Bir Pilot Çalışma: Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Deneyimleri ve Riskli Cinsel Davranışları

Transkript

1 ARAŞTIRMALAR / Researches Bir Pilot Çalışma: Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Deneyimleri ve Riskli Cinsel Davranışları A Pilot Study: Sexual Experience and Risky Sexual Behaviours of University Students 1 2 Filiz ÜNAL, Ayten Ş. ERENEL ÖZET Amaç: Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin cinsel deneyimleri ve riskli cinsel davranışlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışma, Gazi Üniversitesi'nde öğrenim gören gönüllü 1027 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Veriler, öğrencilerin bireysel özellikleri, cinsel deneyim ve riskli cinsel davranışları belirlemeye yönelik hazırlanmış soru formu aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin istatistiksel olarak değerlendirilmesinde Ki-Kare, Fisher's Exact testi ve yüzde hesaplaması kullanılmıştır. Bulgular: Öğrencilerin % 61.9 kız, % 57.4'ü yaş grubunda, % 98.7'si bekar ve % 19.1'inin cinsel deneyimi bulunmaktadır. Kızların ilk cinsel ilişki yaş ortalaması 21.1, erkeklerin 18.3'dür. Cinsel deneyimi olan öğrencilerin % 61.9'u ilk cinsel ilişkisi sırasında gebelikten korunma yöntemi kullanmıştır. Prezervatif (% 74.6) en fazla tercih edilen yöntemdir. Her hangi bir yöntem kullanmama nedenleri arasında ilk sırada gebelik oluşmayacağı görüşü (% 43.0) bulunmaktadır. Sonuç: Üniversite öğrencilerinin az sayılmayacak bir bölümünün cinsel deneyimi olup, istenmeyen gebelik gibi üreme sağlığı sorunları açısından risk altında oldukları söylenebilir. SUMMARY Aim: This resarch aimed to determin sexual experience and risky sexual behaviours. of the university students Method: This resarch was conducted on 1097 voluntar students at Gazi University. Data were collected by a questionnaire, which included questions on student's individual charecteristics, sexual experinces and risky sexual behavior. Chi-square, Fisher's Exact test and calculating the percentage were used for statistical evaluation of the collected data. Findings: 61.9 % of all students were female, 57.4 % were in age group, 98.7 % were single and 19.1 % had sexual experince. Average age of first sexual experience were 21.1 for female, 18.3 male students. Among sexually active students, 61.9 % had used any contraceptive methods during the first sexual intercourse. Condom was the most common contraceptive method used (74.6 %). The first reason for not using any contraceptive method was the opinion of no possibility of getting pregnant ( 43.0 %). Conclusion: It can be said that a considerable number of the university students had sexual experience and they are under the risk of repruductive health problems, such as unintended pregnancies. Anahtar Kelimeler: Üniversite öğrencileri, cinsel deneyim, riskli cinsel davranış GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yaşlar arasını Adölesan, yaşlar arasını ise Gençlik dönemi olarak tanımlamaktadır (1). Bu dönemlerde bireyde fiziksel, bilişsel, psikososyal, üreme organları fonksiyonları ile ilgili gelişmeler meydana gelmekte, cinsiyet rolleri keşfedilmekte ve genellikle ilk cinsel deneyim yaşanmaktadır. Özellikle gelişmekte olan 1. Uz.,Gazi Üniversitesi Hastanesi Kadın Doğum Kliniği Hemşiresi 2. Öğr.Gör.Dr., Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Key Words: University students, sexual experience, risky sexual behavior ülkelerde olmak üzere dünya nüfusunun önemli bir bölümü gençler ve adölesanlardan oluşmaktadır. Bu grubun sağlık sorunları arasında da ilk sıralarda riskli cinsel davranışlar, korunmasız cinsel ilişki, kontraseptif yöntem kullanmama ve buna bağlı olarak meydana gelen istenmeyen gebelikler ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar gibi cinsel sağlık/ üreme sağlığı sorunları bulunmaktadır (1-3). Cinsel sağlığın belirleyicilerinden birisi cinsel davranışlardır. Cinsel davranışların ise bireyin 14

