikte çalışma alanı desteği, çalışma alanı heteroseksizminin tükenmişliği ne şekilde etkilediğini değiştirmiştir. Spesifik olarak, yoğun çalışma alanındaki heterosexizm, cinsel azınlıkta bulunan ruh sağlığı çalışanları arasındaki yüksek yorgunluğun, duyarsızlaşmanın ve etkisizlik duygularının artması ile ilişkilendirildi. Bununla birlikte, regresyona çalışma alanı desteğinin eklenmesi, çalışma alanındaki heteroseksist deneyimlerin tükenmişliği yordamamasına neden olmuştur. Araştırmacılar, iş yeri heteroseksizimin varlığı durumunda, işyerinde verilen desteğin azaltılmasının tükenmişlik düzeylerini artırabileceğini ileri sürdüler. Bununla birlikte bu durumun tersi de geçerli olabilir: Yani; çalışma alanındaki desteğin arttığı algısı, tükenmişlik seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilmektedir. Klinisyenler ve denetmenler çalışma alanı desteğinin önemini ve tükenme ile olan ilişkisini dikkate almalıdır. Ruh Sağlığı Çalışanlarının Yaşam Kalitesinde Kişiliğin Ve Aidiyet Hissiyatının Etkisi. Somoray, K., Shakespeare-Finch, J., Ve Armstrong, D. (2017). Bu araştırma mesleki yaşam kalitesi, şefkat tatmini ve ikincil travma da dahil olmak üzere tükenmişlikle ilgili yapıları incelemektedir. Mesleki yaşam kalitesi, bireylerin yardım eden rolünde deneyimleyebilecekleri olumlu ve olumsuz ruh sağlığı sonuçlarını da kapsamaktadır. İkincil travmatik stres (İTS), başka birinin travmasına maruz kalındığında oluşabilmektedir. İTS ve tükenmişlik birleşimi şefkat yorgunluğu olarak adlandırılmaktadır. Bunun yanında, ruh sağlığı çalışanlarının başarı ve işlerinden keyif alma hissiyatı gibi olumlu sonuçlar şefkat tatmini olarak bilinmektedir. Bu çalışma, şefkat memnuniyeti, tükenmişlik ve İTS'yi eş zamanlı olarak inceleyerek, ruh sağlığı çalışanlarının refahının daha kapsamlı bir resmini çıkarmayı amaçlamıştır. Ayrıca; çalışma alanı aidiyeti ve çalışanın kişilik özellikleri, mesleki yaşam kalitesinin yordayıcıları olarak incelenmiştir. Örneklem; Avustralya'daki bir sivil toplum kuruluşunda çalışan, geniş bir çevreye danışmanlık hizmetleri sunan 156 ruh sağlığı çalışanından oluşmaktadır. Çalışmayı uygulayanlar psikolog, psikolojik danışman ve sosyal hizmet uzmanıydı. Katılımcılar, demografik bilgiler, iş rolleri, travma öyküsü (hem kişisel hem de iş kaynaklı) ve çalışma alanı aidiyet duygusu hakkındaki soruları yanıtlamışlardır. Örgütsel Üyeliğin Psikolojik Hissi ölçeği; çalışma alanında sevilme, saygı duyulma, değer verilme ve ihtiyaç duyulma hissiyatlarını ölçmek için kullanılmıştır. Kişilik, NEO Beş Faktör Kişilik Envanteri kullanılarak ölçülmüştür. Son olarak, Mesleki Yaşam Kalitesi Ölçeği; şefkat tatmini, İTS ve tükenmişliği ölçmek için kullanılmıştır. Katılımcılar yüksek düzeyde çalışma alanı aidiyeti ve şefkat tatmini bildirmiştir. Bu örneklem düşük düzeyde tükenmişlik ve İTS bildirmiştir, aynı zamanda bu ikisi güçlü bir şekilde pozitif olarak ilişkilendirilmiştir. Şefkat tatmini; dışa dönüklük, açıklık, uyumluluk ve sorumluluk ile pozitif olarak ilişkilendirilirken, nevrotiklik ile negatif ilişkilendirilmiştir. Aynı zamanda şefkat tatmini, çalışma alanı aidiyet hissi ile güçlü bir pozitif korelasyona sahipti. Hem tükenmişlik, hem de İTS, nevrotiklik ile pozitif yönde ilişkilidir. 4

5 Ek olarak, araştırmacılar tükenmişlik, İTS ve şefkat tatminini yordayan regresyon analizlerini incelemiştir. Yaş ve sorumluluk şefkat tatminin önemli ölçüde yordamıştır. Yaşlı katılımcılar daha fazla şefkat tatmini bildirmişlerdir. İTS ise, nevrotiklik ve kişisel travma deneyimleri tarafından önemli ölçüde yordanmıştır. Son olarak Tükenmişlik; düşük çalışma alanı aidiyeti, daha genç yaşlarda olma, nevrotiklik ve düşük uyumluluk tarafından anlamlı bir şekilde yordanabilmiştir. Bu araştırma; ruh sağlığı çalışanlarının, iş kaynaklı stres ve travmaya maruz kalsalar dahi işlerinden tatmin olabildiklerini göstermiştir. Tavsiye Ettiğinizi Uygulayın: DDT Terapistlerinin Tükenmişliğin Önlenmesinde Kişisel Beceri Kullanımının Araştırılması. (Jergensen, K., 2017). Önceki araştırmalar; danışan semptomlarının şiddetli olmasının, tükenmişlik geliştirme riskini arttırabileceğini ileri sürmektedir. Bu da Diyalektik Davranışsal Terapi (DDT) terapistlerinin daha fazla risk altında olabileceğini düşündürmektedir: Ancak araştırmalar DDT terapistlerinin daha düşük seviyelerde stres ve tükenmişlik deneyimlediğini gösteriyor. DDT programı, bu düşük tükenmişlik oranlarını açıklayabilecek bir terapist öz bakım bileşenini içerir (danışma ekibi). Bu araştırmanın amacı, DDT modelinin hangi unsurlarının(örneğin, spesifik becerilerin olmayı içerme), DDT terapistlerinin kendi başlarına stresle baş etmelerine yardımcı olmaktadır sorusunu cevaplamaktır. DDT becerileri dört kategoride toplanmaktadır: duyarlılık, kişilerarası etkililik, duygu düzenleme ve sıkıntıya dayanma. Araştırmacılar DDT terapistlerine; kendi hayatlarındaki stresi azaltma, stresle başa çıkma ve tükenmişliğe engel olma gibi durumları, kendi yaşamlarındaki DDT becerilerinden yola çıkarak kişisel olarak nasıl çözdüklerini sordular. Uygun katılımcılar hâlihazırda alanlarında, DDT uygulayıcısı olarak çalışan ruh sağlığı çalışanları idi. Katılımcılara bir kolaylık sağlandı ve onlardan eğitim geçmişleri ya da derecelerini belirlemeleri istenmedi. Toplam 135 katılımcı, stres seviyesi ve DDT becerilerinin günlük hayatta kullanımını değerlendiren soruları cevaplamıştır. Tükenmişlik, Bergen Tükenmişlik Modifiye Ölçeği kullanılarak ölçülmüştür. Katılımcılar, borderline kişilik bozukluğu, kimyasal bağımlılık ve bipolar bozukluk gibi durumları yaşayan danışan topluluklarıyla çalışmaktadır. Katılımcılar DDT becerilerinden Duyarlılık ve Duygu düzenleme becerilerini, diğer kategorilere göre daha yüksek bir sıklıkta kullandıklarını bildirmişlerdir. Tüm Duyarlılık becerilerinin yanı sıra, Problem Çözme, Kendini İyileştirme ve Radikal Kabul gibi becerileri, günlük yaşamda katılımcıların en az yüzde 75'i tarafından kullanıldığı görülmüştür. DDT çalışanları, günlük hayattaki stresi azaltmak için Duyarlılık tekniklerinin en etkili, kişilerarası etkililik tekniklerinin ise en az etkili olduğunu bildirmişlerdir. Toplam beceri kullanımı yaşla birlikte artmakta ve DDT uygulama süresi arttıkça, DDT becerilerini kişisel olarak kullanma oranının da arttığını görülmüştür. Son olarak DDT becerilerinin kullanımı, tükenmişlik düzeyinin azalmasının önemli bir göstergesi olmuştur. Ancak, anket yapılan örneklemde genel olarak tükenmişlik düşüktü ve bu da DDT becerileri kullanımı ile tükenmişlik arasındaki ilişkinin daha fazla araştırılmasına ihtiyaç olduğunu düşündürüyordu. Spesifik olarak araştırmacı, DDT becerilerinin faydasının genellenebilir olması için, çalışmanın DDT uygulayıcısı olmayanlar üzerinde de yapılmasını önermektedir. 5

6 Klinik Çıkarımlar Bu araştırmalar pek çok klinik çalışanın tükenmişlikle karşılaştığını göstermektedir. Tükenmişlik; çalışma alanı aidiyeti, iş yükü, danışan özellikleri ve çalışanın kişisel özellikleri gibi çeşitli karmaşık faktörlerden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak bu çalışmalar tükenmişliği önlemenin önemini vurgulamaktadır. Tükenmişliğin önlenmesi; duygusal tükenme ile başa çıkmada, danışanlara duyarsızlaşma ile başa çıkmada ve kişisel başarı hissini korumada dikkatli olmayı gerektiren kompleks bir süreçtir (Rupert ve ark. 2015). Çalışanlar iş taleplerini yönetmek için bilişsel stratejiler kullanarak tükenmişlik sorununu çözebilir. Örneğin, Somoray ve ark. (2017) bireyleri problem temelli baş etme becerilerini kullanmaya ve stres yönetimi için sosyal yardım aramaya teşvik eder. Jergensen (2017), DDT uzmanlarının özellikle tükenmişlik riskini azaltmak için DDT becerilerinin kullanılabileceğini söylemektedir. Kişisel bakım önemlidir, ancak idari düzeyde tükenmeyi önleyebilecek değişiklikler yapılabilmektedir. Viehl ve ark. (2017), işyeri desteğinin önemini vurgulamaktadır ve Somoray ve ark. (2017), çalışma alanında değer görmenin, yapılan işten memnuniyeti sağlayabileceğini söylemektedirler. Yöneticiler ve kuruluşlar, çalışma alanı desteğini ve aidiyet hissini üretecek ortamlar hazırlamak için çalışmalı, aynı zamanda öz bakım ve stresle baş etme stratejileri için eğitimler sağlamalıdır. MAKANLENİN ORJİNALİNE EKTEKİ LİNKTEN ULAŞABİLİRSİNİZ ÇEVİRİYİ YAPAN HERKES İÇİN RUH SAĞLĞI DERNEĞİ ULUSLARASI PROGRAMLAR VE ARGE BİRİMİ ADINA; İLKER ATAHAN-İMGE DAĞLAR 6