Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi

Transkript

1 DEVRE : 3 ClLT : 1 ÎÇTÎMA SENESİ : 5 Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi Onsekizinci înikad 25 Teşrinisani 1334 (1918) Pazartesi MÜNDERECAT I. ZAPTI SABIK HULASASI II. EVRAKI VARİDE Tezkireler 1. Bazı devair bütçelerine ceman lira tahsisatı munzamma itasına dair Sadaret tezkiresi. III. SUALLER VE İSTİZAHLAR Sualle* 1. Karesi Mebusu Hüseyin Kadri Beyin, mütareke şeraitine mugayir olarak vaki olan işgali askerinin, bütün cihanı medeniyet Meclisi Millileri nezdinde protesto edilmesine dair sual takriri. 2. Musul Mebusu Mehmet Ali Fazıl Beyin, Harb esnasında ika edilen ceraimin fail ve müsebbiblerinin sureti muhakemeleri hakkında Hükümetçe ne düşünüldüğüne dair sual takriri. IV. MÜZAKERE EDİLEN MEVAD 1. Harbiye Nezareti tarafından geri alman tahsili ali görmüş zabıtanın terfiileri ile bilumum zabıtana kıdem zammı itasına dair Kararnamenin hemen Meclise iadesi ile müzakeresine dair Adliye Encümeni mazbatası. Sayfa : : :197 Sayfa 2. Bazı Devairin 1334 senesi bütçelerinin tahsisatı fevkaladei şehriyyeleri fasıllarına ceman lira ilavesine dair kanun layihası. 197: senesi Hudud Sıhhiye Müdüriyeti Umumiyyesi bütçeleri ile Müdüriyeti mezkure Tekaüd Sandığı Bütçesinin tahsisatı fevkaladei şehriyyeleri fasıllarına ilave olunacak mebaliğe dair kanun layihası senesi Evkaf Nezareti Bütçesinin tahsisaü fevkaladei şehriyye maddesine lira ilavesine dair kanun layihası Müskirat Resmi Kanununun bir fıkrası hakkındaki sehvin tashihi hakkında Muvazene! Maliye Encümeni mazbatası. 198: İaşe Müdüriyeti Umumiyyesinin avans olarak alacağı liraya Maliye Nezaretinin kefaletine dair kanun layihası. 199: senesi Duyunu Umumiyye Bütçesinde % 4 faizli Osmanlı İstikrazı Dahilisi unvaniyle ve 24 A numarasiyle bir fasıl küşadına ve bu fasla 995,060,16 lira vazına dair kanun layihası. 200:201 TBMM KÜTÜPHANESİ

2 meclisi Mebusun ı î îe 25 Teşrinisani 1334 (1918) C ; i BİRİNCİ CELSE Küşad Saati : 2.40 REİS : Reisvekili Hüseyin Cahit Beyefendi KÂTİPLER : Ali Haydar Bey (Saruhan), Halet Bey (Erzincan), Mentduh Bey (Bursa), Vehbi Bey (Siverek) REİS Efendim, Meclis küşad olundu. Zaptı sabık hulasasını okutuyorum. I. ZAPTI SABIK HULASASI ON YEDİNCİ ÎNİKAD 23 Teşrinisani 1334 Cumartesi Reisvekili Hüseyin Cahit Beyefendi'nin Riyasetinde inikad ederek Zaptı Sabık Hülasası kıraat ve kabul edildi. Hudeyde Mebusu Mustafa Efendi ve rüfekasının, Hücrei Mutahharai Risalet Penahiden kaldırılan emanata; Karahisarışarki Mebusu Yanko Kovenoğlu ve Rüfekasının, Ayvalık ve Civarındaki Rumların tebidinde methalder olan Limon Fon Sandres Paşa hakkında Hükümetçe ne gibi tahkikat ve takibatta bulunulacağına dair sual takrirleri Hükümete tebdil olundu. Ta az Mebusu Tahir Feyzi Bey'in, vesika ekmekleri yolsuzluğu hakkında Hükümetçe ne yapılacağına dair sual takririnin tekidi takarrür etti. Trabzon Mebusu Yorgo Yuvanidis Efendi ve rüfekasının, Reis ve Birinci Reisvekilinin istifalarına dair sual takriri reddolundu. Malulini askeriyyeden firar eden ve ademi icabet cürümleri ile mahkûm olanların affına dair kanun layihası ile îun layihalarının müzakereleri tehir edildi. Vilayatı mustahlasa için Maliye Nezareti bütçesine beş milyon lira tahsisatı fevkalade ilavesinin ve tahsisatı mefkurenin tevzi ve idaresi için Vilayatı Mustahlasa Müfettişi Umumiliği ihdası hakkındaki iki kıta kanun layihası reddolundu. İnikada nihayet verildi. Reis Reisvekili Hüseyin Cahit Kâtip Kâtip Saruhan Erzincan Ali Haydar Halet Kâtip Kâtip Bursa Siverek Memduh Uhbi REİS Zaptı sabık hulasası hakkında bir mütalaa var mı? ("Hayır" sesleri) Zaptı sabık hulasası kabul edil II. EVRAKI VARİDE Tezkireler 1. Bazı devair bütçelerine ceman lira tahsisatı munzamma itasına dair Sadaret tezkiresi. REİS Bazı devair bütçelerine ceman üç milyon dört yüz otuz sekiz bin iki yüz altmış dört liranın tahsisatı munzamma suretinde ilavesine dair bir tezkirei samiye gel Muvazenei Maliyye Encümenine havale ediyoruz. Sualler 1. Karesi Mebusu Hüseyin Kadri Beyin, mütareke şeraitine mugayir olarak vaki olan işgali askerinin, bütün cihanı medeniyet Meclisi Millileri nezdinde protesto edilmesine dair sual takriri. REİS Karesi Mebusu Hüseyin Kadri Bey tarafından verilmiş bir takrir var, okutuyorum efendim : III. SUALLER VE İSTİZAHLAR Meclisi Mebusan Riyaseti Celilesine Osmanlı Milletleri bila tefriki cins ve mezhep mazlumdurlar, mağdurdurlar, asla zalim değildirler. Bu babta propagandacıların yaygaralarına değil, fakat selameti vicdana müstenit tahkikata itibar edilmelidir. Hristiyanlık için olduğu gibi Müslümanlık için de hürriyeti vicdan ve hakkı beka vardır. İnkâr edilemez. Ana- TBMM KÜTÜPHANESİ

