Yüksekokul Öapplerencilerinde Sigara Kullanım Sıklıappleı

Transkript

1 Yüksekokul Öapplerencilerinde Sigara Kullanım Sıklıappleı Öappler. Gör. Emre Yanıkkerem Celal Bayar Üniversitesi Manisa Saapplelık Yüksekokulu Yard. Doç. Dr. Gülten Karadeniz Celal Bayar Üniversitesi Manisa Saapplelık Yüksekokulu Öappler. Gör. Saliha Altıparmak Celal Bayar Üniversitesi Manisa Saapplelık Yüksekokulu Özet Amaç: Tanımlayıcı tipteki ara tırma, yüksekokul öapplerencilerinin sigara içme durumu, nedenleri ve bazı deapplei kenlerle ili kisinin belirlenmesi amacıyla uygulanmı tır. Materyal metot: Ara tırma Nisan 2003'te öapplerenci ile yapılmı tır. Verileri ara tırmacılar tarafından geli tirilen anket formu ile toplanmı ve bilgisayarda SPSS for Windows 10.0 paket programında deappleerlendirilmi tir. statistiksel deappleerlendirmede yüzdelik, Ki-kare testi kullanılmı tır. Bulgular: Öapplerencilerin 26.2'sinin sigara içtikleri belirlenmi tir. Ara tırmamızda kız öapplerenciler erkek öapplerencilere göre daha fazla sigara içmektedirler. Öapplerencilerin sigara içme nedenleri arasında sorunlarını çözebilme, özenti ve merak gelmektedir. Annenin eappleitim durumu, ailede sigara birinin olması öapplerencilerin sigara kullanımını etkilemektedir. ki grup arasındaki istatistiksel analiz anlamlı bulunmu tur. (p<0.05). Sonuç: Öapplerencilerimiz arasında sigara kullanım yüzdesi az bulunmu tur. Sigara ile ilgili bilgi alanlarının ve ailede sigara kullanımı varsa öapplerencilerin de buna paralel davranıyor olmasının çarpıcı bir bulgu olduappleu görü üne varılmı tır. Anahtar kelimeler: Üniversite öapplerencileri, sigara, yaygınlık. THE FREQUENCY OF SMOKING OF A HIGH SCHOOL STUDENTS Summary Objective: This descriptive study was planned and implemented to determine the smoking behaviour and smoking habit of students of Celal Bayar University. Method: Totally students were investigated in the research on April Data was collected through questionnaire which was developed by researchers and statistics were evaluated on computer with the packet program SPSS for Windows 10.0 by using percentage and Chi-square tests. DIRIM/KASIM-ARALIK 2003

2 Results and Conclusions: The 26.2 percentage of the students was determined as being smoker (We determined that in our research the number of the girls smoking were higher as the boys). The reasons why the students are smoking were determined as solving the problems, inclination to imitate and curiosity. The education level of mother and existence of smokers in the family effect the smoking behaviour of the students. The statistical analyses have been found significant in the two groups (p<0.05). Key words: high school students, smoking behaviour, frequency. Giri The World Bank Grubu'nun 1999 yılı verilerine göre, dünyada 1.1 milyar yeti kin ki i sigara içmektedir ve bu rakamın 2030 yılı itibariyle 1.6 milyara ula acaappleı bildirilmektedir (1). Ülkemiz için sigara içme durumu, geli mekte olan ülkelerde günden güne arttıappleı yönündedir (2,3). Geli mi ülkelerde ise giderek azaldıappleı bildirilmektedir (4). Sigara içmeye baapplelı olu an hastalık ve ölüm oranlarının giderek arttıappleını göstermesi bakımından, gençler arasında sigara içme alı kanlıappleının yaygınla ması