ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 3.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Eski BATI Antik Yunan da REFORM(İST)LAR Arkhon Yasaları: Hukuk ve Yargı Sistemi

Transkript

1 ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 3.Ders Dr. İsmail BAYTAK Eski BATI Antik Yunan da REFORM(İST)LAR Arkhon Yasaları: Hukuk ve Yargı Sistemi

2

3 Eski çağda yasama faaliyetleri ve yasaların mantığını çözmenin yanı sıra, Mezopotamya ve Anadolu da yasaların nasıl uygulandığına dair geniş kapsamlı bir bilgi veya bu bilgiyi aktaran arkeolojik bir buluntu mevcut olmadığı için yasa koyucu iradenin KRAL olmasından hareketle, özellikle Hitit Devleti genelinde yasanın uygulayıcısının da kral olduğu tespitinden ileri gidilememektedir. Günümüzdeki anlamıyla bir yargı sisteminin, yargıç, savcı ve savunman gibi yasal kurumların teşekkül edip etmediği konusunda kesin yargılar yok. Hitit hukukunun kurallar uygulanırken, şeklen dahi olsa ayrım gözetilmemesine ilişkin özgürlükçü yapısının ardından, Hitit çağının başlangıcıyla birlikte, yarımadanın karşı tarafında yükselişe geçen Miken Uygarlığı dönemindeki yasal düzenlemeler hakkında bir şeyler söylemek de mümkün değil. Bununla birlikte MÖ. 7. yy da ortaya çıkan Eski Yunan uygarlığının temellerinde yatan mitolojik unsurlardan, özellikle Homeros un İlyada sında anlatılan meşhur Troya savaşı ile Miken-Wiluşa çatışması arasında kurulmakta olan bağlantılar sebebiyle, Eski Yunan hukukunu anlamlandırmak adına, Miken Uygarlığı döneminde ortaya çıktığı varsayılan mitolojik metinler de değerlendirilebilinir.

4 Mitolojinin Hukuku: Yasalar ve yasal kurumları anlamlandırmak adına, pozitif bilimler içerisinde yer almıyor olsa da, Eski Yunanda hukuki kurumların oluşumunu değerlendirmek adına, Yunan Mitolojisi önemli bir kaynaktır. Bunun yanı sıra, hem Yunan Hukuku öğretisine ait, hatiplerin savunmaları dışında kaynak olmaması, hem de Roma Hukuku na kıyasla hukuku yorumlamak noktasında Yunanlıların felsefelerinden pek fazla yararlanmamış olmaları sebebiyle mitolojik kaynaklardan faydalanmak mecburiyeti doğmuştur. Zeus adına yargılama yapan yargıçların varlığına ve Zeus tarafından Agammenon a insanları yönetip, çekip çevirmesi için yasalar verilmesine ilişkin bilgiler, tıpkı Mezopotamya ve Hitit uygarlıklarında olduğu gibi yasanın temelini Tanrılara ve dolayısıyla dine dayandırmaktadırlar. Bülent Tahiroğlu (Çev.) J. Gaudemet, Eski Çağ Dünyasında Kanunların ve Hukuki Muamelelerin Yorumu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (2011) Cilt 36, Sayı 1-4, Sf. 502 Homeros, İlyada IX. (Çev. Azra Erhat A. Kadir) Can Yayınları 20. Basım 2005 Sf Şefik Can, Klasik Yunan Mitolojisi (2011) Ötüken Neşriyat 11. Basım, Sf.39