3 Medisi Mebusan 25 Teşrinisani 1334 (1918) İ : 18 sırı tslamiye birer millet olarak mevcutturlar. İmha edile mezler. İstiklalimiz galipler tarafından selb edilebilir fakat dünyayı sulh ve müsalemetle yaşatmak isteyen prensipler, bizim hakkı mevcudiyetimiz inkâr edildiği günden itibaren duçarı halel olmaya mahkûmdurlar. Biz namuslarına itimat ettiğimiz galip milletlere silah larımızı Namuslu Millet olarak teslim ettik. Fakat teslim şeraitimizin bila sebep, galiplerin kuvvetleriyle ihlal ve mev cudiyetimizin tehlikeye ilka edildiğini kemali teessürle gö rüyoruz. Binaenaleyh hakkımızdaki hükmü medenî millet lerin vicdanî tahkikatın neticesine talik ederek mütareke şe raitine mugayir vaki olan işgali askerinin bütün cihanı medeniyyet mecalisi milliyyeleri nezdinde protesto edilmesi ne Makamı Riyasetin mezun kılınmasını talep ederim. 25 Teşrinisani 1334 Karesi Mebusu Hüseyin Kadri HÜSEYİN KADRİ BEY (Karesi) Arzedeyim efen dim. Hükümet bu hakkı, bir mütareke metni ile takyid et miş. İnkiyat ettirilmesi için teşebbüsatta bulunduğunu söy lüyor. İşitiyoruz ki İtilaf Devletleri tarafından Adana, mü tareke hilafına olarak işgal ediliyor. İstanbul tamamen iş gal edilmiş bulunuyor. İstanbul'da zuhura gelecek hadisat, hakikatte mevcu diyetimizi tehlikeye koyacak bir haldir. İstanbul'da vukua gelecek bir iğtişaş, bütün Osmanlılığı kökünden sarsar. Böy le bir tehlike ancak işgali askerinin vukuundan dolayı vu kua gelebilir. Malumu Aliniz Makriköyde bir vakai mües sifeden bahsolunuyor. Yarın nasıl emin olabilirim ki benim aileme de, belki Hristiyandır, Hristiyandan döndürmedir, diye bir tasallut olmayacaktır? Bu gibi ahval karşısında aciz ve meskenetle hareket eden Hükümete esasen itimat etme miştim; yine itimat etmem. Onun için ciham medeniyetin namuslu mümessilleri olan mecalisi milliyyenin de haklan vardır ve onlara müracaat ettiğimiz zaman bize verdikleri imzaya onlar sadık kalacaktır. REİS Efendim; Heyeti Umumiyye müsaade buyurursa bu takririn leh ve aleyhinde müzakere etmeden evvel bir şey arzedeyim. Bu babta Meclisi MilK tarafından diğer milletlerin mecalisi milîiyyesine müracaat edilmesi münasebatı beyneddüceliyyede görülmemiş bir hadise teşkil ede cektir. İhtimal ki böyle bir şey, son dakikaya geldiği zaman tecviz edilebilecek bir çare olur. Fakat bu şekilde Meclisi Millî tarafından diğer milletlerin mecalisi milîiyyesine mü racaat edebilmek için evvelemirde gayrı kabili inkar bir su rette tahakkuk etmiş bir vaka olmalıdır. Yani Hükümetle hem efkar ve hem ahenk olmalıyız. Bir kere Hükümet mü- C :1 tareke ahkamının ihlal edildiğine kani midir, bu kanaati su reti resmiyyede diploması vasıtasıyla protesto etmiş ve hü kümetlerden cevap almış mıdır? Bu cihet, tahakkuk ve ta ayyün etmeden, o devletlerin mütareke şartlanm ihlal et tikleri şubat bulmadan ve kendilerinin : Evet ihlal ediyo ruz; şeklinde elimizde bir senedi olmadıkça, bizim Millet namına Meclisi Teşriilere müracaat edişimiz -kelimeyi bulamıyorum- biraz hafif gibi gelir. Binaenaleyh evvelemirde keyfiyetin Hükümetten bir sual şeklinde sorulması kabul olunursa daha münasip olur. ("İstizah" sadaları) Tebeyyün edecek neticeye göre ihtimal ki Meclisi Millî buna ka rar verebilir. ("İstizah" sadaları) Zannederim ki suali isti zaha kalbetmek her zaman için kabildir. Evvela sual şek linde olsa?.. HÜSEYİN KADRİ BEY (Karesi) Yarın için, isti zah olmak üzere, takririmin tehirini kabul ederim. Kimse nin hakkı kelamı olmayacak surette sual şeklinde bırakıl ması doğru değildir. Bu mesele, yalnız bendenize değil bü tün Memlekete, bütün Mebusana ait bir meseledir. Verile cek izahat kanaatbahş olursa Meclis yine beyanı itimat eder. ("İstizah olunsun" sadaları) SEYYİD YUSUF FAZIL BEY (Asir) Bendenizce sual olmalı. Şayet suale karşı Hükümetten verilecek cevap kanaatbahş olmazsa ve rüfekadan bir kaç kişinin sorması icap eden mesail çıkarsa, o zaman suali istizaha kalbederiz. O surette olması