Erken Çocukluk Eğitimi

Transkript

1 Erken Çocukluk Eğitimi Ed tör: İbrah m H. DİKEN 5. Baskı

2 Editör: Prof. Dr. İbrahim H. DİKEN Erken Çocukluk Eğitimi ISBN DOI / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2018, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Ekim 2010, Ankara 5.Baskı: Şubat 2018, Ankara Yayın-Proje: Özlem Sağlam Dizgi-Grafik Tasarım: Tuğba Kuşcuoğlu Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ Doğum öncesi dönemden başlayarak doğum sonrası ilk yıllardaki gelişimin hızı ve önemi bilimsel araştırmalar ile ortaya konmuştur. Çocukların sağlıklı büyümesi ve uygun gelişimsel uyaranlar alması erken çocukluk dönemi olarak adlandırabileceğimiz 0-6 yaş döneminin ileriki yaşamın temeli niteliğinde olması anlamına gelmektedir. Gerek gelişmiş ülkeler ve gerekse gelişmekte olan ülkeler her geçen gün erken çocukluk döneminin öneminin daha çok farkına varmakta ve bu dönemin çocuğun büyüme ve gelişimini maksimum düzeyde sağlıklı desteklemesi için önlemler almaktadırlar. Örneğin ülkemizde Millî Eğitim Bakanlığı verilerine göre yılında aylık çocukların okullaşma oranı %10.2 iken, bu oran yılı verilerine göre %39 dur. Elinizdeki bu kitabın amacı ülkemizde önemi her geçen gün farkına varılan ve farkına varmanın uygulamalara yansıdığı erken çocukluk dönemine ilişkin önemli ve güncel bilgiler sunmaktır. Erken çocukluk döneminde temel kavramlar, erken çocukluk döneminde gelişim ve gelişimi farklı olan çocuklar ve erken çocukluk döneminde temel uygulamaları kapsayan bölümleri içeren kitabın, erken çocukluk döneminde rol alan ya da rol alabilecek öğretmen, uzman, diğer personel ve anne-babalara rehberlik etmesi umulmaktadır. Bu amaçla hazırladığımız kitap üç ana bölümde yer alan toplam 16 bölümden oluşmaktadır. Kitabın birinci ana bölümü erken çocukluk eğitiminde yer alan temel kavramlar ve kuramlara yönelik üç bölüm içermektedir. Bunlar erken çocukluk dönemi ve okul öncesi eğitim, erken çocukluk eğitiminde temel kuramlar ve erken çocukluk dönemine yönelik temel eğitim programları ve yaklaşımlar başlıklarını taşımaktadır. Kitabın ikinci ana bölümü ise erken çocukluk döneminde gelişim ve gelişimi farklı olan çocuklar hakkında bilgiler içeren toplam altı bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerde 0-6 yaş arası çocukların temel özellikleri, gelişimi etkileyen faktörler ve gelişimi farklı olan çocuklar hakkında temel bilgiler yer almaktadır. Üçüncü ve son ana bölüm ise erken çocukluk eğitimindeki temel uygulamalara yöneliktir. Bu ana bölümde yedi bölüm bulunurken, bu bölümler erken çocukluk döneminde kurum çeşitleri, fiziksel ortam ve özellikleri, oyun ve önemi, özel gereksinimli çocuklar ve oyun, okul öncesi ilköğretime geçiş, erken çocukluk dönemi öğretmen özellikleri ve erken çocukluk eğitiminde kaynaştırma konularını kapsamaktadır. Uzun soluklu bir çalışma sonucu ortaya çıkan elinizdeki kitaba, 8 ayrı üniversiteden alanın uzmanlarından 17 öğretim elemanı bölüm yazarak katkıda bulunmuşlardır. Kendilerine emeklerinden dolayı teşekkür ederim. Kitabı yayına dönüştürerek sizlere ulaşmasını sağlayan PEGEM AKADEMİ ekibine de ayrıca teşekkür ederim. Kitabın ülkemizde erken çocukluk eğitimine katkı getirmesi dileğiyle Prof. Dr. İbrahim H. Diken

