ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 5.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Eski BATI Antik Yunan da REFORM(İST)LAR

Transkript

1 ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 5.Ders Dr. İsmail BAYTAK Eski BATI Antik Yunan da REFORM(İST)LAR

2

3 DRAKON KANUNLARI Örf ve adetlerin yazılı olmaması ve Öpatridlerin keyfi uygulamaları sonucu, köleler ve madur olan halk, toplumun hukuk işlerinin yazılı hale getirilmesini ve yazılı kanunların herkes tarafından uygulanmasını isterler. Halkın ayaklanacağı sırada aristokratlar 624/21 yıllarında Archon Drakon u bu iş için görevlendirir. Archon Drakon, bu talep doğrultusunda bir anayasa değil bir ceza hukukunu yazılı hale getirir. Drakon tarafından hazırlanan ve yazılı hale getirilen Ceza Hukuku: Kan davalarını önlemek için öldüren ile ölen aile mensupları arasına Arepog Meclisi ni sokarak, kasti, haklı ya da öç almak için işlenen cinayetlerin ayırt edilmesini sağlar. En küçük hırsızlık dahil diğer yasa dışı davranışların ölümle cezalandırılması gibi bir dizi ceza kanunlarını yazılı hale getirir. 6. yy ın sonlarına doğru uygulanan bu kanunların yanısıra salt aristokrasiye yönelik ekonomik uygulamalar köylülerle birlikte orta sınıfın da ayaklanmasına neden olur.

4 Atina nın ilk kanun koyucusu olarak kabul edilen Drakon (Δράκων) Batı dillerinde aşırı katı bir kural veya tedbiri nitelemek için kullanılan draconian / draconien sıfatı aracılığıyla ününü korumuştur. Drakon kanunları esas itibariyle cezaî sahayı ilgilendirmekteydi. Sadece kasten cinayet için değil, düşük önemdeki hırsızlık suçları için dahi idam cezası öngörülmekteydi. Plutarkhos (Πλούταρχος) Yunanlıların Drakon un kanunlarını mürekkeple değil kanla yazdığını söylediklerini nakletmektedir. Bununla birlikte bu kanunlar -bilhassa taammüden cinayet, kasten öldürme ve taksirle öldürme arasında ayrıma gitmeleri sebebiyle- ailevî intikama dayalı önceki hukuka nazaran bir iyileştirme getirmekteydiler. Dahası alenen ilân edilen bir yazılı hukuk olması sayesinde tüm Atinalılar kanunu bilebilecek duruma gelmekteydiler.drakon kanunları cezaî hükümlerin yanı sıra özel hukuk kuralları da içermekle beraber bunların somut içeriği belirsiz ve tartışmalıdır.drakon kanunlarının yerini M.Ö. VI. yüzyıl başlarında Solon kanunları almıştır.

5 Doğum tarihi: MÖ 650 Ölüm tarihi ve yeri: MÖ 600, Aegina Adası, Yunanistan Atinalı arsitokratlar bu tehlikeli gelişmelerin karşısına önce kuvvet silahıyla çıkmışlar, i.ö 624 te de drakon a çok ağır bir ceza kanunu hazırlatmışlardır. bu kanunlarla amaçlanan aristokratların haklarını şiddetli cezalarla korumaktır. atina kanunlarını ilk kez br sisteme bağlayan drakon, esas olarak adam öldürme ve tecavüz suçlarına verilecek cezaları belirtmiştir, verilecek cezalar ise oldukça ağırdır. bu nedenle drakon için, kanunlarını kanla yazdı yakıştırması bile yapılmıştır *

6 SOLON REFORMLARI Ayaklanmaları önlemek için aristokratlar Salamis savaşında başarı kazanan SOLON u 594/93 yıllarında archon seçerler. Meclisten tam yetki alan Solon iki alanda reform gerçekleştirir. 1: EKONOMİK VE SOSYAL REFORMLAR SEİSAHTEİA: Borçların bağışlanması. Tarla ipotekleri kaldırılır, borç yüzünden köle edilenler azad edilir, köle olarak dışarı satılanlar devlet adına satın alınıp özgür bırakılır. Agina parası yerine Euboia parası kullanılarak paranın değeri artırılır ve ödemelerde kolaylık sağlanır. Özel mülkiyeti çocuklara ya da başkalarına vasiyet etme hakkı, Şarap ve zeytinyağı dışında diğer malların ihracatının yasaklanması, Mesleklerin gelişmesi için dışarıdan zanaatçıların getirilmesi, Kendisine meslek öğretmeyen babanın ÇOCUK hakkında herhangi bir söz hakkının bulunmaması, Tutumluluğun zorunlu lüksün ise yasaklanması.