2 Bir Pilot Çalışma: Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Deneyimleri ve Riskli Cinsel Davranışları içinde bulunduğu sosyokültürel çevreden önemli ölçüde etkilendiği ve insan cinsel davranışının kompleks bir sosyokültürel boyut içerdiği belirtilmektedir (4-7). Cinsel davranış biçimleri; yaş, cinsiyet ve kültürlere göre farklılık göstermekle birlikte dünya genelinde ilk cinsel aktivite yaşının giderek daha erken yaşlara indiği belirtilmektedir(6-8). Bachanas ve arkadaşları (2002) yaş grubunda bulunan Afrikan- Amerikan adölesan kızların % 78'inin en az bir kez cinsel deneyim yaşadıklarını (9), Eisenberg ( 2001) Amerika'da kolej öğrencilerinin % 71'inin (10), Ndubani ve Höjer ( 2001) Zambia'da yaptıkları çalışmada yaş grubunda bulunan erkeklerin % 59'unun cinsel deneyimi olduğunu (11) belirlemişlerdir. Türkiye nüfusu 70.7 milyon olup, önemli bir bölümünü yaş grubu gençler oluşturmaktadır (12). Türkiye cinsellik ve cinsellikle ilgili konuların genel olarak tabu olarak görüldüğü, üreme sağlığı/cinsel sağlık konularının eğitim sisteminde yeterince yer almadığı, cinselliğin üstü kapalı olarak yaşandığı geleneksel kültür öğelerine sahip bir coğrafya sahiptir. Buna karşın son yıllarda hızlı bir sosyo-kültürel değişim yaşanmakta olup, cinsel davranış biçimleri de değişime uğramaktadır. Türkiye'de gençlerin üreme sağlığı/cinsel sağlık durumlarını belirlemeye yönelik geniş kapsamlı çalışmalar bulunmamakla birlikte yapılan küçük çaplı çalışma sonuçlarına göre gençlerde evlilik öncesi cinsel yönden aktif olma davranışının giderek yaygınlaştığı ve ilk cinsel ilişki yaşının düşme eğiliminde olduğu saptanmıştır (6,7). Üniversite eğitimi genellikle gençlerin ailelerinin yanından ilk kez ayrıldıkları ve kendi yaşantıları ile ilgili daha bağımsız kararlar aldıkları bir dönemdir. İlk cinsel deneyim de genellikle bu dönemde, cinsel sağlık konuları hakkında yeterince bilgi sahibi olunmadan ve herhangi bir gebelikten korunma yöntemi kullanılmadan yaşandığı için çeşitli sağlık ve sosyal sorunlar ortaya çıkabilmektedir (6,7,13-15). Bu nedenlerden dolayı Türkiye'de üniversite öğrencileri üreme sağlığı/cinsel sağlık bakımından yüksek riskli gruplar arasında yer almaktadır. YÖNTEM Bu çalışma, üniversite öğrencilerinin üreme sağlığı ve riskli cinsel davranışlarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Bu çalışma, Gazi Üniversitesi Öğrencilerinin Cinsel Davranışları ve Acil Kontrasepsiyona ilişkin Bilgi ve Görüşlerinin Belirlenmesi konulu yüksek lisans tezinin cinsel davranışlar bölümü verilerinden derlenmiştir. Çalışmada üreme sağlığı kapsamında üniversite öğrencilerinin cinsel deneyimleri, riskli cinsel davranışları ve istenmeyen gebelik yaşama durumlarına ilişkin sonuçlar incelenmiştir. Çalışma, öğretim yılında Gazi Üniversitesi'nde yapılmıştır. Çalışmanın örneklemini, evren bilinen durumlarda örneklem belirleme formülü kullanılarak hesaplanan 1027 gönüllü öğrenci oluşturmuştur. Öğrenciler bölümlere göre tabakalandırılmıştır. Her bölümden belirlenen sayıda öğrenci örnekleme dahil edilmiştir. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen anket formu aracılığı ile toplanmıştır. Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm öğrencilerin bireysel özelliklerini, ikinci bölüm cinsel davranış biçimleri ve riskli cinsel davranışlarını belirlemeye yönelik sorulardan oluşmaktadır. Çalışmada Helsinki Deklerasyonu Prensipleri'ne uyulmuştur. Veri toplama işlemi öncesinde araştırmanın yapılacağı bölüm yönetimlerinden yazılı izin alınmıştır. Bölüm yönetimlerin uygun gördüğü bir ders sonrasında öğrencilere araştırmacılar tarafından çalışma hakkında bilgi verilmiş, her bölümde belirlenen sayıda ve çalışmaya katılmaya gönüllü olduğunu sözel olarak belirten öğrenciler çalışmaya dahil edilmiştir. Araştırmacılar öğrencilere anket formunu dağıtarak formun doldurulmasını beklenmiş ve doldurulan formlar araştırmacılar tarafından geri alınmıştır. Öğrencilerin anket formuna herhangi bir kimlik bilgisi yazmamaları istenmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde istatistiksel çözümleme yöntemi olarak Ki-kare, Fisher Exact testi ve yüzdelik kullanılmıştır. BULGULAR Tablo 1'de öğrencilerin cinsel yaşantılarına ilişkin bazı özellikler bulunmaktadır. Öğrencilerin % 80.9'unun cinsel deneyimi yoktur. Cinsel deneyimi olan öğrencilerin % 47.5'i ilk cinsel deneyimini 23 yaş ve üzerinde yaşamış olmakla 15