5 Tanrı katında yapılan yargılamalarda Adalet tanrıçası Themis in Zeus adına yargıç pozisyonunda bulunması, Nemesis in iddia makamını temsil etmesi, Yargıçlara yol gösteren ve onları yönlendiren Hekate nin bilirkişiliği, Zeus un çirkin kızları Litailer in bir anlamda avukatlık yapıyor olmaları,.tüm bu mizanseni Eski Yunan da arkhon denilen ve kralın yetkilerini paylaşan yöneticiler döneminde oluşturulacak olan hukuki kurumlar ve yasal altyapının habercisi niteliğindedir. Yine de Eski Yunanda ilk yasa koyucu olan DRAKON un yasalarına dek geçecek sürede Yunan site devletlerinde insanların haksız fiillere karşı tutumlarını, yargılama yasalarını tanımlayabilmek olanak dahilinde değildir. H. Argun Bozkurt, Antik Yunan da Hukuk ve Mitoloji, Hukuk Gündemi Dergisi Sf. 75. Ayşen Sina, Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina da Yargıçlar ve Mahkemeler, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2016, 123. Sayı Sf. 421

6

7 DRAKON KANUNLARI Atina nın ilk kanun koyucusu olarak kabul edilen ve Atina da 7.yy'da 6 yargıçtan(arhon) biri Drakon(Δράκων) tar.dan yazılmıştır. Batı dillerinde aşırı katı bir kural veya tedbiri nitelemek için kullanılan draconian/draconien sıfatı aracılığıyla ününü korumuştur. Doğum tarihi: MÖ 650 Ölüm tarihi ve yeri: MÖ 600, Aegina Adası, Yunanistan

8 Atina kanunlarını ilk kez bir sisteme bağlamıştır. Esas olarak adam öldürme ve tecavüz suçlarına verilecek cezaları belirtmiştir, Drakon, kan davalarını sona erdirmek için önlemler almış, çok sert ve şiddetli cezalar içeren bir ceza kanunu oluşturmuştur. Plutarkhos (Πλούταρχος) Yunanlıların Drakon un kanunlarını mürekkeple değil kanla yazdığını söylediklerini nakletmektedir. Bu nedenle DRAKON için, kanunlarını kanla yazdı yakıştırması bile yapılmıştır. Bu kanunlarla amaçlanan aristokratların haklarını şiddetli cezalarla korumaktır. Ancak toprakların ve idarenin çoğunu elinde tutan soyluların haklarını gözeten ve diğer sınıflara eşit şekilde uygulanması mümkün olmayan, küçük suç işleyenlere dahi ölüm cezası öngören bu kanunlar halkın diğer kesimlerini hoşnut etmemiş ve eleştirilmiştir. Drakon Kanunları, alt tabakaya çok ağır cezalar getirmesi ve soyluları koruması ile belleklere kazınmıştır.

9 DRAKON KANUNLARI Daha önce, Örf ve adetlerin yazılı olmaması Atina da yazılı kanunlar bulunmadığından soylular/öpatridler, eski töre ve gelenekleri kendi çıkarlarına göre uygulamakta ve keyfi davranmaktaydı. Köleler ve madur olan halk, toplumun hukuk işlerinin yazılı hale getirilmesini ve yazılı kanunların herkes tarafından uygulanmasını isterler. Atinalı arsitokratlar tehlikeli gelişmelerin karşısında önce silahlı mücadele yapılmıştır. Halkın ayaklanacağı sırada aristokratlar 624/21 yıllarında Archon Drakon u bu iş için görevlendirilir. Drakon, toplumsal düzeni sağlayacak sistemli kurallar ve kanunlar oluşturmakla görevlendirilmiştir. Archon Drakon, bu talep doğrultusunda bir anayasa değil bir ceza hukukunu yazılı hale getirir. 6. yy ın sonlarına doğru uygulanan bu kanunların yanısıra salt aristokrasiye yönelik ekonomik uygulamalar köylülerle birlikte orta sınıfın da ayaklanmasına neden olur

