ARTVİN İLİ, YUSUFELİ İLÇESİ, ESENDAL KÖYÜ, AR: (ER: ) NO LU IV. GRUP MADEN ARAMA RUHSAT ETÜDÜ PROJE TANITIM DOSYASI

Transkript

1 MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARTVİN İLİ, YUSUFELİ İLÇESİ, ESENDAL KÖYÜ, AR: (ER: ) NO LU IV. GRUP RUHSAT ETÜDÜ PROJE TANITIM DOSYASI ANKARA KASIM -2017

2 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON, GSM VE FAKS NUMARASI E-POSTA MADEN TETKİK ve ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÜNİVERSİTELER MAHALLESİ DUMLUPINAR BULVARI NO: ÇANKAYA/ANKARA 0(312) Santral 0(312) (312) Faks PROJENİN ADI Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü, Ar: (Er: ) No lu IV. Grup Maden Arama Ruhsat Etüdü PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖR, ALT SEKTÖR) TL. Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü ve Çevresi tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin ek -2 listesi 55- Maden, petrol ve jeotermal kaynak arama projeleri, (Sismik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, jeofizik vb. yöntemle yapılan aramalar hariç) PROJENİN NACE KODU RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN /KURULUŞUN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJE TANITIM DOSYASININ SUNUM TARİHİ 99002: Madencilik ve taş ocakçılığını destekleyici test amaçlı sondaj faaliyetleri (petrol ve doğalgaz için yapılanlar hariç) MADEN TETKİK ve ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ -Çevre Araştırmaları Dairesi Başkanlığı -Maden Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı -Sondaj Dairesi Başkanlığı ÜNİVERSİTELER MAHALLESİ DUMLUPINAR BULVARI NO: ÇANKAYA/ANKARA 0(312) (312) (312) Faks 23 /11/2017 i

3 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... ii PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ ) PROJENİN ÖZELLİKLERİ... 3 a) Projenin ve Yerin Alternatifleri (Proje teknolojisinin ve proje alanının seçilme nedenleri)... 3 ) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü Vb.) ç) Atık Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri d) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski ) PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) b) EK-V deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar ) PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLER VE ALINACAK ÖNLEMLER NOTLAR VE KAYNAKLAR ii

4 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Projenin Maliyeti... 2 Tablo 2. Makine Ekipmanı... 2 Tablo Ruhsat Numaralı ve Erişim Numaralı Saha Koordinatları - UTM ED Tablo 4. Ruhsat sahasında yapılacak Maden Arama Sondaj Noktalarının ve Çalışma Yapılacak Alanların Koordinatları (UTM-ED50)... 5 Tablo 5. Maden Arama Sondaj Noktalarının En Yakın Yerleşim Yerine Mesafeleri... 7 Tablo 6. Tablo A Atık Yönetimi Yönetmelik in Ek-IV ündeki Atık Listesinin 01 kodlu bölümün listesi Tablo 7. Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı Tablo 8. Motorinin Özellikleri Tablo 9. Proje Kapsamında Kullanılacak İş Makinelerinin Saatlik Harcanacak Yakıt Miktarı Tablo 10. Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (gr/lt) Tablo 11. Proje Kapsamında Kullanılacak Sondaj Makinesi Yakıtından Kaynaklı Kirletici Değerler Tablo 12. Proje Kapsamında Kullanılacak Ekskavatör Yakıtından Kaynaklı Kirletici Değerler Tablo 13. Proje Kapsamında Kullanılacak Su Tankeri Yakıtından Kaynaklı Kirletici Değerler Tablo 14. Kütlesel Debiler Tablo 15. Toz emisyon faktörleri Tablo 16. Gürültüye neden olabilecek makine ve ekipmanların özellikleri Tablo 17. Sondaj Çalışmaları Sırasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Tablo 18. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değeri Tablo 19. Gürültüye Maruz Kalma Süreleri Tablo 20. Atık Türü, Bertaraf Yöntemi ve Alınacak Önlemler ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Maden Arama Sondajı İş Akım Şeması... 3 Şekil 2. Sondaj Çamuru Havuzu... 9 Şekil 3. Muhtemel Kuyu Logu Şekil 4. A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri için Çevirim Eğrileri Şekil 5. Acil Durum Eylem Planı Şekil 6. İnceleme Alanının Korunan Alanlar Haritası iii

5 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TANIM VE KISALTMALAR ÇED : Çevresel Etki Değerlendirmesi UTM : UniversalTransverseMercator AKM : Askıda Katı Madde UVS : Uzun Vadeli Sınır KVS : Kısa Vadeli Sınır Değer PM : Partiküller Madde CBS : Coğrafi Bilgi Sistemleri RG : Resmi Gazete ÇGDYY : Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği SKHKKY : Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği HKDYY : Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği MAK : Merkez Av Komisyonu KAKY : Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ÖÇK : Özel Çevre Koruma TUİK : Türkiye İstatistik Kurumu DSİ : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü MTA : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü EKK : En Küçük Kareler Yöntemi M : Büyüklük MİGEM : Maden İşleri Genel Müdürlüğü TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu USEPA : Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı EPDK : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ER : Erişim Numarası RN : Ruhsat Numarası No : Numara Ha : hektar m : metre kg/sa : kilogram/saat ms : mili saniye km : kilometre ton/m3 : ton/metreküp m3 : metreküp Π : Pi Sayısı r : yarıçap h : yükseklik kg/dm3 : kilogram/desimetreküp kg : kilogram dk : dakika dk/m : dakika/metre sa : saat L : litre q : atıksu debisi lt/kişi.gün : litre/kişixgün m3/saat : metreküp/saat kg/ton : kilogram/ton kg/saat : kilogram/saat kw : kilowatt MW : Megawatt iv

6 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ C : Karbon H2 : Hidrojen O2 : Oksijen S : Kükürt Lb/beygir-saat : Libre/beygir-saat Kg/kw-saat : kilogram/kilowatt-saat PM10 : 10 mm ve daha büyük partikül maddeler SO2 : Kükürtdioksit NOx : Azoroksitleri CO : Karbonmonoksit P : Güç Lw : Hesaplanan İş Makinesi Gürültü Değeri Lwt : Hesaplanan İş Makinesi Gürültü Değerleri Toplamı Lgag : Desibel A (dba) olarak gündüz-akşam-gece Lgündüz : A ağırlıklı ses seviyesi enerji ortalaması gündüz zaman dilimi verisi Lakşam : A ağırlıklı ses seviyesi enerji ortalaması akşam zaman dilimi verisi Lgece : A ağırlıklı ses seviyesi enerji ortalaması gece zaman dilimi verisi Leq : Belli bir süre içinde seviyeleri değişim gösteren gürültünün enerji açısından eşdeğeri olan sabit seviyesi db : Birbirinden mertebe farklılıkları gösteren, nicelikleri anlamlı olarak ifade etmede kullanılan logaritmik bir ölçeği, BA : İnsan işitme sisteminin düşük şiddetteki seslere karşı en çok hassas olduğu orta ve yüksek frekanslara daha fazla ağırlık veren, A ağırlıklı ses seviyesi olarak tabir edilen ve gürültünün etkilenim değerlendirilmesi ve kontrolünde yaygın olarak kullanılan bir ses seviyesi ölçütünü, Hz : Hearzt-Frekans Birimi mm/s : milimetre/saniye EX : Tükenmiş LR : Az Tehdit Altında EW : Doğada Tükenmiş LR (cd) : Koruma Önlemleri rektiren CR : Çok Tehlikede LR (nt) : Tehdit altına girebilir EN : Tehlikede LR (lc) : En Az Endişe Verici VU : Zarar Görebilir DD : Veri Yetersiz NE : Değerlendirilen vb. : Ve başkaları, ve benzerleri % : Yüzde : Binde B : Batı bkz. : Bakınız cm: Santimetre v

7 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, MTA Genel Müdürlüğü 2804 sayılı kanun ile "Memleketimizde işletmeğe elverişli maden ve taşocağı sahaları bulunup bulunmadığını ve işletilen maden ve taşocaklarının daha faydalı surette işletilmelerinin nelere mütevakkıf olduğunu araştırmak ve buna muktazi veya müteferri bulunan arama ameliyatı, fenni ve jeolojik tetkikat, kimyevi tahlil ve fenni tecrübeler yapmak, harita almak, plan, mürtesem, maktalar resmetmek, proje ve fenni raporlar, rantabilite hesapları tanzim etmek gibi bütün teknik ve ilmi işleri görmek ve memleketin madenlerinde ve maden sanayiinde çalışacak Türk mühendis, fen memuru, ustabaşı ve mütehassıs işçi yetiştirmek" görevini üstlenmiş bulunmaktadır. Bu itibar ile Ülkemiz de uygulanan Kalkınma Planları çerçevesinde Türkiye' de madencilik sektörünün GSYH içerisindeki payını artırabilmek için Yatırım Programı kapsamında arama ve araştırma projeleri yürütmektedir. Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü ve çevresi 1/ ölçekli G47a 1, G47a 2 paftasında yer alan AR: (ER: erişim) numaralı IV. Grup Metalik maden arama ruhsatına ait toplam 3.993,7 hektar büyüklüğündeki ruhsat alanında, 10 adet yaklaşık m. arasında değişen derinliklerde sondajların açılması planlanmaktadır. Sondajların planlanmasında önceden yapılan jeolojik ve jeokimyasal etüt çalışmalarından elde edilen veriler esas alınmıştır. 10 noktada yapılması planlanan maden arama amaçlı sondaj projesi; 25 Kasım 2014 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği; Ek-2 listesi Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi 55-) Maden, petrol ve jeotermal kaynak arama projeleri (Sismik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, jeofizik vb. yöntemle yapılan aramalar hariç) kapsamında yer almaktadır. Yapılması planlanan maden arama sondaj çalışmalarında 3 vardiyada 5 mühendis, 17 işçi olmak üzere toplam 22 personel istihdam edilecektir. Vardiya ekipleri yakın yerleşim yerlerindeki otel ya da kiralanan evlerde ikamet edecektir. Proje alanı rakım olarak yüksekte olması sebebiyle kış şartlarında herhangi bir çalışma yapılmayacaktır. Ruhsat alanı; Ordu-Trabzon-Rize-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli G-47 paftası Çevre Düzeni Planında orman ve ağaçlandırılacak-kayalık taşlık alanlar arazisi içinde yer almaktadır. Ruhsat alanı içerisinde açılması planlanan sondaj alanları ise orman arazisi içinde yer almaktadır. Sondaj çalışmalarına başlanmadan önce ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinler alınacaktır. 1