daha münasiptir. REİS Bu takririn sual şeklinde Hükümete hemen teklifini kabul edenler d kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edil 2. Musul Mebusu Mehmet Ali Fazıl Beyin, Harb es nasında ika edilen ceraimin fail ve müsebbiblerinin sureti muha kemeleri hakkında Hükümetçe ne düşünüldüğüne dair sual takriri. REİS Musul Mebusu Fazıl Efendi tarafından veril miş bir takrir daha var efendim. Bu da sual takriridir. MEHMET ALİ FAZIL EFENDİ (Musul) Okun sun efendim. REİS Arzedeceğim : Anasırı Müslime ve gayrı Müslimeye ika edilen ceraimin müsebbiplerinin mücazatına te şebbüs edil Fakat bunlar ayrı ay$ tetkik olunursa se neler sürer. Fevkalade bir mahkeme teşkili de Kanunu Esa siye mugayirdir. Binaenaleyh, Hükümet bu iş için efkarı umumiyyenin arzu ettiği veçhile ne düşünüyor, diye veri len bir sual takriri. Bu sual takririni, Hükümete tebliğ edi yorum; Hükümet buraya gelip cevap verdiği zaman bura da müzakeresi cereyan eder. 195

4 Meclisi Mebusan t : Teşrinisani 1334 (1918) EMANUEL EMANUELİDİ EFENDİ (Aydın) Bi zim de öyle bir takririmiz vardır; "Ayvalık" hakkındadır. REİS O, geçen celsede halledildi ve Hükümete verildi. EMANUEL EMANUELİDİ EFENDİ (Aydın) Hü kümete mi verildi? Bu iş Liman Paşa hakkında değil mi? C : 1 REİS Bunu Hükümete gönderdik, Hükümet gelip cevap verecek. EMANUEL EMANUELİDİ EFENDİ (Aydın) öyle ise hallolunmadı. REİS Haiiolunduğunu kimse iddia etmedi. IV. MÜZAKERE EDİLEN MEVAD 1. Harbiye Nezareti tarafından geri alman tahsili ali görmüş zabıtanın terfileri ile bilumum zabıtana kıdem zammı ila sına dair Kararnamenin hemen Meclise iadesi ile Müzakeresine dair Adliye Encümeni mazbatası. (1) bunların da kıdemlerine zammederek bunları nihayet Or dunun resikarına geçirecektir. Mütekaid zabitanın tekrar Or duya alınması bir kere Orduda ahengi ihlal eder. Bu, gayet tabii bir meseledir. Meclisi Mebusan Riyaseti Celilesine Tahsili ali görmüş zabıtanın terfileriyle bilumum za bıtanın kıdem zammı hakkındaki Kararı Muvakkat, He yeti Umumiyye ruznamesinde dahil iken Harbiye Nezareti tarafından, yeniden tetkik edilmek üzere, bundan takriben bir ay evvel Meclisten alınmıştır. Harbiye Nezareti, mütekaid erkan ve ümerayı tekrar Orduyu Hümayuna muvaz zaf olark kabul gibi hilafı kanun icraata teşebbüs ettiği gö rülmekte olduğundan, elyevm meri olan kararname, Har biye Nezaretinin elinde bulundukça, Orduyu Hümayun er kan ümera ve zabitanının mevki ve vaziyetleri bilahare ka bili ıslah olmayacak bir hale geleceği şüphesiz olduğundan, bu kararnamenin hemen Meclise iadesiyle Askerî Encümeni tarafından yapılan tadilata tevfikan müzakeresini teklif ede riz. 25 Teşrinisani 1334 Askerî Encümeni Reisi Mazbata Muharriri Hasan Rıza Hüseyin Avni Zabıt Kâtibi Aza İhsan Sudi Aza Aza Kâzım Naci Aza Aza Süleyman Asım Bundan beş sene evvel Ordudan ayrılmış bir adam yi ne Orduya girecek olursa, bilhassa bu cihan harbinde alı nan dersler ve görülen tecaripten haberdar olamayacağın dan, Orduyu berbat etmek ihtimali vardır. Buna kıdem de zammedersek artık Ordunun ne hale geleceğini düşününüz. Binaenaleyh bu kararnameyi bir an evvel getirsinler. Bizim Encümenin tadilatı veçhile burada müzakere olunur. Ya He yeti Aliyyenin reyine iktiran eder veyahut iktiran etmez. O ikinci bir bahistir. HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) Efendim, malu mu aliniz bu son zamanda Orduda en çok nahoşnudiyi cel beden ahval, bu Zammı Kıdem Kanunudur. Bu Kanun, En cümende bir sene evvel tetkik edildi ve Heyeti Umumiyyeye s ev kolundu. Bu sene müzakere edilmekte iken geriye alın dı. Bu Kararname gayet muzır bir silahtır. Bu silah bu gün maatteessüf vazifesini suistimal eden Harbiye Nezaretinin elinde bulundukça, bütün bütün fena istimal olunmak ih timali vardır. Bu gün Harbiye Nezareti hilafı kanun bir su rette mütekaid zabıtanı tekrar Orduya muvazzaf olarak it hal ediyor. Elinde böyle bir kararname mevcut oldukça (1) Evveliyatı 6 net İnikad zapt vidadır. MUHARREM HIFZI BEY (Hudeyde) Mağdur edilmiş ümera ve zabitan da vardır. REİS Bu mütalaanın aleyhinde bulunacak kimse var mı? SASON EFENDİ (Bağdat) Bu, Kararnamedir. Ya ni bu gün mamulünbih bir kanundur. Hükümet hiç bir za man geriye alamaz. Hükümetin aldığı bir parça kağıttır. Ta biî sureti Encümende mevcuttur. Heyeti Umumiyyenin ma lıdır. Heyeti Umumiyye