10 Drakon tarafından hazırlanan ve yazılı hale getirilen Ceza Hukuku: MÖ.624 te de DRAKON a çok ağır bir ceza kanunu hazırlatmışlardır. Kan davalarını önlemek için öldüren ile ölen aile mensupları arasına Arepog Meclisi ni sokarak, kasti, haklı ya da öç almak için işlenen cinayetlerin ayırt edilmesini sağlar. En küçük hırsızlık dahil diğer yasa dışı davranışların ölümle cezalandırılması gibi bir dizi ceza kanunlarını yazılı hale getirir. Bununla birlikte bu kanunlar -bilhassa taammüden cinayet, kasten öldürme ve taksirle öldürme arasında ayrıma gitmeleri sebebiyle- ailevî intikama dayalı önceki hukuka nazaran bir iyileştirme getirmekteydiler. Dahası alenen ilân edilen bir yazılı hukuk olması sayesinde tüm Atinalılar kanunu bilebilecek duruma gelmekteydiler. Drakon kanunları cezaî hükümlerin yanı sıra özel hukuk kuralları da içermekle beraber bunların somut içeriği belirsiz ve tartışmalıdır.drakon kanunlarının yerini M.Ö. VI. yüzyıl başlarında Solon kanunları almıştır.

11 Eski Yunanın ilk yasaları olan Drakon yasaları Mezopotamya nın ilk dönem yasaları gibi daha çok ceza hukuku alanında yaptırımlar içermektedir. Drakon yasaları, içeriği belirsiz de olsa; Homeros un İlyada ve Odysseia destanlarından yapılan çıkarımlarla, daha çok öç alma tabanlı olan mitolojik hukukun iyileştirilmeye çalışıldığı düzenlemeler içermektedir. Hukukun din ile olan ortak yaşam ilişkisi doğrultusunda, eski Yunanda da tanrıların yasalarını, halka dikte eden soyluların varlığından bahsedilebilir. Bununla birlikte M.Ö. VI. Yüzyılın başına kadar, yazılı bir yasa bulunmuyor olması sebebiyle eski Yunan toplumunun bu tarihten öncesine ilişkin yargılama sistemleri ve usulleri hakkında bilgi yoktur. Eski Yunanda, en meşhur arkhonlardan ve adıyla anılan yasalarla birlikte Yunan siyasal sistemin pek çok hukuki kurumu kazandıran Solon başlı başına ayrı bir konumdadır. Halk Meclisi(Ekklesia), Danışma Meclisi (Bule), Soylular-Aristokratlar Meclisi (Areopagos) ve Halk Mahkemesi (Heliaia) kurumlarını eski Yunan siyasal yaşamına Solon un kazandırdığı varsayılmaktadır. Bununla birlikte Plutark, yazarların Areopagos un Solon tarafından kurulduğunu belirtmelerine karşın, Drakon zamanında da Areopagos un Solon un arkhonluğundan önce de var olduğunu Solon un yasa tabletlerinden on üçüncüsünde yer alan ifadelerle kanıtlamaktadır. Plutark, Meriç Mete (Çev.), Yaşamlar-I, İdea Yayınevi, 3. Baskı 2015, İstanbul, Sf.162. Platon, Yasalar, C. Şentuna- S. Babür (Çev.) Kabalcı Yayıncılık, 1. Baskı Temmuz 2012, Sf

12 SOLON REFORMLARI Ayaklanmaları önlemek için aristokratlar Salamis savaşında başarı kazanan SOLON u 594/93 yıllarında archon seçerler. Meclisten tam yetki alan Solon iki alanda reform gerçekleştirir. Solon yasaları çağına göre oldukça demokratik, ileri görüşlü ve erdemli niteliktedir. Ölülerin arkasından konuşulmaması ile ilgili olgulardan, birbirine zarar verebilecek ağaçların, hangi aralıklarla dikilmesi gerektiğine kadar çok ayrıntılı, hak ve adalete uygun düzenlemeler içermektedir. Bununla birlikte kadınlarla ilgili yasaları, özellikle zina ve tecavüzle ilgili hükümler arasındaki yaptırım çelişkileri sebebiyle bu niteliklerden sıyrılmaktadır. Örneklemek gerekirse, zina sırasında yakalanmanın cezası ölüm iken, erkeğin özgür bir kadına tecavüz etmesi karşılığında para cezasıyla yetiniliyor olması gibi suç ve cezaların eşitliğine aykırı düzenlemeleri de mevcuttur.

