TREND ANALİZİ YÖNTEMİ İLE EREĞLİ DEMİR ÇELİK FİRMASININ FİNANSAL TABLO ANALİZİ 1

Transkript

1 TREND ANALİZİ YÖNTEMİ İLE EREĞLİ DEMİR ÇELİK FİRMASININ FİNANSAL TABLO ANALİZİ 1 FINANCIAL TABLE ANALYSIS WITH TREND ANALYSIS METHOD FOR EREGLI IRON & STEEL INC. Fadime SARGUT 2 1 IT S INSPIRED BY THE THESIS OF MEASURING FINANCIAL PERFORMANCES VIA TOPSIS AND GREY ANALYSIS; IRON & STEEL SECTOR EXAMPLES IAU. 2 Öğrenci, Yüksek Lisans, İşletme Yönetimi (İngilizce), Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, fatos_sargut@hotmail.com ÖZET: Bir firmanın aralarında ilişki olan finansal tablo kalemlerinin uzun sürede gösterdikleri eğilimleri karşılaştırarak yapılan analize trend analizi adı verilmektedir. Ereğli Demir Çelik A.Ş. nin dönemine ait mali tabloları trend analizi ile incelenmiştir. Son yıllarda demir çelik fiyatlarında meydana gelen değişimlerin firmaların finansal tablolarına nasıl yansıdığını anlamak amacıyla sektörün lider firması olan Ereğli Demir Çelik in finansal tabloları incelenmiştir. İnceleme sonucunda hangi yılın baz yıl alınması gerektiğini ve kalemler arasındaki ilişki göz önüne alınmıştır. ANAHTAR KELIMELER: Trend Analiz, Finansal Tablo Analizi, Mali Analiz. ABSTRACT: A trend analysis is an examination of an entity s comparison of trends in the financial statement that are related to each other equal and a long periods of time. In this study, financial tables of Ereğli Iron & Steel Inc. s for period were examined by trend analysis. In order to understand how changes in iron and steel prices in recent years have been reflected in the financial statements of companies, the financial statements of Eregli Iron & Steel Inc. s, the leading company in the sector, were examined. As a result of the review, what year should be taken as base year and the relationship between the items are taken into account. KEYWORDS: Trend Analysis, Financial Statement Analysis, Financial Analysis Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 58 Ocak 2018/ 69

2 1. GİRİŞ Finansal analiz, işletmenin bilanço kalemleri ile gelir tablosundaki değerler arasındaki ilişkilerin incelenmesiyle, finansal dengenin ne seviyede sağlandığının belirlenebilmesi ve bu duruma göre rasyonel kararlar alınabilmesi (Mucuk, 2001:329) şeklinde açıklanabilmektedir. Finansal analiz sayesinde firma yöneticileri alınan kararların doğruluğunu analiz ederken, aynı zamanda firmanın güncel mali durumunu da bu sayede incelemektedirler. Bu çalışmanın amacı, mali analiz tekniklerinden biri olan trend analizi yönteminin yardımıyla finansal tablo analizi yapmaktır. Yapılan bu monografi çalışmasında mali analiz tekniklerinin yardımıyla Ereğli Demir Çelik A.Ş. ye ait bilanço verileri trend analizi yardımıyla değerlendirilecektir. Son yıllarda demir çelik fiyatlarında meydana gelen değişimlerin firmaların finansal tablolarına nasıl yansıdığını anlamak amacıyla Ereğli Demir Çelik firmasının finansal tabloları incelenmiştir. Trend analizi ekonomik krizi yaşanan dönemlerde uygulanmadığı için ekonomik krizin yaşanmadığı dönemi baz alınmıştır. Ereğli Demir Çelik firması 1960 yılında o dönem Türk sanayisinde ihtiyaç duyulan ve Türkiye de üretimi yapılmayan yassı çeliğin üretilmesi amacıyla özel bir yasa kapsamında kurulmuştur. Uluslararası kalite standartlarında levha, sıcak ve soğuk haddelenmiş sac ile kalay, krom ve çinko kaplamalı sac üreten Erdemir; otomotiv, beyaz eşya, boru profil, haddecilik, genel imalat, elektrik-elektronik, makine, enerji, ısı gereçleri, gemi inşa, savunma, ambalaj gibi sektörlere temel girdi sağlamaya devam etmektedir (Anonim 3). Ereğli Demir Çelik firması üretmiş olduğu ürün ve hizmetler ile sektörün öncü firmalarından biridir. 