8 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sondaj çalışması esnasında su bazlı sirkülasyon sıvısı (sondaj çamuru) kullanılacaktır. Sondaj çamuru olarak su ve katkısız bentonit kili ( doğal kil ) kullanılacaktır. Proje sahası ve etki alanında çığ, heyelan, kaya düşmesi, v.b. doğal afet olayları gözlenmemiştir. Bunun yanı sıra zeminde akma, oturma, kabarma gibi deformasyonlar olmamıştır. Proje sahası ve etki alanında nüfus yoğunluklu alan (yerleşim merkezi, okul, hastane, yurt, kreş, otel vb.. hassas yerleşimler) bulunmamaktadır. Sondaj çalışmalarında şantiye ve depo kurulumu yapılmayacaktır. Sondaj yapılacak alanın içerisinde sondajda kullanılacak tij (boru), karotiyer, rockbit (kesici uc) vb. malzeme geçici olarak üst üste raf sisteminde yada düzenli olarak sondaj kuyusunun ilerlemesinde kullanılacak şekilde depolanır. Sondajda kullanılan malzeme dayanıklı ürün olduğu için iş bitiminde diğer sondaj mahalline olduğu gibi nakil edilecektir. Tüm sondajlar bittiğinde sondajda kullanılan ekipmanlar başka sondaj işlerinde kullanılmak üzere toplanır ve saha eski haline getirilerek terk edilecektir. Sondaj çalışması için öngörülen proje bedeli TL. Proje kapsamında yapılacak harcamalara ilişkin giderler kalemleri ve bedelleri aşağıdaki gibidir. Tablo 1. Projenin Maliyeti KULLANILACAK İŞ MAKİNELERİ ve DİĞER GİDERLER Sondaj Makinesi+Paletli Ekskavatör+Kamyon (Hizmet Alımı) Mülkiyet İzni (ÇED, Orman v.b. izinler)(yaklaşık) Sosyal Bina, Kiralama İşlemleri Memur Yolluk ve Harcırahları İşci ve İaşe Giderleri (Hizmet Alımı) Araç Kiralama (Hizmet Alımı)-Yakıt Gideri Tüm Analiz-Kırtasiye Giderleri PROJE BEDELİNE ESAS TOPLAM YATIRIM TUTARI (yaklaşık) Yapılacak arama işlemleri için gerekli makine ve teçhizat aşağıda çıkartılmıştır. Tablo 2. Makine Ekipmanı Makine Sondaj Makinesi 1 Jeneratör 1 Paletli Ekskavatör 1 Su tankeri 1 Adet 2

9 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 1) PROJENİN ÖZELLİKLERİ a) Projenin ve Yerin Alternatifleri (Proje teknolojisinin ve proje alanının seçilme nedenleri) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, MTA Genel Müdürlüğü tarafından Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü ve çevresindeki AR: (ER: erişim) numaralı IV. Grup Metalik maden arama ruhsatına ait toplam 3.993,7 hektar büyüklüğündeki sahada tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Madde 55 kapsamında Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmıştır. Maden arama projeleri, rezervin yerini ve özelliklerini belirlemek amacı ile yapılır. Rezerv alanı tespit edildiğinde madencilik faaliyetinin yeri de belirlenmiş olur. Madencilik faaliyetleri rezervin bulunduğu yerde gerçekleştirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Sahanın rezerv alanını değiştirmek mümkün olmadığından dolayı projenin yer alternatifi söz konusu değildir. Ancak alınan önlemler ve kullanılan teknoloji konusunda alternatifler oluşturulması mümkündür. Proje kapsamında kullanılacak yöntemler ve ekipmanlar, günün teknolojisine uygun olarak seçilecektir. b) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı İş Akım Şeması Bitkisel örtü tabakasının sıyrılması -Gürültü -Toz -Egzoz -Evsel katı ve sıvı atık Arazinin Hazırlanması -Gürültü -Toz -Egzoz -Evsel katı ve sıvı atık Sondaj makinasının yerleştirilmesi -Gürültü -Toz -Egzoz -Evsel katı ve sıvı atık Sondaj ve Karot Alımı -Gürültü -Toz -Egzoz -Evsel katı ve sıvı atık Alanın Rehabilitasyonu -Gürültü -Toz -Egzoz -Evsel katı ve sıvı atık Şekil 1. Maden Arama Sondajı İş Akım Şeması 3

10 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Projenin Kapasitesi Toplam 10 noktada sondaj yapılacaktır. Sondaj derinlikleri minimum 250 m. maksimum 750 m. olarak planlanmıştır. Kapladığı Alan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, MTA Genel Müdürlüğüne ait (ER: erişim) numaralı sahada 10 adet IV. Grup Metalik Maden arama işlemi yapılacaktır. Söz konusu faaliyet alanı Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü ve Çevresi 1/ ölçekli G47a 1, G47-a 2 paftalarında yer almakta olup, toplam arama ruhsat alanı 3.993,7 hektardır. Sondaj çalışmasının yapılabilmesi için kullanılacak makine ve ekipmanların yerleşiminde her bir sondaj için 625 m 2 lik alan kullanılacaktır. Projede gerçekleştirilecek sondaj alanları orman arazisi içinde yer almakta olup sondaj yapılacak arazinin niteliğine göre ilgili Kurumlardan gerekli izin ve görüşler alınarak çalışmalara başlanacaktır. Planlanan sondaj çalışmasının yapılacağı Maden Arama Ruhsatı Ek 5 de, Yer Bulduru Haritası Ek 2 te, Ruhsat Sahalarının Uydu Görünümü Ek 6 da verilmiştir. Sondaj çalışmasının yapılacağı ruhsat alanlarının koordinatları Tablo 3, sondaj yerlerinin ve sondaj alanının koordinatları ise Tablo 4 de verilmektedir. Tablo Ruhsat Numaralı ve Erişim Numaralı Saha Koordinatları - UTM ED50 Datum: ED-50 Türü: UTM Zon: 37 Ölçek Fak.: 6 derecelik Ruhsat Paftaları : Artvin G47-a1, G47-a2 RUHSAT ALANI KOORDİNATLARI NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı)

11 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Datum: ED-50 Türü: UTM Zon: 37 Ölçek Fak.: 6 derecelik Ruhsat Paftaları : Artvin G47-a1, G47-a ALAN : 3.993,7 Ha Tablo 4. Ruhsat sahasında yapılacak Maden Arama Sondaj Noktalarının ve Çalışma Yapılacak Alanların Koordinatları (UTM-ED50) Datum: ED-50 Türü: UTM Zon: 37 Ölçek Fak.: 6 derecelik Ruhsat Paftaları : G47-a1 AYE-1 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -2 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -3 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -4 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE

12 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Datum: ED-50 Türü: UTM Zon: 37 Ölçek Fak.: 6 derecelik Ruhsat Paftaları : G47-a1 AYE -5 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -6 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -7 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -8 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -9 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -10 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 6

13 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tablo 5. Maden Arama Sondaj Noktalarının En Yakın Yerleşim Yerine Mesafeleri Ruhsat No Lokasyon No Pafta No EnYakın Yerleşim Aradaki Mesafe (m.) AR: , ER: AYE-1 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 160 AYE-2 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 170 AYE-3 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 270 AYE-4 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 210 AYE-5 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 200 AYE-6 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 335 AYE-7 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 375 AYE-8 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 525 AYE-9 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 300 AYE-10 G47-a1 Esendal Köyü (Akarsu Mah.) 275 Projenin Teknolojisi Ruhsat alanı içerisinde minimum 250 m maksimum 750 m derinliğinde değişecek olan 10 adet karotlu sondaj yapılması planlanmaktadır. Sondaj Usulü Arama: Yeraltında bulunan jeolojik formasyonlar ve yeraltı zenginlikleri hakkında bilgi toplamak amacı ile yapılan işlemlere maden sondajı denir. Söz konusu projemizde yapacağımız sondajlar maden arama amaçlı olup formasyon özelliklerine göre karot alınabilen yerlerde karotlu sondaj, karot alınamayan yerlerde kırıntılı sondaj yapılacaktır. Karot alıcı özel gereçler kullanılarak yapılan sondaj işlemine karotlu sondaj, ilerleme sırasında alınan örneğe de karot örnek denir. Karotlu sondaj bir döner sondaj yöntemi olup, kaya ortamlarda uygulanır. Kırıntılı sondaj ise yumuşak formasyonlarda kullanılır. Sadece karotiyerin kestiği ince bir kesimin dışarı alınması ve karotiyerin soğutulması amaçlandığından dolaşım sıvısı olarak sadece su kullanılacaktır. Ancak yüksek miktarda su kaçağı olan formasyonlarda açılan delik cidarına sıva oluşturmak amacıyla sondaj çamuru kullanılacaktır. Sondaj çamuru da su + doğal bentonit karışımı olacaktır. Bentonit Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) Ek.13 de sunulmuştur. Arama sondajlarında matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle sondaj çamuru kullanılacaktır. Sondaj çamuru bentonit ve su karışımı olacaktır. Sondaj kuyularındaki su kaçağını önlemek için bentonit kullanılacaktır. Delik başına minimum 250 kg, maksimum 1000 kg doğal bentonit kullanımı olabilecektir. 7