önemli bir sorundur (2,3). Tütün kullanmaya ba lama ya ının genellikle ergenlik ya da genç eri kinlik dönemi olduappleu belirtilmektedir (5,6). Tütün, alkol, madde kullanımı önemli saapplelık sorunlarıyla birlikte, öapplerencilerde sinirlilik, hafıza bozuklukları, depresyon, okul ba arısızlıappleı gibi önemli sorunlara yol açmaktadır (7). Diappleer saapplelık sorunları yönünden bakılırsa, birçok ara tırma, sigara içmenin akciappleer kanseri ba ta olmak üzere, çe itli organ kanserleri, kalp damar hastalıkları, KOAH ve peptik ülser gibi ölümcül hastalıkların olu umuna katkıda bulunduappleunu göstermektedir (3,8,9,10). Gençlerde sigaraya ba lama ve sigara içme davranı ını pek çok faktör etkilemektedir ancak literatürde tütün ile ilgili sektörlerin özellikle geli mekte olan ülkelerde gençleri hedef aldıappleı görü ü vardır (4). Oysa WHO birçok ölümcül hastalıappleın olu masına neden olduappleu için 21. yüzyılda herkese saapplelık hedeflerine ula mada sigaranın kontrolünün anahtar rol oynadıappleını belirtmektedir (11). Gençlerin gerek özenti, gerek arkada larına uyum için, gerekse sigara içen anne-baba ya da onlarca saygın bir ki iyi rol model olarak sigara içmeye ba ladıkları gözlemlenmektedir. Üniversiteye giden öapplerencilerin sigara içmeyi büyümekle özde tirdikleri bir gerçeapplei de vardır. Üniversitedeki öapplerenciler aynı evde ya da yurtlarda kalma, okul ortamında kalabalık gruplar halinde bir arada olma nedeniyle sigara içme davranı ını birbirlerinden görerek peki tirme ya da pasif içici olma durumunda kalmaktadırlar. Gözlemlerimiz bir saapplelık okulunda okuyor olmanın bu davranı ı yeterince engellemediapplei yönündedir. Buradan da eappleitim ile öappleretimin nasıl bir çizgiyle ayrıldıappleı gerçeapplei ortaya çıkmaktadır. Bir çalı mada gençlere kötü rol modeli olu turmaması ve sigara içmeyen genç bireylerin de sigara dumanından korunması için okullarda sigarasız ortamlar olu turmanın önemli olduappleu belirtilmektedir (4). Bu çalı mada, öapplerencilerin sigara içme durumu ve sigara içmeye ili kin davranı larının nedenlerinin belirlenmesi amaçlanmı tır. Materyal metot Ara tırmanın amacı; öapplerencilerin sigara içme sıklıappleı ve sigara içmeye ili kin davranı larını belirlemektir. Ara tırma, Nisan 2003'te Celal Bayar Üniversitesi Manisa Saapplelık Yüksekokulu'nda tanımlayıcı tipte planlanmı ve uygulanmı tır. Celal Bayar Üniversitesi Manisa Saapplelık Yüksekokulu hem irelik, ebelik ve saapplelık memurluappleu olarak üç bölümü kapsamaktadır. Sadece saapplelık memurluappleu bölümünde kız ve erkek öapplerenciler, hem irelik ve ebelik bölümlerinde ise yalnız kız öapplerenciler mevcuttur. Hem irelik ve ebelik bölümünde 1 ve 4. sınıf, saapplelık memurluappleu bölü- 10 D R M/KASIMARALIK 2003

3 münde ise sadece 1, 2 ve 3. sınıf mevcuttur. Tüm bölümlerde toplam 340 öapplerenci bulunmaktadır. Ara tırmanın gerçekle mesinde, özel bir örneklem yöntemi seçilmeden, rastlantısal olarak derse katılmı olan tüm öapplerenciler ara tırma kapsamına alınmı ve öapplerenciye ula ılmı tır. Verilerin toplanmasında, literatüre dayalı olarak hazırlanan anket formu kullanılmı tır. Öapplerencilere çalı manın amacına yönelik açıklama yapılmı ve katılımı kendi imzalarıyla kabul eden öapplerenciler, anket