13 Yine de hukuk literatürüne Solon Anayasası olarak da geçmiş olan bu yasa tabletlerinin içerik itibariyle gerek üst mahkeme niteliğine sahip kurumları oluşturması, gerekse yasal olarak her vatandaşa dava açma hakkı tanıması sebebiyle jurnalcilik (sykophantes) gibi mesleklerin doğmasına sebep olması bağlamında değerlendirildiğinde hukuk tarihinde çok önemli bir dönemeçtir. Solon yasaları ile ortaya çıkan en önemli hukuki kurum, yargıçlıktır. İlk yargıçlar arkhonların bizzat kendisidir. Ancak özellikle Solon yasaları ile vücut bulan hukuki kurumlar ve ihtiyaçlar doğrultusunda alt yargılama organları ve meclislerde yargıçlık kurumunun oluşturulması gerekmiştir. Aristoteles in aktardığı üzere yargıçlara yerine getirdikleri yargılama eylemine karşılık ücret verilmektedir. Bu hizmet-ücret ilişkisinin sonucu ve yargılama eyleminin belirli bir niteliğe sahip olmayı gerektirmesi gereği yargıç olabilmek için de devlete borçlu olmamak, otuz yaşını geçmiş olmak vb. belirli ölçütler ortaya çıkmıştır.

14 Yine Solon yasaları ile birlikte ortaya çıkan bir hukuki kurum olan halk mahkemesi (heliaia) jürilerden oluşmaktadır. M.Ö. 5. Yüzyıla girilirken bu mahkeme, yerini dikasterion adı verilen halk mahkemelerine bırakmıştır. Yasama işlemini de eski Yunan siyasal yönetimini yapısı sebebiyle doğal olarak arkhonlar yerine getirmiştir. Kendi aralarında arkhon eponymos, arkhon basileus, arkhon polemarkhos olarak ayrılan her bir arkhonun yetki alanı ve görevleri belirlidir. Örneğin, birinci arkhon (arkhon eponymos) vatandaşların aile hukukuna ilişkin işlerle ilgilenirken, adam öldürme veya dine hakaret gibi suçların kovuşturulması ve cezalandırılması ikinci arkhon un (arkhon basileus) yetkisi dahilindedir. Yasa koyucu olarak arkhonlar, yasaları yıllık olarak gözden geçirmek, yenilemek gibi işlerin yanı sıra yabancılar ve vatandaşlar arasındaki davaları düzenleyen uluslararası antlaşmaların onaylaması işiyle de yükümlüydüler. Yasa koyucu arkhonların yanı sıra, hukuk sistemi içerisinde oluşmuş bir diğer kurum ise dava başlatanlar olarak da anılan beş kişilik bir temsilci heyeti de vardır. Bu heyet, davaların hızlı görülmesini sağlayan ve yetkilerini arkhonlardan alan bir kurumdur. Bu kurumların dışında gezici yargıçlar olan, davaları Atina ya taşımadan olayın gerçekleştiği yerde görülmesini amaçlayan Kırklar/Demos Yargıçları, dava değeri düşük olaylara bakan hakemler de eski Yunan hukuk kurumları arasında sayılabilir.