14 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sondaj lokasyondaki sondajın ilerleme durumuna göre bentonit kullanımı değişiklik gösterebilir. Her bir sondaj kuyusu için yaklaşık 4,5 m 3 su kullanılacak olup, oluşan sıvı devir daim ettirilerek kullanılacaktır. Sondaj çamuru bu havuzlarda hazırlanır. Sondaj sıvısının hazırlanabilmesi ve devir daim ettirebilmesi için sondaj noktasının yanına uygun bir yere sondaj çamur havuzu açılacaktır. Her sondaj noktasında ayrı çamur havuzu açılacaktır. Açılan delikteki karot alımı sırasındaki kırıntılar sondaj suyu ile bu havuzda birikecek olup, istenilen noktaya gelinceye kadar havuzdan çamur sıvısı devir daim ettirilecektir. Kullanılacak sondaj makineleri her eğim ve doğrultuda, her türlü zeminde ve kayada su sirkulasyonlu rotari tipte çalışabilecek özellikte olacaktır. Arama sondaj kuyularının açılmasında T tipi veya çift tüplü karotiyerler kullanılarak yüksek oranda karot alınmasına özen gösterilecektir. Karot alınacak kuyularda başlangıç, kuyu çapı, kuyu derinliği ve kuyu dibindeki kuyu çapı genişliği önemli parametrelerdir. Her arama sondaj kuyusunun sondaj logu hazırlanacaktır. Alınacak karotlar sandıklara koyulacaktır. Sandığın üzerine ve yan tarafına projenin adı, kuyu numarası, sandık numarası ve karotların metrajı yazılacaktır. Sondajlardan alınan karot veya sedimanlar, her bölmeye soldan sağa doğru (Kitap dizisi yönünde) yerleştirilecektir. Her manevranın karot yüzdesi, karotun alındığı derinlikler, örnek alınan seviyeler, sabit kopya kalem kullanılarak bölme tahtaları üzerine yazılacaktır. Sandıklara dizilen karotların fotoğrafları çekildikten sonra bu fotoğraflar arşivlenecektir. Sondaj sirkülasyon sıvıları su bazlı sıvılar ve yağ bazlı sıvılar olmak üzere iki genel sınıfa ayrılabilir. Su bazlı sirkülasyon sıvıları temiz taze su, kil (bentonit) içeren su, polimerik katkı maddeleri içeren su veya hem kil hem de polimerik katkı maddeleri içeren su olmak üzere dört gruba ayrılabilir. Sondaj ve formasyon özellikleri bunlardan herhangi bir yöntemin seçilmesinde önemli rol oynar. Yağ bazlı sirkülasyon sıvıları çeşitli katkı maddeleri ile birlikte ilk kullanıldıkları zaman dizel veya konvansiyonel mineral yağlarını içeren ve yüksek miktarlarda aromatik hidrokarbonları ihtiva eden sıvılar olup daha çok offshore petrol kuyularının sondaj işlemleri sırasında kullanılmıştır. Bu sıvıların çevresel etkilerinin (ekolojik toksite, dayanıklılık vb) önemli olmaları nedeniyle son yıllarda sentetik bazlı sıvılar (olefınler, esterler vb) kullanılmaya başlanmıştır. Su bazlı sondaj sıvıları yağ bazlı sondaj sıvılarına kıyasla düşük ekotoksiteye, yüksek biodegradasyona ve düşük bioakümülasyona sahiplerdir. Dolayısıyla çevresel etkileri daha azdır. Uluslararası 8

15 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ çevre organizasyonları tarafindan rutin bir şekilde açık sulara deşarjında bir sakınca olmadığı kabul edilmiştir (Hinwood ve dig, 1994; Nielsen ve Giles, 2010). Nadir olarak sondaj çamurunun ph ayarlaması, sıvı kaybı, inceltilmesi, ağırlığını artırılması, sertliğinin giderilmesi ve takım sıkışması durumlarında eser miktarda katkı maddesi ( Kostik Soda, CMC, CFL, Barit, Spot W, Soda Külü) kullanılabilir. Katkı maddelerine ait MSDS ( Malzeme Güvenlik Formu ) Ek-13 te verilmiştir. Çamur Havuzunun Ebatları: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nun tarih ve 8865sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge (2012/15) hükümlerine göre her sondaj lokasyonunun yanına açılacak havuzun hacmi; bitmiş sondaj deliği hacminin en az 2 katı hacme sahip olmak zorundadır. Sondaj çapı değişmekle birlikte en fazla 96 mm çapında sondaj deliği açılacaktır. Sondaj derinlikleri en fazla 750 m civarında olacaktır. Buna göre; Sondaj Deliği Hacmi= πr 2 h=3,14x(0,048) 2 x750 = 5,42 m 3 Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 04/07/2012 tarih ve 8865 sayılı yazısında yer alan 2012/15 sayılı Genelge gereğince havuzun hacminin en az 5,42 x 2 =10,84 m 3 olması gerekmektedir. Havuzun hacmi yaklaşık 12 m 3 olarak yapılacaktır. Şekil 2. Sondaj Çamuru Havuzu 9

16 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Çamur Miktarı: Karot alımı sırasında formasyonun kesilmesinden oluşacak kırıntı miktarı genelde sondaj deliğinin hacminin %8 i kadardır. Bir sondaj deliğinin hacmi 5,42 m 3 olarak hesaplanmış olup %8 i; 0,43 m 3 kadar kırıntı meydana gelecektir. 10 sondaj deliği açılması planladığından toplam 4,3 m 3 kırıntı oluşacaktır. Bu kırıntılar sondaj çamuru havuzu içerisinde tutulacaktır. Matkabın soğutulması amacıyla ise yaklaşık 4,5 m 3 su kullanılacaktır. Suyun %100 nun havuz içerisinde kalacağı kabul edilir. Sondaj işlemi bittikten sonra havuzun içerisindeki su hava sıcaklığının etkisiyle buharlaşır. Suyun içindeki formasyon kırıntıları ve bentonit havuzda çökelir ve kurur. Çamur hazırlanırken min. 250 kg-max.1000 kg doğal bentonit kullanılacaktır. Max. Bentonit miktarı kullanıldığı varsayılarak hesaplama yapılmıştır. Kullanılacak bentonitin hacmi ise aşağıdaki hesaplanmıştır; 1.000kg= gr d=m/v, 1,8 gr/cm3 = gr / V V= 0,55 m 3 1 sondaj çamur havuzunda toplanılacak kırıntı ve bentonit miktarı: 1 delikten çıkacak kırıntı miktarı: 0,43 m 3 1 delikte kullanılacak bentonit miktarı: 0,55 m 3 1 delikte kullanılacak su miktarı: 4,5 m 3 TOPLAM = 4,5 m 3 + 0,43 m 3 + 0,55 m 3 =5,48 m 3 Yapılacak Sondaj Havuz Ebatları: 2m x 2m x 3m = 12 m 3 lük havuz açılacaktır. Havuzlar hem sondaj sıvısının hazırlanmasında hem de sondaj sıvısının geri devir yapmasını sağlamak için kullanılacaktır. Doğada bulunan bentonit kullanılacaktır. Sondaj çamuru için kullanılacak Bentonitin özellikleri ve kullanım amacı aşağıda açıklanmıştır. Bentonitin Özellikleri: API 13 A (Nontreated bentonit) standartlarına uygun kil mineralidir. Sodyum içeriklidir ve en az %90 montmorillonit icerir. Tamamen doğaldır, hiçbir katkı maddesi içermez. Yüksek şişme kapasitesine sahiptir. ( Hacimce Kat ) TS EN İşlem görmemiş Bentonit Şartnamesine uygundur. TS 977 Tip- 2 standartlarına uygundur. Suya karıştırıldığında kolayca dağılır ve topaklaşma yapmaz. Bentonit Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) Ek.13 de sunulmuştur. 10

17 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Kullanım Amacı: Sondaj Çamuru Yapımında - Yüksek viskozite ve jel yapma özelliğinden dolayı sondaj çamuru içerisindeki ağırlaştırıcı maddelerin süspansiyonda tutulmasını sağlar. - Çamur içerisindeki kesintilerin kayma hızlarını azaltarak etkin kuyu temizliği sağlanmasına yardımcı olur. - Yüksek sıvama özelliği ile kuyu cidarında sağlam ve düzgün pasta oluşturarak kuyu stabilizesini sağlar. - Kayganlık özelliğinden dolayı kuyuda, matkapta ve sondaj dizisinde çok iyi bir yağlama görevi yapar. Sondaj Çamurun Bertarafı: Faaliyet kapsamında yapılan sondaj çalışmalarında bentonit kullanılarak sondaj çamuru oluşturulacaktır. Sondaj çalışması sırasında oluşacak atık sondaj çamuru tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği nde verilen tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılarak atık türünün belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda Genel Müdürlüğümüz tarafından yapılan maden arama sondajlarında sondaj çamurları yapısına göre tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği Atık Listesinin (01) kodlu Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar bölümünün kodlu sondaj çamurları ve diğer sondaj atıkları sınıfının kodlu (Tatlı su sondaj çamurları atıkları) alt sınıfında yer almaktadır. Bu kapsamda değerlendirilen sondaj çamurları hiçbir işleme tabi tutulmadan ilgili yönetmeliğin EK-2A sındaki Bertaraf Yöntemleri listesindeki D1, D4, D9 daki yöntemlerden birisi uygulanarak (daha çok D9) yerinde üzeri kapatılarak kurumaya bırakılmaktadır. Açılan sondaj çukurlarının geçirimsizliği tabana serilecek olan kalın naylon branda ile sağlanacaktır. Sondaj çamuru ile kontamine olan naylon branda tarih ve sayılı R.G yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda en yakın Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Aksi durumda proje kapsamında oluşan sondaj çamurları; belirlenen atık türünün düzenli depolama yöntemi ile bertaraf edilebilmesi için tarih ve Sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik EK-2 ye göre Bakanlıktan lisans almış laboratuvarlarda analiz edilmesi ve çıkacak sonuca göre lisanslı Düzenli Depolama tesisine gönderilmesi sağlanacaktır. 11

