T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ TEFSİR ANA BİLİM DALI VAHİY SÜRECİNDE ALEM KELİMESİNİN SEMANTİK TAHLİLİ (Yüksek Lisans Tezi) Muhammet KARAOSMAN ANKARA 2006 I

2 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ TEFSİR ANA BİLİM DALI VAHİY SÜRECİNDE ALEM KELİMESİNİN SEMANTİK TAHLİLİ (Yüksek Lisans Tezi) Muhammet KARAOSMAN Tez Danışmanı Prof. Dr. Salih AKDEMİR Ankara 2006 II

3 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR...IV ÖNSÖZ...V GİRİŞ ARAŞTIRMANIN KONUSU VE ÖNEMİ ARAŞTIRMANIN AMACI ARAŞTIRMANIN METODU ARAŞTIRMANIN PLANI B İ R İ N C İ B Ö L Ü M ESKİ AHİT TE ALEM KELİMESİ Alem kelimesinin Eski Ahit te ebediyen anlamına gelen kullanımları Alem kelimesinin Eski Ahit te çoktan anlamına gelen kullanımı MODERN İBRANİCE SÖZLÜKLERDE ALEM KELİMESİ İ K İ N C İ B Ö L Ü M Alem Kelimesinin Yeni Ahit te Dünya Anlamlarına Gelen Kullanımları Alem Kelimesinin Yeni Ahit te Hayat Anlamlarına Gelen Kullanımları Alem Kelimesinin Yeni Ahit te Ebediyen Anlamlarına Gelen Kullanımları Alem Kelimesinin Yeni Ahit te ezel Anlamına Gelen Kullanımı Alem Kelimesinin Yeni Ahit te asla Anlamına Gelen Kullanımı ARAMİCE (SÜRYANİCE) SÖZLÜKLERDE ALEM KELİMESİ III. BÖLÜM ALEM KELİMESİNİN ETİMOLOJİK YAPISI ALEM KELİMESİNİN ANLAM TAHLİLİ İlk Dönem Arapça Sözlüklerde alem kelimesi Son Dönem Arapça Sözlüklerde alem kelimesi Arapça Türkçe Sözlüklerde ve Türkçe Arapça Sözlüklerde Alem Kelimesi Türkçe Sözlüklerde Alem Kelimesi KUR AN-I KERİMDE ALEM KELİMESİ Alem kelimesinin Kur an-ı Kerim çevirilerinde Arapça lafzına sadık kalınarak tercüme edildiği yerler Alem kelimesinin Kur an-ı Kerim de dünya, dünyalar anlamına gelen kullanımları Alem kelimesinin Kur an-ı Kerim de insanlar, diğer insanlar, bütün insanlar anlamına gelen kullanımları Alem kelimesinin Kur an-ı Kerim de halk, halklar anlamına gelen kullanımları Alem kelimesinin Kur an-ı Kerim de ebedi, sürekli anlamına gelen kullanımları SONUÇ KAYNAKÇA III

4 a.g.e. Ank. : Adı geçen eser. : Ankara KISALTMALAR b. : Baskı bkz. : Bakınız c. : Cilt. Çev. Fak. : Çeviren : Fakülte h. : Hicrî İst. : İstanbul. m. : Miladî Mat. : Matbası Ö. : Ölümü s. : Sayfa T.D.K. T.D.V. Ter. : Türk Dil Kurumu : Türkiye Diyanet Vakfı : Tercüme Ü. : Üniversite Yay. yy. : Yayınları : Yüzyıl IV

5 ÖNSÖZ İnsanlığın sahip olmuş olduğu en önemli anlama ve anlaşma aracı dildir. Bu araç, anlama ve anlaşmayı sağlamasının yanında yanlış kullanıldığında anlaşmazlıklara ve iletişim kazalarına neden olabilir. Bu açıdan uhrevi boyutu da olan vahiy dilinin doğru kullanılması ve yanlış anlaşılmaması gerekir. Çünkü vahiy dilinde yapılacak olan bir hata; kişiyi Allah ın muradını yanlış anlamasına ve dünyevi- uhrevi boyutu olan olumsuz sonuçlara götürecektir. Allah ın sözlü mesajının dilsel bir bağlam içerisine sokulması; muhafaza edilmesi açısından bir nimet olarak görülebilir. Ancak, Allah ın muradını tam anlamıyla bir dilin karşılaması mümkün değildir. Bu yüzden doğru bir anlama için metnin içinde kaybolmamak gerektiği gibi vahyi de tek bir dönemle sınırlandırmamak gerekir. İslam, H.z Adem le başlayan H.z Muhammed le nihayete eren tüm Peygamberlere gelen öğretilerin bütünüdür. Bundan dolayıdır ki Kur an-ı anlamada ve yorumlamada da bu tarihsel gerçekliği göz ardı etmemeliyiz. Kur an-ı Kerim-i daha iyi anlamak için nasıl ki kendi içindeki bütünlüğüne özen göstermemiz gerekiyorsa aynı şekilde vahiy bütünlüğüne de özen göstermemiz gerekiyor. Bu özen bizi vahye parçacı bir şekilde yaklaşmaktan kurtaracaktır. Bununla kalmayıp bu bütüncül bakış açısı aynı zamanda yorumlarda zenginlik ve müteşabih olan ayetleri doğru anlamada bize kolaylık sağlayacaktır. Yukarıda sıraladığımız maslahatları elde etme adına biz de Kur an da yetmiş üç defa geçen alem kelimesinin doğuşundan günümüze kadar olan dönemde uğradığı anlam daralmalarını ve anlam genişlemelerini art süremli bir metodla incelemeye çalıştık. Bu çalışmada bana her konuda yardımcı olan sevgi ve muhabbet insanı değerli Hocam Prof. Dr. Salih Akdemir e, yine yardımlarını esirgemeyen, Sami dilleri alanında bana rehberlik eden Aliya Abdurrahman a, Dr. Nermin Akça ya ve V

6 Tuğba Keçik e, güçlü dostluğuyla hep yanımda olan arkadaşım Mustafa Kumru ya, Kur an-ı Kerim alanında bana destek olan sayın Ahmet Balcı ya, Nurullah Agitoğlu na ve Fatih Akbaş a, görevimi yürütürken çalışmalarıma zaman ayırma hususunda esnek yönetim anlayışıyla bana gerekli toleransı gösteren İlçe Müftüm Sayın Yusuf Akkuş a bütün kalbimle teşekkür ederim. Ankara 2006 Muhammet KARAOSMAN VI

7 GİRİŞ ARAŞTIRMANIN KONUSU VE ÖNEMİ Alem kelimesinin vahiy geleneğinde taşıdığı anlamların art süremli semantik metot ile incelenmesi ve tarihi seyir içerisinde bu kelimenin anlamlarının tespit edilmesi tezimizin konusunu oluşturmaktadır. Tüm insanlığa hidayet rehberi olarak sunulan Kur an-ı Kerim in bu görevini yerine getirilebilmesi için doğru, katışıksız ve eksiksiz bir şekilde çevirisinin yapılması gerekmektedir. İki dünya saadetinin ve kurtuluşunun kaynağı olan bir kitabın kelimelerinin daha henüz kronolojik anlamlarının ortaya konulmaması bir talihsizliktir. Allah c.c. tüm vahiy sürecinde insanlara meramını onların anlayabileceği bir üslupla iletmiştir. Adeta vahyi beşer formatına sokarak insanların rahat anlamasını arzu etmiştir. Buna rağmen bugün insanlar anlama ve okuma sıkıntısı çekiyorsa bu, insanların anlama ve okuma yöntemlerinin doğru olmadığını göstermektedir. Kur an ın kendisini açık ve anlaşılır bir kitap olarak sunduğu ve Kur an ın ilk muhatapları olan Arapların, Kur an ı anlamakta dil bağlamında ciddi bir sıkıntılarının olmadığı bilinmektedir 1. Ancak zamanla tüm dillerde değişme olduğu gibi Kur an dilinde de değişmeler olması kaçınılmazdır. Kur an dilinde meydana gelen bu zorunlu değişmeler Kur an ın daha sonraki muhatapları tarafından anlaşılmasını zorlaştırmıştır. Bu durumda vahyi doğru anlamanın yolu, dilde meydana gelmiş olan anlam değişikliklerini belirlemektir. Ancak bu durumda vahyin yanlış anlaşılma riski azalacaktır. Biz de bu çalışmamızda Kur an da 73 defa geçen alem kelimesinin anlam değişmelerini tüm vahiy sürecini esas alarak art süremli semantik bir metodla ortaya koymaya çalışacağız. Kur an kelimeleri üzerinde yapılan çalışmalar 1 Bkz. Dücane Cündioğlu, Anlamın Tarihi, Kitabevi Yay., İstanbul trs., s. 45.