3 Tablo 1:Öğrencilerin Cinsel Deneyime ilişkin Bazı Özelliklerinin Dağılımı ( , Gazi Üniversitesi, Ankara) Özellikler Sayı (n) Yüzde (%) Cinsel Deneyim Olma (n=1027)* Olan Olmayan İlk Cinsel İlişki Yaşı (n=196) ve üzeri İlk Cinsel İlişkide Gebeliği Önleyici Yöntem Kullanma (n=194)* Kullanan Kullanmayan İlk Cinsel İlişkide Kullanılan Yöntem (n=118)* Prezervatif (kondom,kaput) Geri Çekme Oral Kontraseptifler (doğum kontrol hapı) RİA (Spiral) Enjeksiyon(aylık iğneler,üç aylık iğneler) Takvim Yöntemi İlk Cinsel İlişkide Gebeliği Önleyici öntem Kullanmama Nedeni (n=74)** Gebelik oluşmayacağı düşüncesi Cinsel ilişkinin planlı olmaması Yöntem kullanımının cinsel ilişkiyi olumsuz etkilemesi endişesi Korku ve endişe Diğer*** * Cevap veren öğrenci sayısıdır. Yüzdeler n üzerinden hesaplanmıştır. ** Birden fazla seçenek işaretlendiği için n katlamıştır.yüzdeler n üzerinden alınmıştır. *** Diğer (1 kişi yöntemleri elde etmede güçlük, 1 kişi yöntem kullanımının doğurganlığı olumsuz etkileyeceği, 1 kişi günah olacağı düşüncesi). 16

4 Bir Pilot Çalışma: Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Deneyimleri ve Riskli Cinsel Davranışları Tablo 2:Öğrencilerin Bazı Tanımlayıcı Özelliklerine göre Cinsel Deneyimi Olma Durumlarının Dağılımı ( , Gazi Üniversitesi, Ankara) Cinsel Deneyimi Toplam Tanımlayıcı Özellikler Olan Olmayan n % n % n % Yaş Grubu (n=1027)* ve üzeri x 2 = p=0.000<0.05 Cinsiyet (n=1025)* Kız Erkek x 2 =237.4 p=0.000<0.05 Eğitim Alanı (n=1027)* Eğitim Bilimleri Sosyal Bilimler Fen Bilimleri Sağlık Bilimleri x 2 =21.9 p=0.000<0.05 Üniversitedeki Eğitim Süresi (n=1026)* ve üzeri x 2 =35.61, Sd=3, p=0.000<0.05 Üniversiteye Gelmeden Önce Yaşanılan Yer (n=1027)* Köy Kasaba İlçe Şehir Büyükşehir * Cevap veren öğrenci sayısıdır. Yüzdeler n üzerinden hesaplanmıştır. 17

5 Tablo 3:Cinsel Deneyimi Olan Öğrencilerin Cinsel Yaşantılarına İlişkin Bazı Özelliklerinin Dağılımı ( , Gazi Üniversitesi, Ankara) Özellikler Sayı (n) Yüzde (%) Halen Düzenli Cinsel Yaşantısı (n=194)* Olan Olmayan Şimdiye Kadar Kendisinde veya Cinsel Eşinde Gebelik Öyküsü (n=194)* Olan Olmayan Düzenli Yöntem Kullanma (n=194)* Kullanan Kullanmayan Kullanılan Yöntemler (n=115) Prezervatif Oral Kontraseptifler Geri Çekme Takvim Yöntemi Diğer** * Cevap veren öğrenci sayısıdır. Yüzdeler n üzerinden hesaplanmıştır. ** RİA (1 kişi), deri altı implantlar (1 kişi), kadın kondomu (1 kişi), enjeksiyon (1 kişi) cevapları diğer seçeneği olarak değerlendirilmiştir. birlikte, % 93.9'u ilk cinsel deneyimi 20'li yaşlarda yaşamıştır. İlk cinsel deneyim yaş ortalaması 18.7'dir. Bunun yanı sıra, ilk cinsel deneyim yaşının en düşük 13, en yüksek 30 yaş olduğu belirlenmiştir. İlk cinsel deneyim yaşı kızlarda ortalama 21.1, erkeklerde ortalama 18.3'dür. Öğrencilerin % 45.1'i ilk cinsel deneyimini isteyerek yaşamış, % 61.9'u ilk cinsel ilişkisi sırasında her hangi bir gebelikten korunma yöntemi kullanmıştır. Kullanılan yöntemler arasında ilk iki sırada % 74.6 ile prezervatif ve % 16.9 ile geri çekme yöntemi bulunmaktadır. Öğrencilerin ilk cinsel ilişkide her hangi bir yöntem kullanmama nedenleri arasında ilk iki sırada; % 50.0 ile ilk cinsel ilişkide gebelik oluşmayacağı düşüncesi ve % 44.4 ile cinsel ilişkinin planlı olmaması bulunmuştur. Tablo 2'de öğrencilerin bazı tanımlayıcı özelliklerine göre cinsel deneyim olma durumlarının dağılımı bulunmaktadır. 23 yaş ve üzeri yaşlarda olan öğrencilerin % 38.9'unun, erkek öğrencilerin % 43.2'sinin, sosyal bilimlerde okuyanların % 23.7'sinin, üniversitedeki eğitim süresi 4 yıl ve üzeri olanların % 30'unun, üniversite eğitimine başlamadan önce büyük şehirde yaşayanların % 18