18 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. Tablo 6. Tablo A Atık Yönetimi Yönetmelik in Ek-IV ündeki Atık Listesinin 01 kodlu bölümün listesi 01 (01) MADENLERİN ARANMASI, ÇIKARILMASI, İŞLETİLMESİ, FİZİKİ VE KİMYASAL İŞLEME TABİ TUTULMASI SIRASINDA ORTAYA ÇIKAN ATIKLAR Maden kazılarından kaynaklanan atıklar Metalik maden kazılarından kaynaklanan atıklar Metalik olmayan maden kazılarından kaynaklanan atıklar Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak İşlenmesinden Kaynaklanan Atıklar * Sülfürlü cevherlerin işlenmesinden kaynaklanan asit üretici maden atıkları A * Tehlikeli madde içeren diğer maden atıkları M ve dışındaki diğer maden atıkları * Metalik minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler M içeren diğer atıklar dışındaki diğer tozumsu ve pudramsı atıklar dışındaki alüminyum oksit üretiminden çıkan kırmızı çamur Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar * Metalik olmayan minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikeli M maddeler içeren atıklar dışındaki atık kaya ve çakıl taşı atıkları Atık kum ve killer dışındaki tozumsu ve pudramsı atıklar dışındaki potas ve kaya tuzu işlemesinden kaynaklanan atıklar ve dışındaki minerallerin yıkanması ve temizlenmesinden kaynaklanan ince taneli atıklar ve diğer atıklar dışındaki taş yontma ve kesme işlemlerinden kaynaklanan atıklar Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları Tatlı su sondaj çamurları ve atıkları * Yağ içeren sondaj çamurları ve atıkları M * Tehlikeli maddeler içeren sondaj çamurları ve diğer sondaj atıkları M ve dışındaki barit içeren sondaj çamurları ve atıkları ve dışındaki klorür içeren sondaj çamurları ve atıkları Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar. Proje kapsamında; 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında gerekli izinler (mera/orman/şahıs) alınmadıkça arama faaliyetlerine başlanılmayacaktır. Sondaj çalışmasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın tarih ve 8865 sayılı yazısında yer alan 2012/15 sayılı Genelge kapsamında arama faaliyeti çalışmaları gerçekleştirilecektir. 12

19 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Çalışacak Personel Sayısı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, MTA Genel Müdürlüğü tarafından açılması planlanan maden arama sondajları çalışmasında 3 vardiyada 5 mühendis, 17 işçi olmak üzere toplam 22 personel istihdam edilecektir. Ruhsat alanı içerisinde minimum 250 m maksimum 750 m derinliğinde değişecek olan 10 adet karotlu sondaj yapılması planlanmaktadır. Sondajlardan kesilmesi muhtemel birimler Şekil-3 te gösterilmiştir. 13

20 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MUHTEMEL SONDAJ LOGU Şekil 3. Muhtemel Kuyu Logu 14

21 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü Vb.) Arazi Kullanımı Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü ve Çevresi 1/ ölçekli G47a 1 paftasında yer alan AR: (ER: erişim) numaralı IV. Grup Metalik maden arama ruhsatına ait toplam 3.993,7 hektar büyüklüğündeki ruhsat alanında, 10 adet m. arasında değişen derinliklerde maden arama amaçlı sondaj çalışması yapılacaktır Maden arama projesi kapsamında IV. Grup arama ruhsatlı 3.993,7 hektarlık sahada Tablo 3 de koordinatları verilen proje alanında toplam 10 adet sondaj yapılması planlanmaktadır. Sondaj çalışmalarının yapılması için kullanılacak makine ve ekipmanların yerleştirilmesinde her bir sondaj yerinde maksimum 625 m 2 lik alan kullanılması planlanmaktadır. Ruhsat alanlarının koordinatları Tablo-3 de, sondaj yerlerinin ve sondaj alanının koordinatları Tablo-4 de verilmektedir. Planlanan sondaj çalışmasının yapılacağı Maden arama ruhsatı Ek-5 de, yer bulduru haritası Ek-2 te, ruhsat sahalarının uydu görünümü Ek-6 da verilmiştir. Ruhsat sahasında sondaj faaliyetleri sırasında mevcut yollar kullanılacaktır. Proje sadece arama ve araştırma projesi olup lokasyonlarda uzun süreli çalışma yapılmayacaktır. Faaliyet sırasında şantiye binası kurulmayacaktır. Ruhsat alanı; Ordu-Trabzon-Rize-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında orman ve ağaçlandırılacak-kayalık taşlık alanlar arazisi içinde yer almaktadır. Ruhsat alanı içerisinde açılması planlanan sondaj alanları ise orman arazisi içinde yer almakta olup sondaj yapılacak arazinin niteliğine göre ilgili Kurum ve Kuruluşlardan gerekli izin ve görüşler alınarak çalışmalara başlanacaktır. Su Kullanımı Sondaj çalışmalarında toplam 22 personel çalışılacaktır. Çalışacak personelin içme suyu ihtiyaçları için damacanalar ile satın alma yoluyla karşılanacaktır. Buna göre gerekli içme ve kullanma suyu miktarı hesabı aşağıda verilmiştir. (Kaynak: Solmaz, S.K., Kullanılmış Suların Arıtılması I Ders Notları, Uludağ Üniversitesi, Müh-Mim. Fak. Çevre Müh. Bolumu, BURSA) Günlük su ihtiyacı = 150 lt/ kişi /gün x 22kişi =3300 lt/gün= 3,3 m 3 /gün dür. Çalışacak personelin tüm ihtiyacı faaliyet sahasına yakın olan yerleşim alanlarından sağlanacaktır. Ancak personelin tüm ihtiyaçlarının en yakın yerleşim yerinden sağlanamaması durumunda seyyar tuvaletler konulacaktır. Sondaj çalışmalarında suyun 15

22 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ kullanım amacı; matkabın soğutulması, tijlerin sondaj kuyu cidarlarındaki kayganlığını arttırma, sürtünmeyi azaltmadır. Kullanma suyu için Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve gerekli yerlerden izin alınacaktır. Her bir sondaj deliği için yaklaşık 4,5 m 3 su kullanılacak ve 12 m 3 lük sondaj çamur havuzu açılacaktır. Havuzda oluşan çamurlu su, pompa ile çamur havuzundan devir daim ettirilerek kullanılacaktır. Proje alanında 10 sondaj noktası planlanmış olup, 10 adet sondaj havuzu açılması planlanmıştır. Sondaj sıvısı olarak doğal bentonit ve su kullanılacaktır. Maden arama sondajı açılması sırasında sondaj çalışmasının ihtiyacı olarak ve yollarda tozlanmayı önlemek için günde yaklaşık 10 m 3 su kullanılacaktır. Sondaj delikleri ve tozumayı önlemek için gerekli olan su ihtiyacı satın alma yoluyla ile temin edilecektir tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tankerle İçme-Kullanma Suyu Temini ve Nakli Hakkında Tebliğ hükümlerine uyulacaktır. Kullanılan Enerji Türü Maden arama sondajları sırasında kullanılacak araçlar ve makineler motorin ile çalışacak olup, elektrik enerjisi kullanılmayacaktır. Sondaj mahallinde kullanılacak olan elektrik enerjisi ihtiyacı kurulacak jeneratörden karşılanacaktır. ç) Atık Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri Maden arama proje kapsamında her hangi bir temel kazısı ve inşaat yapılmayacaktır. Sadece Sondaj makinesinin randımanlı çalışması için sondaj noktası ortada kalacak şekilde arazi düzlenecektir. Arazi hazırladığından hemen sonra sondaj makinesi yerleştirilip sondaj işlemi başlatılacaktır. Bu çalışmalar sırasında katı, sıvı, egzoz gazı atık oluşumu söz konusu olacaktır. ç.1 ) Sıvı Atık Evsel Atık Su Sondaj delikleri için gerekli olan su ihtiyacı satın alma yoluyla tanker ile temin edilecektir tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tankerle İçme-Kullanma Suyu Temini ve Nakli Hakkında Tebliğ hükümlerine uyulacaktır. 16