ne vakit isterse ruznameye koyar. Ruznameye vazı caizdir. HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) Evet, bunun tari ki teşriisi böyle olabilir. Haklan vardır. Kararnameye hâ kim Meclisi Alinizdir. Fakat Harbiye Nezareti ahvali hazıraya nazaran bunun tadilini tasavvur ediyordu. Biz kendi lerine bu suretle muvafakat ettik. Kendilerine; siz bu tadi latı yapmayacak olursanız burada müzakere edeceğiz, der sek, zannederim ki mesele daha emin bir surette halledil miş olur. REİS Zannederim, mesele pek sadedir. Şimdi He yeti Alîyye tensip buyuracak olursa gelecek ruznameye it hal ederiz. Zaten ruzname Hükümete tebliğ edilir ve ka nunların müzakeresinde Hükümet tarafından da mumuru mahsus bulunması ve noktai nazarını beyan etmesi icabatı tabiyyedendir. O halde Hükümet tadilatı kabul ederse Mec lise teklif eder. Mecliste nazarı itibare alırsa kabul olunur. HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) Bu sureti kabul ediyoruz efendim. 196

5 Meclisi Mebusan 1 : Teşrinisani 1334 (1918) REİS Bu suretle ruznameye ithalini kabul edenler ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edil 2. Bazı demirin 1334 senesi bütçelerinin tahsisatı Jevkaladei şehriyelerifasıllarma ceman lira ilavesi hak kında kanun layihası. REİS 509 numaralı layihayı müzakere edeceğiz. Dört aylık tahsisatı fevkalade! şehriyye hakkındadır. HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) Efendim, bu zamaim devam edip duruyor. Şimdi de bir zam Kanunu gel di. Maliyeden m em üren gelen bey efendiler, lütfen hali ma limiz hakkında malumat versinler? Çünkü, malumu aliniz, ahval acayiptir. SEYFETTİN BEY (Maliye Nazırı Namına Muhasebei Maliye Müdürü) Malumu Devletleridir ki, biz an cak terhis olunduğumuz mesail hakkında izahat verebili riz. Bu tahsisatı munzamma, memurinin ahvali fevkalade sinin bir dereceye kadar terfih ve ikdarı için Meclisi Alini zin tensibi ile vuku bulan zamaimden ibarettir. Ahvali maliyye meselesine gelince : Onun ayrıca Nazır Beyin huzuru ile müzakere edilmesi icab eder. HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) Bendeniz de bu Kanun layihasının Nazır Beyin huzuru ile müzakeresini tek lif ederim. Bu babta bize malumat versinler. SEYFETTİN BEY (Devamla) Efendim, yalnız He yeti Muhteremlerinden şunu rica ediyoruz ki : Memurin bugün maaşata mühtazırdırlar. Paşa hazretlerinin istizah buyurduğu mesail, her zaman müzakere edilebilir. Bugün Teşrinisaninin yirmi beşidir, beş gün sonra maaş vermek mecburiyetindeyiz. Memurinin hali, Heyeti Aiiyyenizce tabii d er kardır. Bu cihet başka bir zamanda da mevzuu bahs. olabilir. HASAN RIZA PAŞAA (Hudeyde) Doğrudur. Ben deniz herhalde bu izahı Maliye Nezaretinden beklediğimiz hususunda ısrar ediyorum. REİS Efendim, o halde müzakerenin yevmi ahera tehirini talep etmiyorsunuz? HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) Hayır Efendim. REİS Layihai Kanuniyye hakkında başka bir itiraz mı var efendim? ("Hayır" sa dal arı) Maddeleri okuyunuz efendim : Madde 1. 8 Kânunusani 1332 ve 28 Mart 1334 Ta rihli Kanunlar mucibince itası lazım gelen tahsisatı fevkaiadei şehriyye 1334 senei maliyyesi nihayetine kadar kemakan tesviye olunacaktır. REİS Madde hakkında söz isteyen var mı efendim? Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın : (Eller kalkar) Madde kabul edil C : 1 Madde 2. Merbut cedvelde muharrer devairin 1334 senesi bütçelerinin tahsisatı fevkaladei şehriyye fasıllarına ceman lira tahsisat ilave olunmuştur. CEDVEL Esami i Devair Fasıl Zatı Hazreti Padişahı ve Ha nedanı Saltanat 3 Duyunu Umumiyye 55 Maliye Nezareti 99 Divanı Muhasebat 104 Rüsumat Müdüriyeti Umumiyyesi Defteri Hakanî Emaneti Posta ve Telgraf ve Telefon Nezareti 136 Dairei Sadaret 141 Şurayı Devlet 144 Dahiliye Nezareti 163 Emniyeti Umumiyye Mürüriyeti 172/174(A) Aşair ve Muhacirin 181 Sıhhiye Müdüriyeti Umumiyyesi 193 Umum Jandarma Kuman danlığı 202 Hariciye Nezareti 211 İlmiye Dairesi 221 Adliye ve Mezahip Nezareti 233 (A) Maarifi Umumiyye Nezareti 252 Nafıa Nezareti 271 Ticaret ve Ziraat Nezareti 301 İmalaU Harbiye Müdüriyeti Umumiyyesi 342 Yekûn Lirayı Osm anî HAMÎT BEY (Halep) Cedvelde bir tashihat icrası nı teklif ediyoruz. Emniyeti Umumiyye Müdüriyeti sütu nunda fasıl numarası olmak üzere "174" ve "174 (a)" vardır ve her ikisi için "80 498" lira vaz edil Halbuki her iki faslı muhtevi olması lazım gelen meblağ tefrik edilmek lazım geldiğinden, Emniyeti Umumiyye Müdüriyeti muka bilinde "174" numaralı fasla "78 000" lira konulacak. Kezalik Emniyeti Umumiyye Müdüriyeti mukabilinde "174 (A)'* numaralı fasla da " 2 498" lira vaz edilecektir. Bu su retle cedvelin tashihini rica ediyoruz. REİS Şu halde yekun değişmiyor. 197