6 Bir Pilot Çalışma: Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Deneyimleri ve Riskli Cinsel Davranışları 21.7'sinin cinsel deneyimi vardır. Öğrencilerin yaşına, cinsiyetine, okudukları alana ve üniversitedeki eğitim süresine göre cinsel deneyimi olma bakımından gruplar arasında istatistiksel olarak fark önemlidir (p<0.05). Öğrencilerden 23 yaş ve üzeri grupta, erkek, sosyal bilimlerde okuyan ve üniversitedeki eğitim süresi 4 yıl ve fazla olanlarda cinsel deneyimi olanların diğer gruplara göre önemli derecede daha fazla olduğu belirlenmiştir. Buna karşın, üniversiteye gelmeden önce yaşanan yere göre cinsel deneyim olması bakımından gruplar arasında istatistiksel olarak fark önemsiz (p>0.05) bulunmuştur. Tablo 3'te cinsel deneyimi olan öğrencilerin cinsel yaşantılarına ilişkin bazı özellikler yer almaktadır. Tabloda cinsel deneyimi olan öğrencilerin % 44.8'inin halen düzenli cinsel yaşantısı olduğu, % 94.4'ünün şimdiye kadar gebelik deneyimi bulunmadığı görülmektedir. Öğrencilerin % 5.6'sının ( 11 kişi) gebelik deneyimi olmuştur. Öğrencilerin % 59.3'ü düzenli olarak gebelikten koruyucu yöntem kullanmakta olup, kullanılan yöntemler arasında ilk sırayı % 69.5 ile prezervatif, ikinci sırayı % 14.4 ile hap almıştır. TARTIŞMA Gençlerin cinsel davranış biçimlerinin değerlendirilmesi cinsel ve üreme sağlığının geliştirilmesi sağlıklı bir toplum oluşturulması bakımından önemli bir konudur. Bu nedenle çalışmada üniversite öğrencilerinin cinsel davranışları incelenmiştir. Çalışmamızda, öğrencilerin yaklaşık 1/5'inin cinsel deneyimi vardır. Cinsel deneyimi olan öğrencilerin önemli bir bölümü (% 93.9) ilk cinsel deneyimini 20'li yaşlarda yaşamış olmakla birlikte ilk cinsel deneyim yaşının 13'e kadar düştüğü ve yaşa paralel olarak cinsel deneyimi olanların arttığı belirlenmiştir. Cinsel davranış biçimleri toplumlar hatta bölgelere göre farklılık göstermektedir. Türkiye cinsel aktivitenin evlilikle başlamasının kabul gördüğü geleneksel bir ülkedir. Bunun yanı sıra Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları sonucunda (TNSA) evlilik yaşının yükselmekte olduğu belirlenmiştir. Buna karşın yapılan çalışmalarda, ilk cinsel deneyim yaşının giderek daha erken yaşlara indiği ve evlilik öncesi aktif cinsel yaşantısı olan gençlerin arttığı belirtilmektedir (7,14,16,17). Korkmaz ve arkadaşları( 2008)' nın 8 yıl ara ile iki aşamalı olarak yaptıkları çalışmada, aynı yaş gruplarındaki gençlerde cinsel deneyimi olanların % 19.9'dan % 34.4'e yükseldiğini saptamışlardır( 6). Yanıkkerem( 2003), üniversite öğrencilerinin % 51.7'sinin cinsel deneyimi bulunduğunu ve ilk cinsel deneyim yaş ortalamasının 17.6 (18), Gölbaşı ve arkadaşları( yıl) gençlerin % 33.8'inin cinsel deneyimi bulunduğunu, ilk cinsel ilişki yaş ortalamasının ± 1.79 (kızlarda ± 1.81, erkeklerde ± 1.79) olduğunu belirlemişlerdir ( 14). Zambia, Avustralya, Gana ve Yunanistan'da yapılan çalışmalarda gençlerin % 54.7-% 89.1'inin cinsel deneyimi olduğu belirlenmiştir (19-23). Bu ülkelerde cinsel deneyimi olan gençler bizim çalışmamızdan fazladır. Buna karşın Çin ve Hon-Kong'da yapılan çalışmalarda gençlerin % 10-11'inin cinsel deneyimi bulunduğu, cinsel deneyimi olan gençlerin oranının bizim çalışmamızdan elde edilen sonuçlardan daha düşük olduğu belirtilmektedir (24,25). Sonuçlara dayanarak cinsel deneyimi olan gençlerin oranının ülkelere göre farklılık gösterdiğini, bu sonucun kültürel farklılıklardan kaynaklandığı söylenebilir. Cinsel aktivite yaşı üreme sağlığını etkileyen faktörlerden olup, toplumsal norm ve değerlerden etkilenmektedir. Çalışmamızda cinsel deneyim yaşının cinsiyetlere göre farklılık gösterdiği, kızların ilk cinsel deneyimlerini (ortalama 21.1 yaş) erkeklerden ( ortalama 18.3 yaş) hemen hemen 3 yaş daha geç yaşadıkları