23 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sondaj çalışmalarında toplam 22 personel çalışacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28244) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği İkinci Bolum Madde 4.B ye göre oluşacak evsel nitelikli atık su miktarı, temiz su miktarına eşit kabul edilir. Sahada çalışacak personelin günlük ihtiyaçları neticesinde ihtiyaç duyacağı su miktarı ve oluşacak atık su miktarı aşağıda hesaplanmaktadır. Buna göre gerekli içme ve kullanma suyu miktarı hesabı aşağıda verilmiştir. (Kaynak: Solmaz, S.K., Kullanılmış Suların Arıtılması I Ders Notları, Uludağ Üniversitesi, Müh-Mim. Fak. Çevre Müh. Bolumu, BURSA) Günlük su ihtiyacı = 150 lt/ kişi /gün x 22kişi =3300 lt/gün= 3,3 m 3 /gün dür. Ancak personelin tüm ihtiyaçlarının en yakın yerleşim yerinden sağlanamaması durumunda seyyar tuvaletler konulacaktır. Evsel atık suların bertarafında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Sondaj Sıvısı Bir sondaj havuzunda toplanacak maksimum su, kırıntı ve bentonit miktarı 5,48 m 3 dur. Herhangi bir alıcı ortama atık su ve sondaj çamuru deşarjı yapılmayacaktır. Sondaj çalışması sırasında kullanılan su devir daim ettirildiğinden kullanılan su miktarının sabit olması beklenir, ancak, sondaj kuyusunda herhangi bir su kaçağı olduğunda kullanılan su miktarı artacaktır. Kaçak miktarı yerin derinlerindeki kayaçların özellikleri ile ilintili olduğu için her hangi bir öngörüde bulunmak olası görülmemektedir. Bu tip kaçakların yaşandığı durumlarda, su kaçağı yerin derinlerinde olduğundan herhangi bir atık durumu söz konusu değildir. Sondaj çamurunun ve suyun bertarafı; tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge kapsamında yapılacaktır. 17

24 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ç.2) Katı Atıklar Evsel Katı Atık Söz konusu proje kapsamında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar (cam, kağıt, plastik vb.), personelin yemek servisinden kaynaklı organik kökenli evsel nitelikli katı atıklar ve montaj işlemlerine açığa çıkabilecek ambalaj ve kutular vb. katı atıklar oluşacaktır. Personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1,14 kg değeri kullanılarak (Kaynak: Belediye Katı Atık İstatistikleri, 2010) şu şekilde hesaplanmaktadır. Tablo 7. Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı Çalışacak işçi sayısı = 22kişi Katı atık miktarı Toplam katı atık miktarı = 1,14 kg /kişi-gün =1,14 kg /kişi-gün x 22kişi = 25,08kg/gün Proje kapsamında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı 25,08 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek, organik atıklar v.b) çöp konteynırlarında biriktirilecektir tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine uygun olarak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek, katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili bölümde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Aynı yönetmeliğe uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla ilgili belediyenin gösterdiği katı atık sahasına nakledilecektir. Sondaj çamuru Açılan sondaj çukurlarının geçirimsizliği tabana serilecek olan kalın naylon branda ile sağlanacaktır. Sondaj havuzunda hazırlanacak olan sondaj çamurunun içeriğinde su ve katkısız bentonit kili kullanılacaktır. Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacaktır. Havuz içinde hava sıcaklığı ile kuruyacak olan çamurlar ve sondaj çamuru ile kontamine olan naylon branda tarih ve sayılı R.G yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair 18

25 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Yönetmelik hükümleri doğrultusunda en yakın Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Boşalan çukur, sahada depolanan ve korunması sağlanan üst toprak tabakası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan tarih ve 8865 sayılı 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. Gerek duyulması koşulunda; çamurun ve kontamine olmuş naylon brandanın Düzenli depolama sahasına bertarafı yapılmadan önce tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmelik hükümlerince değerlendirilmesi yapılarak bu değerlendirme sonucuna göre Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Tıbbi Atıklar Olabilecek ciddi yaralanmalarda kişiye Maden sahasında müdahale edilmeyip, en yakın sağlık kuruluşuna gönderilecektir. İşletme sahasında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28812) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ambalaj Atıkları Maden arama sondajı açılması sırasında ambalaj atıkları oluşacaktır Bunlar kağıt, karton ve naylon olarak değerlendirilir. Katı atıkların ağırlıkça % 30 unu ambalaj atıkları oluşturmaktadır (Kaynak: T.C. Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Eylem Planı ). Buna göre oluşacak ambalaj atığı miktarı; Ambalaj Atık Miktarı: 25,08 kg/gün x 0,30 = 7,5 kg/gün dür. Çalışmalar sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Atık Yağlar Arama yapılacak alanda makinelerin ve nakliye araçların bakımları ilgili servislerinde yapılacak olup maden sahasında herhangi bir atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Oluşması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28812) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde hükümlerine uyulacaktır. Yönetmeliğin ilgili maddesine uygun olarak toplanması sağlanacak ve lisanslı tesislere iletilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. 19

26 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Atık Pil ve Akümülatör Sondaj çalışmaları sırasında oluşması muhtemel atık piller ve akümülatörler, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak tarihinde yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümleri gereği evsel atıklardan ayrı toplanacak ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığından gerekli izinleri almış lisanslı firmalar iletilecektir. Bitkisel Toprak Sondaj çalışmaları kapsamında açılacak sondaj çamuru havuzu ve her bir sondaj çalışması alanından 625 m 2 lik alanda 0,2 m derinlikte toprak sıyrılarak 125 m 3 bitkisel toprak örtüsü kaldırılacaktır. Bu toprak saha alanı içerisindeki uygun bir alanda muhafaza edilecek ve rehabilitasyon çalışmalarında kullanılacaktır. Ömrünü Tamamlamış Lastikler Kullanılacak iş makinelerinin bakım ve onarımları servislerinde yapılacak olup, lastik değişimleri de servislerinde olacaktır. Dolayısıyla faaliyet alanında lastik değişimi yapılmayacaktır Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği, Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikte belirtilen hükümlere uyulacaktır. ç.3) Gaz ve Toz Emisyonu Gaz Emisyonu Projenin işletme aşamasında kullanılacak yakıt sadece makineler için gerekli olup, ısınma vb. amaçlı yakıt tüketimi olmayacaktır. Makinelerde yakıt olarak motorin kullanılacaktır. Motorinin genel özellikleri aşağıda verilmiştir. 20

27 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tablo 8. Motorinin Özellikleri ÖZELLİKLER Kıvam Tip Renk MOTORİN Çok akıcı Damıtılmış Amber Yoğunluk (150C) 0,8654 Viskozite (38oC) 2,68 Akma Noktası (00C) -18 Atomizasyon sıcaklığı (00C) Pompalama Sıcaklığı (00C) Karbon Artıkları (%) Atmosferik Atmosferik Eser Kükürt (%) 0,4-7 Oksijen-Azot (%) 0,2 Hidrojen (%) 12,7 Karbon (%) 86,4 Su ve Çökelti (%) Kül (%) Eser Eser Isı Değeri (Kcal/lt) 9,387 Kullanılacak iş makinelerinin yakıt tüketim yaklaşık miktarı aşağıdaki gibi olacaktır. Hesaplamalar maksimum yakıt tüketimleri dikkate alınıp yapılmıştır. Sahada çalışacak iş makineleri için gerekli motorin ihtiyacının yaklaşık; Tablo 9. Proje Kapsamında Kullanılacak İş Makinelerinin Saatlik Harcanacak Yakıt Miktarı EKİPMAN ADI ADET SAATLİK YAKIT MİKTARI Paletli Ekskavatör 1 25 lt/sa Sondaj Makinesi 1 30 lt/sa Su Tankeri 1 20 lt/sa Sahada iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Araçlardan oluşacak kirlenmenin birim değerleri aşağıda verilmiştir. Tablo 10. Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (gr/lt) KİRLETİCİ DİESEL(gr/lt) Karbonmonoksit 9,7 Hidrokarbonlar 29,0 Azot Oksitler 36,0 Kükürt Oksitler 6,5 Toz 18,0 Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları,

28 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Buna göre iş makinelerden kaynaklanacak kirletici değerleri aşağıda verilmiştir. Tablo 11. Proje Kapsamında Kullanılacak Sondaj Makinesi Yakıtından Kaynaklı Kirletici Değerler KİRLETİCİ DİESEL(gr/lt) Karbonmonoksit Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kükürt Oksitler Toz 9,70 gr/lt x 30 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,25 kg/saat 29,0 gr/lt x 30 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000=0,754 kg/saat 36,0 gr/lt x 30 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,936 kg/saat 6,50 gr/lt x 30 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,169 kg/saat 18,00gr/lt x 30 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,468 kg/saat Tablo 12. Proje Kapsamında Kullanılacak Ekskavatör Yakıtından Kaynaklı Kirletici Değerler KİRLETİCİ DİESEL(gr/lt) Karbonmonoksit Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kükürt Oksitler Toz 9,70 gr/lt x 25 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,231 kg/saat 29,0 gr/lt x 25 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000=0,638 kg/saat 36,0 gr/lt x 25 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,792 kg/saat 6,50 gr/lt x 25 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,143 kg/saat 18,00gr/lt x 25 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,396 kg/saat Tablo 13. Proje Kapsamında Kullanılacak Su Tankeri Yakıtından Kaynaklı Kirletici Değerler KİRLETİCİ DİESEL(gr/lt) Karbonmonoksit Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kükürt Oksitler Toz 9,70 gr/lt x 20 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,165 kg/saat 29,0 gr/lt x 20 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000=0,49 kg/saat 36,0 gr/lt x 20 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,612 kg/saat 6,50 gr/lt x 20 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,11 kg/saat 18,00gr/lt x 20 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,306 kg/saat 20 Aralık 2014 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik" EK-2 Tablo 2.1' de belirtilen emisyon miktarı sınır değerinin altında olduğundan hava kirlenmesine katkı değeri ve toplam kirlenme değerinin hesaplanmasına gerek olmadığı sonucuna varılmıştır. 22

