TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU MAYIS 2010/II HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Faruk SEKMEN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Mayıs 2010

2 2010 yılı Mayıs ayının ikinci ve üçüncü haftalarında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunların piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler TCMB Para Politikası Kurulu, 18 Mayıs 2010 tarihli toplantısında; Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo-Ters Repo Pazarı nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranlarının sabit tutulmasına, ayrıca teknik faiz ayarlamasına giderek bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının %7 olarak belirlenmesine karar vermiştir. Kurul, toplantı kararında; Son dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecinin devam ettiğini göstermektedir. İç talep istikrarlı bir artış eğilimi sergilerken, yakın dönem gelişmeleri dış talebe ilişkin belirsizliklerin uzunca bir müddet önemini koruyacağına işaret etmektedir. Bu çerçevede, imalat sanayinde kapasite kullanımının kriz öncesi seviyelere ulaşmasının zaman alacağı tahmin edilmektedir. İstihdam koşullarındaki iyileşme devam etmekle beraber işsizlik oranları halen yüksek seviyelerde bulunmaktadır. şeklinde bir açıklamada bulundu. Morgan Stanley, düşük faiz oranları, artan tüketici kredileri, iyileşen iş güveni ve üretim göstergeleri ile ihracattaki canlanma sebebiyle 2010 için Türkiye nin büyüme tahminini %4.0'den %5.0'e yükselttiklerini ve 2011 için büyüme beklentisini de %4.0'e çektiklerini açıkladı. Ekonomideki iyileşmenin geniş tabanlı olmasını ve işsizlikte ciddi bir iyileşme getirmesini beklemediklerini de belirten kuruluş, faiz artırım beklentilerini 2010 un 4. çeyreğine çektiklerini, fakat yıl içinde 150 baz puan artırım beklentisini koruduklarını açıkladı. JP Morgan, artan enerji fiyatları ve yurt içi talepteki iyileşme sebebiyle, Mart'ta cari açığın yükseldiğini, %5.1 büyüme tahminlerine ve 88 USD petrol fiyatı beklentilerine dayanarak tüm yıl için, Türkiye nin cari açığının 31.1 milyar USD olmasını beklediklerini açıkladı. Dış finansman koşullarındaki iyileşme, özel sektörün dış finansman ihtiyacındaki azalma ve portföy girişlerindeki iyileşme düşünüldüğünde, bu rakamın çok makul ve rahatça finanse edilebilecek bir rakam olduğu da belirtildi. JP Morgan, mali performanstaki iyileşmenin döngüsel vergi toplama ve harcama disiplini ile sürdüğünü belirtti. Mali performanstaki iyileşmenin, yurt içi borç döndürme oranının gelecek aylarda %90'a düşebileceğini gösterdiğini, bu senaryonun karşısında iki risk bulunduğunu da açıkladı. 1) Ekonomik aktivitenin hız kaybetmesi ve vergi toplamanın zayıflaması, 2) Hükümetin seçimlere yaklaşırken harcamaları artırması. Morgan, bu yıl bütçe açığının, GYSİH'nin %3.7'si olmasını beklediklerini de açıklamasına ekledi (resmi hedef %4.7). * Rapor 8 Nisan 21 Mayıs 2010 dönemindeki gelişmeleri içermektedir. 1

3 Nomura, Türkiye'nin 2001 yılından bu yana uygulamakta olduğu kemer sıkma politikaları ve bunun etkileri konusunda bir rapor yayınladı ve kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye'yi derecelendirmekte geride kaldıklarını savundu. Raporda, Moody's'in, Türkiye'nin kredi notunu yılları arasında bir kez artırdığını ve bir sonraki artırımı ise 2010 yılında gerçekleştirdiğini belirten Nomura, bu süreçte Türkiye'nin borcunun GSYH'ya oranın %40 ile AB ortalamalarının ve bir çok yatırım yapılabilir seviyedeki ülkenin oranlarının altına indirdiğini belirtti. Nomura, Türkiye'nin kredi notunun bu yıl içinde en azından bir kredi derecelendirme kuruluşu tarafından yatırım yapılabilir seviyeye çıkarılacağını beklediklerini vurguladı. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler FED Başkanı Ben Bernanke, Yunanistan'ın içinde bulunduğu borç krizinin Avrupa'nın bir açmazı olduğunu, ancak başıboş bırakılması halinde ABD bankalarını da vurabileceğini söyledi. ABD'de Mart ayında toptan satış stokları %0.4 artarak milyar USD seviyesinde gerçekleşti. Ekonomistler, stoklarda %0.5'lik artış bekliyorlardı. ABD'de ihracat %3.2 ve ithalat %3.1 oranında arttı. Ticari açık 1 milyar USD artışla 40.4 milyar USD oldu. ABD'de Nisan ayında 83 milyar USD bütçe açığı verildi. ABD Hazine Bakanlığı, Nisan ayında gelirlerin milyar USD ile geçen yılın Nisan ayında kaydedilen rakamın %8 altında kaldığını açıkladı. Giderler ise 328 milyar USD ile geçen yılın aynı ayına göre, %14 artış gösterdi. Geçen yılın Nisan ayında ABD'de bütçe açığı, 20.9 milyar USD olmuştu. ABD'de Nisan'da perakende satışlar %0.4 arttı. Beklenti, satışların %0.2 azalmasıydı. Perakende satışlar geçen yıla göre %8.8 artmış oldu. ABD'de Mayıs'ta Michigan tüketici güveni endeksi 72.2'den 73.3'e yükseldi. Beklenti endeksin 73.5'e yükselmesiydi. ABD'de Nisan'da sanayi üretimi %1 arttı. Böylece sanayi üretimi geçen yıla göre %5.2 artmış oldu. Kapasite kullanım oranı ise %73.1'den %73.7'ye yükseldi. ABD'de Nisan'da ÜFE mevsimsel ayarlanmış olarak %0.1 düştü. Enerji ve yiyecek fiyatları hariç tutulduğunda, çekirdek ÜFE %0.2 arttı. Beklenti ÜFE'nin %0.2 azalması, çekirdek ÜFE'nin %0.1 artmasıydı. ABD'de Nisan'da konut başlangıçları %5.8 artarak mevsimsel olarak ayarlanmış 672 bin seviyesine geldi. Mart rakamı 635 bine revize edildi. İnşaat izinleri %11.5 geriledi ve 606 bin seviyesinde gerçekleşti. ABD'de, Mortgage Bankaları Birliği (MBA) tarafından açıklanan verilere göre, yılın ilk çeyreğinde, hacizdeki mortgage oranı geçen yılın son çeyreğindeki %4.58 oranından, %4.63'e çıktı. Hacizde olan ve ödemeleri geciken mortgage kombine oranı ise %14 seviyesinde gerçekleşti. ABD'de öncü ekonomik göstergeler endeksi, Nisan ayında %0.1 düşüş gösterdi. Beklenti, endeksin %0.2 oranında hafif artış göstermesi yönündeydi. 2

4 IMF Başkanı Domunique Strauss-Kahn, Avrupa'nın, içinde bulunduğu krizi, kurumlarını yeniden yapılandırmak ve EUR u mükemmelleştirmek için kullanması gerektiğini söyledi. "Bir ortak para birimi var ancak, bu para birimini bir kriz durumunda ayakta kalabilir yapacak bir ekonomik ortam yok" diyen Strauss-Kahn, Avrupa'nın, kuruluşlarını yeniden yapılandırmasını ve yenilemesini beklediğini belirtti. IMF Başkanı Strauss-Kahn, AB'nin bütçe önlemlerinin büyümeye zarar verebileceğini açıkladı. Almanya ve Fransa'nın bütçe açıklarını daraltmaya çok hızlı odaklanmamaları gerektiğini söyleyen Strauss-Kahn, euro bölgesinin devam eden krizi aşabilmek için güçlü bir ekonomi yönetimine ve büyüme politikasına ihtiyacının olduğunu belirtti. Strauss-Kahn, bütçe açığının GSYH'ye oranının 'e kadar %3 hedefine getirilmesinin taşa kazılmış bir kural olmadığını ifade ederek, "Büyük ülkeler çok hızlı bir biçimde yavaşlamamalı, aksi takdirde büyüme zarar görür. Açıkları aşağı çekmek zorundayız, ancak bunu çok fazla zorlamamalıyız" şeklinde konuştu. Avrupa Birliği üyesi ülkeler ve IMF, hükümet borçları ve bütçe açıkları krizinin EUR üzerinde oluşturduğu güvensizliği ortadan kaldırmak ve Avrupa ortak para birimini korumak için, 750 milyar EUR luk bir yardım paketi üzerinde anlaştı. Buna göre, Euro Bölgesi hükümetleri 440 milyar EUR luk kredi ve garanti sağlarken, 60 milyar EUR luk kredi de AB bütçesinden verilecek. Bu pakete IMF de 250 milyar USD lik kredi ile destek olacak. Avrupa Merkez Bankası da (ECB) "bazı" piyasalardaki "ciddi gerilimler" halinde hükümet ve özel sektör borçlarını satın alacak. Euro Bölgesi, 2010'un ilk 3 ayında 2009'un son çeyreğine göre %0.2 oranında büyüdü. Bir yıl öncesine göre ise artış %0.5 oldu. Ekonomistler bir önceki çeyreğe göre %0.1 artış bekliyorlardı. Yunanistan ekonomisi, bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %2.3 oranında daraldı. Ülke ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın son çeyreğine göre ise %0.8 oranında küçüldü. Yunanistan'da işsizlik oranı Şubat ayında %12.1 olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı, Ocak