2. FİNANSAL TABLOLARIN ANALİZİ Finansal tablolarda yer alan bilgilerin kullanıcılar tarafından en iyi şekilde ve süratle kullanılabilmesi amacıyla, söz konusu bu tabloların bazı özelliklere sahip olması gereklidir. Bu özellikler şunlardır: finansal tablolar anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir, kıyaslanabilir olmalı ve zamanında düzenlenmesi gerekmektedir. Bu özellikleri barındıran finansal tabloların yorumlanması, karşılaştırılabilir olması hem firma yöneticilerine hem de yatırımcılara kolaylık sağlamaktadır Finansal Analiz Kavramı Finansal Analiz, bir işletmenin finansal durumunun ve finansal yönden gelişmesinin yeterli olup olmadığının tespit edilmesi yapılan işlem ve analizlerin tümü olarak karşımıza çıkmaktadır. Finansal analiz sayesinde finansal tablolarda yer alan kalemlerin değişiklikleri, kalemler arasındaki ilişkileri, zaman ile gösterdiği eğilimleri ve daha önceden belirlenmiş olan standart ve sektör ortalaması ile karşılaştırmak mümkündür (Anonim 1; Drake ve Fabozzi, 2012:4) Finansal Tablolar Analizi Finansal Analiz, mali tablolar ile gerçekleştirilen bir işlemdir. İşletmelerin başlıca mali tabloları ise bilanço ve gelir tablosudur. Bu nedenle mali analiz kavramından bahsedilirken bilanço ve gelir tablosundan da bahsedilmesi gerekmektedir. Finansal tablolar arasında yer alan çeşitli kalemler arasında karşılaştırmalar, yüzdeler ve oranlar yolu ile ilişkiler kurmak ve bu ilişkilerin ölçülmesi ve yorumlaması olarak tanımlanmaktadır. Başlıca Finansal Analiz Yöntemlerini şu şekilde sıralamak mümkündür; Karşılaştırmalı Tablolar Analizi, Dikey Analiz, Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi), Oran Analizi dir. Bu çalışmada yalnızca Trend Analizi kullanılacaktır. Bu nedenle yalnızca trend analizinin tanımlaması ve hesaplaması üzerinde durulacaktır Trend Analizi Bir firmanın arasında ilişki olan finansal tablo kalemlerinin uzun sürede göstermiş olduğu eğilimlerin karşılaştırılmasıyla yapılan analiz yöntemine trend analizi adı verilmektedir. Böylelikle firmanın uzun sürede sergilemiş olduğu başarıyı, almış oldukları yatırım kararlarının uygun olup olmadığı, uygun finansal kaynaklar kullanıp kullanmadığını, varlıklarını verimli ve etkin kullanıp kullanmadığını tespit ederek yorumlamalar yapılabilinmektedir (Anonim 2). Bu sayede firmanın tüm finansal hareketlerinin doğruluğunu tespit etmek mümkün olmaktadır. Trend analizi, firmaların birbirini izleyen yıllık bilanço ve gelir tablosuna veya aralarındaki ilişkinin incelenmesi için mali tablo kalemlerine uygulanmaktadır. Trend analizi yapılabilmesi için bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin ele alınan yıllar itibariyle trendleri hesaplanmaktadır. Bunun için ele alınan yıllardan işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçları bakımından en normal sayılabilecek yani enflasyondan arındırılmış ve yüksek oran da kâr elde etmemiş yıl, baz yıl olarak kabul edilir. Baz yılın kalemleri 100 kabul edilmektedir. her kalemin diğer yıllardaki tutarları aynı kalemin baz yıldaki tutarına oranlanmaktadır. Trend analizi aşağıdaki formülüzasyon yardımıyla hesaplanmaktadır (Anonim 2); Formülde yer alan değişkenlerin tanımları aşağıdaki gibidir; N = Eğilim yüzdesi, t=kalemin incelenen yıldaki tutarı, T = Kalemin baz yıldaki tutarı. 