formuna isimlerini yazmadan anketlerimizi doldurmu lardır. Anket formu öapplerencilere ili kin sosyo-demografik verileri ve sigara içme, sigaraya ba lama ya ı, aileden sigara kullanımına ili kin bilgi alımı vb. soruları içermektedir. Veriler bilgisayarda SPSS 10.0 programında deappleerlendirilmi, verilerin analizinde yüzdelik, Kikare testi kullanılmı tır. Bulgular Ara tırma kapsamına alınan öapplerencilerin, 80'i kız, 20'si erkektir, ya ortalaması 20.69±1.69 (17-27)dir. Mezun olunan lise 24.8 oranında saapplelık meslek lisesi, 75.2 oranında diappleer liseler (kolej, süper, devlet, Anadolu lisesi) olarak belirlenmi tir. Öapplerencilerin yarıdan fazlası (.7) üniversiteye gelmeden önce kırsal kesimde, 44.3'ü ise ehir merkezinde ya adıklarını ifade etmi lerdir. Annelerin 85'i ilköappleretim ve altı, 15'i lise ve üstü, babaların 69.7'si ilköappleretim ve altı, 30.3'ü ise lise ve üstü eappleitim almı lardır. Ailesinin gelir durumu 400 milyon ve üzeri olanların oranı 52.4, 400 milyon ve altı olanların oranı 47.6 olarak saptanmı tır (Tablo 1). Öapplerencilerimizin 73.8 gibi büyük bir çoappleunluappleu sigara kullanmamakta, 26.2'si ise kullanmaktadır (Günde 15 adet ve altında sigara içenlerin oranı 60, 15 adetin üstünde sigara içenlerin oranı 40'tır). Öapplerencilerin günde içtikleri sigara sayısı ortalaması (140)tır. Sigaraya ba lama nedenleri arasında ilk sırayı özenti almaktadır (61.8). Stres, ailevi sorunlar, ekonomik sorunlar adı altında ya adıappleım sorunlar nedeniyle diye ifade edenlerin oranı ise 38.2'dir (Tablo 2). Ailenizde sigara içen biri var mı sorusunu, öapplerencilerin 64.8'i evet olarak yanıtlamı lardır. Öapplerencilerin en fazla babaları sigara içmektedir (65.5), sonra aappleabey ve abla 20.6 gelmektedir. Annenin sigara içme oranı ise 14'tür. Öapplerencilerin babalarının sigara içme yıl ortalaması 20.07±9.23 (3-43)tür. Öapplerenciler ailelerinde sigara içenlerin aile ekonomisine zarar verdiklerini dü ündüklerini 62.5 gibi büyük bir yüzdeyle ifade etmi lerdir. Ailelerin çoappleu (52.9) çocuklarıyla sigara ve zararları konusunda bilgi payla ımında bulunmu tur. Öapplerenciler bu bilgiyi en çok babadan aldıklarını belirtmi lerdir (18) (Tablo 3). Öapplerencilerin cinsiyete, mezun oldukları liseye, üniversite öncesi ya adıkları yere, ailenin gelir durumu ve babanın eappleitim durumuna göre sigara kullanma durumu arasındaki ili ki istatistiksel olarak anlamlı bulunmamı tır (p>0.05) (Tablo 4, Tablo 5, Tablo 6, Tablo 7. Tablo 8). Öapplerencilerin sigara kullanımı ile annelerinin eappleitim durmu arasındaki ili ki arasındaki ili ki istatistiksel olarak anlamlı bulunmu tur (p<0.05) (Tablo 9). Aynı zamanda ailede sigara içen birinin olması ile sigara içme durumu da istatistiksel olarak anlamlı bulunmu tur (p<0.05) (Tablo 10). Öapplerencilerin ailesinden bilgi alma durumu ile sigara kullanımı arasındaki ili ki de anlamlıdır (p<0.05) (Tablo 11). Sigara gençlerin 71.3'ü ailesinden bilgi almı tır (Tablo 12). Tartı ma Öapplerencilerimizin 26.2'si sigara içtiklerini ifade etmi lerdir. Deapplei ik ya ve meslek gruplarını kapsayan bir çalı mada sigara içen eri kinlerin büyük bir bölümünün üniversite döneminde sigara içmeye ba ladıkları ve sigaraya ba lama ya- ının giderek dü tüappleü ifade edilmi tir (2,3). Bizim çalı mamızda öapplerencilerimizin 73.8'i sigara içmediklerini ifade etmi lerdir, ancak içen grubun da yadsınmayacak oranda olduappleu gözden kaçmamalıdır. Üniversite ortamının getirdiapplei arkada grubuyla olma, toplu ya anılan yer- DIRIM/KASIM-ARAUK