ayında %11.3 seviyelerinde bulunuyordu. Ülkede işsizlik oranı geçen yıl Şubatta ise %9.1 düzeyindeydi. Ülkede toplam işsiz sayısı 605 bin 277 kişiye ulaştı. Portekiz ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın son çeyreğine göre %1 oranında büyüdü. Bu yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre %1.7 oranında büyüme kaydeden ülke ekonomisi, 2009 yılı ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %3.7 küçülmüştü. Portekiz ekonomisi, geçen yılın tamamında ise %2.7 oranında daralmıştı. Hükümetin bu yılın tamamı için %0.7 oranında büyüme tahmininin aksine Avrupa Komisyonu, ülke için %0.5'lik büyüme öngörüyor. Almanya ZEW yatırımcı güven endeksi Nisan'daki 53 seviyesinden Mayıs'ta 45.8'e indi. Endeksin 47'ye inmesi bekleniyordu. Almanya Başbakanı Angela Merkel, Avrupa'daki mali krizin kontrol altına alınmasıyla ortak para birimi EUR un korunması için, spekülatörlere karşı harekete geçilmesi ve kamu borçlarının azaltılması çağrısı yaptı. EUR'un tehlike altında olduğunu ve kurtarılmaması halinde bunun hesaplanamayacak sonuçları olacağını söyleyen Merkel, "EUR projesi çökerse, Avrupa projesi de çöker" dedi. 3

5 Alman IFO Enstitüsü'nün iş güveni endeksi Mayıs'ta geriledi. Nisan'da seviyesinde olan endeks seviyesine indi. Beklenti endeksin seviyesine yükselmesiydi. İngiltere'de, tüketici fiyatları enflasyonu Nisan'da %3.7'ye yükseldi. Mart'ta %3.4 olarak gerçekleşen enflasyon, Nisan'da enflasyon %0.6 arttı. Beklenti %0.4 düzeyinde artış gerçekleşmesiydi. İngiltere'de perakende satışlar Nisan ayında, geçen yılın aynı ayına göre %2.3 geriledi. Mart'ta perakende satışlar %4.4 artmıştı. İngiltere Merkez Bankası (BOE), faiz oranlarında bir değişikliğe gitmeyerek, faiz oranlarını %0.50 de bıraktı. Piyasalarda da BOE'nin faiz oranlarında bir değişikliğe gitmeyeceği beklentisi bulunuyordu. BOE, Varlık Alım Programı'nı da 200 milyar sterlin olarak bıraktı. Çin'in dış ticaret fazlası Nisan ayında 1.7 milyar USD ile geçen yılın aynı dönemine göre %87 azaldı. Gümrük İdaresi'nin verilerine göre, Çin geçen ay milyar USD tutarında ihracat, milyar USD tutarında ise ithalat gerçekleştirdi. Çin'in ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre %30.5, bir önceki aya göre ise %6.3, ithalatı da %49.7 arttı. Nisan ayında milyar USD olan Çin'in toplam dış ticareti geçen yılın aynı dönemine göre %39.4 yükseldi. Japonya Merkez Bankası (BOJ), faiz oranını değiştirmedi. BOJ'un toplantısının ardından yapılan açıklamada, faiz oranının %0.10 olarak kalmasına karar verildiği belirtildi. Piyasalardaki beklenti de bu yöndeydi. Son Açıklanan Veriler TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2010 yılı Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %10.3 oranında, ithalat miktar endeksi %31.1 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %11, ithalat birim değer endeksi de %8.8 oranında artış göstermiştir. Ana sektörler itibarıyla, Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %18.7, balıkçılık sektöründe %65.5, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %60, imalat sanayii sektöründe ise %9.3 oranında artmıştır. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %42, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2.4 ve imalat sanayii sektöründe %35.6 oranında artmıştır. Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %27.8, balıkçılık sektöründe %1.1, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %23.6 ve imalat sanayi sektöründe %9 % Dış Ticaret Hadleri (%) Aylar