3. UYGULAMA Bu bölümde Ereğli Demir Çelik A.Ş. nin dönemine ait finansal tabloları trend analizi ile incelenecektir. İncelenecek dönem baz alınırken ekonomik krizlerin yaşandığı yıllar analiz dışında bırakılarak, krizin yaşanmadığı dönemi seçilmiştir. Türkiye ekonomisi 2011 yılına kadar iç ve dış ekonomik krizlere maruz kalmıştır. Trend analizi kriz dönemlerinde uygulanmayan bir analiz türüdür. Bu bağlamda başlık 2.3 te yer alan formülüzasyon ile yapılan Ereğli Demir Çelik in dönemine ait trend analizi tablo 1 de verilmiştir. Firmanın bilanço ve gelir tablosuna ait analiz tabloları ekte verilmiştir. Ayrıca analize ait grafikler grafik 1, grafik 2 ve grafik 3 te verilmiştir. Ereğli Demir Çelik firmasının gelir tablosu ve bilançosuna ait trend analizi ekte yer almaktadır. Tablo 1 de Ereğli Demir Çelik firmasına ait Trend analiz sonuçları yer almaktadır. Tablodan açıkça görüldüğü üzere firmanın aktif, pasif ve gelir tablosu analiz sonucunda yıllar bazında sürekli bir artış olduğu gözlemlenmektedir. Söz konusu bu olumlu artışın kârlılığa etkisi olduğunu söylemek mümkündür. Aşağıda grafikler bölümünde Ereğli Demir Çelik dönemi Finansal Tablo Trend Analizinin yorumlarını görebilirsiniz. Grafik 1 den de açıkça görüldüğü gibi yıl bazında firmanın aktif varlıklıları sürekli bir artış göstermiştir. Dönen varlıklar 2014 yılı haricinde duran varlıklardan daha az bir eğilim gösterdiği gözlemlenmiştir. Bu da firma için olumlu bir sonuç doğurur çünkü İşletme Sanayi işletmesi olduğundan dolayı Duran varlığın tam Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 58 Ocak 2018/ 70

3 Tablo 1: Ereğli Demir Çelik dönemi Finansal Tablo Trend Analizi AKTİF Dönen Varlıklar ,64 125,91 136,65 188,98 Duran Varlıklar ,14 117,50 145,93 172,74 PASİF Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ,85 110,20 92,81 150,00 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ,10 86,60 119,72 129,47 Öz Kaynaklar ,41 139,03 169,07 211,17 GELİR TABLO SU Satış Gelirleri ,20 120,00 124,49 121,59 Satışların Maliyeti (-) ,74 105,90 115,37 107,31 kapasiteye yakın kullanıldığını gösterir yani maliyetlere olumlu etkisi olup dolaylı olarak kârlılığa etkisi vardır. Grafik 2 de görüldüğü üzere Kısa vadeli yabancı kaynaklar ve Uzun vadeli yabancı kaynakların eğilimi Öz kaynakların eğiliminden daha az bu da firmanın mali yapısının olumlu olduğunu gösterir. Analiz sonucuna göre firmanın mali yapısı öz kaynak ağırlıklı bir işletme profilini verir. Satışların maliyetinin eğilimi, Satış gelirlerinin eğilimden daha az bir eğilim göstermesi her zaman için olumlu yorumlanır. Grafik 3 de görüldüğü üzere Satış gelirleri ne kadar fazla artarsa bu durum yönetimin başarısı olarak değerlendirilebilmektedir. Firmanın yıl bazındaki satış geliri değerlendirildiğinde sürekli olarak artış olduğu açıkça görülmektedir. Paralel olarak satış maliyetinde de artış olduğu gözlemlenmiştir. 