8 genellikle sadece Kur an diliyle sınırlı kalmaktadır. Bu da inceleme konusu olan kelimelerin asıl anlamlarının belirlenmesinde ve anlam değişmelerinin tespit edilmesinde yeterli olmamaktadır. Ülkemizde Kur an kelimelerini anlamlandırmada vahiy bütünlüğünün zenginliğinden istifade eden ve bu zenginliği Türk okuyucusuyla paylaşan ilk isim şüphesiz Prof. Dr. Salih Akdemirdir. Kendisinin bizzat bu alanda yapmış olduğu çalışmalar yanında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir Ana Blim Dalında Yüksek Lisans ve doktora yapan öğrencilerini bu yönde araştırma yapmaya teşvik ederek tüm Kur an kelimelerinin kronolojik anlam tahlillerinin belirlenmesini hedeflemektedir. Bu hedef doğrultusunda yapılan çalışmalara; Alie Aptourachman ın Vahiy Geleneğinde Emr Kökü, Nermin Akça nın Vahiy Geleneğinde Abd Kökü ve Hatice Korkmaz ın Vahiy Geleneğinde Şehide Kökü adlı tezleri örnek verilebilir 2. Bizim çalışmamızın bunlardan farkı ise art süremli semantik metodun Kur an dan önceki kutsal metinlere uygulandığı ilk isim çalışması olmasıdır. Vahiy bütünlüğü esas alınarak yapılan anlamlandırmalara örnek olmak üzere Salih Akdemir in Bakara süresi 93. ayetine getirmiş olduğu farklı yaklaşımı verebiliriz: و إ ذ أ خ ذ ن ا م يث اق ك م و ر ف ع ن ا ف و ق ك م الط ر خ ذ وا ما ء ات ي ن اآ م ب ق وة و اس م ع وا ق ال وا س م ع ن ا و ع ص ي ن ا و أ ش ر ب وا ف ى ق ل وب ه م الع ج ل ب ك ف ر ه م ق ل ب ي س م ا ی ا م ر آ م ب ه إی م ان ك م إ ن آ ن ت م م و م ن ين 2 Nermin Akça, Vahiy Geleneğinde Abd Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, Basılmamış Doktora Tezi, A.Ü. Sos. Bil. Enst., Ankara, 2004; Alie Aptourachman, Vahiy Geleneğinde Emr Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, A.Ü. Sos. Bil. Enst., Ankara,

9 Ayetin Diyanet İşleri Başkanlığı Mealindeki çevirisi şöyledir: Hani, Tûr u tepenize dikerek sizden söz almıştık, Size verdiğimiz Kitab a sımsıkı sarılın; ona kulak verin demiştik. Onlar dinledik. Karşı geldik demişlerdi. İnkârları yüzünden buzağı sevgisi onların kalplerine sindirilmişti. Onlara de ki imanınızın size emrettiği şey ne kötüdür. Eğer inanan kimselerseniz 3. Salih Akdemir e göre ayetin çevirisi ise şöyledir: Hani sizden kesin söz almış, Tur u üzerinize kaldırmış, size verdiklerimize kuvvetlice sarılın ve (onlara) uyun (demiştik). Bunun üzerine onlar da biz onlara uyacağız ve onları uygulayacağız demişlerdi. Ancak buzağı (sevgisi) inkârları yüzünden, (kalplerine) işlemişti. O hâlde (sen, onlara) : Eğer (gerçekten) inanıyorsanız, imanınızın size söyledikleri ne kadar kötüdür de. Bu şekilde bir tercüme Vahiy bütünlüğüne ve tarihi gerçeklere uygun düşmektedir. Ayette geçen asayna kelimesine isyan ettik anlamının verilmesine, gerçeklerle örtüşmediği için nazil olduğu dönemde Yahudiler itiraz etmişlerdir. Oysa asayna kelimesi ile ifade edilen, Yahudilerin başlangıçta itaat etmiş ve uygulamayı kabul etmiş olmalarıdır. Onların kendilerine bildirilene isyanları çok daha sonraları olmuştur. Bu ayetin ortaya koyduğu durum semantik çalışmaların önemini göstermektedir. Aynı olay Eski Ahit te ise şu şekilde geçmektedir: ק ר ב אַתּ ה וּשׁ מ ע, א ת כּ ל א שׁ ר י אמ ר י הו ה א ל ה ינוּ; ו אַתּ תּ ד בּ ר א ל ינוּ, א שׁ ר א ת כּ ל י ד בּ ר י הו ה א ל ה ינוּ א ל י ך--ו שׁ מ ע נוּ ו ע שׂ ינוּ. 3 Bakara 2/93. (DİB.Yay., Ankara 2001). 3

10 Sen git, Tanrımız Rabbin söyleyeceklerini dinle. Sonra Tanrımız Rabbin bütün söylediklerini bize anlat. Biz de kulak verip uyacağız. Bu iki ayette ortak olan cümle şamanu ve asinu cümlesidir. Bu cümle Eski Ahit te işittik ve itaat ettik şeklinde anlaşılmış ve Eski Ahit in ilk çevirisi olan Septuagint e işittik ve itaat edeceğiz şeklinde çevrilmiştir. Aynı cümle Kur an da ise işittik ve isyan ettik şeklinde anlaşılmış ve Türkçe ye bütün çevirilerde bu şekilde çevrilmiştir. Çalışmamızda Tevrat ve İncil gibi vahiy sürecinin asıl kaynaklarına inmemizin yanında bu kutsal metinlerin Yunanca Septuagint (M.Ö.271) ve Latince Vulgate (M.S.405) çevirilerinden de yaralandık. Bu çevirilerden Septuagint, Yunan kültürünün Filistin e hakim olduğu ve Yunancanın da İbranicenin önüne geçtiği dönemde Yunanca konuşan İskenderiye cemaatine kazandırılmak için hazırlanmış bir çeviridir 4. Bilinen en eski çeviri olması açısından önemlidir. Yetmiş iki kişi tarafından çevrildiği için yetmişler anlamına gelen Septuagint adını almıştır 5. M.S. 405 yılında yapılan Vulgate çevirisi ise St. Jerome tarafından İbranice metin esas alınmak suretiyle hazırlanmıştır. Bu incelememiz ile Kur an kelimelerinden biri olan alem kelimesinin vahiy geleneği boyunca ve günümüze kadar olan dönemde ifade ettiği anlamları ortaya çıkaracağız. Bunu yaparken yukarıdaki çevirileri ve ana kaynakları kullanıp, ayrıntılarını araştırmanın metodu bölümünde bulacağınız art süremli bir metod izleyeceğiz. Böylece alem kelimesinin vahiy geleneği boyunca sahip olduğu anlamları belirlemiş olacağız. Ne etimolojik ne de semantik olarak herhangi bir araştırmaya tabi tutulmamış olan bu kelimenin tüm vahiy sürecindeki anlam haritasının ortaya konacak olması tezimizin önemini ortaya koymaktadır. 4 5 Baki Adam, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, Pınar Yay., İstanbul 2001, s. 19. Baki Adam, a.g.e., s

11 0. 2. ARAŞTIRMANIN AMACI Dil, kültürün aynası, uygarlığın en önemli belirtisi en güçlü iletişim aracıdır. Ancak dillerde toplumlar gibi zamanla değişime uğrarlar. Bu değişme bazen gelişme bazen de daralma ve küçülme şeklinde olabilir. Bugün konuşulan Türkçe ile yüzyıl önce konuşulan Türkçe'nin aynı olmadığı gibi, bugünkü Arapça ile 1400 yıl önce konuşulan Arapça'nın aynı olmayacağı açıktır. Zaman içinde toplumları etkileyen siyasi, kültürel, psikolojik ve sosyolojik her hareket dili de etkilemiştir. Bu çalışmamızın da amacı alem kelimesinin vahiy dillerinde (başta İbranice ve Aramice olmak üzere) kullanıldığı anlamları ve tarih boyunca uğradığı değişiklikleri tespit etmektir. Arapça' da geçirdiği süreç incelendikten sonra Türkçe çevirilerde ki yansıması ortaya konulmaya çalışılacaktır. Böylelikle alem kelimesinin Kur an ın, sahabe döneminde anlaşıldığı gibi anlaşılmasına bir kelime ile de olsa katkıda bulunmaya ve kelimelerin anlamlarının belirlenmesinde semantik metodun ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaya çalışacağız ARAŞTIRMANIN METODU Alem kelimesi art süremli semantik metot kullanılarak incelenecektir. Semantik, Türkçede mana ilmi, sözlerin manası ilmi ve anlam bilimi 6 olarak tanımlanır. Semantik (anlambilim): göstergelerle ya da sözcükler ve önermelerle, onların dile getirdiği anlam arasındaki bağlantıyı inceleyen bilim dalına denir 7. Toshihiko İsutsu nun tanımıyla semantik bir dilin anahtar terimleri üzerinde tahlilî çalışmadır, mana incelemesidir 8. 6 T.D.K.,Türkçe Sözlük, T.D.K. Yay., Ankara, Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, Ankara, 1979, s İzutsu, Toshihiko, Kur an da Allah ve İnsan, çev: Süleyman Ateş, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, s