6 oranında artmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %21.3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1.5, imalat sanayii sektöründe %9.4 oranında artış göstermiştir. Bu gelişmelerden sonra; 2009 yılının Ekim ayından itibaren ithalat lehine bir eğilim gösteren dış ticaret hadleri 2010 yılı Mart ayında da; bir önceki aya göre ithalat fiyat artışının (%1.8) ihracat fiyat artışından (%0.1) fazla olması nedeniyle 1 puan düşüşle 94.5 seviyesinde ithalat lehine devam etmiştir yılı ilk üç ayında dış ticaret hadleri 2009 yılının ilk üç ayının üzerinde yer almıştır. TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi, 2010 yılı Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %21.1 oranında artış göstererek olarak gerçekleşmiştir. Takvim etkisinden arındırılmış endeks, Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, %17.8 oranında artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi bir önceki aya göre %0.9 oranında artış göstererek olarak gerçekleşmiştir. Sanayinin alt % Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100) Aylar sektörleri düzeyinde bakıldığında, bir önceki yılın aynı ayına göre, takvim etkisinden arındırılmış imalat sanayi sektörü endeksi %20.2, madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %9.1 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %6.7 oranında artış göstermiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2009 yılı Mart ayında 1,179 milyon USD açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın Mart ayında 4,322 milyon USD açık vermiştir. Cari işlemler açığının artmasında, dış ticaret açığının bir önceki yılın Mart ayına göre %189.6 oranında artarak 3,562 milyon USD ye ulaşması, hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirlerin %59.4 oranında azalarak 188 milyon USD ye gerilemesi ve gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net giderlerin %95.5 oranında artarak 1,054 milyon USD olması etkili olmuştur yılının ilk üç aylık döneminde 1,266 milyon USD açık veren dış ticaret dengesi, bu yılın aynı döneminde 8,444 milyon USD tutarında açık vermiştir. Bu sonuçta, ithalat harcamalarının %32.7 oranında artarak 38,325 milyon USD ye ulaşması etkili olmuştur yılının ilk üç ayında toplam 911 milyon USD fazla veren hizmetler dengesi kalemi, 2010 yılının aynı döneminde %49.2 oranında azalışla 463 milyon USD fazla vermiştir. Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemi, bir önceki yılın ilk üç ayına göre %8.3 artışla 2,253 milyon USD net çıkış kaydetmiştir. Cari transferler kalemi ise, 2010 yılının ilk üç ayında bir önceki yılın aynı ayına oranla %37.9 oranında azalarak 283 milyon USD giriş kaydetmiştir. Finans hesaplarında bir önceki yılın Ocak-Mart döneminde 3,436 milyon USD net sermaye çıkışı gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde 7,849 milyon USD tutarında net sermaye girişi olmuştur. Bu dönemde gözlemlenen diğer gelişmeler aşağıdaki şekilde özetlenebilir: 5

7 Doğrudan yatırımlar kaleminde, bu yılın ilk üç ayında gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine göre %50.2 oranında azalarak 1,028 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın Ocak-Mart döneminde 3,142 milyon USD net sermaye çıkışı olan portföy yatırımlarında, 2010 yılının ilk üç aylık döneminde 2,632 milyon USD net giriş gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın Ocak-Mart döneminde 3,635 milyon USD net çıkış gerçekleşmişken, 2010 yılının aynı döneminde 5,080 milyon USD net giriş olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2009 yılının Ocak-Mart döneminde 1,278 milyon USD azalmışken, 2010 yılının aynı döneminde 891 milyon USD artmıştır. Maliye Bakanlığı ndan yapılan açıklamaya göre; Merkezi Yönetim Bütçesi, 2009 yılının Nisan ayında yaklaşık 947 milyon TL açık vermişken, 2010 yılının Nisan ayında %370.6 oranında artarak yaklaşık 4.5 milyar TL açık vermiştir. Bütçe açığında ortaya çıkan bu artışın temel nedeni, borç stokunun vade yapısına bağlı olarak, 2010 yılı Nisan ayında faiz ödemelerinin bir önceki yılın aynı ayına göre yüksek düzeyde gerçekleşmesidir yılı Nisan ayında faiz dışı fazla %24.2 oranında artarak 2.6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bütçe harcamalarının 25 milyar TL, bütçe gelirlerinin 20.7 milyar TL, faiz harcamalarının 7 milyar TL olduğu 2010 yılı Nisan ayında, vergi gelirleri 15.3 milyar