4 lerde ikamet etme sigara içme davranı ını etkileyici bir faktördür, bu nedenle bu oranın artacaappleı dü üncesi endi e vericidir. Sigara içen öapplerencilerimizin 40'ı günde 15 adet ve üstünde sigara tüketmektedir (Tablo 2). Bu miktar oldukça yüksek ve zarar verici bir miktardır. Sigara içen öapplerenciler özenti (büyüme hevesi, arkada larına ve ebeveynlerine özenme, merak) ve ya adıappleı sorunları azaltmak, sıkıntıları gidermek gibi nedenlerle sigara içtiklerini ifade etmi lerdir (Tablo 2). Konuyla ilgili yapılan diappleer bazı çalı malarda da sigara içenlerin benzer nedenlerle sigara içtikleri gösterilmi tir (2,3,13). Gençlerin sigara içme alı kanlıappleı olu turmalarında aile, yakın çevre ve arkada ortamının etkili olduappleu belirtilmektedir (6,11,12). Bizim çalı mamızda da benzer bulgular elde edilmi tir. Öapplerencilerin ailelerinde sigara kullanımı öapplerencilerin de sigara içme oranını artırmaktadır. Yapılan istatistiksel deappleerlendirmede anlamlı sonuç elde edilmi tir (p<0.05) (Tablo 3). Yapılan çalı malar bu konuda anlamlı sonuçlar elde edilmediappleini ancak yüzdelerin yüksek olduappleunu belirtmi lerdir (8,9,10). Ara tırmamızda kız öapplerencilerde sigara içme oranı, erkek öapplerencilere göre yüksek bulunmu, ancak iki grup arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamı tır (p>0.05) (Tablo 4). Yapılan çalı malar kız öapplerencilerin erkek Grencilere göre daha az sigara içtiappleini ortaya koymu tur (3,12,13). Bizim çalı mamızda kız öapplerencilerin daha fazla sigara tüketicisi olmaları dikkat çekici bir bulgudur. Öapplerencilerin sigara içme durumu ile mezun oldukları lise, üniversite öncesi ya adıkları yer ve baba eappleitim durumu ve ailenin gelir durumu arasındaki ili ki istatistiksel olarak anlamsız bulunmu tur (p>0.05). (Tablo 5, Tablo 6, Tablo 7, Tablo 8). Öapplerencilerin sigara kullanımı ile annelerinin eappleitim durumu istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0.05) (Tablo 9). Eappleitim seviyesi ilköappleretim ve altı olan annelerin çocuklarının daha fazla sigara içtiapplei belirlenmi tir. Bu durum annenin eappleitiminin, çocuappleun zararlı davranı lara ba lama ve sürdürmesinde etkili olabileceappleini dü ündürebilir. Aile içinde cinsiyet ne olursa olsun çocukların anne ile daha fazla zaman geçirdikleri ve anneden alıntının daha fazla olduappleu gerçeapplei vardır. Bu nedenle anne eappleitiminin gencin davranı- ını etkileyebileceapplei beklenen bir sonuç olabilir. Aynı zamanda ailede sigara içen birinin olması ile sigara kullanma durumu da istatistiksel olarak anlamlı bulunmu tur (p<0.05) (Tablo 10). Öapplerencilerin ailesinden bilgi alma durumu ile sigara kullanımı arasındaki ili ki istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0.05) (Tablo 11). Ancak bilgi alanların, bilgi almayanlara göre daha fazla sigara tükettiapplei de çarpıcı bir bulgudur (Tablo 12). Bu durum aile ile payla ımın, yasaappleı kaldırıcı yönde