29 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tablo 14. Kütlesel Debiler EMİSYONLAR Toz Karbon Monoksit Kükürt Dioksit Azot Dioksit [NO x (NO 2 cinsinden) NORMAL İŞLETME ŞARTLARINDA VE HAFTALIK İŞ GÜNLERİNDEKİ İSLETME SAATLERİ İÇİN KÜTLESEL DEBİLER (KG/SAAT) Bacadan Baca Dışındaki Yerlerden Bu konuda aracın yakıt sistemleri sürekli kontrol edilerek, 30/11/2013 tarih ve sayılı Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü İle Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği kapsamında proje alanında çalışacak motorlu araçların emisyon ölçümleri; yönetmelikle belirlenmiş periyotlarda ve uygun şekilde yapılacak ve yönetmeliğin ilgili maddelerine göre gerekli tedbirler alınacaktır. Sahada kullanılacak araçların bakım, onarım, yağ ve filtre değişimleri İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlı benzin istasyonlarında yapılacaktır. Toz Emisyonu Hafriyat çalışmaları toplamında 10 adet sondaj için 10* (125+12) = 1370 m 3 hafriyat yapılacaktır. Bu hafriyatın tamamı yerinde dolgu malzemesi olacaktır. Bu alanlarda bitkisel toprak, yumuşak kaya klaslarında kazı yapılacağı için hafriyat yoğunluğu 1,7 ton/m 3 olarak alınmıştır Her sondaj noktasında aynı anda arazi hazırlığı yapılmayacağından toz hesaplaması tek noktadaki hazırlık çalışması üzerinden hesaplama yapılmıştır. Sondaj yapılacak saha 625 m 2 olmakla beraber sondaj makinası ve sondaj çamur havuzlarının bulunduğu bölgenin yüzeyi yaklaşık 20 cm civarı tesfiye edilmesiyle çıkan hafriyat miktarı ile 125 m 3 hacme göre hesap edilen sondaj çamuru havuzların hafriyatının ilave edilmesi durumunda toplam hafriyat miktarı yaklaşık (125+12) 137 m 3 civarı olacaktır. Bu hafriyatın tamamı yerinde dolgu malzemesi olacaktır. Bu alanlarda bitkisel toprak, yumuşak kaya klaslarında kazı yapılacağı için hafriyat yoğunluğu 1,7 ton/m 3 olarak alınmıştır. Hafriyat süresinin kısa ve kontrollü (zaman zaman sulanarak) yapılmasından dolayı çevreye zararlı tozuma olmayacaktır. Ayrıca yapılacak çalışmalar arama- araştırma amaçlı olup işletmeye yönelik bir faaliyet yapılmayacaktır. 23

30 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tablo 15. Toz emisyon faktörleri İşin Cinsi Kontrolsüz Durum Emisyon Faktörü Kontrollü Durum Emisyon Faktörü Malzemelerin Sökülmesi 0,025 kg/ton 0,0125 kg/ton Malzemelerin Boşaltılması 0,01 kg/ton 0,005 kg/ton Malzemenin Depolanması 5,8 kg/ha/gün 2,9 kg/ha/gün Bu tabloda verilen değerler göz önünde bulundurularak yapılan toz emisyonu hesaplaması sonucunda elde edilen toplam emisyonu debi miktarları; Arazi Hazırlık Aşamasında Oluşacak Toz Emisyon Miktarı Toplam hafriyat miktarı = 1370 m 3 x 1,7 ton/m 3 = 2329 ton Toplam hafriyat süresi = 100 saat Bir saatte yapılacak hafriyat miktarı = 2329 ton / 100 saat = 23,29 ton/ saat Kontrolsüz Durum Malzemelerin sökülmesi sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE1) = 23,29 ton/saat x 0,025 kg/ton = 0,582 kg/saat Malzemelerin boşaltılması sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE2) = 23,29 ton/saat x 0,01 kg/ton = 0,232 kg/saat Malzemelerin depolanması sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE3) = 5,8 kg/ha/gün*0,0625ha/24saat/gün = 0,015 kg/saat Toplam toz emisyonu = TE1 + TE2 +TE3= 0,829 kg/saat Kontrollü Durum Malzemelerin sökülmesi sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE1) = 23,29 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 0,291 kg/saat Malzemelerin boşaltılması sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE2) = 23,29 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,116 kg/saat Malzemelerin depolanması sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE3) =2,9 kg/ha/gün*0,0625 ha/24saat/gün = 0,008 kg/saat Toplam toz emisyonu = TE1 + TE2 +TE3=0,415 kg/saat Yol Açılması Aşamasında Toz Emisyonu Proje kapsamında sondaj ulaşımın sağlanması için mevcut yolların kullanılmaması halinde yaklaşık 500 m uzunluğunda yol yapılacağı öngörülmektedir. Ayrıca eski yollar iyileştirileceğinden çok fazla hafriyat çıkması beklenmemektedir. Buna göre malzeme hacmi yaklaşık 500 m 3 olacaktır. Yol açılması aşamasında çıkacak hafriyat ile ilgili depo sahasına ihtiyaç duyulmayacak olup çıkacak malzeme yolun düzenlenmesinde dolgu ve şev yapımı için kullanılacaktır. 24

31 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Yol yapılacak alanda ağaç türü bulunmamakta olup proje kapsamında proje kapsamında ağaç kesimi olmayacaktır. Toplam hafriyat miktarı = 500 m 3 x 1,7 ton/m 3 = 850 ton Toplam hafriyat süresi = 80 gün x 8 saat/gün = 640 saat (Günde 8 saat çalışılacaktır.) Bir saatte yapılacak hafriyat miktarı =850 ton / 640 saat = 1,328 ton/ saat Kontrolsüz Durum Malzemelerin sökülmesi sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE1) = 1,328 ton/saat x 0,025 kg/ton = 0,033 kg/saat Malzemelerin yüklenmesi sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE2) = 1,328 ton/saat x 0,01 kg/ton = 0,013 kg/saat Malzemelerin boşaltılması sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE3) = 1,328 ton/saat x 0,01 kg/ton = 0,013 kg/saat Toplam toz emisyonu = TE1 + TE2 +TE3= 0,059 kg/saat Kontrollü Durum Malzemelerin sökülmesi sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE1) = 1,328 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 0,017 kg/saat Malzemelerin yüklenmesi sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE2) = 1,328 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,007 kg/saat Malzemelerin boşaltılması sırasında oluşacak toz miktarı; Toz emisyonu (TE3) = 1,328 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,007 kg/saat Toplam toz emisyonu = TE1 + TE2 +TE3=0,031 kg/saat Sondaj çalışması ve yol açılması işlemlerinde kontrolsüz durum toz emisyonu 0,829 kg/saat +0,059 kg/saat = 0,888 kg/saat, kontrollü durum toz emisyonu 0,415 kg/saat +0,031 kg/saat =0,446 kg/saat olacaktır. Maden arama işlemi aşamasında meydana gelmesi ön görülen toz debileri; tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 tablo 2.1 de verilen baca dışı yerlerden kaynaklanan kütlesel debi "1 kg/saat'lik" değerinin altında olduğundan için toz modellemesi yapılmamıştır. 20 Aralık 2014 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik" ne, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 25

32 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Değişiklik R.G: ) hükümlerine uyulacaktır. Gürültü Artvin İli, Yusufeli ilçesi, Esendal köyünde yapılması planlanan sondaj çalışmalarında kullanılacak iş makinelerinden ve ekipmanlarından dolayı oluşacak gürültü miktarını hesaplanmış ancak oluşacak gürültü seviyesi sondaj lokasyolarının en yakın meskün mahalle minimum 160 metre mesafede olması nedeniyle sınır değerlerin altında kaldığı tespit edilmiştir. Ancak herhangi bir olumsuzluk ve şikayet durumunda sondaj makinesi ve ekipmanlardan kaynaklı gürültünün yerleşim yerlerini etkilememesi amacıyla sondaj mahallinin etrafına ses kesici paneller konulacaktır. Projenin işletilmesi aşamasında iş makineleri ve kamyonların çalışmasından dolayı gürültü ve titreşim oluşumu söz konusu olacaktır. Faaliyet esnasında gürültüye sebebiyet verecek kaynaklar Tablo-16 te verilmiştir. Tablo 16 Gürültü Kaynakları İş Makineleri Adet Araç Gücü (Ort.) (kw) Sondaj Makinası Jenaratör 1 20 Paletli Ekskavatör Su tankeri Lastik tekerlekli kepçe 1 80 Pompa Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların Hz arasında dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplaması için; Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik (2000/14/AT) in müsaade edilen ses gücü seviyeleri, gürültü işaretlemesi ve standartlar başlıklı 5. Maddesinde verilen formüller kullanılmıştır. Faaliyet sırasında gürültü oluşturacak ekipmanlardan aynı olanların bir arada bulunmayacağı kabulü ile hesaplamalar yapılmış olup ses gücü düzeyleri Tablo-4 te verilmiştir. 26