15 Günümüz hukuk sistemlerinde büyük önem arz eden, ancak uyulması konusunda gerekli özenin gösterilmediği davaların belirli bir süre içerisinde görülüp, sonuçlandırılması olgusu, eski Yunan hukuk sistemlerinde mevcuttur. Örneğin dava başlatanların bir ay içerisinde görülmesi gereken davaları başlatarak karara bağladıkları bilinmektedir. Eski Yunan sistemindeki yasa düzenlemeler, demokratik anlamda ilerici nitelikte olmasına karşın, hukuk gibi mesleki uzmanlaşma gerektiren bir alanda gereğinden fazla özgürlükçü bir anlayış yaratmasının sonucu olarak sıradan insanların söz sahibi olmasına ve dolayısıyla hukuki anlamda gelişmenin yavaşlayıp, durmasına sebebiyet vermiştir. Eski Yunana ait yasal metinlere ilişkin doğrudan kaynaklara ulaşmanın olanaksızlığı ile birlikte göz önüne alındığında, Yunan felsefesinin, yasaların yoruma açık olmasında etkisi vardır. Nitekim Platon, yazılı olmayan eski yasaların toplum içerisinde, kendisine ait yeri edinmiş olması halinde, yazılı yasalardan daha etkili olacağını belirttiği gibi, yasaların yazılı olmamasını, toplumun o dönemde yazılı yasalara ihtiyaç duyacak kadar kalabalık olmamasına da bağlamaktadır. Bununla birlikte, Platon a göre, yazılı yasanın olmadığı dönemde yaşayan insanlar daha adildir. Mezopotamya veya Hitit hukuk sistemlerinde ulaşılabilen yazılı örnekler neticesinde bu topluluklara ilişkin bir hukuk öğretisi çıkartılabiliyorken, eski Yunan için böyle bir sistemin sınırlarını çizebilmek mümkün değildir.

16 Buna karşın, eski Yunan filozof ve siyaset bilimcileri Aristoteles, Aristofanes, Platon ve Plutark sayesinde eski Yunan yargı yapılanmasının ayrıntılarına ve yasal düzenlemelerden örneklere ilişkin bilgi sahibi olunması mümkündür. Eski Yunan hukuk sisteminde daha demokratik bir anlayışın kabul edildiğine ilişkin genel bir yanılgı vardır. Oysa Hitit yasaları, eski Yunan yasalarına göre daha eşitlikçi ve cinsiyet ayrımcılığından daha uzak niteliktedir. Bununla birlikte, eski Yunan yasal sistemini daha gelişmiş ve çağdaş olarak algılamaya sebebiyet veren şey, Yunan felsefesinin güçlü dilidir. Epikür ün mutlak adaletin asla var olamayacağına ilişkin görüşlerine, yukarıda saydığımız diğer isimlerin görüşleri ve eserlerini katarak düşündüğümüzde, eski Yunan için demokratik ve özgürlükçü olarak nitelendirilen hukuk ve adaletin, zaman içerisinde güçlü arkhonlar ve asillerin elinde bir geçerli kılma aracı olarak kullanılır hale geldiği söylenebilir. Bu durumun gerçekleşmesinde ki en önemli sebeplerden birisinin, özellikle felsefi anlamda kendisini geliştirmiş, vicdan sahibi, seçkinci bir sınıf yerine sıradan insanların elinde hukuk sisteminin yozlaştırılmasıdır. Üzerinden çağlar geçmiş olsa da, günümüzde de hukukun en önemli işlevlerinden birisi, kontrolün toparlanması şartıyla güç sahibi olanların kendi geçerliliğini onaylama aracı olarak kullanılmasıdır. Bu anlamıyla eski Yunan hukukundan alınması gereken ders, herkese eşit işlem yapılan bir hukuk sistemi yerine, adil işlem yapılan bir hukuk sisteminin sürekliliğinin ve işlerliğinin daha yerinde olacağıdır.