12 Konumuz dinî metinlerde bir kelimenin incelenmesi olunca art süremli semantik metodu takip etmemiz kaçınılmazdır. Çünkü incelediğimiz metin (Kur'an-ı Kerîm) belli bir dönemde konuşulan belli bir dil ile ilgilidir. Kur an ı doğru bir şekilde anlamak için O nun kullandığı dili bilmenin yanında, bu dilin Kur an ın nazil olduğu dönemdeki şeklini de bilmemiz gerekmektedir. Söz konusu dilin sözcüklerinden olan alem kelimesinin Kur an dönemindeki kullanımlarını ve hangi anlamları ifade ettigini, o dönemden önce ve sonra bu sözcüğün ne gibi evrelerden geçtiğini, çağrıştırdığı anlamlarda ne gibi farklılıklar kazandığını tespit etmenin, Kur an ın günümüzde de, Hz Peygamberin ve sahabenin anladığı şekilde anlaşılması hususunda bir katkısı olacağını düşündük. Bu nedenle inceleme konumuz olan kelimeyi art süremli bir semantik incelemeye tabi tuttuk. Ancak hemen belirtmeliyiz ki art süremli bir Kur an araştırmasında en eski Arapça sözlükler dahi Kur an dönemi Arapçasını yansıtmakta yetersiz kalmaktadır. Çünkü bu sözlükler kronolojik değişime duyarlı değillerdir. Bu sorunun varlığına ilk defa dikkati çeken Emin el-hûlî; Kur an araştırmalarında önemli birer kaynak olarak görülen Lisanu l-arab ve el- Kâmûsu l-muhît i eleştirirken şunları söylemektedir: bu sahada sahip olduğumuz en büyük lüğatlardan, İbn Manzûr el-misrî nin Lisânu l- Arab ı bile, çağdaş lügatçıların dediği gibi, zaman itibariyle birbirine uygunluk arz etmeyen bilgilerin bir araya getirilmesiyle yazılmış olan bir eserdir. Bu sebeple, eserde, birbirlerinden birkaç asır farklı devirlerde yaşamış olan kimselerin metinleri yan yana zikredilmiştir. Mesela, dördüncü hicri asrın başlarında yaşamış olan İbn Dureyd (ö.h.321) ile hicrî yedinci asrın başlarında yaşamış olan İbnu l-esîr (ö.h. 606) yan yana zikredilerek, birincinin dil ile ilgili sözleri ile, ikincinin dinî sözleri mezc edilmeye çalışılmıştır. Yine mesela, el-kâmûsu l-muhît bildiğimiz gibi, birbiriyle uyumlu olmayan, ayrı ayrı ve bir birine zıt kültürlere ait bilgilerin bir özetidir. Görüldüğü gibi, lafızların zaman içinde gösterdikleri değişiklikler konusunda, sabit olan bu gerçeğin tahkik edilmesi için, lügatlarımız, hiç bir surette yardımcı olacak bir hâlde değildirler. Bu durumda, bir Kur an müfessirinin önünde, Kur an kelimelerinin 6

13 birisinin ilk manasını öğrenmek istediği zaman, bunun için, bizzat kendisinin bir araştırma yapmasından başka bir çare yoktur 9. Açıklamalardan da anlaşılacağı gibi yalnızca sözlüklerden hareketle yapılacak olan bir inceleme Kur an kelimelerinin Kur an dönemindeki anlamlarını ortaya koymada ve uğradıkları değişiklikleri tespit etmede yetersiz olacaktır. Çünkü bir kelimenin anlamı tam olarak belirlenmeden uğradığı değişiklikler belirlenemez. Biz ise sözlüklerdeki bu eksikliği Kur an dışında vahiy geleneği boyunca günümüze kadar ulaşan diğer dinî metinleri de kullanarak gidermeye çalıştık. Bu dini metinler ise Yahudiliğin kutsal kitabı olan Eski Ahit ve Hristiyanların kutsal kitapları olan dört İncil dir. Söz konusu metinlerin önemi ise Arapçanın da dahil olduğu Sami dil gurubuna ait dillerle yazılmış olmaları, Kur an dan daha önceki dönemlere dayanmaları, bu dillerin Arapça ile son derece benzerlik göstermeleri ve en önemlisi de bu dillerin Arapçadan türemiş diller olmalarındadır. Arapça Sami dil gurubunun en eski üyesi olduğu halde Arapça ile ilgili olarak birkaç anıtta yer alan birkaç kitabe dışında, elimizde bulunan en eski yazılı metin 632 yılında inmesi tamamlanmış olan Kur'an-ı Kerîm dir. Buna karşılık Sami dil gurubuna ait olan diğer dillerle ilgili yazılı belgeler M.Ö yılına kadar dayanmaktadır 10. Bu nedenle Kur an sözcükleriyle ilgili herhangi bir araştırmada Arapça dışındaki Sami dillerinden faydalanmak zorunludur. Salih Akdemir in Sami Dilleri üzerinde yapmış olduğu çalışmalar Arapçanın bu diller arasında prototipe en uygun dil olduğunu ortaya çıkarmıştır. Daha önce Eberhard Schrader, C. Brockelmann, G. Contenau, Winckler, Tiele, Jacques de Morgan, L. Caetani gibi araştırmacılar da Arapçanın prototip Sami dili olduğunu savunmuşlardır. Bununla birlikte son dönemlerde bu görüş çürütülmeye çalışılmaktadır 11. Şimdi ise Prof. Dr. Salih Akdemirin çalışmasından aktaracağımız bazı tablolar Sami dillerinin prototip ile olan uygunluğunu karşılaştırmalı olarak 9 Emin el-hûli, Kur an Tefsirinde Yeni Bir Metod, Çev: Mevlüt Güngör, Ankara, 2001, s Akdemir, Salih, Kur an Çevirilerinde Yöntem Sorunu, Basılmamış Kitap. 11 Akdemir Salih, a.g.e. 7

14 incelememize imkan sağlayacaktır. Örneğin aşağıdaki tablo Arapça ve diğer Sami dillerinin fonotik açıdan prototip ile olan uygunluğunu göstermektedir: Proto- Semitik Akkadça Uğaritçe İbranice Süryanice Arapça Güney- Doğu Arapçası Hab eşçe P P P p P F f F B B B b B B b B M M M m M M m M Å Š Å š T Å å S Õ Z D (õ?) z D Õ õ Z Ô Ã Ô ã Ù Ô ô Ã Ê Ã Ã ã È Ê ê Ê T T T t T T t t D D D d D D d d Ù Ù Ù ù Ù Ù ù ù N N N n N N n n L L L l L L l l R R R r R R r r S S S s S S s3 s Z Z Z z Z Z z z à à à ã à à ã ã Ś Š Š ś S Š s2 š Š Š Š š Š S s1 s K K K k K K k k G G G g G Ğ g g Q Q Q q Q Q q q Ò Ò Ò ó Ó Ò ò ò À É À è è À à è Ó É Ó ó Ó Ó ó ó 8

15 È É È è È È è è H H H h H H h h Yukarıdaki tablo fonotik açıdan Arapçanın prototip ile en çok uygunluk arz eden Sami dili olduğunu göstermektedir. Aşağıdaki tablo ise diğer Sami dillerinin Arapçaya oranla daha fazla harf kaybına uğradığını göstermektedir: Proto- Semitik Akkadça Arapça İbranice Aramice- Süryanice ا é É ا א ب b B ب ב ت t T ت ת ث å - ث - - ج g G ج ג ح ó É ح ח خ ò Ò خ - - د d D د ד ذ õ - ذ - - ر r R ر ר ز z Z ز ז س s S س ס Ś ش š Š ش שׁ ص ã Ã ص צ ض ê - ض - - ط ù Ù ط ט ظ ô - ظ - - ع è é ò ع ע 9