33 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ.Tablo 17 Proje Kapsamında Kullanılacak İş Makineleri Ses Gücü Seviyeleri Araç Adedi Motor Gücü(kW) Net Kurulu Gücü Değerlendirmesi Ses Gücü Seviyesi Hesabı Ses Gücü Seviyesi(dB) Sondaj P = 150 kw*p > 55 kw Lw= log Makinası Paletli P = 127 kw*p > 55 kw Lw= log Ekskavatör Jenaratör 1 20 P = 20 kw*p < 55 kw Lw= log Su tankeri P = 119 kw*p > 55 kw Lw= log Lastik 1 80 P=80kW*P > 55 kw Lw = log tekerlekli kepçe Pompa P= 120kW*P > 55 kw Lw = log Her gürültü kaynağının 10 metreden metreye kadar mesafelere bağlı olarak ses basıncı düzeyleri aşağıdaki formüle göre ayrı ayrı hesap edilmiştir. Sondaj çalışmaları kapsamında gürültü kaynağı olan makine ve ekipmanlara en yakın yerleşim yeri 160 metre mesafede yer almaktadır. Faaliyet alanında işletme aşamasında çalışacak makine-ekipmanlardan kaynaklanacak toplam ses gücü (L wt ) aşağıdaki formülle hesaplanmıştır; L wt =10 log ( 10 lwi/10 ) = 10log ( / / / / / /10 )= 121dB Gürültü Kaynağı Ses Basıncı Düzeyi Makine-Ekipmanlar Lp = Lwi + 10 log (Q / 4 πr 2 )121dB x = 10 m için Lp 10 = log (1/ 4 π10 2 ) = 84 db x = 50 m için Lp 50 = log (1/ 4 π50 2 ) = 70 db x = 100 m için Lp 100 = log(1/ 4 π100 2 ) = 68 db x = 150 m için Lp 150 = log (1/ 4 π150 2 ) = 60 db x = 250 m için Lp 250 = log(1/ 4 π250 2 ) = 56 db x = 500 m için Lp 500 = log(1/ 4 π500 2 ) = 50 db x = 650 m için Lp 650 = log(1/ 4 π650 2 ) = 47 db x = 800 m için Lp 650 = log(1/ 4 π800 2 ) = 45,9 db x = 1000 m için Lp 1000 = log(1/ 4 π ) =44 db x = 1500 m için Lp1500 = log(1/4 π ) = 40,4 db 27

34 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ x = 2000 m için Lp 750 = log(1/ 4 π ) =37,9 db x = 2500 m için Lp 750 = log(1/ 4 π ) = 36 db x = 3000 m için Lp3000 = log(1/4 π ) = 34,4 Db x = 160 m için 59,9 Db dir. İş makinelerinin çalışma frekans aralıkları Hz dir. Yukarıdaki hesaplamalarda ses basıncı düzeyleri bulunan iş makinelerinin, gürültü düzeyini bulabilmek için kullanılacak düzeltme faktörleri çok düşük olduğu için Lp =L= Lgündüz olarak alınmıştır. Ayrıca; açık ortamda çalışılmasından dolayı havanın atmosferik yutuşundan kaynaklanan ses basınç düzeyindeki azalma da göz önünde bulundurulabilir. Ancak en kötü durum düşünülerek hesaplamalar yapıldığından, atmosferik yutuş nedeniyle ses basınç düzeyinde oluşacak azalma hesaba katılmamıştır tarih ve sayılı (değişik; tarih ve sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre şantiye alanı için gündüz çevresel gürültü sınır değeri 70 db olarak belirlenmiştir. Söz konusu proje ile yönetmelik sınır değerinin altına indiği mesafe 50 metre olarak hesaplanmıştır. 0 metreden 3000 metreye kadar olan Lgündüz değerleri yukarıdaki formüle göre ayrı ayrı hesaplanmış ve aşağıda, tablo şeklinde ve grafikle verilmiştir. Tablo 18. Proje Kapsamında Oluşacak Ses Gücü Seviyeleri Mesafe Lgündüz(dB) , , ,4 Şekil 4 - Gürültü Dağılım Grafiği 28

35 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ancak tarih ve sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların Hz arasında dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplaması için; Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik (2000/14/AT) in müsaade edilen ses gücü seviyeleri, gürültü işaretlemesi ve standartlar başlıklı 5. Maddesinde verilen formüller kullanılmıştır. Tablo 19. Endüstri tesisleri için çevresel gürültü sınır değerleri Alanlar L gündüz (dba) L akşam (dba) Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve kamp yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar Endüstriyel alanlar L gece (dba) Çalışma yapılacak sahanın bulunduğu alan Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar kapsamında yer almaktadır. Görüleceği üzere Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin EK-VII Tablo.4 Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar için gündüz gürültü düzeyi 65 dba, akşam gürültü düzeyi 60 dba ve gece gürültü düzeyi 55 dba olarak tanımlanmıştır. Söz konusu projede oluşacak çevresel gürültü sınır değerleri gündüz, akşam, gece değerleri yönetmelik sınır değerinin altındadır. Ayrıca gece gürültü sınır değerinin altında olduğu mesafe 240 metredir. Yerleşim yerlerine 240 m mesafeden yakınında bulunan sondajlarda gece çalışma yapılmayacak, gündüz çalışılacaktır. Çalışmalar esnasında sondaj makinesi ve ekipmanlardan kaynaklı gürültünün yerleşim yerlerini etkilememesi amacıyla sondaj mahallinin etrafına ses kesici paneller konulacaktır. 29

36 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ d) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski Proje kapsamında kullanılacak olan teknoloji ile makine ekipmandan kaynaklanabilecek olası kaza riskleri, iş sağlığı ve güvenliği kanununa uyulması durumunda oldukça minimize edilecektir. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve prosedürler, projenin her aşamasında geçerli olacak ve yürütülecek olan tüm faaliyetler, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmeliklerine uygun olacaktır. Böylece projede görev alacak personelin güvenliği sağlanacaktır. Sondaj faaliyeti sırasında makine-ekipmanlar ve bunlardan kaynaklanacak kaza risklerine karşı alınacak önlemler sırasıyla aşağıda verilmiştir: -Yapı işlerinde kullanılan malzemeler yeterli nitelikte ve sağlamlıkta olacak ve çalışacak işçilerin baret kullanması sağlanacaktır. - Proje alanının çevresi uygun şekilde sınırlandırılacak ve bu sınırlara görünür şekilde uyarı levhaları konulacaktır. Çalışılan alanlara, görevli haricinde herhangi birinin girmesi engellenecektir. -Alınan önlemlere rağmen olası kazalara karşı gerekli ilk yardım malzemesi şantiye binasında bulundurulacak ve kazazedeyi en yakın sağlık kuruluşuna götürmek amacıyla çalışma saatleri içerisinde sürekli olarak faaliyet alanında bir adet araç hazır bulundurulacaktır. -Sahada kullanılacak makinelerin periyodik bakımları belirlenecek işletme bakım talimatına göre yapılacaktır. Makinalar sadece ilgili operatör tarafından ve kullanım talimatına uygun olarak çalıştırılacaktır. Çalışan işçiler periyodik olarak eğitilecektir. Faaliyet sırsında çalışması sırasında insan sağlığını ve güvenliğini riske sokabilecek olası iş kazalarına engel olmak amacıyla T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın İş ve İşçi Güvenliği Tüzüğü ndeki hükümlere uyulacaktır. -Proje alanında uyarıcı tabelalar yerleştirilerek sivillerin alana girmesi ve muhtemel kazalar önlenmeye çalışılacaktır. -Olası iş kazası ihtimaline karşı sondaj yerinde 24 saat hazır vaziyette bir araç bulundurulacaktır. Ayrıca tarih ve sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanuna, 19 Eylül 2013 tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Maden İşyerlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği ne ve hükümlerine uygun olarak çalışılacaktır. Yapı işleri iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğine göre; Çalışanların sağlık ve güvenliklerini olumsuz etkileyebilecek hava koşullarından korunması sağlanır, kuvvetli 30

37 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ rüzgâr alan işyerlerinde gerekli güvenlik tedbirleri alınmadan çalışma yapılmaz. Çalışma yapılacak dönem de mevsimsel koşullar da -10 C nin altın da ve 35 km/saat lik rüzgar hızının üstün de saha çalışmalarının yapılması iş sağlığı ve güvenliği açısından önerilmemektedir. Bu sebepten dolayı proje alanı rakım olarak yüksekte olmasından dolayı kış dönemin de çalışma yapılmayacaktır. Şekil 5. Acil Durum Eylem Planı 31

38 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2) PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) Kurumumuz tarafından Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü ve çevresindeki 1/ ölçekli G47a 1, G47a 2 paftasında yer alan AR: (ER: ) erişim numaralı IV. Grup Metalik maden arama ruhsatına ait toplam 3.993,7 hektar büyüklüğündeki sahada tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Madde 55 kapsamında sondaj çalışması yapılması planlanmaktadır. Proje sahası ve etki alanında çığ, heyelan, kaya düşmesi, v.b. doğal afet olayları gözlenmemiştir. Bunun yanı sıra zeminde akma, oturma, kabarma gibi deformasyonlar olmamıştır. Ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ruhsat alanı; Ordu-Trabzon-Rize-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında orman ve ağaçlandırılacak-kayalık taşlık alanlar içinde yer almaktadır. Ruhsat alanı içerisinde açılması planlanan sondaj alanları ise orman arazisi içinde yer almaktadır. Sondaj çalışmalarına başlanmadan önce ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinler alınacaktır. Proje sahasına en yakın su yüzeyleri Balaban Deresidir tarih ve sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine ve 2006/27 sayılı "Dere Yatakları ve Taşkınlar" ile ilgili başbakanlık genelgesi hükümlerine uyulacak, dere yataklarına malzeme dökülmeyecek ve kesinlikle müdahale edilmeyecektir. Bu konuda DSİ Bölge Müdürlüğü görüşü doğrultusunda bütün taahhütlere uyulacaktır. Ruhsat sahası içerisinde yer alan kuru dere yatağına hiçbir şekilde müdahalede bulunulmayacak olup paletli makinenin geçişinde menfez yapılacaktır. DSİ' ye sorulacak görüşün olumsuz olması durumunda yol haritası eklenecektir. Ayrıca su almada kullanılan sulama kanalına hiçbir şekilde müdahale edilmeyecektir. Proje sahası ve etki alanında nüfus yoğunluklu alan (yerleşim merkezi, okul, hastane, yurt, kreş, otel vb.. hassas yerleşimler) bulunmamaktadır. 32