TL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık %73.9 unu oluşturmuştur Yılı Ocak-Nisan döneminde ise, bütçe açığı geçen yılın aynı dönemine göre %21.3 oranında azalışla 15.8 milyar TL olurken, faiz dışı fazla ise 6.3 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Ocak-Nisan döneminde, bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre %15.4 oranında artarak 77.8 milyar TL olurken, bütçe giderleri %7 oranında artarak yaklaşık 93.5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir yılı Ocak-Nisan döneminde, vergi gelirleri ise geçen yılın aynı dönemine göre %24.1 oranında artarak 63.2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2010 Şubat Dönemi (Ocak, Şubat, Mart 2010) Sonuçları na göre; 2010 yılı Şubat döneminde, kurumsal olmayan çalışma Aylık İşsizlik Oranı (%) % çağındaki nüfus geçen yılın 17.0 aynı dönemine göre 863 bin 16.0 kişi artarak 52 milyon 223 bin 15.0 kişiye ulaşmıştır. İstihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın 12.0 aynı dönemine göre 1 milyon bin kişi artarak 21 milyon bin kişiye yükselirken, işgücüne katılma oranı geçen yılın aynı dönemine göre puanlık artışla %47.5 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye genelinde işsiz sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 238 bin kişi azalarak 3 milyon 564 bin kişiye düşerken, işsizlik oranı 1.7 puanlık azalış ile %14.4 seviyesinde, tarım dışı işsizlik oranı da %17.5 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, istihdam edilenlerin %23.7 si tarım, %20.3 ü sanayi, %5.3'ü inşaat, %50.7 si de hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile 6

8 karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 1.6 puan, inşaat sektörünün payının 0.1 puan arttığı, buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1.7 puan azaldığı, sanayi sektörünün payının ise değişmediği görülmektedir. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2010 yılı Nisan ayı sonu itibarıyla, Merkezi Yönetim Brüt Toplam Borç Stoku, milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Borç stokunun milyar TL tutarındaki kısmı (%72.1) Türk Lirası cinsinden, milyar TL tutarındaki kısmı (%27.9) döviz cinsi borçlardan oluşmaktadır yılı Nisan sonu itibariyle merkezi yönetim brüt borç stokunun %61.5 i iç piyasaya, %13.6 sı ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı yaklaşık %24.9 olarak gerçekleşmiştir. İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2008 yılında iç borç stokunun %76.1 olan piyasa payının, 2009 yılı boyunca sürekli yükselerek Aralık ayında %81.5 olarak gerçekleştiği görülmüştür yılının Ocak ayında %81.7 olan bu pay, Şubat ayında %81.8, Mart ayında %81.7 ve Nisan ayında %81.8 olarak gerçekleşmiştir yılı genelinde 23.9 ay olarak gerçekleşen iç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı ise, 2009 yılının ilk yarısı boyunca 2008 seviyesinin altında kalmış, ancak 2009 yılı Aralık ayında 24.4 ay olarak gerçekleşmiştir yılının Ocak ayında 25.4 ay olarak gerçekleşen iç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı, Şubat ve Mart aylarında 26.4 aya, Nisan ayında ise 27.6 aya yükselmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2010 yılının Mart ayında olan Tüketici Güven Endeksi, 2010 yılının Nisan ayında bir önceki aya göre %1.24 oranında artarak değerine yükselmiştir. Ankete göre, güven endeksindeki artış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik durum ve gelecek dönem iş bulma olanaklarına ilişkin değerlendirmelerinin iyileşmesinden kaynaklanmaktadır. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2010 yılı Nisan ayı Hazine Nakit Dengesi Gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; Nisan ayında nakit bazda toplam 20.4 milyar TL gelir elde edilmiş, 17.4 milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve 3 milyar TL faiz dışı fazla oluşmuştur. Toplam 6.2 milyar TL faiz ödemesi ve 420 milyon TL Özelleştirme ve İşsizlik Fonu Nema Gelirlerinden sonra, Hazine nakit dengesi 2.8 milyar TL açık vermiştir. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2010 Yılı Mayıs Ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2010 yılında %4.8 oranında büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %8.60 oranında artacağı, cari işlemler açığının 28,754 milyon USD ve dolar kurunun TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %7.48 ve %6.97 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %9.50, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %11.62 olarak beklenmektedir yılı Mayıs II. Dönem Beklenti Anketi kapsamında, bir önceki dönem anket sonuçlarına göre; büyüme, yılsonu tüketici fiyatları, yılsonu cari işlemler açığı ve yılsonu dolar kuru beklenti değerleri yükselmiş, 24 ay sonraki TÜFE beklenti değeri aynı kalmış, diğer ekonomik göstergelerin beklenti değerleri ise düşmüştür. 7

9 Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 30 Nisan 14 Mayıs 2010 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü bir önceki analiz dönemine göre %3.3 oranında bir düşüş kaydederek 118,800 milyon TL den 114,876 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Aktif büyüklük yılsonuna göre karşılaştırıldığında ise %5.7 artmıştır. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi 1,536 milyon TL artarak 116,728 milyon TL seviyesinden 118,264 milyon TL ye yükselirken, İç Varlıklar kalemi ise büyük oranda düşüş kaydederek 2,071 milyon TL den -3,388 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin, bir önceki dönemde %7 arttıktan sonra bu dönem de %1 artarak 57,328 milyon TL den 57,901 milyon TL düzeyine yükseldiği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %2 azalarak 20,362 milyon TL ye; İç Yükümlülükler kaleminin ise %2.7 oranında artarak 36,540 milyon TL den 37,540 milyon TL düzeyine çıktığı göze çarpmaktadır. Bu dönem itibariyle Emisyon Hacmi %4.36 artarak 40,242 milyon TL den 41,995 milyon TL ye yükselirken; Bankalar Mevduatı kalemi ise yaklaşık %3 oranında artarak 22,700 milyon TL düzeyine çıkmıştır. Dolayısıyla Rezerv Para da yaklaşık %3.66 artmış ve 62,497 milyon TL den 64,785 milyon TL seviyesine yükselmiştir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.) Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 108, , ,876 6,220-3,923 1.DIŞ VARLIKLAR 111, , ,264 6,409 1,536 2.İÇ VARLIKLAR -3,199 2,071-3, ,459 PASİFLER 108, , ,876 6,220-3,923 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 54,636 57,328 57,901 3, DIŞ YÜKÜMLÜKLER 21,385 20,788 20,362-1, İÇ YÜKÜMLÜKLER 33,251 36,540 37,540 4, Döv. Ol. Takip Ol. Mevduat 12,739 16,100 16,456 3, Bankaların Döviz Mevduatı 20,512 20,440 21, MERKEZ BANKASI PARASI 54,020 61,472 56,975 2,955-4, REZERV PARA 58,831 62,497 64,785 5,954 2, Dolaşıma Çıkan Banknot 35,378 40,242 41,995 6,617 1, Bankalar Mevduatı 23,365 22,072 22, Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI -4,811-1,026-7,810-2,999-6, APİ den Doğan Borçlar -10,226-8,373-8,278 1, Kamu Mevduatı 5,415 7, ,947-6,879 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 66,038 72,951 72,343 6, Kaynak: TCMB Öte yandan Merkez Bankası nın temel politika araçlarından biri olan Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi bir önceki dönem %6 düşmesinin ardında bu dönem önemli bir değişiklik kaydetmemiş ve -8,278 milyon TL düzeyinde kalmıştır. Diğer bir ifade ile Merkez Bankası, 14 Mayıs itibariyle Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan yaklaşık 8.3 milyar TL alacaklıdır. Diğer yandan Merkez Bankası nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi önceki 8