6 Meclisi Mebusan İ : 18 HAMtT BEY (Halep) Hayır efendim, yalnız iki şey ilave olunacak. REİS Başka bir mütalaa var mı? ("Hayır" sadaları) Bu maddeyi, Muvazenei Maliye Encümeninin tadili veç hile, kabul edenler ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edil Madde 3. Tarihi neşrinden itibaren meri olacak olan işbu Kanunun icrasına Maliye Nazırı memurdur. REİS Bu Iayihai kanuniyyeyi Heyeti Umumiyyesi ile kabul edenler lütfen ellerini kaldırsın efendim. (Eller kal kar) Kabul edil 25 Teşrinisani 1334 (1918) C :1 REÎS "510" numarayı müzakere edeceğiz. Evkaf Bütçesine dört aylık tahsisatı fevkaladei şehriyye zammı hakkındadır. Madde 1. 2 Şubat 1332 ve 28 Mart 1334 Tarihli Ka nunlar mucibince itası lazım gelen tahsisatı fevkaladei şeh riyye 1334 senei maliyyesi nihayetine kadar kemakan tesvi ye olunacaktır. HAMİT BEY (Halep) Bu maddede " 2 Şubat 1332 ve 28 Mart 1334 Tarihli..." denilmiş. Halbuki "2 Şubat 1332 ve 1 Nisan 1334 Tarihli..." olacaktır. Târihin bu suretle tas hihini teklif ediyorum. REÎS Madde hakkında bir mütalaa var mı efendim? senesi Hudud Sıhhiye Müdüriyeti Umumiyye si bütçeleri üe Müdüriyeti rnezkure Tekaüd Sandığı Bütçesinin tah Muvazenei Maliyye Encümeninin şu tashihi veçhile, mad sisatıfevkaladeişehriyelerifasıllarına ilave olunacak mebaliğe dair deyi kabul edenler el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edil kanun layihası. REİS "511" numaralı layihayı müzakere edeceğiz. Hudud Sıhhiyye Müdüriyeti ile mezkur Müdüriyet Tekaüd Sandığı Bütçesine tahsisatı fevkaladei şahriyye ilavesi hak kındadır. Maddeleri okuyunuz efendim : Madde Kânunusani 1332 ve 28 Mart 1334 Ta rihli Kanunlar mucibince itası lazım gelen tahsisatı fevka ladei şehriyye 1334 sanei maliyyesi nihayetine kadar kema le an tesviye olunacaktır. REÎS Madde hakkında bir mütalaa var mı efendim? Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Ka bul edil Madde 2. Hudud Sıhhiyye Müdüriyeti Umumiyye si 1334 senesi Bütçesinin yedinci faslının dördüncü tahsi satı fevkalade maddesine lira ilave olunmuştur. REÎS Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın. (El ler kalkar) Kabul edil Madde 3. Müdüriyeti Mezkure Tekaüd Sandığının 1334 sanesi Bütçesinin birinci faslının üçüncü memurin ve mütekaidin ve eytam ve eramil tahsisatı fevkaledeleri mad desine lira ilave olunmuştur. REÎS Maddeyi kabul edenler lütfen ellerini kaldır sın. (Eller kalkar) Kabul edil Madde 2. Evkaf Nezaretinin 1334 senesi Bütçesi nin onuncu faslının dördüncü Merkezi Vilayat ve memu rin ve müstahdemini ile hayratı şerife hademesenin tahsi satı fevkaladei şehriyyesi maddesine lira ilave edil REÎS Madde hakkında bir mütalaa var mı? Kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Madde kabul edil Madde 3. Tarihi neşrinden itibaren meri olacak olan işbu Kanunun icrasına Evkaf Nazın memurdur. REÎS Layihai kanuniyyeye Heyeti Umumiyyesi ile kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edil 5. Müskiret Resmi Kanununun bir fıkrası hakkındaki sehvin tashihi hakkında Muvazenei Maliye Encümeni mazbatası. REÎS Buyurun efendim. Müskirat Resmi Kanunu nun yirmi ikinci maddesinde bir fıkra tashihi vardır. Bu nun için izahat verir misiniz? HAMÎT BEY (Halep) Geçen seneki içtimamızda, hatırı alinizde olduğu veçhile, Müskirat Kanunu kabul edil mişti. O Kanunun yirmi ikinci maddesinin bir fıkrasında, yedinde imbik bulunduğu 14 ve 29 uncu maddelerin ahka mı "denilecek iken sehven 19 ve 29 uncu" ibaresi derç edil Madde 4. Neşri tarihinden itibaren meri olacak olan miş ve binaenaleyh (14) yerine (19) denilmiş, bu suretle bir işbu kanunun icrasına Dahiliye ve Sıhhiye Nazın memur rakkam hatası yapılmış. Bu hata ile Kanun, Meclisi Ayana dur. gitmiş ve o suretle kabul edilerek îradei Seniyyeye iktiran REÎS Layihai Kanuniyyeyi Heyeti Umumiyyesi ile etmiş ve mevkii tatbike vaz edilmiş idi. Ahiren Hükümet, kabul edenler lütfen ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul tatbikatta vaki olan müşahadesi üzerine, bu hatanın tashi edil hini Meclis münakit olmadığı bir zamanda Meclise tezkere üe bildirmiş ve o tezkere Muvazene Encümenine havale edil senesi EvkafNezareti Bütçesinin tahsisatı Jev kaladei şehriyye maddesine lira ilavesine dair kanun la Encümen, icra ettiği tahkikat neticesinde gördü k i : Esasen Encümenin kabul ettiği şekilde bir hata yoktur. yihası. I