16 غ à É غ - - ف p P ف פ ق q Q ق ק ك k K ك כ ل l L ل ל م m M م מ ن n N ن נ ه h H ه ה Yukarıdaki tablo incelendiğinde Akkadça, İbranîce ve Aramîcede önemli ölçüde harf kaybının meydana geldiği görülecektir. Arapçada ise yalnızca s ile ş harfleri arasındaki bir harfin ortadan kalktığı görülmektedir. Arapça fiil sistemi açısından da prototipe en yakın dildir. Buna göre Arapçada 15, Akadçada 11, İbranîcede 5, Aramîcede ise 3 tane fiil kalıbı vardır 12. Arapçanın Sami dilleri arasında prototipe en yakın dil olması ve diğer Sami dilleri ile yukarıda belirtilen ortak özelliklere sahip olması, Arapçadaki bazı köklerin ilk şeklinden bu yana hem gösteren hem gösterilen açısından geçirdikleri evreleri, kendisi daha eski bir dil olmasına rağmen kendinden daha önceki dönemlere dayanan diğer Sami dillerle yazılmış bazı metinler yardımıyla ortaya konulabileceğini göstermektedir. Ayrıca bu, bizim de Kur an da geçen alem kelimesinin Arapça sözlüklerle yetinmeyip diachronic (artsüremli) bir incelemeye tabi tutmamızın ve diğer Sami dilleriyle yazılmış olan Yahudiliğin ve Hristiyanlığın Kutsal Metinleri ile bir bütün içerisinde ele almamızın nedenini ve önemini ortaya koymaktadır. 12 Salih Akdemir, a.g.e. 10

17 0. 4. ARAŞTIRMANIN PLANI Alem kelimesinin vahiy geleneğindeki serüvenini art süremli semantik metot ile tespit etmek için yaptığımız bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konunun önemi, amacı ve metodu hakkında bilgi verilmektedir. Çalışmanın I. Bölümünde Eski Ahit te alem kelimesinin anlamları öncelikle İbranice sözlüklerde tespit edilmeye çalışılacak ve buradan hareketle Eski Ahit te kelimenin geçtiği ayetler belirlenecektir. Ayetler önce orijinal metinden İbranice olarak sonra da ilk çevirileri olarak bilinen Yunanca (Septuagint) ve Latince (Vulgate) çevirileri ile birlikte verilerek incelenecek, sonra da anlam değişmesine uğrayıp uğramadığı belirtilecektir. II. Bölümde ise önce Aramice-Süryanice sözlüklerde alem kelimesinin anlamları belirlendikten sonra Yeni Ahit te, kelimenin geçtiği ayetler tespit edilecektir. Belirlenen ayetler, Süryanice, Yunanca (Septuagint) ve Latince (Vulgate) metin sıralaması ile yer alacak ve değerlendirilecektir. Alem kelimesinin tespiti Yeni Ahit te, Matta, Markos, Luka ve Yuhanna İncilleri ile sınırlı tutulacaktır. III. Bölümde ise kelimenin Arapça sözlüklerdeki kullanım alanları ortaya konulduktan sonra, Kur an-ı Kerim de hangi anlamlarda kullanıldığı araştırılacak, kelimenin uğradığı anlam değişikliği hakkında bilgi verilecektir. Sonuçta ise her üç kutsal metinde aldığı anlamlar karşılaştırılarak alem kelimesinin anlam çerçevesi ortaya konmaya çalışılacaktır. 11

18 B İ R İ N C İ B Ö L Ü M ESKİ AHİT TE ALEM KELİMESİ 12

19 1. 2. ESKİ AHİT TE ALEM KELİMESİ Alem kelimesi Eski Ahit te toplam olarak 183 kez geçmektedir. Ancak çalışmamızda büyük oranda istifade ettiğimiz İnternette ki ( adresinde) alem kelimesinin, Eski Ahit te 414 defa kullanıldığı belirtilmektedir. Oysa ki Eski Ahit metinlerini doğru ve dikkatli bir şekilde incelendiğimizde bu rakamın doğru olmadığı, Eski Ahit te toplam olarak 183 kez geçtiğini gördük. Bunlardan 169 yerde ebediyen, 13 yerde eski, bir yerde de çoktan anlamında kullanılmaktadır Alem kelimesinin Eski Ahit te ebediyen anlamına gelen kullanımları. Alem kelimesi Eski Ahit te çoğunlukla ebedi anlamında kullanılmaktadır. Bu anlamı karşılamak üzere değişik tercümelerde ebediyen, sonsuza dek, sürekli, daima, kalıcı olarak şeklinde de çevrilmiştir. Bu anlamdaki kullanımına şu ayetleri örnek verebiliriz. Örnek:1 ו ע ה, י ל א-ת ס ר ח ר ב מ ית ך- -ע ד-ע ל ם: ע ק ב, י ב ז ת נ י, ו ח א ת-א ת א ר ה ה ח י, ל ה י ת ל ך ל א ה. {ס { Yukarıdaki ayetin sırasıyla Türkçe, Klasik Yunanca, ve Latince çevirileri ise aşağıdaki gibidir 13 : Bundan böyle kılıç senin soyundan ebediyen [ ם ע ד- ע ל (ad olam), εωσ αιωνοσ, ( eos ayonos ), usque in sempiternum] 14 eksik olmayacak. Çünkü beni küçümsedin ve Hitti Uriya'nın karısını kendine eş olarak aldın Çalışmada ayetlerin Türkçe çevirileri verildikten sonra sırasıyla İbranice çevirisi, Yunanca Septuagint çevirisi ve Latince Vulgate çevirileri de verilmiştir. 14 Alem kelimesinin tercümesi verildikten sonra parantez içerisinde İbranice, Yunanca, ve Latince çevirileri sıralanmıştır. 15 II. Samuel 12: 10 13

20 και νυν ουκ αποστησεται ροµφαια εκ του οικου σου εωσ αιωνοσ ανθ ων οτι εξουδενωσασ µε και ελαβεσ την γυναικα του ουριου του χεττα ιου του ειναι σοι εισ γυναικα Quam ob rem non recedet gladius de domo tua usque in sempiternum eo quod despexeris me et tuleris uxorem Uriae Hetthei ut esset uxor tua. Davut (a.s), zengin adamla fakir adam arasında meydana gelen problemin 16 çözümüne dair şöyle bir karara vardı: Hay olan Rabbin hakkın için bunu yapan adam ölüm oğludur; ve bu şeyi yaptığı ve acımadığı için kuzuyu dört kat ödeyecektir 17. Bunun üzerine Natan Davut (a.s.) a Allah tan getirdiği bilgileri aktardı. Allah ın O na bir çok nimet vermesine rağmen Hitti Uriya nın karısını almak için onu Ammon oğullarının kılıcı ile vurduğunu hatırlatır. Allah c.c. Natan aracılığıyla adeta Davut (a.s.) a suçlu aramana gerek yok. Asıl suçlu sensin diyordu. Sonra kralın üzerine gelecek olan yargı bildirildi: çocukları kendisi için üzüntü kaynağı olacaklardı. Ailesi kanlı çekişmeler sonucu parçalanacaktı. Karıları kendisinden çalınarak herkesin önünde tecavüze uğrayacaklardı. Günahlı eylemi herkes tarafından bilinecekti. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde ebediyen anlamına gelen εωσ αιωνοσ, ( eos ayonos ) kelimesi ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine ebediyen anlamına gelen usque in sempiternum kelimesi ile kullanılmıştır. 16 Hikaye II. Samuel 12/1-4 ayetlerinde şöyle geçiyor:vaktiyle bir şehirde bir fakir ve bir de zengin adam vardı. Fakir adamın bir koyundan başka bir şeyi yoktu. Zengin adamın ise pek çok koyunları ve sığırları vardı. Zengin adama bir gün bir misafir geldi. Yolcuya ikram etmek üzere kendi koyunlarından almaya kıyamadı. Fakir adamın tek olan koyununu aldı misafirine ikram etti. 17 II. Samuel 12:

21 Örnek-2 ו ה ד י ל, ו ל א כ ה ה, ית ט א נ י א ת- י- פ ו ל כ ן נ ע י, ע ד-ע ל ם- - ע ו ן א ר-י ד ע, ל ב ית ע ל י: י א ם-י ת ר ע ו ן -מ ק ל ל ים ל ה ם ית-ע ל י, ז ב ח ב מ נ ח ה- -ע ד- ע ל ם ם. נ יו, Çünkü farkında olduğu günahtan ötürü ailesini ebediyen [ ם ע ד- ע ל (ad olam), εωσ αιωνοσ( eos ayonos ), in aeternum] yargılayacağımı Eli'ye bildirdim. Oğulları başlarına lanet getirdiler. Eli de onlara engel olmadı. Bu nedenle, Eli'nin ailesinin günahı ebediyen [ ם ע ד- ע ל (ad olam), εωσ αιωνοσ( eos ayonos ), usque in aeternum] kurban ya da sunuyla bile bağışlanmayacaktır diyerek Eli'nin ailesi hakkında ant içtim 18." και ανηγγελκα αυτω οτι εκδικω εγω τον οικον. αυτου εωσ αιωνοσ εν αδικιαισ υιων αυτου οτι κακολογουντεσ θεον υιοι αυτου και ουκ ενουθετει αυτουσ και ουδ ουτωσ ωµοσα τω οικω ηλι ει εξιλασθησεται αδικια οικου ηλι εν θυµιαµατι και εν θυσιαισ εωσ αιωνοσ Praedixi enim ei quod iudicaturus essem domum eius in aeternum propter iniquitatem eo quod noverat indigne agere filios suos et non corripuit eos İdcirco iuravi domui Heli quod non expietur iniquitas domus eius victimis et muneribus usque in aeternum. I. Samuel babında geçen bir hikayeye göre vaktiyle Eli adında bir zat vardı. O nun bereketli bir karısı vardı. O karısından bir çok çocuk meydana geldi. Ancak bunlar İsrailoğullarında işlemedik cürüm bırakmadılar. Birde Elkana adında bir adam vardı. Bunun karısı Honna nın çocuğu olmuyordu. Bu durumun ezikliği içinde yaşıyorlardı. Elkana nın karısı çocuğu olması için Rabbe yalvardı. Allah da duasının kabul ediverdi. Samuel Rab önünde büyüyüverdi. Samuel çok hayırlı bir 18 I. Samuel l 3;

22 evlat oldu. Samuel Eli nin önünde Rabbe hizmet ediyordu. Ancak Eli nin çocukları çok hayırsızdı. Daha sonra Samuel Rabbin nidasıyla muhatab oldu. Önceleri Samuel bunu anlayamadı. Ancak Eli O na bunun Rabbin sesi olduğunu söyledi. Rabbin vahyiyle muhatab olduktan bir süre sonra Samuel Eli nin ailesi hakkında bir rüya gördü. Rüyayı Eli ye anlatma istemiyordu. Ancak Eli durumu sezmişti. Samuel yukarıda ayetlerde geçtiği üzere Eli nin ailesinin akibetini ona haber verdi. Rab Eli nin ailesi hakkında çocuklarının ahlaksızlık yapmalarından ötürü ebedi bir ceza vaki olacağını ve hiçbir şekilde bu cezanın kefareti için bir şeyin kabul edilmeyeceğini bildirdi. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde ebediyen anlamına gelen εωσ αιωνοσ, ( eos ayonos ) kelimesi ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine ebediyen anlamına gelen in aeternum, usque in sempiternum kelimeleri ile kullanılmıştır. Örnek-3 ח י ם ה ת י ם ה ת, ט י ע ר כ ל פ נ י ו ה י ת ה ל ה ר ן ל ב נ יו, ו א כ ל ה מ ק ם ק ד : י הו ה- - מ יד: מ א ת נ י-י ר א ל, ר ית ע ל ם. י ק ד ק ד ים ה א ל, מ א י י הו ה- -ח ק-ע ל ם. {ס { Bu ekmek, İsrail halkı adına ebediyen ם] ר ית ע ל (berit olam), διαθηκην αιωνιον(diateken ayonion ), sempiterno] sürecek bir antlaşma olarak, her Şabat günü aksatılmadan Rabbin huzurunda dizilecek. Ve Harun'la oğullarına ait olacak. Onu kutsal bir yerde yiyecekler. Çünkü çok kutsaldır. Rab için yakılan sunulardan onların ebediyen [ ם ח ק- ע ל (hak olam), νοµιµον αιωνιον( nomimon ayonion), iure perpetuo] bir payı olacak Levililer 24;

23 τη ηµερα των σαββατων προθησεται εναντι κυριου δια παντοσ ενωπ ιον των υιων ισραηλ διαθηκην αιωνιον και εσται ααρων και τοισ υιοισ αυτου και φαγονται αυτα εν τοπω αγ ιω εστιν γαρ αγια των αγιων τουτο αυτω απο των θυσιαζοµενων τω κυριω ν οµιµον αιωνιον. Per singula sabbata mutabuntur coram domino suscepti a filiis Israhel foedere sempiterno. Eruntque Aaron et filiorum eius ut comedant eos in loco sancto quia sanctum sanctorum est de sacrificiis domini iure perpetuo. Alem kelimesi birbiri ardına gelen bu ayetlerin birincisinde antlaşmanın ebediliği ni ifade ederken, ikinci ayette ise bir hissenin ebediliği ni belirtmek için kullanılmıştır. Ayeti kerimelerde geçen ekmeğin hikayesi şöyle gelişmektedir 20. Rab Musa ya önce ebedi bir kanun olmak üzere kandil yakmasını emrediyor. Daha sonra un alıp onu pişirip ekmek hazırlamasını emrediyor. Bundan böyle her sebt günü bu ekmeğin hazırlanması ve sunulması İsrailoğulları üzerine bir ahit ve kanun oluyor. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde ebediyen anlamına gelen διαθηκην αιωνιον(diateken ayonion ), νοµιµον αιωνιον(nomimon ayonion), kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine ebediyen anlamına gelen sempiterno,iure perpetuo kelimeleri ile kullanılmıştır. Örnek-4 ו ה ק מ ת י א ת- ר ית י ינ י ב ינ ך, ב ין ז ר ע ך ח ר יך ב ר ית ם--ל ל ד ר ת ם: ל ה י ת ל ך ל אל ה ים, ל ז ר ע ך ח ר יך ע ל. 20 Levililer 24;

24 ו נ ת י ל ך ל ז ר ע ך ח ר יך א ת א ר ץ מ ג ר יך, א ת ל-א ר ץ נ ע ן, א ח ת ל ם; ו ה י ית י ל ה ם, ל אל ה ים ע ל ו ז ר ע ך ח ר יך, ו אמ ר א ל ה ים א ל- ב ר ה ם, ו ה א ת- ר ית י ת מ ר-- ה.ל ד ר ת ם ז כ ר ח ר יך : ה ל ל כ ם, ל-,ז את ר ית י א ר מ ר, ינ י ב ינ יכ ם, ב ין ז ר ע ך ב ינ יכ ם נ מ ל ם, א ת ר ע ר ל ת כ ם; ו ה י ה ל א ת ר ית, ינ י י ת -- מ ק נ ת- ס ף. מ ל ן-נ כ ר, א ר ל א מ ר ע ך ה א ב ן- מ נ ת י מ ים, י ל ל כ ם ל-ז כ ר--ל ד ר ת יכ ם: י ל יד ה ל י ל י ל יד ית ך, מ ק נ ת ס ך ; ו ה י ת ה ב ר ית י ע ל ם ר ית ל ב. ב ר כ ם, ה ה וא, ו ע ר ל ז כ ר, א ר ל א-י ל א ת- ר ע ר ל ת -- ו נ כ ר ת ה ה פ } מ ע יה : א ת- ר ית י, ה פ ר. } ס מ ך, ל א-ת ק ר א א ת- ר י א ר ה ם, ר א ל ה ים, א ל- ב י ו אמ : ר י מ ר ה,. ו ה י ת ה ל ג י ם, מ ל כ י ע ים ב ר כ י א ת, ו ג ם נ ת י מ ה ל ך ן; ב ר כ יה.מ ה י ה י מ ה- נ ה י ל ד, ו א ם- ו ל ב ר ה ם ע ל- נ יו, ו צ ח ק; ו אמ ר ל, ה ב ן ר ה, ה ב ת- ע ים נ ה ל ד. ו אמ ר ב ר ה ם, א ל-ה א ל ה ים: ל י מ ע אל, י ח י ה ל פ נ יך א ת - מ, י צ ח ק; ו אמ ר א ל ה ים, א ב ל ר ה א ך י ל ד ת ל ך ן, ו ק ר את ע ל ם, ל ז ר ע ב ר ית ל ר ית י א ר יו ו ה ק מ ת י א ת-. ח Antlaşmamı seninle ve soyunla kuşaklar boyunca, ebediyen [ ע ל ם ר ית ל ב (le berit olam),διαθηκην αιωνιον( diateken ayonion ), sempiterno] sürdüreceğim. Senin ve senden sonra soyunun Tanrısı olacağım. Bir yabancı olarak yaşadığın toprakları, bütün Kenan ülkesini ebediyen[ ע ל ם ר ית ל ב (le berit olam), αιωνιον(ayonion ), aeternam] mülkünüz olmak üzere sana ve soyuna vereceğim. ר י ית boyu[ Onların Tanrısı olacağım. Tanrı İbrahim e, "Sen ve soyun kuşaklar ל ב ע ל ם (le berit olam), σπερµατοσ( spermatos ), generations.] antlaşmama bağlı kalmalısınız" dedi. spermatos "Seninle ve soyunla yaptığım antlaşmanın koşulu şudur: Aranızdaki erkeklerin hepsi sünnet edilecek. Sünnet olmalısınız, sünnet 18