7 2.SİYASAL REFORMLAR: Halk ödediği vergi oranında siyasete katılabiliyordu. Halk 4 sınıfa ayrılır A: PENTEKOSİOİMEDİMNOS: 1.sınıf insanlar. Yılda 500 medimnos (kile) buğday, zeytinyağı ya da şarap üretenler, Archon seçilebilirler. B: HİPPEİS: 2. sınıf insanlar. 300 medimnos üretenler. Savaş sırasında atlı ve hoplitlerle orduya katılabilirler, yüksek derecede memur seçilebilirler. C:ZEVGİT/ZEUGİTLER: 3. sınıf insanlar medimnos üretenler.en az bir çift öküze sahip olanlar. Savaşa ağır silahlarla katılabilir ve daha küçük memur seçilebilirler. C: THETESLER: Ücretliler.4. sınıf halk. 150 medimnosdan az üretenler. Oy kullanabiliyor, meclise girebiliyor ama archon ve yüksek derece memur seçilemiyorlar.

8

9

10 SOLON ATİNA YÖNETİMİNİ ŞU KURUMLARA BAĞLAR: AREOPAG MECLİSİ: Görev süresini tamamlamış archonlardan seçilir. Ağır suçları, adam öldürme, gasp vs.ye bakan yüksek memurları denetler. Ekklesia ve Boule den çıkan kararları veto etme hakkına sahip. BOULE: (Senato)Yaşlılar Meclisi. Yılda 4 kez toplanır. Ekklesia tarafından ilk 3 sınıfa mensup 30 yaşını doldurmuş yurttaşlar arasından 1 yıllığına seçilenlerden oluşur. 400 kişiden oluştuğu için dörtyüzler meclisi olarak da adlandırılır. Halk meclisine sunulacak yasaları hazırlarlar. Hergün başkan seçerler(epistate). Yürütme, Bule adı verilen Beşyüzler meclisinde idi. Bu meclis Atinayı oluşturan 10 kabilenin gönderdiği 50 kişiden oluşuyordu. EKKLESİA: Halk meclisi.20 yaşını doldurmuş yurtaşlardan oluşur. Archonları ve Bouleleri seçerler. Boulelerin hazırladığı yasalar üzerinde görüşür. -Atina demokrasisinde yasama organı Eklesia adı verilen Şehir meclisidir. HELİAİA: Jürili Halk Mahkemesi. 30 yaşını tüm yurttaşlardan oluşur. Kanun ve ceza davalarına bakan halk mahkemesidir. Verdiği kararlar kesindir. Solon kanunları ve reformları başlangıçta TESMOS sonraları NOMOS adını taşıyan tahta yada konik steller üzerine yazılmıştır.

11 SOLON REFORMU SONRASI DURUM Atina daki siyasi Partiler PEDİAKOS: Geniş toprak sahibi olan aristokratların partisi. Af nedeniyle kayıplarından şikayetçi. DİAKRİOS: Dağlık bölgelerde yaşayan fakir köylüler. Solon un tyran olacağı beklentisi ve daha çok toprak sahibi olma isteği. PAROLİOS:Sanayi ve ticaretle uğraşan kıyı halkı. Daha fazla siyasal hak talebi Damasias, 2 yıl üstüste kendini archon seçtirerek tyran olmaya çalışır. 561 Peisisratos Atina da köylülerin desteğiyle Tyran olur Peisisratos un sürgün edilişi. Trakya da Pangaion altın madenlerinden kazandığı parayla ordu kurması, Eretria, Thebes ve Naxos aristokratlarının yardımı ile tekrar tyran olur ve 528/27 yılına dek tyranlık yapar.

12

13 PEİSİSRATOS dönemi İç POLİTİKA Yunan tarihinin önemli bir diplomatı ve yetenekli komutanlarındandır. 560 M.Ö. Tirandır. Yüksek rütbeli memurluklara kendi adamlarını atar. Büyük çiftliklere el koyar, arazileri köylüye dağıtır. Köylüye ödünç para, tohum ve öküz vererek tarımın gelişmesini sağlar. Köylüler arasında çıkan anlaşmazlıkları bazen kendi aracılık ederek çözer. Köy yargıçları teşkilatını kurarak köylü hukukunu yeniden yapılandırır. Yeni yollar yaptırır. Köylü tanrılarını resmen tanıyarak, köylünün manevi gücünü artırır. Atina da Zeus Olympios, Dionysos Tapınağı, Agora, Eleusis te telesterion inşa ettirir. 4 yılda bir yapılan Panathenia şenliklerini düzenler. Karadeniz ve Mısırla bağlantı kurarak ticaretin gelişmesini sağlar. Halkın vergi ve askerlik görevlerini düzenleyerek bunları Naukraria adın taşıyan bölgelere ayırdı.