dü ünüldüappleü eklinde de yorumlanabilir. Rol model olma durumunun da bilgi almaktan daha etkili olduappleu yorumlanabilir. Çünkü çalı mamızda ailesinde sigara içen birinin olduappleu gençler daha fazla sigara içmektedirler eklinde bir bulgu edinilmi tir. Sonuç ve öneriler Ara tırmamızda kız öapplerencilerin erkek öapplerencilere göre daha fazla oranda sigara içtiapplei, sigara içenlerin merak, özenti ve sorunlarından kurtulmak amacıyla sigara içtikleri belirlendi. Bu nedenle gençleri sigara içme konusunda duyarlı duruma getirecek ekilde eappleitim verilmesi; annenin eappleitim durumunun, ailede sigara içen birinin varlıappleının ve aileden bilgi alma durumunun öapplerencilerin sigara içme davranı ını etkilediapplei belirlenmi tir. Bu konuda ailelerin de bilgilendirilmeleri, rol model olmanın çocukta davranı modeli geli tirmede etkili olduappleu konusunda ailelerin bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Sigara içen öapplerencilerin geç olmadan sigarayı bırakma programlarına katılmalarının saapplelanması ve duyarlı hale getirilmeleri için öappleretim elemanlarının desteappleinin gerekliliapplei vurgulanabilir. 12 D R M/KASIM-ARALIK 2003

5 Tablo 1: Öapplerencilerin Sosyodemografik Özellikleri Sosyodemografik Özellikler Cinsiyet Kız Erkek Öapplerencilerin ya ortalaması (17-27) Mezun olunan lisenin tipi Saapplelık meslek lisesi Diappleer liseler (Normal, kolej, anadolu. süper) Üniversiteye gelmeden önce ya anılan yer Kentsel ( ehir) Kırsal (ilçe, kasaba, köy) Annenin eappleitim durumu lköappleretim ve altı Lise ve üstü Öapplerencilerin annelerinin ya ortalaması 44.76±4.91 (35-56) *4 ki inin annesi ölmü tür. Babanın eappleitim durumu lköappleretim ve altı Lise ve üstü Öapplerencilerin babalarının ya ortalaması 48.59±5.84 (37-72) *9 ki inin babası ölmü tür. Ailenin gelir durumu 400 milyondan az 400 milyondan fazla il im 80,0 20, ,3, , , ,4 Öapplerencilerin ailelerinin gelirlerinin ortalaması * ( ) Tablo 2: Öapplerencilerin Sigara Kullanma Durumu ve Nedenleri Öapplerencilerin içme durumu Sigara içen Sigara içmeyen Öapplerencilerin günde içtikleri sigara sayısı ortalaması 13.73r ) Günde içilen sigara sayısı 15 ve altı 15 üstü Sigarava ba lama nedeni Özenti Ya adıappleım sıkıntılar nedeniyle ,2 73,8 60,0 40,0 61, D R M/KASIM-ARALIK

6 Tablo 3: Öapplerencilerin Ailelerinin Sigara Kullanma Durumu Ailenizde sigara içen biri var mı? Evet Hayır Ailenizde kimler sigara içiyor? Anne Baba Abla, aappleabey Öapplerencilerin babalarının sigara içme yıllarının ortalaması 20.07±9.23 (3-43) Ailede sigara içenler aile ekonomisine zarar verdiklerini dü ünüvorlar mı Evet Hayır Sigara ve saapplelık konusunda ailelerin öapplerencilerle bilgi payla ımları Bilgi payla ımı olan Bilgi payla ımı olmayan Sigara konusunda bilgiyi veren ki i Anne Baba Abla, aappleabey Anne, baba t» ,8 35, ls.ıı Tablo 4: Öapplerencilerin Kız Erkek Cinsiyet X Sd= 1 Cinsiyete Göre Sigara Kullanma Durumu p> Tablo 5: Öapplerencilerin Mezun Olduappleu Liseye Göre Sigara Kullanma Durumu Lise tipi Saapplelık meslek lisesi olan Diappleer lise (Normal, kolej anadolu, süper) X-'= Sd= 1 p> D R M/KASIM-ARALIK 2003