4 KİTABIN KULLANIMI HAKKINDA Değerli okuyucu, Kitapta yer alan bilgileri sizlere daha etkili bir biçimde aktarabilmek için bölümleri yazarken birtakım düzenlemelerde bulunduk: Her bölüm, bölümdeki içerik hakkında bilgi veren ANAHTAR KAVRAMLAR ile başlamakta, ÖĞRENME ÇIKTILARI ise o bölümün kazandırmayı hedeflediklerini içermektedir. İÇİNDEKİLER kısmı bölümde yer alan ana başlıkları size sunarken, BAŞLAMADAN ÖNCE bölümde yer alan bilgilere ilişkin okuyucuyu ya da öğrencileri düşündürmek ve bölüme başlamadan tartışma bağlamı yaratmak amacıyla düzenlenmiştir. Bölümlerin içerisinde ise aşağıdaki ikonları göreceksiniz: Yer aldığı paragrafta çok önemli olduğu düşünülen bilgileri ifade etmektedir. Yer aldığı paragraftaki bilgiye ilişkin okuyucuların üzerinde düşünüp, tartışmaları için hazırlanmış sorulardan oluşmaktadır. Yer aldığı paragraftaki bilgiye ilişkin daha fazla bilgiye nerelerden ulaşabileceğine dair okuyucuya faydalı kaynakları (Örn., yazılı, görsel ya da çevrimiçi) önermektedir. Bölümlerin sonunda ise ÖZET başlığı ile bölümü kısaca özetleyen bir kısım yer alırken, bölüm içerisinde geçen DİKKAT/ÖNEMLİ NOKTALAR bölüm sonunda liste halinde tekrar verilmiştir. Yine bölüm içerisinde geçen DÜŞÜN VE TARTIŞ soruları bölüm sonunda kısa açıklamalar/yanıtlar ile yer almaktadır. Her bölüm, 10 adet çoktan seçmeli sorudan oluşan DEĞERLENDİRME SORULARI ile o bölümde kullanılan kaynakların yer aldığı KAYNAKÇA ile sonlanmaktadır.

5 Bölümler ve Yazarları Bölüm 1 (Öğr. Gör. Dr. Gülçin Güven & Öğr. Gör. Kadriye Efe Azkeskin) ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ VE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM Bölüm 2 (Yrd. Doç. Dr. Zeynep Berna Erdiller) ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE TEMEL KURAM VE YAKLAŞIMLAR Bölüm 3 (Doç. Dr. Derya Şahin) ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNE YÖNELİK TEMEL EĞİTİM PROGRAMLARI VE YAKLAŞIMLAR Bölüm 4 (Doç. Dr. Burcu Ülke-Kürkçüoğlu) 0-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARIN TEMEL GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ: BİLİŞSEL GELİŞİM VE DİL GELİŞİMİ Bölüm 5 (Öğr. Gör. Dr. Semra Şahin) 0-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARIN TEMEL GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ: FİZİKSEL VE SOSYAL- DUYGUSAL GELİŞİM Bölüm 6 (Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu) ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Bölüm 7 (Doç. Dr. Cevriye Ergül) SIK RASTLANAN YETERSİZLİKLER Bölüm 8 (Yrd. Doç. Dr. Selmin Çuhadar) AZ RASTLANAN YETERSİZLİKLER Bölüm 9 (Doç. Dr. H. Elif Dağlıoğlu) ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR Bölüm 10 (Doç. Dr. Serap Erdoğan) ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE KURUM ÇEŞİTLERİ Bölüm 11 (Doç. Dr. Dilek Acer) ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE FİZİKSEL ORTAM VE ÖZELLİKLERİ Bölüm 12 (Yrd. Doç. Dr. Müge Şen) ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE OYUN VE ÖNEMİ Bölüm 13 (Prof. Dr. Arzu Özen) ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLAR VE OYUN Bölüm 14 (Doç. Dr. Tülin Güler) OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDEN İLKÖĞRETİME GEÇİŞ Bölüm 15 (Doç. Dr. H. Elif Dağlıoğlu) ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİ ÖĞRETMENİNİN ÖZELLİKLERİ Bölüm 16 (Prof. Dr. E. Sema Batu) ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE KAYNAŞTIRMA