7 Meclisi Mebusan İ : Teşrinisani 1334 (1918) C :1 Hata, matbaada vukua gel Esnayı tab'da o rakam, yanlış olarak dizilmiş. Tabii matbu olan müsha da Heyeti Umumiyyede kıraat edilerek o suretle müzakere ve kabul edilmiş olduğundan dolayı hata ve yanlış zuhura gel name vardır efendim. Maliye Nezaretinin kefaleti münase beti ile bu Kararnameyi müdafaaten bendeniz burada memuren bulunuyorum. Heyeti Celileniz bu babta bendenizi mazur görürler. Binaenaleyh bu hatanın sureti tashihi hakkında Encümenimizce cereyan eden müzakere neticesinde ve sair Av rupa Hükümetlerinde de böyle maddi ve rakama ait olan hataların sureti tashihine dair tetkikat icra ettiğimizde bu hataların, Kanunun ait olduğu Encümen mazbatası ile ha tanın tarzı cereyanı Meclise bildirildikten ve Heyeti Umumiyyenin de tasdikine iktiran ettikten sonra, Heyeti Umumiyyece cereyan edecek müzakereyi, Reis ile katiplerden iki zatın imzasını muhtevi olmak üzere tanzim edilecek maz batanın Heyeti Ayana takdimi ve Heyeti Ayanca bu sureti tashihin kabulü takdirinde, Takvimi Vakayie derç edilecek o zabtın da düstura geçirilmek sureti ile hatanın tashihi mu vafık olacağı kanaatındayız. Zira; sair Avrupa Hükümet lerinde de bu gibi hataların bu surette tashih edildiğine vu kuf hasıl ettik. Binaenaleyh, bizim bu maruzatımızı eğer Heyeti Celilenin kabul edecek olursa, bu babta cereyan eden müzakereyi havi olan zabtın Heyeti Ayana takdimi ile ora ca da bu suret tasdik edildikten sonra hata ve sehiv orta dan ref edilmiş olur. REİS Bu madde hakkında başka söz isteyen var mı efendim? REİS Bu noktai nazara itiraz eden var mı efendim? Keyfiyetin bu suretle tashihini kabul edenler lütfen el kal dırsın. (Eller kalkar) Kabul olundu. MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) Bendeniz He yeti Umumiyyesini sormuştum. HAKKI İLHAMİ BEY (Hudeyde) Alakadar olan memuru gelsin, cevap versin. MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) Bendeniz o su retle Heyeti Umumiyyesini sormuş idim. Fakat kendileri yal nız kefalet maddesini müdafaa için geldiklerini söylüyor lar. Yalnız bu madde Maliye Nezaretine ait olduğu için ce vabını başka bir vakitte başka bir memur verir. Binaealeyh bu suretle maddenin müzakeresine devam edelim. REİS Maddenin tehiri müzakeresini kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Şu halde Heyeti Umumiyye maddenin müzakeresini ka bul buyuruyor. Binaenaleyh madde hakkında başka bir mü talaa var mı? Maddeyi kabul edenler lütfen ellerini kaldır sın. (Eller kalkar) Maddeyi kabul etmeyenler ellerini kal dırsın. (Eller kalkar) Madde kabul edil Madde 2. tşbu Kanun tarihi neşrinden itibaren meriyyül icradır. Madde 3. tşbu Kanunun icrasına Harbiye ve Mali 6. iaşe Müdüriyeti Umumiyyesinin avans olarak alaca ye Nazırları memurdur. ğı liraya Maliye Nezaretinin kefaletine dair kanun REÎS Layihai kanuniyyeyi Heyeti Umumiyyesi ile layihası. kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edil REÎS " " numaralı layihayı müzakere edeceğiz, maddeyi okuyunuz efendim : Perşembe günü toplanmak üzere celseyi kapıyoruz. Madde 1. Orduyu Hümayunlar ile ahalinin iaşesi Ruznamemiz... için, 18 Ağustos 1334 Tarihli Kararname ile teşkil olunan YORGÎ YUVAN t Dİ EFENDİ (Trabzon) Efendim, İaşe Müdüriyeti Umumiyyesunun bazı müessesatı maliybendeniz 4 Teşrinisani tarihinde bir takrir takdim etmiş yedeh avans olarak alacağı liranın vadesinde muidim. faiz tediyesini Maliye Nezareti mütekeffildir. REİS Neye dair efendim? MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) taşe için bura YORGİ YUVANİDİ EFENDİ (Devamla) Takririm; dan bir para talep olunuyor. Cedvelleri de var. Fakat tet kıtal, tebid, yağma, ihrak ve saireye dairdir. Bendeniz biz kik edemedik. Bendenizin maruzatım : 1334 senesi harman zat Zatı Alinize, Makamı Riyasete takdim etmiştim. Bugün larından, halktan alınan iaşe bedellerini iki Kanun muci tamam 21 gün