14

15 KLEİSTENES İN REFORMLARI Attika yı idari bakımdan 3 ana bölgeye ayırır. ASTİ: Şehir PARALİA: Kıyı MESOGEROS: İç bölge. Her ana bölge Trittes adını taşıyan 10 bölgeye ayrılarak 30 trittes oluşturulur. 30 trittesden 10 Phyles oluşturulur. PHYLESLER: Şehir, kasaba ve köylerden oluşan Demoslara ayrılır. Başlangıçta demosların sayısı 100 iken sonra 174 olur. Demosların kendilerine özel sınırları, kasaları ve kültleri mevcuttur. Her demosun başında bir Demarchos bulunur. Demosa bağlı olanlar soy adlarını babalarının değil bağlı bulundukları demosun adını alırlar ve 18 yaşını dolduranlar kayıt edilerek yurttaşlık hakkına sahip oluyorlar. Solon un 400 ler meclisinin üye sayısını 500 e çıkartır. 500 ler meclisini 50 kişilik 10 Prytaneia ya ayırır. 500 ler meclisinin yasama yetkisi yoktu. Kanunlar Halk Meclisi tarafından kabul ediliyordu. Helialar halen görevdeydi. Areopag ve Archonların yetkileri kısıtlanır. 10 phylese, 10 piyade ve 10 süvari birliği, dönüşümlü olmak kaydıyla 10 Strategos. Tyranlığı önlemek için Ostrakismos Mahkemesi kurulur oy çıkarsa kişi sürgün ediliyor.

16 DIŞ SİYASET Attika nın dış sınırlarını güvenlik altına alır. Balkanlar da ve Karadeniz de yeni kolonilerin kurulmasını sağlar. Makedon ve Traklarla iyi ilişkiler kurarak oralarda garnizonlar oluşturur. Samos Tyranı Polykrates ile iyi ilişkiler kurar. Naxos a sefer düzenleyerek Kyklad adalarının kontrolünü sağlar. Delos ile iyi ilişkiler kurar. Dışta aristokratları tyran yaparken, tyranlığa karşı olan Argos ve Thebai gibi kentlere dostça yaklaşarak Atina nın dış nüfuzunu artırır.

17

18

19

20 PEİSİTRATOS UN OĞULLARI 527 de ölünce yerine Hippias, Hipparchos ve Thessalos geçer. 514 de Hipparchos, Harmodios ve Aristogeiton tarafından öldürülür ve yerine Hippias geçer. Hippiasın kötü yönetimi ve Atina dan kovulmasının ardından Alkmonidler sülalesinden Kleistenes, Sparta ve Delfi rahiplerinin desteğiyle 511 yılında Atina ya saldırır. 510 yılında Hippias ın dokunalmazlığı karşısında Atina dan sürgün edilir. Spartalılar Atina ya ele geçirerek yönetimi İsagoras a bırakırlar. Sparta tarafından yağmalanan Atina da halk birleşerek Paralios ların lideri Kleistenes 508/7 de iktidara gelir.

21 LYKURGOS REFORMLARI Efsanevi bir kişiliktir. MÖ 9.yy da yaşayıp yaşamadığı bilinmez. Ancak, kanunları 7.yy ın sonlarında yaşama geçmiştir. Büyük Retra olarak adlandırılan kanunları çıkaran Lykurgos un bu kanunları Delfi Apollon undan aldığı söylenir. Lykurgos devlet topraklarını eşit bir biçimde bölmüş ve en verimli toprakları 9000 parçaya bölüp bunları 9000 Spartalı aileye dağıtmıştır. Geri kalan toprakları parçaya bölüp Perioikoslara dağıtmıştır. Mirasların belirli bir grup elinde toplanmaması için bazı önlemler almış. Spartalıların egemenliğinin sürekliliğini sağlamak için Oligarşik anlamda düzenlemeler yapmıştır.

22 LYKURGOS UN DEVLET YÖNETİMİ KRALLIKLAR: Başlangıçta Aigad sülalesinden sonra ise Euripontid ler sülalesinden seçilen 2 kral devletin başında bulunurdu. Herakles soyundan geldiğine inanılan bu sülalerden seçilen krallar eşit yetkilere sahiptir. Barış zamanında yetkileri kısıtlıydı. Senato ya başkanlık ederler, halk adına kurban törenleri düzenlerlerdi. Miras davalarını çözer, yaşlılar meclisine katılırlardı. Savaş zamanında sınırsız yetkilere sahiptiler. Orduyu kumanda ederlerdi. GERUSİA: Yaşlılar Meclisi. Halk meclisi tarafından 60 yaşını geçmiş tecrübeli soylu vatandaşlardan seçilirdi. 28 ve 2 kralla birlikte 30 kişiden oluşuyordu. Danışma kurulu olarak görev yaparlar, halk meclisine sunulucak tasarıları hazırlarlar ve ceza davalarına bakarlardı. APELLA: Halk Meclisi. 30 yaşını doldurmuş spartalılardan seçilir. Ayda bir toplanır, senatonun hazırladığı kararları tartışırlardı. Ephoros adındaki denetçileri seçerler, savaş ya da barışa karar verirler, kral ölünce yerine geçecek kişiyi seçerlerdi. EPHORLAR: Spartaya bağlı 5 kasabaya birer ephor seçilirdi. Özellikle helotların başkaldırılarını önlemek ya da isyanları bastırmak için en tutucu kişlerden seçilen ephorlar, zamanla Gerusia ve Apella ya başkanlık etmiş ve yeri geldiğinde kralları da yargılayarak Sparta nın en etkili memurları konumuna gelmişlerdir.

23

24