6 İÇİNDEKİLER I. ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ: TEMEL KAVRAMLAR VE KURAMLAR 1. BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ VE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM GİRİŞ...2 ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ VE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI...2 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMACI...4 OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞUNUN TEMEL İHTİYAÇLARI...5 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİ...9 Türkiye de Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri...12 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN ÖNEMİ...13 AVRUPA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ ve YAYGINLAŞMASI...16 DÜNYADA BUGÜNKÜ OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN DURUMU...21 TÜRKİYE DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ...32 MİLLİ EĞİTİM ŞURALARINDA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...38 KALKINMA PLANLARINDA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...41 ÖZET...43 ÖNEMLİ NOKTALAR...47 DÜŞÜN ve TARTIŞ...47 DEĞERLENDİRME SORULARI...48 KAYNAKÇA BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE TEMEL KURAM VE YAKLAŞIMLAR GİRİŞ...56 ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNE TEMEL OLUŞTURAN DÜŞÜNÜRLER...56 John Locke ( )...57 Jean Jacques Rousseau ( )...57 Johann Heinrich Pestalozzi ( )...58 Friedrich Wilhelm Froebel ( )...60 Maria Montessori ( )...61 John Dewey ( )...64 ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNİ ŞEKİLLENDİREN KURAMLAR...65 Psikanalitik Yaklaşım...66 Davranışçı Yaklaşım...70

7 Yapılandırmacı Yaklaşım...73 Ekolojik Yaklaşım...82 ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNİ ÇERÇEVELEYEN YAKLAŞIM ve UYGULAMALAR...84 ÖZET...86 ÖNEMLİ NOKTALAR...86 DÜŞÜN ve TARTIŞ...87 DEĞERLENDİRME SORULARI...88 KAYNAKÇA BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNE YÖNELİK TEMEL EĞİTİM PROGRAMLARI VE YAKLAŞIMLAR GİRİŞ...94 MONTESSORI YAKLAŞIMI...94 PROJE YAKLAŞIMI REGGIO EMILIA YAKLAŞIMI HIGH SCOPE YAKLAŞIMI HEAD START YAKLAŞIMI BANK STREET GELİŞİMSEL ETKİLEŞİM YAKLAŞIMI İNŞAACI/YAPILANDIRMACI BAKIŞ AÇISIYLA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM MODELİ: KAMII-DeVRIES YAKLAŞIMI ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN VE TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA II. ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM VE GELİŞİMİ FARKLI OLAN ÇOCUKLAR 4. BÖLÜM 0-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARIN TEMEL GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ: BİLİŞSEL GELİŞİM VE DİL GELİŞİMİ GİRİŞ BÜYÜME VE GELİŞİM GELİŞİM DÖNEMLERİ VE GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ GELİŞİM ALANLARI İçindekiler vii

8 ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE BİLİŞSEL GELİŞİM Bilişsel Gelişim Kuram Duyu-Motor Dönem (0-2 Yaş) İşlem-öncesi Dönem (2-7 Yaş) Somut İşlemler Dönemi (7-11 Yaş) Soyut İşlemler Dönemi (11-üzeri Yaş) ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE DİL GELİŞİMİ Dil Gelişiminin Temel İlkeleri Dil Gelişimine İlişkin Kuramlar Dilin Bileşenleri Dil Gelişiminin Dönemleri ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM 0-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARIN TEMEL GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ: FİZİKSEL VE SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM GİRİŞ ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE FİZİKSEL GELİŞİM Bedensel Gelişim Psikomotor Gelişim ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE PSİKOMOTOR GELİŞİM AŞAMALARI Refleksif Hareketler Dönemi İlkel Hareketler Dönemi Temel Hareketler Dönemi Çocuklardaki Çizim Becerilerinin Gelişimi Sporla İlgili Hareketler Dönemi ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM Sosyal Gelişim Duygusal Gelişim ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE AHLAK GELİŞİMİ ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA viii ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ

9 6. BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER GİRİŞ BİYOLOJİK/ORGANİK FAKTÖRLER Genetik ve Kromozom Bozuklukları Anneye İlişkin Faktörler Madde Kullanımı (Sigara, Alkol ve Uyuşturucular) Teratojenler Rh Uyuşmazlığı Düşük Doğum Ağırlığı ve Prematüre Doğum ÇEVRESEL/PSİKOSOSYAL FAKTÖRLER Düşük Sosyoekonomik Düzey ve Yoksulluk Yetersiz Beslenme Kazalar, Travmalar ve Hastalıklar Çocuk İstismarı ve İhmali Anne-Bebek Etkileşimi ve Bağlılık ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM SIK RASTLANAN YETERSİZLİKLER GİRİŞ ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ DİL VE KONUŞMA BOZUKLUKLARI ZİHİNSEL YETERSİZLİK DUYGUSAL VE DAVRANIŞSAL BOZUKLUKLAR DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA İçindekiler ix

10 8. BÖLÜM AZ RASTLANAN YETERSİZLİKLER GİRİŞ GÖRME YETERSİZİLİĞİ İŞİTME YETERSİZLİĞİ OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU İLERİ DERECEDE VE ÇOKLU YETERSİZLİKLER BEDEN VE SAĞLIKLA İLGİLİ YETERSİZLİKLER ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR GİRİŞ ÜSTÜN YETENEKLİLİK ÜSTÜN YETENEKLİLİK ALANLARI ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN BELİRLENMESİ ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMLERİ ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNDE AİLENİN ROLÜ ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA x ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ

11 III. ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ: TEMEL UYGULAMALAR 10. BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE KURUM ÇEŞİTLERİ GİRİŞ TÜRKİYE DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUM ÇEŞİTLERİ Kurum Temelli Eğitim Ev Temelli Eğitim Çocuktan Çocuğa Eğitim OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE FİZİKSEL ORTAM VE ÖZELLİKLERİ GİRİŞ ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE FİZİKSEL ORTAMIN ÖNEMİ ve ÖZELLİKLERİ İlgi (Öğrenme) Alanları ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE UYGULANAN FARKLI YAKLAŞIMLARDA ÖĞRENME ORTAMLARI High/Scope Yaklaşımı Reggio Emilia Yaklaşımı Waldorf Yaklaşımı Montessori Yaklaşımı ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE FİZİKSEL ORTAMIN DÜZENLENMESİ VE BU ORTAMLARDA BULUNDURULMASI GEREKEN MATERYALLERİN ÖZELLİKLERİ Farklılıklara Saygı ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA İçindekiler xi