4. SONUÇ Trend analizinin işletme için sağladığı fayda ve nasıl değerlendirilmesi gerektiğini ve değerlendirme yapılırken hangi yılın trend için baz yıl alınması gerektiğini ve bunun etkileri irdelenmiştir. Değerlendirme yapılırken bahse konu dönem itibariyle işletmenin; dönen varlıkları ile duran varlıkları, kısa vadeli yabancı kaynakları, uzun vadeli yabancı kaynakları ve öz kaynakları, satışların maliyeti ile satış gelirleri ilişkisi üzerinde durulmuş ve elde edilen sonuçlardan bazı öneriler de bulunulmuştur. Bu çalışmada yapılan analiz sonucunda Ereğli Demir Çelik Firmasının dönemde ki analiz sonuçları şu şekilde yorumlanabilir; analiz sonucuna göre dönen varlıklar 2014 yılı haricinde duran varlıklara kıyasla daha az bir eğilim gösterdiği gözlemlenmiştir. Bu durum ise firma için olumlu bir sonuç doğurmaktadır. Ereğli Demir Çelik Firmasının bir Sanayi işletmesi olduğu göz önünde bulundurulduğunda analiz sonucu duran varlığın tam kapasiteye yakın kullanıldığını göstermektedir. Diğer taraftan analiz sonucunda Kısa vadeli yabancı kaynaklar ve Uzun vadeli yabancı kaynakların eğilimi Öz kaynakların eğiliminden daha az bulunmuştur. Bu durum ise firmanın mali yapısının olumlu olduğunu göstermektedir. Özetle açıklamak gerekirse firmanın mali yapısı öz kaynak ağırlıklı bir işletme profilini vermektedir. KAYNAKLAR Drake, P. P. and Fabozzı, F. J. (2012). Analysis of Financial Statements. 3rd Edition. John Wiley & Sons. Mucuk İ. (2001), Modern İşletmecilik, İstanbul, Türkmen Kitabevi, 2001, s329 Omag, A. (2014), Yüzde Yöntemi İle Analiz ve Gıda Sektörüne Yönelik Bir Uygulama, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi Cilt: 6 Sayı: 11 Temmuz 2014, ISSN , ss DOI: /JFRS İnternet Kaynakları Anonim 1, Son Erişim Tarihi: , Mali%20Analiz%20Teknikleri.pdf Anonim 2, Son Erişim Tarihi: , tablolar%20analizi.pdf Anonim 3, Son Erişim Tarihi: , Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 58 Ocak 2018/ 71

4 Ek-1: Ereğli Demir Çelik dönemi Bilanço Trend Analizi Yabancı Para Çevirim Farkları , , , ,88 V A R L I K L A R DÖNEN VARLIKLAR ,64 125,91 136,65 188,98 Nakit ve Nakit Benzerleri ,60 119,52 160,39 250,69 Diğer Kısa Vadeli Finansal Varlıklar , , , ,26 Ticari Alacaklar ,14 167,75 155,89 192,58 - İlişkili Taraflardan Ticari Alacaklar ,52 202,93 240,39 305,87 - İlişkili Olmayan Taraflardan Ticari Alacaklar ,42 167,14 154,42 190,61 Diğer Alacaklar , ,59 698,88 636,05 Stoklar ,78 114,40 113,69 149,40 Peşin Ödenmiş Giderler ,43 202,77 286,63 230,99 Diğer Dönen Varlıklar ,78 33,97 86,92 87,08 DURAN VARLIKLAR ,14 117,50 145,93 172,74 Finansal Yatırımlar 100 0,00 74,47 93,39 144,22 Diğer Alacaklar ,54 54,92 34,86 31,90 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller ,88 123,86 154,00 203,71 Maddi Duran Varlıklar ,66 117,17 146,68 173,65 Maddi Olmayan Duran Varlıklar ,08 110,23 113,05 134,38 Peşin Ödenmiş Giderler ,46 110,97 192,36 309,77 Ertelenmiş Vergi Varlığı ,73 226,53 169,16 243,31 TOPLAM VARLIKLAR ,80 121,25 141,80 179,98 K A Y N A K L A R KISA VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER ,85 110,20 92,81 150,00 Kısa Vadeli Borçlanmalar ,89 73,47 120,68 144,96 Uzun Vadeli Borçlanmaların Kısa Vadeli Kısımları ,96 123, ,23 90,42 Diğer Finansal Yükümlülükler ,80 145,82 466,33 457,77 Ticari Borçlar ,79 97,48 136,01 213,77 - İlişkili Taraflara Ticari Borçlar ,16 156,29 227,08 298,52 - İlişkili Olmayan Taraflara Ticari Borçlar ,63 95,82 133,45 211,39 Diğer Borçlar ,36 94,92 432,65 541,15 Ertelenmiş Gelirler ,34 80,04 97,75 111,34 Kısa Vadeli Karşılıklar ,34 207,43 128,77 386,52 - Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Kısa Vadeli Karşılıklar ,38 122,11 166,53 118,14 Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler ,36 133,29 