25 aramızdaki antlaşmanın belirtisi olacak. Evinizde doğmuş ya da soyunuzdan olmayan herhangi bir yabancıdan satın alınmış köleler de içinde olmak üzere sekiz ר ית boyunca[ günlük her erkek çocuk sünnet edilecek. Gelecek kuşaklarınız ל ב ע ל ם (le berit olam), σπερµατοσ ( spermatos), generations ] sürecek bu. Evinizde doğan ya da satın aldığınız her çocuk kesinlikle sünnet edilecek. Bedeninizdeki bu belirti sonsuza dek[ ע ל ם ר ית ל ב (le berit olam), διαθηκην αιωνιον ( diateken ayonion ), everlasting covenant] sürecek antlaşmamın simgesi olacak. Sünnet edilmemiş her erkek halkının arasından atılacaktır, çünkü antlaşmamı bozmuş demektir." Tanrı İbrahim'e, "Karın Saray'a gelince, ona artık Saray demeyeceksin" dedi, "Bundan böyle onun adı Sara olacak. Onu kutsayacağım; ondan sana bir oğul vereceğim. Onu kutsayacağım ve ulusların anası olacak. Halkların kralları onun soyundan çıkacak." İbrahim yüzüstü yere kapandı ve güldü. İçinden, "Yüz yaşında bir adam çocuk sahibi olabilir mi?" dedi, "Doksan yaşındaki Sara doğurabilir mi?" Sonra Tanrı'ya, "Keşke İsmail'i mirasçım kabul etseydin!" dedi. Tanrı, "Hayır. Ama karın Sara sana bir oğul doğuracak, adını İshak koyacaksın" dedi, "Onunla ve dek[ soyuyla antlaşmamı sonsuza ע ל ם ר ית ל ב (le berit olam), διαθηκην αιωνιον και τω σπερµατι ( diateken ayonion kay to spermatos ), everlasting covenant] sürdüreceğim 21. και στησω την διαθηκην µου ανα µεσον εµου και ανα µεσον σου κα ι ανα µεσον του σπερµατοσ σου µετα σε εισ γενεασ αυτων εισ διαθηκην αι ωνιον ειναι σου θεοσ και του σπερµατοσ σου µετα σε. και δωσω σοι και τω σπερµατι σου µετα σε την γην ην παροικεισ πασαν την γην χανααν εισ κα τασχεσιν αιωνιον και εσοµαι αυτοισ θεοσ. και ειπεν ο θεοσ προσ αβρααµ σ υ δε την διαθηκην µου διατηρησεισ συ και το σπερµα σου µετα σε εισ τασ γε νεασ αυτων. και αυτη η διαθηκη ην διατηρησεισ ανα µεσον εµου και υµων κ αι ανα µεσον του σπερµατοσ σου µετα σε εισ τασ γενεασ αυτων περιτµηθησ εται υµων παν αρσενικον. και περιτµηθησεσθε την σαρκα τησ ακροβυστιασ υµων και εσται εν σηµειω διαθηκησ ανα µεσον εµου και υµων. και παιδιον ο κτω ηµερων περιτµηθησεται υµιν παν αρσενικον εισ τασ γενεασ υµων ο οικο 21 Genesis 17;

26 γενησ τησ οικιασ σου και ο αργυρωνητοσ απο παντοσ υιου αλλοτριου οσ ου κ εστιν εκ του σπερµατοσ σου. περιτοµη περιτµηθησεται ο οικογενησ τησ οικ ιασ σου και ο αργυρωνητοσ και εσται η διαθηκη µου επι τησ σαρκοσ υµων ε ισ διαθηκην αιωνιον. και απεριτµητοσ αρσην οσ ου περιτµηθησεται την σαρ κα τησ ακροβυστιασ αυτου τη ηµερα τη ογδοη εξολεθρευθησεται η ψυχη εκ εινη εκ του γενουσ αυτησ οτι την διαθηκην µου διεσκεδασεν. ειπεν δε ο θεοσ τω αβρααµ σαρα η γυνη σου ου κληθησεται το ονοµα αυτησ σαρα αλλα σα ρρα εσται το ονοµα αυτησ. ευλογησω δε αυτην και δωσω σοι εξ αυτησ τεκνο ν και ευλογησω αυτον και εσται εισ εθνη και βασιλεισ εθνων εξ αυτου εσον ται. και επεσεν αβρααµ επι προσωπον και εγελασεν και ειπεν εν τη διανοια α υτου λεγων ει τω εκατονταετει γενησεται και ει σαρρα ενενηκοντα ετων ουσ α τεξεται. ειπεν δε αβρααµ προσ τον θεον ισµαηλ ουτοσ ζητω εναντιον σου. ει πεν δε ο θεοσ τω αβρααµ ναι ιδου σαρρα η γυνη σου τεξεται σοι υιον και κα λεσεισ το ονοµα αυτου ισαακ και στησω την διαθηκην µου προσ αυτον εισ διαθηκην αιωνιον και τω σπερµατι αυτου µετ αυτον Et statuam pactum meum inter me et te et inter semen tuum post te in generationibus suis foedere sempiterno ut sim deus tuus et seminis tui post te. Daboque tibi et semini tuo terram peregrinationis tuae omnem terram Chanaan in possessionem aeternam eroque deus eorum. Dixit iterum deus ad Abraham et tu ergo custodies pactum meum et semen tuum post te in generationibus suis. Hoc est pactum quod observabitis inter me et vos et semen tuum post te circumcidetur ex vobis omne masculinum. et circumcidetis carnem praeputii vestri ut sit in signum foederis inter me et vos. İnfans octo dierum circumcidetur in vobis omne masculinum in generationibus vestris tam vernaculus quam empticius circumcidetur et quicumque non fuerit de stirpe vestra. Eritque pactum meum in carne vestra in foedus aeternum. Masculus cuius praeputii caro circumcisa non fuerit delebitur anima illa de populo suo quia pactum meum irritum fecit. Dixit quoque Deus ad Abraham Sarai uxorem tuam non vocabis Sarai sed Saram. Et benedicam ei et ex illa dabo tibi filium cui benedicturus sum eritque in nationes et reges populorum orientur ex eo. Cecidit Abraham in faciem et risit dicens in corde suo putasne centenario 20

27 nascetur filius et Sarra nonagenaria pariet. Dixitque ad Deum utinam Ismahel vivat coram te. Et ait Deus ad Abraham Sarra uxor tua pariet tibi filium vocabisque nomen eius Isaac et constituam pactum meum illi in foedus sempiternum et semini eius post eum. Bu ayeti kerimelerde Kur an dan da aşina olduğumuz bir kıssaya yer verilmektedir. İbrahim (a.s.) ın çocuğu yoktu. Karısı da kısırdı. İbrahim a.s neslinin olmaması yüzünden davasının devam edemeyeceği düşüncesiyle üzülüyordu. İbrahim (a.s.) bu duygu ve düşünceler içerisinde iken Rab ona göründü ve O na şöyle dedi: Ben Kadir Allah ım; benim önümde yürü ve kamil ol. Ve ahdimi seninle benim aramda edeceğim ve seni ziyadesiyle çoğaltacağım 22. İbrahim (a.s) bu duruma hayret etti şöyle dedi: Ben yüz yaşımda olduğum halde karımda doksan yaşında olduğu halde bu nasıl olur 23? Rab, İbrahim (a.s.) a ahdinin onunla beraber olduğunu, bir çok milletlerin babası olacağını, ziyadesiyle onu semereli kılacağını ve onun üzerinde olan bu ahdinin ebedi bir şekilde devam edeceğini söyledi. Rab İbrahim (a.s.) dan ebedi bir ahit olarak bir de her erkeğin sünnet olmasını talep etmektedir. Yine bu talep dile getirilirken olam kelimesinin kullanıldığını görmekteyiz. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde ebediyen anlamına gelen διαθηκην αιωνιον( diateken ayonion ), αιωνιον( ayonion ), σπερµατοσ( spermatos ), kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine ebediyen anlamına gelen sempiterno, aeternam, aeternum, sempiternum, in generationibus kelimeleri ile kullanılmıştır. Örnek-5 ל א-י ה י ה- ך ע ד ה מ, ל א ר י מ ם, ה ר ח ל נ ג, ל א-י א יר ל ך ; ו ה י ה-ל ך י הו ה ל א ר ע ל ם, ו אל ה י ך ל ת פ ר ך. 22 Tekvin 17; Tekvin 17;