10 dönem 3.5 kat artış kaydettikten sonra bu dönem ise %94 düşüş göstermiş ve 7,348 milyon TL den 468 milyon TL ye gerilemiştir. TC Merkez Bankası brüt döviz rezervleri ise son beş dönemdir izlediği artış eğilimine bu dönem son vermiş ve yaklaşık %1 azalarak 72,951 milyon USD seviyesinden 72,343 milyon USD seviyesine gerilemiştir. Tahvil-Bono Piyasası Mayıs ayının ilk haftasını %6.6 lık artışla %9.83 Bileşik Faiz seviyesinden kapatan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik 10, itfa tarihli tahvil faizi; yeni hafta boyunca geçen 9,80 haftaki artışı geri verme eğilimindeydi. Bu düşüş 9,60 eğilimini sağlayan argümanlar ise; IMF ve AB nin açıkladığı 9, milyar EUR luk yardım 9,20 paketinin küresel piyasalara 9,00 getirdiği olumlu hava ile Yunanistan ve İspanya gibi zor Tarih durumdaki AB ülkelerinin bütçe kesintileri ve başarılı eurotahvil ihraçlarının etkisi olarak sıralanabilir. Getiri oranı (%) Mayıs ayının üçüncü haftasında Merkez Bankası Para politikası Kurulunun borçlanma faizini arttırmaması kararıyla gösterge tahvilin bileşik faizi düşmeye devam etti. %9.16 seviyesine kadar gerileyen Bileşik faiz, hafta ortasından sonra ise EUR krizini çözme çabalarının küresel ekonomik büyümeyi tehlikeye atacağı endişeleri, Avrupa da durgunluk ihtimalinin artması ve beklentilerden kötü gelen ABD işsizlik başvurularının etkisiyle dalgalı bir seyir izledi ve haftayı yükselişle %9.24 seviyesinden kapattı. Döviz Piyasası Mayıs ayının ilk haftasını %6 lık artışla kapatan USD/TL kuru, yeni haftada geçen haftaki sert yükselişi telafi etme yönünde bir seyir izledi. EUR/USD paritesi ise hafta başında 1.30 lara TL ABD Dolar Denge Kuru yükselmesine rağmen hafta 1,59 boyunca düşüş grafiği izledi ve 1, seviyesine kadar düşerek 1,57 1,56 son yılların en düşük 1,55 seviyelerini gördü. Paritedeki 1,54 USD lehine durdurulamayan 1,53 1,52 yükseliş TL üzerinde de baskı 1,51 oluşturmasına rağmen TL 1,50 değer kazanmaya devam etti. USD/TL kuru düzeyine Tarih kadar geriledikten sonra Cuma günü bir miktar değer kaybetti ve USD haftayı TL seviyesinden kapattı. Mayıs ayının üçüncü haftasında EUR/USD paritesi son 1 yılın en düşük seviyelerinden toparlanma eğilimi gösterme çabasında olmasına rağmen dalgalı bir seyir izledi ile tarihi düzeylere gerileyen EUR/USD paritesi haftayı

11 düzeyinden kapattı. USD/TL; EUR krizini çözme çabalarının küresel ekonomik büyümeyi tehlikeye atacağı endişelerinin başta ABD olmak üzere tüm dünyada etkisini göstermesiyle yukarı yönlü hareket etti ve haftayı geçen hafta kapanışına göre yaklaşık %3.5 artışla seviyesinden kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Mayıs ayının ilk haftasını sert düşüşlerle kapatan İMKB Bileşik Endeksi; yeni haftada IMF ve AB nin açıkladığı 750 milyar EUR luk yardım paketinin küresel piyasalara getirdiği olumlu hava ile Yunanistan, İspanya ve Portekiz gibi zor durumdaki AB ülkelerinin bütçe kesintileri konusundaki karalılıkları ve başarılı eurotahvil ihraçlarının etkisi ile kayıplarını telafi etti. 58,000 seviyelerine kadar yükselen Bileşik Endeks, Cuma günü ABD de bankaların mortgage işlemlerine inceleme başlatılması ve kredi E n deks İMKB Bileşik Endeksi derecelendirme kuruluşu Fitch in Türkiye nin kredi notunun seçimler öncesi yükseltilmesinin zor olduğu açıklamasının etkisiyle bir miktar düşüş kaydetti ve haftayı 55,748 puandan kapattı. Mayıs ayının üçüncü haftasına moralli başlayan İMKB Bileşik Endeksi kısa vadede artış gösterdi. Ancak EUR krizini çözme çabalarının küresel ekonomik büyümeyi tehlikeye atacağı endişeleri, Avrupa da durgunluk ihtimalinin artması ve Almanya nın açığa satış yasağı dünya piyasalarında yeni bir satış dalgası başlattı. Beklentilerden kötü gelen ABD işsizlik başvuruları küresel piyasalardaki satışın sertleşmesine katkıda bulundu. Küresel piyasalardaki sert satışların etkisi altında kalan İMKB Bileşik Endeksi haftayı 54,112 puandan kapattı. Böylece İMKB Bileşik Endeksi haftayı Nisan ayı kapanışına göre %8 kayıpla kapatırken, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki yabancı yatırımların oranı da %65.48 olmuştur. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 30 Nisan 17 Mayıs 2010 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi bir önceki döneme göre %2.15, yılsonuna göre ise %5.46 artış kaydederek 560,487 milyon TL seviyesine çıkmıştır. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen yaklaşık %1 lik artışa karşılık, vadesiz mevduatların %9 düzeyinde yükseldiği görülmektedir. Dönem sonu tarihinin, kamu maaş ödemelerinin hemen sonrasına rastlamasına bağlı olarak, vadesiz mevduatların artış kaydetmesi ay içerisindeki dönemsel hareketler olarak değerlendirilmektedir. Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi, yılsonuna göre yaklaşık %10, önceki döneme göre ise %2.25 oranında artarak 436 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL krediler önceki döneme göre %1.75 artarken yabancı para cinsinden kredilerin ise %3.63 lük artış kaydettiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, önceki döneme göre önemli bir değişiklik göstermeyerek 21,340 milyon TL seviyesinde bulunmaktadır. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin aynı kalmasına rağmen toplam Tarih

12 kredilerdeki %2.25 lik artışın etkisiyle takipteki alacakların kredilere oranı son birkaç dönemdir olageldiği gibi düşüş eğilimini sürdürmüş ve %5.00 düzeyinden %4.89 seviyesine inmiştir. Bankacılık Sektörü ile İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 531, , , Vadeli 448, , , Vadesiz 83,241 81,165 88, KREDİLER TOPLAM KREDİLER 396, , , TL 289, , , YP 106, , , YP Krediler/Toplam Krediler (%) Krediler /Mevduat (%) Takipteki Alacaklar (Brüt) 21,521 21,325 21, Takipteki Alacaklar / Krediler (%) Menkul Değerler Portföyü 266, , , MDP/ Mevduat (%) Kaynak: BDDK 30 Nisan 17 Mayıs 2010 döneminde bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi de, %0.6 oranında artış kaydederek milyar TL den milyar TL düzeyine çıkmıştır. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 mustafa.simsek@kalkinma.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr Faruk SEKMEN Uzman Yardımcısı /2343 faruk.sekmen@kalkinma.com.tr 11

13 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar Nis GSYİH (Milyon $) 656, , , ,207 * ,636 * ,736 * Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) * * * İmalat Sanayi KKO (%) İşsizlik Oranı (%) Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -38,311-41,946-13,958-1,735-2, ,744-3,176-2,938-2,691-4,322 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -62,791-69,936-38,797-3,520-4,166-3,787-4,991-4,004-2,694-3,714-4,958-3,661-3,433-5, İhracat-FOB (Milyon $) 107, , ,130 7,348 8,335 9,057 7,823 8,481 10,090 8,903 10,053 7,869 8,345 9, İthalat-CIF (Milyon $) 170, , ,927 10,868 12,501 12,844 12,814 12,485 12,784 12,617 15,011 11,530 11,778 15,017 - Karşılama Oranı (%) X/M Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 189, , ,060 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 21,875 19,525 20,019 17,488 20,718 - Vergi Gelirleri (Milyon TL) 152, , ,417 15,275 12,850 14,435 19,296 12,517 13,831 15,084 18,169 17,304 16,136 14,461 15,330 - Diğer Gelirler (Milyon TL) 36,786 40,811 42,644 3,579 2,561 2,350 2,697 3,436 5,178 2,734 3,705 2,221 3,883 3,027 5,388 Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 203, , ,275 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 27,733 22,646 22,290 23,436 25,173 - Faiz Harcamaları (Milyon TL) 48,732 50,661 53,201 4,991 1,123 5,226 8,058 4,987 4,731 1,915 1,042 6,090 4,577 4,333 7,053 - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 154, , ,074 14,473 16,809 18,166 15,461 20,441 16,699 19,027 26,692 16,557 17,713 19,103 18,121 Bütçe Dengesi (Milyon TL) -13,883-17,069-52, ,521-6,607-1,525-9,475-2,421-3,124-5,859-3,121-2,271-5,948-4,455 - Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 34,848 33, ,381-1,398-1,381 6,533-4,488 2,310-1,209-4,817 2,968 2,306-1,616 2,597 Merkezi Yönetim Toplam 219, , , , , , , , , , , , , , ,804 İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 67,117 69,754 74,054 71,334 70,161 72,398 73,403 74,652 74,864 75,288 74,054 75,770 73,768 74,462 76,807 Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı 12