17 1: EKONOMİK VE SOSYAL REFORMLAR SEİSAHTEİA: Borçların bağışlanması. Tarla ipotekleri kaldırılır, borç yüzünden köle edilenler azad edilir, köle olarak dışarı satılanlar devlet adına satın alınıp özgür bırakılır. Agina parası yerine Euboia parası kullanılarak paranın değeri artırılır ve ödemelerde kolaylık sağlanır. Özel mülkiyeti çocuklara ya da başkalarına vasiyet etme hakkı, Şarap ve zeytinyağı dışında diğer malların ihracatının yasaklanması, Mesleklerin gelişmesi için dışarıdan zanaatçıların getirilmesi, Kendisine meslek öğretmeyen babanın ÇOCUK hakkında herhangi bir söz hakkının bulunmaması, Tutumluluğun zorunlu lüksün ise yasaklanması. 2.SİYASAL REFORMLAR: Halk ödediği vergi oranında siyasete katılabiliyordu. Halk 4 sınıfa ayrılır A: PENTEKOSİOİMEDİMNOS: 1.sınıf insanlar. Yılda 500 medimnos (kile) buğday, zeytinyağı ya da şarap üretenler, Archon seçilebilirler. B: HİPPEİS: 2. sınıf insanlar. 300 medimnos üretenler. Savaş sırasında atlı ve hoplitlerle orduya katılabilirler, yüksek derecede memur seçilebilirler. C:ZEVGİT/ZEUGİTLER: 3. sınıf insanlar medimnos üretenler.en az bir çift öküze sahip olanlar. Savaşa ağır silahlarla katılabilir ve daha küçük memur seçilebilirler. C: THETESLER: Ücretliler.4. sınıf halk. 150 medimnosdan az üretenler. Oy kullanabiliyor, meclise girebiliyor ama archon ve yüksek derece memur seçilemiyorlar.

18

19 SOLON ATİNA YÖNETİMİNİ ŞU KURUMLARA BAĞLAR: AREOPAG MECLİSİ: Görev süresini tamamlamış archonlardan seçilir. Ağır suçları, adam öldürme, gasp vs.ye bakan yüksek memurları denetler. Ekklesia ve Boule den çıkan kararları veto etme hakkına sahip. BOULE: (Senato)Yaşlılar Meclisi. Yılda 4 kez toplanır. Ekklesia tarafından ilk 3 sınıfa mensup 30 yaşını doldurmuş yurttaşlar arasından 1 yıllığına seçilenlerden oluşur. 400 kişiden oluştuğu için dörtyüzler meclisi olarak da adlandırılır. Halk meclisine sunulacak yasaları hazırlarlar. Hergün başkan seçerler(epistate). Yürütme, Bule adı verilen Beşyüzler meclisinde idi. Bu meclis Atinayı oluşturan 10 kabilenin gönderdiği 50 kişiden oluşuyordu. EKKLESİA: Halk meclisi.20 yaşını doldurmuş yurtaşlardan oluşur. Archonları ve Bouleleri seçerler. Boulelerin hazırladığı yasalar üzerinde görüşür. -Atina demokrasisinde yasama organı Eklesia adı verilen Şehir meclisidir. HELİAİA: Jürili Halk Mahkemesi. 30 yaşını tüm yurttaşlardan oluşur. Kanun ve ceza davalarına bakan halk mahkemesidir. Verdiği kararlar kesindir. Solon kanunları ve reformları başlangıçta TESMOS sonraları NOMOS adını taşıyan tahta yada konik steller üzerine yazılmıştır.

20 SOLON REFORMU SONRASI DURUM Atina daki siyasi Partiler PEDİAKOS: Geniş toprak sahibi olan aristokratların partisi. Af nedeniyle kayıplarından şikayetçi. DİAKRİOS: Dağlık bölgelerde yaşayan fakir köylüler. Solon un tyran olacağı beklentisi ve daha çok toprak sahibi olma isteği. PAROLİOS: Sanayi ve ticaretle uğraşan kıyı halkı. Daha fazla siyasal hak talebi Damasias, 2 yıl üstüste kendini archon seçtirerek tyran olmaya çalışır. 561 Peisisratos Atina da köylülerin desteğiyle Tyran olur Peisisratos un sürgün edilişi. Trakya da Pangaion altın madenlerinden kazandığı parayla ordu kurması, Eretria, Thebes ve Naxos aristokratlarının yardımı ile tekrar tyran olur ve 528/27 yılına dek tyranlık yapar.