28 ל א-י ב א ע ד מ ך, ו יר ח ך ל א י ס ף: י י הו ה, י ה י ה- ך ל א ר ע ל ם, ו ל מ, י מ י ו ע ך ם צ יק ים, ל ע ל ם י יר ר ץ; נ צ ר מטעו (מ ע י) מ ע ה י ד י, ה ט ן י ה י ה ל א ל ף, ו ה ע יר ל ג י ע צ ם; א נ י י הו ה, ע א ח י ה. א ב ל ך. ל ה ת א ר. {ס { "Gündüz ışığın güneş olmayacak artık, Ay da aydınlatmayacak seni; Çünkü Rab sonsuz ışığın[ ע ל ם ל א ר (leor olam), αιωνιον( ayonion ), lucem sempiternam], Tanrın görkemin olacak. Artık güneşin batmayacak, ayın çekilmeyecek, Çünkü Rab sonsuz ışığın[ ע ל ם ל א ר (leor olam), αιωνιον( ayonion ), lucem sempiternam ] olacak, Sona erecek yas günlerin. Halkının hepsi doğru kişiler olacak; El emeğim, görkemimi göstermek için diktiğim fidan, Ülkeyi sonsuza ם] dek ל ע ל (le olam), δι αιωνοσ( di ayonos ), autem ] mülk edinecek. En küçük ailen bini bulacak, Sayıca en az olanı koca bir ulus olacak. Ben Rab, zamanı gelince bunu hızlandıracağım." και ουκ εσται σοι ο ηλιοσ εισ φωσ ηµερασ ουδε ανατολη σεληνησ φω τιει σοι την νυκτα αλλ εσται σοι κυριοσ φωσ αιωνιον και ο θεοσ δοξα σου. ου γαρ δυσεται ο ηλιοσ σοι και η σεληνη σοι ουκ εκλειψει εσται γαρ κυριοσ σοι φωσ αιωνιον και αναπληρωθησονται αι ηµεραι του πενθουσ σου. και ο λαοσ σου πασ δικαιοσ και δι αιωνοσ κληρονοµησουσιν την γην φυλασσων το φυτευµα εργα χειρων αυτου εισ δοξανο ολιγοστοσ εσται εισ χιλιαδασ και ο ελαχιστοσ εισ εθνοσ µεγα εγω κυριοσ κατα καιρον συναξω αυτουσ. 22

29 Non erit tibi amplius sol ad lucendum per diem nec splendor lunae inluminabit te sed erit tibi Dominus in lucem sempiternam et Deus tuus in gloriam tuam. non occidet ultra sol tuus et luna tua non minuetur quia Dominus erit in lucem sempiternam et conplebuntur dies luctus tui. populus autem tuus omnes iusti in perpetuum hereditabunt terram germen plantationis meae opus manus meae ad glorificandum. minimus erit in mille et parvulus in gentem fortissimam ego Dominus in tempore eius subito faciam istud. Bu ayetlerin yorumunu altıncı grub ayetlerin yorumuyla birlikte yapmayı uygun gördük. Her ne kadar baplar farklı olsa da ayetler aynı konu etrafında dolaşmaktadır. Biz de konu birlikteliği yüzünden iki örneğin yorumlarını birleştirme yoluna gittik. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde ebediyen anlamına αιωνιον( ayonion ), δι αιωνοσ( di ayonos ), kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine ebediyen anlamına gelen lucem sempiternam, autem kelimeleri ile kullanılmıştır. Örnek-6 ח ת כ ם מ נ ה, כ ל ה י ר ח ל ק ם; ל כ ן ר צ ם מ נ ה י יר, מ ח ת ע ל ם י א נ י י הו ה א ה ב מ ט, נ א ג ז ל ע ל ה; ו נ ת י פ ע ת ם א מ ת, ה י ה ל ה ם. ע ל ם ב ר ית א כ ר ת ל ה ם. Utanç yerine iki kat onur bulacaksınız, Aşağılanma yerine payınızla sevineceksiniz, Böylece ülkenizde iki kat mülk edineceksiniz; Sevinciniz ם] sonsuz ע ל (olam), αιωνιοσ( ayonios ), sempiterna erit eis ] olacak. Çünkü ben Rab adaleti severim, 23

30 Nefret ederim soygun ve haksızlıktan. Sözümde durup hak ettiklerini verecek, Onlarla ebedi bir ם] antlaşma ע ל (), διαθηκην αιωνιον( diateken ayonion ), et foedus perpetuum feriam eis] yapacağım 24. ουτωσ εκ δευτερασ κληρονοµησουσιν την γην και ευφροσυνη αιωνι οσ υπερ κεφαλησ αυτων εγω γαρ ειµι κυριοσ ο αγαπων δικαιοσυνην και µισων αρπαγµατα εξ αδικιασ και δωσω τον µοχθον αυτων δικαιοισ και διαθηκην αιωνιον διαθη σοµαι αυτοισ Pro confusione vestra duplici et rubore laudabunt partem eorum propter hoc in terra sua duplicia possidebunt laetitia sempiterna erit eis. Quia ego Dominus diligens iudicium odio habens rapinam in holocausto et dabo opus eorum in veritate et foedus perpetuum feriam eis. Rab, İsrailoğulların a yapmış olduklarına karşılık olmak üzere vaatlerini sıralamaktadır. Diğer ayetlerde gördüğümüz gibi genelde ileriye dönük vaatlerde ve gelecekle ilgili durumlarda ebediyen kelimesinin kullanıldığını görüyoruz. Bu ayetlere baktığımızda iyi bir ahlaki davranışın karşılığı olarak ebediyen ifadesi, sevginin daimiliğini ifadede kullanılmıştır. Daha sonra gelen ayette ise vaatlerin devamlılığını garanti eden ebedi bir antlaşma şeklinde kullanılmıştır. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde ebediyen anlamına gelen αιωνιοσ( ayonios ), διαθηκην αιωνιον( diateken ayonion ), kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine ebediyen anlamına gelen sempiterna erit eis, et foedus perpetuum feriam eis kelimeleri ile kullanılmıştır. 24 İşaya 61;

31 Alem kelimesinin Eski Ahit te eski anlamına gelen kullanımları. Eski Ahit de alem kelimesinin eski anlamına gelen kullanımına dair bir örnek Tesniye 32;7 de geçmektedir. Örnek -1 ע ל ם, י מ ת ז כ ר ז ינ נ ת ר-ו ד ר; {ס} ל ב יך ו י ד ך, ז ק נ יך ו י אמ ר ל ך. {ר { Eski[ ם ע ל י מ ת (olam yamot), ηµερασ αιωνοσ( hemeras ayonos ), dierum antiquorum] günleri anımsayın; Çoktan geçmiş çağları düşünün. Babanıza sorun, size anlatsın, Yaşlılarınız size açıklasın 25. µνησθητε ηµερασ αιωνοσ συνετε ετη γενεασ γενεων επερωτησον τον πατερα σου και αναγγελει σοι τουσ πρεσβυτερουσ σου και ερουσιν σοι. Memento dierum antiquorum cogita generationes singulas interroga patrem tuum et adnuntiabit tibi maiores tuos et dicent tibi. Musa a.s yukarıda geçen sözleri ilahi formatında bağlılarına söyledi. Musa (a.s.) geçmiş milletlerin durumlarına dikkat çekerek onların başlarına gelen şeylerin içyüzünü öğrenmeleri için babalarına ve yaşlılarına danışmalarını onlardan istemektedir. Burada alem kelimesi geçmiş zamanları ifade etmek üzere eski anlamında sıfat olarak kullanılmıştır. 25 Tesniye 32; 7. 25