saptanmıştır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda da benzer biçimde, kızların ilk cinsel deneyim yaşının erkeklerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir (6,7,14,18,26). Nijerya'da bir çalışmada ( 2003) cinsel ilişkiye başlama yaşı erkeklerde ortalama 14.6 ve kızlarda 15.2( 27), Meksika'da ilk cinsel ilişki yaşı erkeklerde 14.5, kızlarda 15.1(28), Jamaika'da 13.6 (29), Etiyopya'da 15.3'dir( 30). Brown ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada (2001), Asya'da kızların % 2-11'inin 18 yaşından önce, Latin Amerika'da % 22-44'ünün 16 yaşından önce, Sahra altı Afrika'da % 45-52'sinin 19 yaşından önce cinsel deneyimde bulunduğu belirtilmektedir. Aynı çalışmada Asya'da erkeklerin % 24-75'inin 18 yaşından önce, Latin Amerika'da %44-66'sının 16 yaşından önce, Sahra altı Afrika'da % 45-75'inin 17 yaşından 19

7 önce cinsel deneyimde bulunduğu belirlemiştir (31). Buna karşın gelişmiş ülkelerde yapılan bir çalışma sonucunda (2001) Fransa'da erkeklerin % 83'ünün, İngiltere'de %85'inin, Amerika'da % 81'inin 20 yaşından önce cinsel yönden aktif oldukları saptanmıştır (32). Bu sonuçlar genel olarak erkeklerin kızlardan daha erken yaşlarda cinsel yönden aktif olduklarını göstermekle birlikte ülkemizde ilk cinsel deneyim yaşının her iki cinsiyet bakımından diğer ülkelere göre biraz daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sonucun nedeni Türkiye'de geleneksel olarak cinsel aktivitenin evlilikle kabul görmesi olabilir. Toplumsal öğretiler cinsiyetlere göre cinsel davranış biçimlerinde farklılıklar getirmektedir. Çalışmamızda, kız öğrencilerin çok önemli bir kısmının (% 95.7) cinsel deneyimi yokken, erkeklerin hemen hemen yarısının ( %43.2) cinsel deneyimi vardır( tablo 2). Ülkemizde yapılan çalışmalarda cinsel deneyimi olan kızların % , erkeklerin ise % arasında olduğu belirlenmiştir (7,13-15,26,33-37). Brown ve arkadaşları'nın çalışmasında (2001) kızlarınasya'da % 2-11, LatinAmerika'da 12-25, Sahra altı Afrika'da % 45-52'sinin cinsel deneyimi olduğunu, ayrıca cinsel deneyimi olan erkeklerin oranının genel olarak kızlardan daha fazla olduğu belirtilmektedir (31). Ülkemizde son yıllarda sosyo kültürel anlamda hızlı bir değişim yaşanmakla birlikte genel olarak cinsel davranış biçimleri cinsiyetlere göre farklılık göstermektedir. Toplumumuzda kızlar açısından bekaret önemli olup, evlilik öncesi cinsel deneyim kabul görmemektedir. Buna karşın erkeklerin cinsel deneyiminin olması olağan, hatta olması gereken bir davranış biçimidir. Bu durum çalışmamızda erkeklerde cinsel deneyimi olanların daha fazla olmasının nedeni olabilir. Ayrıca kızların cinsel deneyimi olsa bile belirtilen sosyal nedenlerden dolayı bunu ifade etmediklerini ve gizlediklerini de düşünülebilir. Adölesan ve gençlik dönemleri cinsel davranışlar ve gebelikten koruyucu yöntem kullanımı bakımından önemlidir. Ayrıca ilk cinsel ilişkide gebelikten koruyucu yöntem kullanılması, güvenli cinsel davranışların içselleştirilebilmesi bakımından önemli olup, gençlerin güvenli cinsel davranış kazanmalarını kolaylaştırabilmektedir (1,8,26). Çalışmamızda cinsel deneyimi olan öğrencilerin yaklaşık 3/5'i (% 61.9) ilk cinsel ilişkisi sırasında her hangi bir gebelikten koruyucu yöntem kullanmadığını ifade etmiştir. Yöntem kullananların ilk cinsel ilişkide en fazla tercih ettikleri yöntem prezervatiftir (% 74.6)( tablo 1). Özkan ( 2005) öğrencilerin % 52.5'inin ( 33), Yurdakul ve arkadaşları( 2003) % 43.2'sinin ( 34), Coşkun (2006) % 36.5'inin ( 35), Özcebe ve arkadaşları (2007), erkek öğrencilerin % 49.7'sinin, kız öğrencilerin % 51.3'ünün ilk cinsel ilişkide kontraseptif yöntem kullandığını (36) belirlemişlerdir. Ayrıca kullanılan yöntemler bakımından değerlendirildiğinde;yurdakul ve arkadaşları (2003), öğrencilerin ilk cinsel ilişkilerinde en fazla tercih ettikleri yöntemin prezervatif olduğunu saptamıştır (34). Pamukçu ve arkadaşları ( 2006), öğrencilerin % 43.2'sinin ( 