7 Tablo 6: Öapplerencilerin Üniversite Öncesi Ya adıkları Yere Göre Sigara Kullanma Durumu Öapplerencilerin Üniversite Öncesi Ya adıkları Yer Kentsel ( ehir) Kırsal (ilçe, kasaba, köy) X J = Sd= 1 p> Tablo 7: Öapplerencilerin Ailesinin Gelir Durumu ile Sigara Kullanma Durumu Öapplerencilerin Ailesinin Gelir Durumu 400 milyondan az 400 milyondan fazla X Sd= 1 p> lnıı.i) Tablo 8: öapplerencilerin Babalarının Eappleitim Durumuna Göre Sigara Kullanma Durumu Öapplerencilerin Babalarının Eappleitim Durumu ilköappleretim ve altı Lise ve üstü X s Sd= 1 p> o.3 loo.o Tablo 9: öapplerencilerin Annelerinin Eappleitim Durumuna Göre Sigara Kullanma Durumu Öapplerencilerin Annelerinin Eappleitim Durumu ilköappleretim ve altı Lise ve üstü X Sd= 1 p< Tablo 10: Öapplerencilerin Ailesinde Sigara çen Birinin Varlıappleına Öapplerencilerin Sigara Kullanma Durumu Öapplerencilerin Ailesinde Sigara çen Birinin Varlıappleı Sigara Sigara S X = Sd= 1 p< loo.o DIR M/KASIM-ARALIK

8 Makalele Tablo 11: Öapplerencilerin Ailesinden Bilgi Alma Durumu ile Sigara Kullanma Durumu Öapplerencilerin Ailesinden Bilgi Alma Durumu Bilgi alan Bilgi almayan X-'= Sd= 1 p< Tablo 12: Öapplerencilerin Ailesinden Bilgi Alma Durumu ile Ailenin Sigara Konusunda Bilgi Payla ımı Öapplerencilerin Ailesinden Bilgi Alma Durumu Bilgi alan Bilgi almayan X = Sd= 1 p<0.05 OR= Kaynaklar 1. The World Bank Group: Global Trends in Tobacco Use http.y'/www. World Bank.org./tobacco/book/html/chapterl.htm 2. Bilir N, Doapplean B.G. Yıldız AN; Sigara çme Konusundaki Davranı ve Tutumlar. Hacettepe Halk Saapplelıappleı Vakfı Yayın No:7. Ankara Karaçam Z, Kiti Y. Çetin H, Hacettepe Üniversitesi, Saapplelık Hizmetleri Meslek Yüksekokulları Öapplerencilerin Sigara çme Durumu ve Sigara çmeye li kin Davranı ları. Hem irelik Formu Dergisi. 5(1): 47-52, Coakley A.L, Ruston A, Pulmonary Disease And Smoking; A Case For Health Promotion. British Journal Of Nursing, 10(1), 2001, Amerikan Psikiyatri Birliapplei. Mental Bozuklukların Tanısal Ve msal E Kitabı. 4. Baskı. Çev: Köroapplelu E. myüksel N, Sevinçok L. Madde Kullanımı le li kin Bozukluklar Lanier C.A, Nicholson T, Duncan D: "Drug Use And Mental Well Being Among A Sample Of Undergraduate And Graduate College Students", J Drug Educ 2001;31(3): Bennett ME, Miller JH, Woodalf WG; "Drinking Binge Drinking and Other Drug Use among Soutwestern undergraduates; Three-Year Trends', Am J Drug Alcohol Abuse 1999; 25(2): World Health Organization Regional Office For Europe: Lifestyles and Behaviour Change. Scherfigvej8, DK0, Copenhagen, 1999, Black JM. Jacobs EM: Lunkmann and Soransen s Medical-Surgical Nursing, Fourth Edition, W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1993, Stanhope M, Lancaster J: Community Health Nursing, Third Edition. Moby Years Book, St. Louis, 1992, Phipps W ve ark; Medical Surgical Nursing, Fourth Edition, Moby Years Book, St. Louis, 1991, Özdamar K, Canyürek E, Dinçer KS ve ark; Üniversite Öapplerencilerinin Sigara Alı kanlıappleı Üzerine Bir Ara tırma, Doapplea Tr. Journal of medical Sciences, 14: Ki ioapplelu A.N, Öztürk M, Demirel R ve ark; sparta l Merkezindeki Kalelere Giden Öapplerencilerin Okul, Beslenme, Uyku Durumları Ve Sigara Alkol Alı kanlıkları Üzerine Bir Çalı ma, VIII. Ulusal Halk Saapplelıappleı Kongre Kitabı Eylül Diyarbakır. 16 D R M/KASIM-ARALIK 2003