32 Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde eski anlamına gelen ηµερασ αιωνοσ( hemeras ayonos ) kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine eski anlamına gelen dierum antiquorum kelimeleri ile kullanılmıştır. Örnek -2 יא ם ה ה א, ק ים א ת-ס ת ו יד ה פ ל ת; ו ג ד ר י א ת- ר צ יה ן, ו ה ר ס ת יו ק ים, ב נ ית יה, ימ י ע ל ם "O gün Davut'un yıkık çardağını yeniden kuracağım, Gediklerini kapayacak, Yıkık yerlerini onaracağım, Onu eski günlerde ם] ki ימ י ע ל (kimey olam), καθωσ αι ηµεραι του αιωνοσ( katos ay he meray to ayonos ), reaedificabo eum sicut diebus antiquis ] gibi yapacağım 26. εν τη ηµερα εκεινη αναστησω την σκηνην δαυιδ την πεπτωκυιαν και ανοικοδοµησω τα πεπτωκοτα αυτησ και τα κατεσκαµµενα αυτησ αναστησ ω και ανοικοδοµησω αυτην καθωσ αι ηµεραι του αιωνοσ. İn die illo suscitabo tabernaculum David quod cecidit et reaedificabo aperturas murorum eius et ea quae corruerant instaurabo et reaedificabo eum sicut diebus antiquis. Rab, Davut (a.s.) ın düşmüş olan haymesini dikeceğim ifadesinden maksat Davut (a.s.) ın kaybolmuş olan namını eski haline getireceğim. Eski dönemlerindeki ihtişamlı haline onu döndüreceğim demektir. Bu ayeti kerimede de aynı şekilde yukarıdaki ayette olduğu gibi olam kelimesi geçmiş zamanları ifade etmek için kullanılmıştır. 26 Amos 9;

33 Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde eski anlamına gelen καθωσ αι ηµεραι του αιωνοσ ωνοσ( katos ay he meray to ayonos ), kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine eski anlamına gelen reaedificabo eum sicut diebus antiquis kelimeleri ile kullanılmıştır. Örnek-3.יב ב נ מ ך ח ר ב ת ע ל ם, מ ס ד י ד ר-ו ד ר ק מ ם; ו ק ר א ל ך ד ר ר ץ, מ ב ב נ ת יב ת ל ב ת Halkınız ם] eski ע ל ח ר ב ת (harvot olam), αι ερηµοι αιωνιοι (ayerhemoy ayonioy ), in te deserta saeculorum ] yıkıntıları onaracak, Geçmiş kuşakların temelleri üzerine Yeni yapılar dikeceksiniz. Duvardaki gedikleri onaran, Sokakları oturulacak hale getiren denecek sizlere 27. και οικοδοµηθησονται σου αι ερηµοι αιωνιοι και εσται σου τα θεµε λια αιωνια γενεων γενεαισ και κληθηση οικοδοµοσ φραγµων και τουσ τριβ ουσ τουσ ανα µεσον παυσεισ. Et aedificabuntur in te deserta saeculorum fundamenta generationis et generationis suscitabis et vocaberis aedificator sepium avertens semitas in quietem. Rab İsrailoğulları halkına seslenerek orucun gereğini hakkıyla yerine getirmelerini istemektedir. Sadece saz gibi başı eğmek, altına çul ve kül sermekle 28 oruç olmayacağını belirtti. Asıl orucun kötülük zincirlerini açmak, boyunduruk bağlarını çözmek, ezilmiş olanları hür olarak bırakıvermek ve her boyunduruğu kırmak şeklinde olabileceğini ifade etti. İşte bu şekilde yaptığınız 27 Yeşaya 58; Yeşeya 58; 5. 27

34 takdirde sizden çıkacak olan nesil eski harabeleri inşa edecek, bir çok neslin imarını yapacak ve size böylelikle gedik kapatan denilecek. Burada görüldüğü gibi olam kelimesinin sadece sıfat olarak kullanıldığını görmekteyiz. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde eski anlamına gelen αι ερηµοι αιωνιοι (ayerhemoy ayonioy ) kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine eski anlamına gelen in te deserta saeculorum kelimesi ile kullanılmıştır. Örnek 4 כ כא ו ה ר ד יך א ת-י ר ד י ב ר א ל-ע ם ע ל ם, ה ת א נ ך, מ ע ל ם א ת-י ר ד י ב ר- -ל מ ע ן, לא ו א ינ ך ; ת ב ק י, ו ה ב יך ו ל א-ת צ א י א ר ץ ח ת ח ר ב ת ת ב י; ו נ ת י צ ב י, ע ד ל ע ל ם- -נ א ם, א ר ץ ח ים. י הו ה. א ד נ י {פ { Ölüm çukuruna inenlerle birlikte seni eski zaman ם] ע ם ע ל (am olam), λαον αιωνοσ( laon ayonos )ad populum sempiternum] insanlarının yanına indireceğim. Ölüm çukuruna inenlerle birlikte eski ם ע ד] kalıntılar ע ל od )ל olam), λαον αιωνοσ( laon ayonos ), in sempiternum] arasına, yeryüzünün derinliklerine yerleştireceğim. Öyle ki, bir daha dönüp yaşayanlar ülkesinde yerini almayasın. Seni yılgınlığa düşüreceğim, bu senin sonun olacak. Seni arayacaklar ama bulamayacaklar. Rab Yahve böyle diyor. 29 και καταβιβασω σε προσ τουσ καταβαινοντασ εισ βοθρον προσ λαο ν αιωνοσ και κατοικιω σε εισ βαθη τησ γησ ωσ ερηµον αιωνιον µετα καταβ αινοντων εισ βοθρον οπωσ µη κατοικηθησ µηδε ανασταθησ επι γησ ζωησ. απωλειαν σε δωσω και ουχ υπαρξεισ ετι εισ τον αιωνα λεγει κυριοσ κυριοσ. 29 Hezekiel 26;

35 Et detraxero te cum his qui descendunt in lacum ad populum sempiternum et conlocavero te in terra novissima sicut solitudines veteres cum his qui deducuntur in lacum ut non habiteris porro dedero gloriam in terra viventium. İn nihilum redigam te et non eris et requisita non invenieris ultra in sempiternum dicit Dominus Deus. Ayetlerde geçen ifadelerin muhatabı Sur dur. Rab Sur a seslenerek duvarlarını harap edeceğini, kulelerini yıkacağını, üzerinden toprağını kazıyacağını ve onu çıplak bir kaya haline getireceğini söylemektedir. Rab Sur a karşı bu tehdit içerikli üslubun sonunda onu yerle bir ederek eski kavimlerin yerine oturtacağını artık sonsuza dek bulunmayacağını ifade ederek babı bitirmektedir. Yukarıda ki ayetlerde geçen alem kelimesi Eski Ahit in ilk çevirisi olarak bilinen Septuagint çevirisinde eski anlamına gelen λαον αιωνοσ( laon ayonos ) kelimeleri ile kullanılmıştır. Vulgate çevirisinde ise alem kelimesi yine eski anlamına gelen ad populum sempiternum, in sempiternum kelimeleri ile kullanılmıştır Alem kelimesinin Eski Ahit te çoktan anlamına gelen kullanımı. Örnek -1 א ג י ר ד ף א י ב, נ פ י-- ה ב נ י ב מ ח ים, מ ת י ע ל ם ל ר ץ, ח ת י ; Düşman beni kovalıyor, Ezip yere seriyor. ם] Çoktan,( olam )ע ל quasi mortuos] ölmüş olanlar gibi, Beni karanlıklarda oturtuyor Mezmurlar 143; 3. 29

36 Persecutus est enim inimicus animam meam confregit in terra vitam meam posuit me in tenebris quasi mortuos antiquos. Davut (a.s.): Ya Rab, duamı işit; yalvarışlarıma kulak ver 31 diye başladığı bu bölüme Allah tan kendisiyle muhakemeye girmeden adaletiyle muamele etmesini istedi. Davut (a.s.) düşmanlarının kendisini son derece rahatsız etmelerinin vermiş olduğu sıkıntıyı Allah a dua ile bildirdi. Daha sonra ki ayetlerde Davut (a.s.) Allah tan artık dayanamayacağını bu konuda yardımın acilen gelmesini talep etti. Alem kelimesi Eski Ahitte sadece bir yerde çoktan anlamında kullanılmıştır. Burada da aşağı yukarı eski anlamını karşılamaktadır. Ancak çoktan kelimesinde eski kelimesine oranla biraz daha vurgu vardır. 31 Mezmurlar 143; 1. 30