37), Bakar ve arkadaşları (2007), % 34'ünün ilk cinsel deneyimlerinde prezervatif kullandıklarını belirlemişlerdir (38). Bu sonuçlara dayanarak ülkemizde gençlerin cinsel ilişki sırasında gebelikten koruyucu yöntem kullanım oranlarının farklılık gösterdiğini, ancak en fazla tercih edilen yöntem bakımından benzerlik olduğunu söyleyebiliriz. Gelişmekte olan ülkelerde yapılan bir çalışmada, Nijerya, Ruganda ve Senegal'de gençlerin sadece % 2'sinin, Latin Amerika ve Karayipler'de % 11'inin, Kamerun'da % 23'ünün, Endonezya'da % 34'ünün cinsel ilişki sırasında gebelikten korunma yöntemi kullandığı (31), buna karşın gelişmiş ülkelerde yapılan başka bir çalışma sonucunda Fransa (% 88), İngiltere (% 92) ve Amerika (% 75) gibi gelişmiş ülkelerde gebelikten koruyucu yöntem kullanımının daha yüksek olduğu belirlenmiştir (32). Ayrıca yapılan çalışmalarda prezervatifin (% 39-86) gençler tarafından en fazla kullanılan gebelikten korunma yöntemi olduğu saptanmıştır (39-43). Bu sonuçlar, gelişmiş, cinselliğin aile ve toplum tarafından doğal görüldüğü ülkelerde gençlerde gebelikten korunma yöntemi kullanımının daha yüksek olduğunu, bunu yanı sıra genel olarak gençlerde cinsel ilişki sırasında prezervatif gibi bariyer yöntem kullanımının yaygın olduğunu ortaya koymaktadır. Gençlerin cinsel sağlık konusunda bilgi sahibi olmaları riskli cinsel davranışlardan kaçınmasını sağlamak bakımından önemlidir. Çalışmamızda öğrencilerin ilk cinsel ilişki sırasında her hangi bir yöntem kullanmama nedenleri arasında ilk iki sırada; ilk cinsel ilişkide gebelik oluşmayacağı düşüncesi ve cinsel ilişkinin plansız olması 20

8 Bir Pilot Çalışma: Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Deneyimleri ve Riskli Cinsel Davranışları bulunmuştur ( tablo 1). Araştırmamız sonucuna benzer olarak Erenel ve Gölbaşı (2009), öğrencilerin cinsel ilişki sırasında her hangi bir yöntem kullanmama nedenleri arasında ilk üç sırada; gebelik oluşmayacağı düşüncesi (% 27.5), cinsel ilişkinin plansız olması (% 19.3) ve yöntem kullanımının cinsel ilişkiyi olumsuz etkileyeceği düşüncesinin (% 8.8) bulunduğunu belirlemişlerdir (44). Pınar, öğrencilerin % 44.6 kendisine uygun yöntem bulamadığı, % 33.2 doğallığı bozacağına inandığı ve % 22.2 kontraseptif yöntemler konusunda yeterince bilgisi olmadığı için kontraseptif yöntem kullanmadıklarını saptamıştır (45). Kinsella ve arkadaşları (2007) da benzer biçimde gençlerin gebelik oluşmayacağını düşündükleri için kontraseptif yöntem kullanmadıklarını belirlemişlerdir (46). Sonuç olarak gençlerin gebelikten korunma yöntemleri hakkında yeterince bilgi sahibi olmamalarının yöntem kullanımı önünde bir engel olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca cinsel deneyimi olan gençlerin azımsanamayacak sayıda olduğunu da göz önünde bulundurduğumuz zaman gençlerin istenmeyen gebelikler ve bunların sonuçları bakımından yüksek riskli grup olduğunu düşünebiliriz. Çalışmamızın tek bir üniversitede yapılmış olması nedeniyle sonuçların ülke geneline yorumlanması söz konusu değildir. Ancak sonuçların üniversite gençliğinin cinsel sağlık durumlarını ve riskli cinsel davranışlarını belirlemek açısından önemli olduğunu söyleyebiliriz. Çalışmamızdan elde edilen sonuca dayanarak; gençlere yönelik cinsel sağlık eğitiminin yaygınlaştırılmasını, cinsel sağlık konularının eğitim programlarına yerleştirilmesi, üniversite sağlık birimlerinde üreme/ cinsel sağlığın korunmasına ilişkin danışmanlık verilmesi, gebelikten korunma yöntemlerinin ücretsiz, kolay ulaşılabilecek şekilde sunulması ve düzenli aralıklarla gençlere konuya ilişkin konferanslar düzenlenmesi önerilebilir. KAYNAKLAR 1.Adolescent health adolescent_health/en/ [Erişim Tarihi: ] 2.Salgado AM, Cheetham N. The sexual and reproductive health of youth: A Global Snapshot. Advocates for Youth documents/fsglobal.pdf [Erişim Tarihi: ] 3.Taylor-Seehafer M, Rew L. Risky sexual behavior among adolescent women. Journal for Specialists in Pediatric Nursing. 