21 PEİSİSRATOS dönemi Yunan tarihinin İleri görüşlü, kurnaz ve önemli bir diplomatıdır. Yetenekli komutanlarındandır.

22 İÇ POLİTİKA/SİYASET M.Ö. 560 da köylü desteği ile Atinayı kuşatır ve TİRAN olur. M.Ö. 555 de Aristokratlar tarafından sürgün edilir. M.Ö. 546 da tekrar TİRAN olur. M.Ö. 528 de altın madenleri ile PARALI ORDU kurar. Pallene bölgesinde ATİNA yı yener. Yüksek rütbeli memurluklara kendi adamlarını atar. Büyük çiftliklere el koyar, arazileri köylüye dağıtır. Köylüye ödünç para, tohum ve öküz vererek tarımın gelişmesini sağlar. Köylüler arasında çıkan anlaşmazlıkları bazen kendi aracılık ederek çözer. Köy yargıçları teşkilatını kurarak köylü hukukunu yeniden yapılandırır. Köylü tanrılarını resmen tanıyarak, köylünün manevi gücünü artırır. Atina da yapı faaliyetlerini yürütür. Agora-Tapınak vb. inşa ettirir. Zeus Olympios, Dionysos Tapınağı, Agora, Eleusis te telesterion. Yeni yollar yaptırır. 4 yılda bir yapılan Panathenia Bayramı şenliklerini düzenler. Halkın vergi ve askerlik görevlerini düzenleyerek bunları Naukraria adın taşıyan bölgelere ayırdı. Archon ve Aeropag Meclisi.

23 DIŞ POLİTİKA/SİYASET M.Ö yy arası kötü gidişahat sonrası başarılı bir DIŞ SİYASET var. Pangaion Dağı Altın Madenlerini kullanarak TİRAN olur. Savaştan ve Fetihlerden kaçınmıştır. Attika nın dış sınırlarını güvenlik altına alır. Karadeniz ve Mısırla bağlantı kurarak ticaretin gelişmesini sağlar. Balkanlar da ve Karadeniz de yeni kolonilerin kurulmasını sağlar. Hellespontos denetimini sağlar. Tahıl ticareti için Rusya ile temas eder. Naxos a sefer düzenleyerek Kyklad adalarının kontrolünü sağlar. Makedon ve Traklarla iyi ilişkiler kurarak oralarda garnizonlar oluşturur. Siyasal ittifaklar ve dostluklar kurmuştur. Delos ve Samos ta Tiran Polykrates ile iyi ilişkiler kurar. Delos (donanma) ile iyi ilişkiler kurar. Dini merkez-delphoi Rahipleri Dışta aristokratları tyran yaparken, tyranlığa karşı olan Argos ve Thebai gibi kentlere dostça yaklaşarak Atina nın dış nüfuzunu artırır.

24 KLEİSTENES İN REFORMLARI Tiranlığı önlemek için Ostrakismos Mahkemesi kurulur oy çıkarsa kişi sürgün edilir.

25 Attika yı idari bakımdan 3 ana bölgeye ayırır. ASTİ: Şehir PARALİA: Kıyı MESOGEROS: İç bölge. Her ana bölge Trittes adını taşıyan 10 bölgeye ayrılarak 30 trittes oluşturulur. 30 trittesden 10 Phyles oluşturulur. PHYLESLER: Şehir, kasaba ve köylerden oluşan Demoslara ayrılır. Başlangıçta demosların sayısı 100 iken sonra 174 olur. Demosların kendilerine özel sınırları, kasaları ve kültleri mevcuttur. Her demosun başında bir Demarchos bulunur. Demosa bağlı olanlar soy adlarını babalarının değil bağlı bulundukları demosun adını alırlar ve 18 yaşını dolduranlar kayıt edilerek yurttaşlık hakkına sahip oluyorlar. Solon un 400 ler meclisinin üye sayısını 500 e çıkartır. 500 ler meclisini 50 kişilik 10 Prytaneia ya ayırır. 500 ler meclisinin yasama yetkisi yoktu. Kanunlar Halk Meclisi tarafından kabul ediliyordu. Helialar halen görevdeydi. Areopag ve Archonların yetkileri kısıtlanır. 10 phylese, 10 piyade ve 10 süvari birliği, dönüşümlü olmak kaydıyla 10 Strategos.