216,39 121,94 UZUN VADELİ YÜKÜMLÜLÜKLER ,10 86,60 119,72 129,47 Uzun Vadeli Borçlanmalar ,31 56,25 79,47 67,50 - Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Uzun Vadeli Karşılıklar ,28 140,86 146,11 163,88 - Diğer Uzun Vadeli Karşılıklar ,31 163,54 0,00 0,00 Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü ,65 438,61 699, ,05 Diğer Uzun Vadeli Yükümlülükler ,43 88,09 106,09 114,97 Ö Z K A Y N A K L A R ,41 139,03 169,07 211,17 ANA ORTAKLIĞA AİT ÖZKAY- NAKLAR ,52 138,84 169,06 211,08 Ödenmiş Sermaye ,27 113,27 113,27 113,27 Sermaye Düzeltme Farkları ,77 45,77 0,00 45,77 Karşılıklı İştirak Sermaye Düzeltmesi (-) ,19 112,19 0,00 0,00 Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılmayacak Birikmiş Diğer Kapsamlı Gelirler veya Giderler Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılacak Birikmiş Diğer Kapsamlı Gelirler veya Giderler ,87 351,80 279,12 249, , , , ,90 - Riskten Korunma Kazanç/Kayıpları ,27 0,00 0,00 0,00 Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler ,73 142,62 219,65 269,41 Geçmiş Yıllar Karları/Zararları ,56 88,86 85,84 82,21 Net Dönem Karı/Zararı ,53 354,28 249,09 335,48 KONTROL GÜCÜ OLMAYAN PAYLAR ,70 145,43 169,48 214,29 TOPLAM KAYNAKLAR ,80 121,25 141,80 179,98 DÖNEM KARI/ZARARI ,61 343,44 240,36 325,02 Finansman Giderleri (-) ,04 52,29 45,91 45,10 Satışlar ,20 120,00 124,49 121,59 Satışların Maliyeti (-) ,74 105,90 115,37 107,31 BRÜT KAR/ZARAR ,68 237,01 200,25 240, ,05 208,74 150,39 195,51 Pay Başına Kazanç ,56 354,38 249,19 335,63 Ek-2: Ereğli Demir Çelik dönemi Gelir Tablosu Trend Analizi SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER Satış Gelirleri ,20 120,00 124,49 121,59 Satışların Maliyeti (-) ,74 105,90 115,37 107,31 BRÜT KAR/ZARAR ,68 237,01 200,25 240,09 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) ,94 113,07 123,65 133,29 Genel Yönetim Giderleri (-) ,75 127,01 161,80 163,81 Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) ,58 461,37 609,10 730,92 Diğer Faaliyet Gelirleri ,44 124,44 230,69 187,05 Diğer Faaliyet Giderleri (-) ,68 127,71 287,03 134,80 FAALİYET KARI/ZARARI ,13 278,02 211,17 279,11 Finansal Gelirler ,17 38,97 184,86 156,31 Finansal Giderler(-) ,67 72,58 63,72 62,61 VERGİ ÖNCESİ KARI/ZARARI ,15 288,43 267,27 333,31 Vergi Gelir/Gideri ,40 154,00 333,01 353,56 - Dönem Vergi Gelir/Gideri ,82 499,31 886,62 995,97 - Ertelenmiş Vergi Gelir/Gideri ,46 26,78 129,06 116,89 NET DÖNEM KARI/ZARARI ,61 343,44 240,36 325,02 Kontrol Gücü Olmayan Paylar ,12 188,14 115,33 175,11 Ana Ortaklık Payları ,53 354,28 249,09 335,48 DİĞER KAPSAMLI GELİR/GIDER Maddi Duran Varlıklar Değer Artış Fonundaki Değişim 100 0,86-0,22-0,74-0,61 Aktüeryal Kazançtaki Değişim ,64 209,21-63,64-22,22 Aktüeryal Kazançtaki Değişimin Vergi Etkisi Finansal Riskten Korunma Fonundaki Değişim Finansal Riskten Korunma Fonundaki Değişim Vergi Etkisi Yabancı Para Cevrim Farklarındaki Değişim DİĞER KAPSAMLI GELİR/GIDER (VERGİ SONRASI) ,63 209,20-63,63-22, ,62-102,33 59,30-64, ,63-102,33 59,32-64, ,81 455, , , , , , ,59 TOPLAM KAPSAMLI GELİR ,68 549,97 829,96 951,85 Kontrol Gücü Olmayan Paylar ,89 268,35 350,69 429,91 Ana Ortaklık Payları ,12 570,20 864,38 989,35 Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 58 Ocak 2018/ 72

5 Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 58 Ocak 2018/ 73

6 Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 58 Ocak 2018/ 74