2000; 5(1): Tosh AK, Simmons PS. Sexual activity and other risktaking behaviors among Asian-American Adolescents. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology. 2007; 20: Dodge B, Standford TGM, Yarber WL. Sexual health among male college students in the United States and the Netherlands. American Journal of Health Behavior. 2005; 29(2): Korkmaz Ç S, Bildik T, Erermiş S, Demiral N,Ozbaran B, Tamar M, Aydın C. Erkek ergenlerde cinsel davranış ve cinsel bilgi kaynakları: sekiz yıl arayla değerlendirme. Türk Psikiyatri Dergisi. 2008; 19(4): Özcebe H, Ünalan T, Türkyılmaz S, Coşkun Y. Türkiye Gençlerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Araştırması. Birinci basım, Damla Matbabacılık, Reklamcılık ve Yayıncılık Tic. Ltd. Şti. Ankara 8. Kristy KM, Rosiland MR. Adolescent sexual risk assessment. Journal of Midwifery & Women's Health 2003; 48(3): Bachanas PJ, Morris MK, Lewis-Gess JK, et al. Predictors of risky sexual behavior in African American adolescent girls: Implications for prevention interventions. Journal of Pediatric Psyhology. 2002; 27: Eisenberg M. Differences in sexual risk behaviors between college students with same sex and opposite- Sex experience: result from a natioanl survey. Archives of Sexual Behavior Health & Medical Complete. 2001;30(6): Ndubani P, Höjer B. Sexual behavior and sexually transmitted diseases among young men in Zambia. Health Policy and Planning 2001;16(1): Yaş gruplarına ve cinsiyete göre nüfus projeksiyonu (1000 person-in thousand). PreIstatistikTablo.do?istab_id=243[Erişim Tarihi: 28 Ağustos 2009]. 13.Aras S, Semin S, Gunay T, Orcin E, Ozan S. Sexual attitudes and risk-taking behaviors of high school students in Turkey. Journal of School Health. 2007;77: Gölbaşı Z, Kelleci M. Sexual experience and risky sexual behaviours of Turkish university students. Archives of Gynecology and Obstetrics. 2010; 1007: Hotun NS. Male university students' views, attitudes and behaviors towards family planning and emergency contraception in Turkey. Journal of Obstetrics and Gynaecology Research. 2008; 34(3): Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Türkiye Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Avrupa Birliği, Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Türkiye Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Avrupa Birliği, Yanıkkerem E. Öğrencilerin cinsel deneyimleri, aile planlaması yöntemleri ve cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili bilgi düzeylerinin belirlenmesi 3. Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi Nisan Ankara, Türkiye. Kongre Kitabı s: Ndubani P, Hojer B. Sexual behaviour and sexually transmitted diseases among young men in Zambia. Health Policy Planing. 2001; 16:

9 20.Magnani RJ, Karim AM, Weiss LA, Bond KC, Lemba M, Morgan GT. Reproductive health risk and protective factors among youth in Lusaka, Zambia. Journal of Adolescent Health. 2002;30: Grunseit AC, Richters J. Age at first intercourse in an Australian national sample of technical college students. Australian and New Zealand Journal of Public Health. 2000; 24: Bosompra K. Determinants of condom use intentions of university students in Ghana: an application of the theory of reasoned action. Social Science & Medicine 2001; 52: Kallipolitis G, Stefanidis K, Loutradis D, et al. Knowledge, attitude and behavior of female students concerning contraception in Athens Greece. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynecology. 2003; 24: Zhang L, Li X, Shah IH, Baldwin W, Stanton B. Parentadolescent sex communication. European Journal of Contraception & Reproductive Health Care 2007; 12: Abdullah ASM, Fielding R, Hedley AJ. Understanding sexual risk taking behaviour in Hong Kong university student: a Health promotion perspective. Preventive Medicine. 