oluyor. Malumu Devletiniz, verilen sual tak bince peşin vermek lazım iken hala bunların iaşe bedelleri rirlerine Hükümet tarafından on beş gün zarfında cevap verilmiş mi, verilmemiş mi? Verilmemiş ise niçin verilme verilmek mecburidir. Takririm, Hükümete tebliğ olunmuş miştir? ise şimdiye kadar ne için cevap verfimemiştir? Bu cihetle RAŞlT BEY (Maliye Nazırı Namına Maliye Nezareti Evrakı Nakdiye Müdürü) Sadık Beyefendi Hazretleri nin sualleri başka bir noktaya temas ediyor ki buna cevap vermekliğim salahiyetimin haricinde bir meseledir, taşe Mü düriyeti Umumiyyesinin Müessesatı Maliyyeden istikraz edeceği mebaliğe kefalet etmesini mutazammın bir Karar 199 rin lütfen izahı lazım gelir. REİS Zannederim ki efendim, takririniz burada, Ri yasette kalmamıştır. Hükümete gönderil YORGİ YUVANİDİ EFENDİ (Devamla) Hayır efendim, Meclise malumat verilme O halde demek ki Meclise malumat verilmeden Hükümete gönderil

8 Mcciisi Mebusan î : İS REÎS Şimdi Kalemden Meclise malumat verilme den Hükümete tebliğ edildiğini ve henüz cevap gelmediği ni söylüyorlar. Günü geçmiş ve cevabı gelmemiş ise Hükü mete müracaat ederiz. YORGİ YUVANİDÎ EFENDİ (Devamla) Takrirler Meclise malumat vermeksizin Hükümete tebliğ edilemez. Bu bir usuldür, kabul ettiğimiz bir prensiptir. Meclise ma lumat verilerek Hükümete tebliği lazım gelir iken böyle teb liğ edilmeden... REtS Sual takrirlerinin Meclise malumat verilmesi usulden değildir efendim. Ancak ahvali haziranın nezaket ve ehemmiyetinden dolayı herkes hali asabiyette bulundu ğu için bu gibi takrirleri Meclise haber verdikten sonra Hü kümete göndermek faydalı olacak; diye arz etmiş idim. Ve bendeniz riyaset ettiğim müddetçe takrirleri Meclise arz et tim. Nasıl ki şimdi bu celsenin bidayetinde de öyle olmuş tur. Herhalde Hükümete git Gittiğini Kitabet temin ediyor. YORGİ YUVANİDÎ EFENDİ (Devamla) Bendeniz, yalnız Meclise malumat verilmediğini arz ediyorum efendim. REİS Demek ki Riyaset, Hükümete tebliğ vazifesi ni yapmıştır. YORGİ YUVANİDÎ EFENDİ (Devamla) Binaena leyh bendeniz de tekid ediyorum. Riyaset, vakti ile Tarafı Hükümetten cevap verilmesini temin etsin. REİS Peki efendim senesi Düyunu Umumiyye Bütçesinde % 4 fa izli Osmanlı istikrazı Dahilisi unvaniyle ve 24 A numarasiyie birfasıl küşadına ve bu fasla 995,060,16 lira vaztna dair kanun layihası. REİS 978 Numaralı layihai kanuniyyeyi müzakere edeceğiz. Madde Düyunu Umumiyye Bütçesinde " % 4 faizli Osmanlı istikrazı dahilisi" unvaniyle ve "24 A" nu marasiyie bir fasıl küşad ve lira 16 kuruş vaz edil MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) Bendeniz mad de hakkında maruzatta bulunmayacağım, layihanın Heye ti Umumiyyesi hakkında söyleyeceğim. Malumu Alileridir ki, bu istikrazı dahili ilan olundu ğu vakit Hükümet, taşradaki Ziraat Bankalarıyla halktan istikrazı dahilî parasını topladı ve ilk faizi de Ziraat Ban kaları verdi. Bilahare Hükümet bir emir neşretti ve Teşri nievvelin 22 sine kadar her hangi bir istikraz tahvili alan adamlar, behemehal Osmanlı Bankalarına -nerede bulunur sa bulunsun- müracaat edip faizi alacaklardır; denildi. Bu tamimi halk gördüğü vakit, bizim paralarımızı alan Ziraat 25 leşrinisâni 1334 (1918) C:1 Bankaları olduğu ve birinci faizi Ziraat Bankaları verdiği halde, şimdi bizi Osmanlı Bankaları şubelerine gönderiyor lar; dediler. Halbuki her kazada değil, her sancakta bile Os manlı Bankalarının şubesi yoktur. Bu suretle hissedar olan lar, saat uzak olan bir memlekete gidecek, Osmanlı Bankasına hesabını kaydettirecek oradan faizini alacak. Ahali bunu gördükleri vakit feryad ve figan ettiler. Yarım lira faiz almak için bunların, on, on beş lira masraf yap mağa tahammülleri 'olmadıktan başka, esasen yolların asa yişi de yoktur. Bendeniz buraya geldiğim zaman, o vakit Maliye Na zın bulunan Cavit Beyefendiye keyfiyeti arzettim. İstikrazı dahilinin fiyatından, kıymetten düşmesinin en büyük se bebi de bu oldu. Çünkü taşra halkı o muameleden dolayı soğumağa ve tahvilleri sarraflara satmağa başladılar/on dan sonra Hükümet ne tedbir yaptı ise bu kıymet düşük lüğü yukanya*çıkmadı. Binaenaleyh o vakit Cavit Bey de diler k i : Osmanlı Bankasıyla bu muameleyi yapmıştık. Fa kat şimdi sizin vermiş olduğunuz izahat ve muamelata gö re buna ahali rağbet etmiyor, Osmanlı Bankasına gitmek istemiyor. Bunun da