12 12. BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE OYUN VE ÖNEMİ GİRİŞ OYUNUN TARİHÇESİ ve ZENGİNLİĞİ OYUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER ve OYUN KURAMLARI OYUNUN TANIMI ve ÖZELLİKLERİ OYUN TÜRLERİ OYUNUN SOSYAL ve BİLİŞSEL GELİŞİM SÜRECİ OYUN ALANLARI ve OYUNCAKLAR BİR DEĞERLENDİRME ve TEDAVİ ARACI OLARAK OYUN OYUNUN ÇOCUĞUN GELİŞİM ALANLARINA KATKISI OYUN ETKİLEŞİMİNDE YETİŞKİN DESTEĞİ ÇOCUĞUN OYUNUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLAR VE OYUN GİRİŞ ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARIN ZORLANDIKLARI OYUN DAVRANIŞLARI ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARIN OYUNU VE ÖĞRETMENİN ROLÜ Özel Gereksinimli Öğrencinin Oyun Davranışlarını Gözleme Olası Sorun Alanlarını Belirleme Ne Öğretileceğine Karar Verme Oyunun Basamaklandırılması Uygun Davranışların Ödüllendirilmesi Etkili İpuçlarının Kullanılması Görsel Desteklerin Kullanılması Öğretmenin Planlayıcı ve Düzenleyici Rolü ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLERE OYUN BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNDE AKRAN DESTEĞİ Akran Merkezli Uygulamalar Akranlarıyla Oyun Oynamayı Cesaretlendirme ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRECİLER İÇİN ÖRNEK OYUNLAR xii ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ

13 Blok Köşesi Oyunları Hayali Oyunlar Özel Gereksinimli Öğrencilerin Hayali Oyunlara Katılımını Sağlamada Yapılacak Öğretimsel Uyarlamalar Kum ve Su Oyunları Etkinlikleri Özel Gereksinimli Öğrencilerin Kum ve Su Oyunlarına Katılımını Sağlamada Yapılacak Öğretimsel Uyarlamalar ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDEN İLKÖĞRETİME GEÇİŞ GİRİŞ OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN İLKÖĞRETİME GEÇİŞTE SAĞLADIĞI YARARLAR OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDEN İLKÖĞRETİME GEÇİŞ SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN PROBLEMLER ÇOCUĞUN İLKÖĞRETİME HAZIR OLMASI VE BUNUN ÇOCUĞUN UYUMUNA ETKİSİ İLKÖĞRETİME GEÇİŞTE SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ROLÜ İLKÖĞRETİME GEÇİŞTE AİLENİN ROLÜ ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİ ÖĞRETMENİNİN ÖZELLİKLERİ GİRİŞ DÜNYADA VE TÜRKİYE DE ÖĞRETMEN YETERLİKLERİ ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMCİSİ TÜRKİYE DE ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİ ÖĞRETMENLERİ AÇISINDAN DURUM Üniversiteler Millî Eğitim Bakanlığı İçindekiler xiii

14 ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE KAYNAŞTIRMA GİRİŞ KAYNAŞTIRMA Hangi Çocuklar Kaynaştırılmalıdır? ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE BAŞARILI KAYNAŞTIRMA UYGULAMASINDA YER ALMASI GEREKEN UNSURLAR KAYNAŞTIRMA ORTAMLARINDA ÖZEL GEREKSİNİMLİ ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDEKİ ÖĞRENCİLERİ DESTEKLEYİCİ ÖĞRETİMSEL STRATEJİLER DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ Sınıf-İçi Yardım Özel Eğitim Danışmanlığı ÖZET ÖNEMLİ NOKTALAR DÜŞÜN ve TARTIŞ DEĞERLENDİRME SORULARI KAYNAKÇA CEVAP ANAHTARI xiv ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ

15 ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ VE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM 1 Öğr. Gör. Dr. Gülçin Güven Öğr. Gör. Kadriye Efe Azkeskin ANAHTAR KAVRAMLAR Erken çocukluk eğitimi, okul öncesi eğitim, temel ihtiyaçlar, ilkeler ÖĞRENME ÇIKTILARI Bu bölümü tamamladıktan sonra; - Erken çocukluk eğitimi ve okul öncesi eğitim kavramlarını tanımlayabilecek, - Okul öncesi eğitimin amacını kavrayabilecek, - Okul öncesi dönemdeki çocukların temel ihtiyaçlarını tanımlayabilecek, - Okul öncesi eğitimin temel ilkelerini tanımlayabilecek, - Okul öncesi eğitimin önemini açıklayabilecek, - Okul öncesi eğitimin Avrupa daki tarihsel sürecini açıklayabilecek, - Okul öncesi eğitimin dünyada bugünkü durumunu kavrayabilecek, - Okul öncesi eğitimin ülkemizdeki tarihsel sürecini açıklayabileceksiniz. İÇİNDEKİLER Giriş Erken Çocukluk Eğitimi ve Okul Öncesi Eğitimin Tanımı Okul Öncesi Eğitimin Amacı Okul Öncesi Çocuğunun Temel İhtiyaçları Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri Okul Öncesi Eğitimin Önemi Avrupa da Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel Gelişimi ve Yaygınlaşması Dünyada Bugünkü Okul Öncesi Eğitimin Durumu Türkiye de Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel Gelişimi Milli Eğitim Şuralarında Okul Öncesi Eğitim Kalkınma Planlarında Okul Öncesi Eğitim BAŞLAMADAN ÖNCE Erken çocukluk eğitiminin önemi, amacı ve ilkeleri nelerdir?

16 GİRİŞ Erken yaşlar (0 6 yaş), insan hayatının diğer dönemlerinin temelini oluşturan bir dönemdir. Okul öncesi dönem, insan hayatının tüm dönemlerinin ilk basamağını oluşturan, çocuğun kişilik ve diğer gelişim alanlarının (bilişsel, dil, sosyal, duygusal ve fiziksel) en hızlı olduğu dönem olarak ifade edilmektedir. Erken yaşlar, çocukların dış etkilere en fazla açık olduğu bir dönem olduğu için korunmaya en fazla gereksinim duyduğu, gelişmenin ve büyümenin en hızlı olduğu yaşamın kritik dönemlerinden biridir. Erken çocukluk eğitiminin amacı da çocukların büyüme ve gelişmelerine uygun ortamı ve desteği sağlamaktır. Erken yaşlarda oluşturulacak temel, çocuğun tüm hayatı boyunca etkili olacaktır. Kısacası çocuğun okul öncesi dönemdeki yaşantıları ve deneyimleri onun ileriki yaşamı için temel oluşturacaktır. Yapılan araştırmalar, beynin erken yaştaki deneyimlere yanıt verdiği ve çevrenin beyin gelişimi üstünde önemli etkisinin olduğunu ortaya koymaktadır. Çocuklar dünyaya belirli bir genetik potansiyel ile gelmektedirler. Bu genetik potansiyeli en üst noktasına kadar kullanabilmek çocuğun içinde bulunduğu çevrenin, çocuğun gelişimine verdiği destek ile çok yakından ilgilidir. Erken çocukluk eğitimi (EÇE) çocuğa zengin uyarıcılı, uygun çevre koşulları sağlayarak gelişimini olumlu yönde etkileyebilmektedir. ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ VE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI Erken çocukluk kavramı, çeşitli ülkelerde farklı yılları kapsayan biçimde tanımlanmasına karşın Türkiye de, genelde, okul öncesi kavramı ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Başka bir ifadeyle; Türkiye de 0 72 aylık çocukların eğitimlerini kapsayan okul öncesi eğitim, erken çocukluk eğitimi olarak kabul edilmektedir. Bu kabulde eğitimde belirlenen önceliklerin yanı sıra, Türk Milli Eğitim Sistemi nin yapısı ve işleyişi de etkili olmaktadır (Gürkan, 2009, s.3). 0 6 yaş çocuklarının gelişimlerini sağlamaya yönelik sistemli, organize ve planlı her türlü eğitim etkinliklerine genel olarak okul öncesi eğitim denmektedir. Alışılagelmiş okul öncesi eğitim kavramı yerine son yıllarda erken çocukluk eğitimi (EÇE) terimi de kullanılmaya başlanmıştır. Erken çocukluk eğitimi çocuğun yaşaması, büyümesi, gelişmesi ve bakımı ile ilgili olarak yapılacakların bütünü diye tanımlanabilir (Ural, Ramazan, 2007). 2 ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