2003; 37: Kaya F, Serin Ö, Genç A. Eğitim Fakültesi Birinci Sınıf Öğrencilerinin Cinsel Yaşamlarına İlişkin Yaklaşımlarının Belirlenmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6 (6): Slap GB, Lot L, Huang B, et al. Sexual behaviour of adolescents in Nigeria: cross sectional survey of secondary school students. British Medical Journal. 2003; 326 (7379): Walker DM, Torres P, Gutierrez JP, et al. Emergency contraception use is correlated with increased condom use among adolescents: results from Mexico. Journal of Adolescent Health 2004; 35: Stallworth J, Roofe M, Clark LF, et al. Predictors of sexual involvement among adolescents in rural Jamaica. International Journal of Adolescent Medicine and Health. 2004; 16: Adamu R, Mulatu MS, Haile SI, et al. Patterns and correlates of sexual initiation, sexual risk behaviors, and condom use among secondary school students in Ethiopia. Ethiopian Medical Journal. 2003; 41: Brown AD, Jejeebhoy JS, Shah I, Yount KM. Sexual Relations among Young People in Developing Countries: Evidence from WHO Case Studies. Geneva: World Health Organization, Darroch JE, Singh S, Frost JJ. Differences in teenage pregnancy rates among five developed countries: the role of sexual activity and contraceptive use. Fam Plann Perspectives 2001; 33: Özkan T. Erciyes Üniversitesi Öğrencilerinin Cinsellik Konusundaki Bilgi ve Tutumlarının Saptanması. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Yurdakul E, Yamaç T, Güneyli H, Tokgöz E, Mersin Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve korunma yolları konusunda bilgilerinin saptanması, 3. Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi; 2003 Nisan Ankara, Türkiye. Kongre kitabı, s: Coşkun A. Hacettepe Üniversitesi Beytepe Yerleşkesi'nde Okuyan Son Sınıf Öğrencilerin Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Konusundaki Bilgi, Görüş ve Davranışları ve Bunlar ile İlişkili Faktörler. Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Özcebe H, Kırcalıoğlu N, Doğan BG. Behavior of university first class student's sexuel life. 5. Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi; 2007 Nisan Ankara, Türkiye. Kongre kitabı. S: Pamukçu K, Şenyüz P. Danışman: Tortumluoğlu G, Ersay A. Farklı sağlık alanlarında eğitim gören yüksekokul öğrencilerinde cinsellik. 5. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi, 2006 Nisan Şanlıurfa, Türkiye. 38.Bakar C, Budakoğlu I, Erdem Ö, Erdal R, Akgün S. Adölesanların ve gençlerin cinsel deneyimleri 5. Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi; 2007 Nisan Ankara, Türkiye. Kongre kitabı. S: Larsson M, Eurenius K, Westerling R, et al. Evaluation of a sexual education intervention among Swedish high school students. Scandinavian Journal of Public Health. 2006; 34: Xu J, Cheng L. Awareness and usage of emergency contraception among teenagers seeking abortion: A Shanghai survey. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology. 2008; 141 (2): Simbar M, Tehrani FR, Hashemi Z, et al. Reproductive health knowledge, attitudes and practices of Iranian college students. Eastern Mediterranean Health Journal. 2005; 11: Wellings K, Nanchahal K, Maccdowall S, et al. Sexual Behavior in Britain: early heterosexual experience. Lancet. 2001; 358: Haggström NE, Hanson U, Tyden T, et al. Sex behavior among high school students in Sweden: Improvement in contraceptive use over time. Journal of Adolescent Health. 2002; 30: Erenel AŞ, Gölbaşı Z. Üniversite gençlerinin üreme sağlığı: korunmasız cinsel deneyim. 6. Ulusal Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi, 2009 Nisan Ankara, Türkiye. Bildiri Kitapçığı, s: Pınar G. Üniversite Gençlerine Yönelik Geliştirilen Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Eğitim Programının Etkinliği. Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kinsella EO, Crane LA, Ogden LG, Simon CS. Characteristics of adolescent women who stop using contraception after use at first sexual intercourse. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology. 2007; 20(2):