yolsuz olduğu tahakkuk etti. Binae naleyh şimdiden itibaren faizlerin Ziraat Bankaları vasıtasıyle verilmesini, bir çare bulup, emrederim; dedi. Bilaha re Evrakı Nakdiyye Müdiri Beyefendi, buraya geldikleri va kit müracaat ettik. Bu kabil değildir; dediler. Eğer Ziraat Bankaları vasıtasıyla faiz verilmeyecek olursa, bu suret ahali hakkında büyük mazarratı daidir. Evvelemirde bu babta bi ze bir teminat verilsin. RAŞİT BEY (Maliye Nazırı Namına Maliye Nezareti Evrakı Nakdiye Müdiri) Efendim, Encümenin mazba tasına merbut olan mukavele tetkik buyurulursa görülüyor ki : Bu istikrazı dahilinin tediyat ve faizi münhasıran Os manlı Bankası tarafından ifa edilecekti; yani Osmanlı Ban kasının şuabatı ve sandıkları tarafından ifa edilecek idi. O sırada gerek Mebusanı Kiram hazeratından ve gerek hariç ten ve vilayattan vuku bulan pek çok müracaatlar da bü tün Memaliki osmaniyyenin bu millî istikraza iştiraki arzu olunduğundan, Ziraat Bankaları da bu muamelei kaydiyyeyi yapsınlar diye talep olundu. Bu müracaatlar üzerine Osmanlı Bankası ve Ziraat Bankasıyla müzakere edildi ve bu muamelata Ziraat Banakası da iştirak etti ve o suretle birinci ve ilk kayıt muamelesini Ziraat Bankası da yaptı. Tabii mukavele ahkamına göre her yere altın sevkedilmek lazım ve tabii altının miktarı mahdut ve tahvilat ise hamiline ait olduğundan daima mahallini değiştirmek ih timali vardır. Bunun için iîanata bazı kuyud vaz olundu : Şu kadar gün zarfında herkes müracaat etsin, kayıt ettir sin, o güne kadar kayıt olunanların miktarı neye baliğ olursa onların altınlarım Osmanlı Bankası göndersin; denildi. Hal-

9 Meclisi Mebusan t : Teşrinisani 1334 (1918) C : 1 buki ahvali hazıra ilcaatı ve postaların ademi intizamı münasebetiyle her yere muntazaman altın sevkediîmek imkânı hasıl olamadı. Tekrar bu istikrazı dahilinin faizlerini; Ziraat Bankası icap eden yerlerde vermesi vaktiyle kararlaştırılmıştı ve hatt bu gün altınların pek çok yere vasıl olduğuna dair telgraflar almaktayız. Paraları vasaiti muhtelife ile sevketmekliğimiz müşkilatı mucip olduğundan, Maliye Nezareti bunun için on beş yirmi tane memuru mahsus tayin ve bunlarla muhtelif postalar teşkil ederek Karadeniz'e, Anadoîuya ve sair mahallata gönderdi. Bu suretle gönderdiğimiz altınlar da her tarafa vasıl olmuş ve tediyata başlanmıştır. MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) Ziraat Bankasına mı efendim? RAŞlT BEY (Devamla) Evet efendim. Zatı Alilerine Encümende verdiğim izahat böyle idi, fakat Zatı Alileri yanlış mı anladınız? MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) O vakit böyle izahat vermediniz. HA MİT BEY (Halep) Efendim, Muvazanei Maliyye Encümeninin teklifinde bir ufak matbaa hatası vaki olmuştur. Onun tashihini teklif ediyoruz : Madde de "1334 Düyunu Umumiyye Bütçesinde % 4 faizli Osmanlı istikrazı dahilisi..." denilmiş. Halbuki "... % 5 faizli..." olacak. Bu suretle tashihini arzediyorum efendim. REÎS Madde hakkında bir mütaala var mı efendim? Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın... (Eller kalkar) Madde kabul edil Madde 2. Tarihi neşrinden itibaren meri olacak olan işbu kanunun icrasına Maliye Nazırı memurdur. REİS Efendim, layihai kanuniyyeyi Heyeti Umumiyyesiyle kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edil İnikadı ati ruznamesini okutuyorum : İNİKADI ATİ RUZNAMESİ Perşembe 28 Teşrinisani 1334 Meclis Badezzeval saat ikide inikad edecektir. R uz nameye yeniden vaz olunun mevad : Tahsili ali görmüş zabitanın terfıileri ile bilumum zabitana kıdem zammı hakkında Kararname. Geçen ruznameden kalan mevad : Hücrei Muattarai Risaletpenahiden kaldırılan emanat hakkında sual takriri. Zabitai Sıhhiyyei Hayvaniyye kanunu muvakkati. Memaliki Osmaniyyede Şeker Fabrikalarının teessüsünü teşvik hakkında layihai kanuniyye. Tahtı silaha alınıp esnayı harbte gaib olan Memurini Mülkiyye ve İlmiyye ailelerine tahsis olunacak maaşat hakkında layihai kanuniyye Askerî Ceza Kanununa zeylen 21 Ağustos 1330 Tarihli Kanunun birinci maddesini muaddel kanunu muvakkat. Seferberlik müddetince efrad ve zabıtanın tahtı isticarında bulunan mesakine ve hukuku tasarrufiyyelerinin teminine dair kanunu muvakkat. REİS Perşembe günü içtima etmek üzere müzakereye nihayet veriyorum. Hitamı İnikad Saati : TBMM KÜTÜPHANESİ

10 TBMM KÜTÜPHANESİ