26

27 Oklokrasi (Yunanca: οχλοκρατία, okhlokratía; Latince: ochlocratia), ayak takımı yönetimi anlamına gelen tabir. İlk çağlarda demokrasiye yönelik eleştirel olarak kullanılırdı. Çoğunluk diktası ve mobokrasi ile de parelel olarak kullanılır.

28 PEİSİTRATOS UN OĞULLARI 527 de ölünce yerine Hippias, Hipparchos ve Thessalos geçer. 514 de Hipparchos, Harmodios ve Aristogeiton tarafından öldürülür ve yerine Hippias geçer. Hippiasın kötü yönetimi ve Atina dan kovulmasının ardından Alkmonidler sülalesinden Kleistenes, Sparta ve Delfi rahiplerinin desteğiyle 511 yılında Atina ya saldırır. 510 yılında Hippias ın dokunalmazlığı karşısında Atina dan sürgün edilir. Spartalılar Atina ya ele geçirerek yönetimi İsagoras a bırakırlar. Sparta tarafından yağmalanan Atina da halk birleşerek Paralios ların lideri Kleistenes 508/7 de iktidara gelir.

29 LYKURGOS REFORMLARI Efsanevi bir kişiliktir. MÖ 9.yy da yaşayıp yaşamadığı bilinmez. Ancak, kanunları 7.yy ın sonlarında yaşama geçmiştir. Büyük Retra olarak adlandırılan kanunları çıkaran Lykurgos un bu kanunları Delfi Apollon undan aldığı söylenir. Lykurgos devlet topraklarını eşit bir biçimde bölmüş ve en verimli toprakları 9000 parçaya bölüp bunları 9000 Spartalı aileye dağıtmıştır. Geri kalan toprakları parçaya bölüp Perioikoslara dağıtmıştır. Mirasların belirli bir grup elinde toplanmaması için bazı önlemler almış. Spartalıların egemenliğinin sürekliliğini sağlamak için Oligarşik anlamda düzenlemeler yapmıştır.

30 LYKURGOS UN DEVLET YÖNETİMİ KRALLIKLAR: Başlangıçta Aigad sülalesinden sonra ise Euripontid ler sülalesinden seçilen 2 kral devletin başında bulunurdu. Herakles soyundan geldiğine inanılan bu sülalerden seçilen krallar eşit yetkilere sahiptir. Barış zamanında yetkileri kısıtlıydı. Senato ya başkanlık ederler, halk adına kurban törenleri düzenlerlerdi. Miras davalarını çözer, yaşlılar meclisine katılırlardı. Savaş zamanında sınırsız yetkilere sahiptiler. Orduyu kumanda ederlerdi. GERUSİA: Yaşlılar Meclisi. Halk meclisi tarafından 60 yaşını geçmiş tecrübeli soylu vatandaşlardan seçilirdi. 28 ve 2 kralla birlikte 30 kişiden oluşuyordu. Danışma kurulu olarak görev yaparlar, halk meclisine sunulucak tasarıları hazırlarlar ve ceza davalarına bakarlardı. APELLA: Halk Meclisi. 30 yaşını doldurmuş spartalılardan seçilir. Ayda bir toplanır, senatonun hazırladığı kararları tartışırlardı. Ephoros adındaki denetçileri seçerler, savaş ya da barışa karar verirler, kral ölünce yerine geçecek kişiyi seçerlerdi. EPHORLAR: Spartaya bağlı 5 kasabaya birer ephor seçilirdi. Özellikle helotların başkaldırılarını önlemek ya da isyanları bastırmak için en tutucu kişlerden seçilen ephorlar, zamanla Gerusia ve Apella ya başkanlık etmiş ve yeri geldiğinde kralları da yargılayarak Sparta nın en etkili memurları konumuna gelmişlerdir.