39 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ b) EK-V deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar Maden arama sondaj çalışmasının yapılacağı alanların en yakın yerleşim birimlerine olan mesafesi, AYE-1 nolu sondaj alanı Artvin ili Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü yerleşimine 160 metre mesafede ve AYE-2 nolu sondaj alanı Artvin ili Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü yerleşimine 170 m mesafede yer almaktadır. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca ruhsat alanının kuzeyinde 10 km uzaklıkta Hatilla Vadisi Milli Parkı bulunmaktadır, ruhsat alanının batısında 10 km uzaklıkta Altıparmak Tabiat Parkı bulunmaktadır, ruhsat alanının güneyinde 11 km uzaklıkta Yusufeli Çoruh Vadisi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Şekil 6. İnceleme Alanının Korunan Alanlar Haritası b) Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları bulunmamaktadır. c) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı Kanun 33

40 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ile tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar bulunmamaktadır. ç) Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları bulunmamaktadır. d) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri bulunmamaktadır. f) Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır. g) Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. ğ) Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler; Ruhsat alanı; Ordu-Trabzon-Rize-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında orman ve ağaçlandırılacak-kayalık taşlık alanlar içinde yer almaktadır. Ruhsat alanı içerisinde açılması planlanan sondaj alanları ise orman arazisi içinde yer almaktadır. Sondaj çalışmalarına başlanmadan önce 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinler alınacaktır. h) Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar bulunmamaktadır. ı) Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun da belirtilen alanlar bulunmamaktadır. i) Mera Kanunu nda belirtilen alanlar; Söz konusu proje alanı çayır-mera vasfındadır. j) Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası 34

41 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları bulunmamaktadır. b) Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barselona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. 1- Akdeniz de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır. 2- Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar bulunmamaktadır. 3- Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar bulunmamaktadır. c) Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar bulunmamaktadır. ç) Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır. d) Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamındaki alanlar bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı çevre düzeni planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.) ; Ruhsat alanı; Ordu-Trabzon-Rize-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında orman ve ağaçlandırılacak-kayalık taşlık alanlar içinde yer almaktadır. Ruhsat alanı içerisinde açılması planlanan sondaj alanları ise orman arazisi içinde yer almaktadır. b)tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı; Proje sahası 1/ ölçekli çevre düzeni planında tarımsal arazi kullanımı sulama alanı olarak yer almamaktadır. 35

42 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ c) Sulak Alanlar: Yaban hayatın yaşama ortamı olan, doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde derinliği 6 metreyi geçmeyen sular, bataklık sazlık ve turbalıklar ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler bulunmamaktadır. d) Göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları bulunmamaktadır. e) Bilimsel araştırmalar için önem taşıyan ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. FLORA VE FAUNA Kurumumuz tarafından Artvin İli, Yusufeli İlçesi, Esendal Köyü ve Çevresi 1/ ölçekli G47-a 1, G47-a 2 paftasında yer alan AR: (ER: ) numaralı IV. Grup Metalik maden arama ruhsatında açılması planlanan sondaj çalışmalarının yapılacağı bölgeye ait Flora ve Fauna bilgileri Ek-14 de verilmiştir. 3. PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLER VE ALINACAK ÖNLEMLER Kuruluşumuz 2804 sayılı kanun ile "Memleketimizde işletmeğe elverişli maden ve taşocağı sahaları bulunup bulunmadığını ve işletilen maden ve taşocaklarının daha faydalı surette işletilmelerinin nelere mütevakkıf olduğunu araştırmak ve buna muktazi veya müteferri bulunan arama ameliyatı, fenni ve jeolojik tetkikat, kimyevi tahlil ve fenni tecrübeler yapmak, harita almak, plan, mürtesem, maktalar resmetmek, proje ve fenni raporlar, rantabilite hesapları tanzim etmek gibi bütün teknik ve ilmi işleri görmek ve memleketin madenlerinde ve maden sanayiinde çalışacak Türk mühendis, fen memuru, ustabaşı ve mütehassıs işçi yetiştirmek" görevini üstlenmiş bulunmaktadır. Bu itibar ile Ülkemiz de uygulanan Kalkınma Planları çerçevesinde Türkiye' de madencilik sektörünün GSYH içerisindeki payını artırabilmek için Yatırım Programı kapsamında arama ve araştırma projeleri yürütmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, MTA Genel Müdürlüğü aldığı maden ruhsatlarında kazı gerektiren çalışmalar olarak sadece sondajlı, yarmalı(gözlem çukuru) çalışmalar yapmakta olup işletme ve üretime yönelik herhangi bir çalışma yapmamaktadır. Lokasyonlarda sadece arama ve araştırma çalışmaları yapılarak üretim ve işletmeye 36

43 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ yönelik herhangi bir çalışma yapılmayacaktır. Sondajlardan sadece analiz için numuneler alınacak diğer karotlar, karot sandığında kurumumuzda saklanacaktır SIVI ATIKLAR Çalışacak personelin t üm ihtiyacı faaliyet sahasına yakın olan yerleşim alanlarından sağlanacaktır. Ancak personelin tüm ihtiyaçlarının en yakın yerleşim yerinden sağlanamaması durumunda seyyar tuvaletler konulacaktır. Arama işlemleri suresince ve bitimindeki bertaraf yöntemlerinde; 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Sondaj Çamuru: Arama sondajlarında matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle su ve bentonit kullanımı söz konusu olacaktır. Sondaj çamuru açılacak havuz içerisinde hazırlanacaktır. Sondaj işlemi yapılacak lokasyona getirilen bentonit çuvalından ihtiyaç miktarına göre havuza dökülecektir. Sondaj işlemlerinde sondaj sıvısı ve çamuru hazırlanırken kimyasal katkı maddesi kullanılmayacaktır. Sondaj işlerimde oluşacak çamur (su+bentonit) inert atık tır. İnert atık; Fiziksel, kimyasal veya biyolojik olarak önemli derecede herhangi bir değişime uğramayan, çözünmeyen, yanmayan, fiziksel veya kimyasal olarak reaksiyona girmeyen, biyolojik bozulmaya uğramayan veya temas ettiği maddeleri çevreye veya insan hayatına zarar verecek şekilde etkilemeyen ve toplam sızıntı kabiliyeti ve ekotoksisitesi önemsiz miktarda olan, özellikle yüzey ve yeraltı suyu kirliliği tehlikesi yaratmayan maddelere denir. Havuzun etrafını yağış sularından engelleyebilmek amacıyla havuzun çevresinde havuz açılırken çıkartılan malzeme ile set yapılacaktır. 37

44 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sondaj Çamurunun Bertarafı: Açılan sondaj çukurlarının geçirimsizliği tabana serilecek olan kalın naylon branda ile sağlanacaktır. Sondaj havuzunda hazırlanacak olan sondaj çamurunun içeriğinde su ve katkısız bentonit kili kullanılacaktır. Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacaktır. Havuz içinde hava sıcaklığı ile kuruyacak olan çamurlar ve sondaj çamuru ile kontamine olan naylon branda tarih ve sayılı R.G yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda en yakın Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Boşalan çukur, sahada depolanan ve korunması sağlanan üst toprak tabakası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan tarih ve 8865 sayılı 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. Gerek duyulması koşulunda; çamurun ve kontamine olmuş naylon brandanın Düzenli depolama sahasına bertarafı yapılmadan önce tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerince değerlendirilmesi yapılarak bu değerlendirme sonucuna göre Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır sayılı Çevre Kanunu ve ilgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında gerekli izinler alınmadıkça arama faaliyetlerine başlanılmayacaktır. Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. Sondaj çamurunun ve suyun bertarafı; tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge kapsamında yapılacaktır. - Sondaj çamuru doğrudan alıcı ortamlara deşarj edilmeyecektir. - Sondaj çamuru; sondaj işlemi bitene kadar sürekli devir daim ettirilecektir. Sondajdan çıkan kırıntılar çamur havuzunda kalacaktır. - Sondaj çamuru sadece su ve kil (bentonit) içerikli olacaktır. - Sondaj havuzu yapılması aşamasında arazi hazırlanmasında bitkisel toprak ve hafriyat toprağı daha sonra havuzun kapatılması işleminde kullanılmak üzere ayrı bir yerde biriktirilecektir. 38

45 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ - Sondaj havuzuna yüzeysel suların girmemesi için gerekli önlemler alınacaktır. -Sondaj işlemlerinin bitiminden sonra sondaj çamurları kuruduktan sonra depolanan bitkisel toprak ile üzeri kapatılacaktır. - Çalışmalar; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge de belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülecektir. Sondaj Çalışmaları Bitmesi ile; - Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacak, - Havuzu açtığımızda depoladığımız malzeme ile 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. - Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. - Sondaj çalışmalarının bitmesi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge de belirtilen esaslar çerçevesinde atıkların bertarafı ve sahanın düzenlenmesi yapılacaktır. - Herhangi bir dereye, alıcı ortama atık su ve sondaj çamuru deşarjı yapılmayacaktır TOZ VE GAZ ATIKLAR: Arazi Hazırlığı Sırasında Oluşacak Toz Emisyonu: Sondaj makinesinin randımanlı çalışması için sondaj noktası ortada kalacak şekilde 10m x10m boyutlarında arazi düzlenip sondaj çamur havuzu açılacaktır. Arazi hazırlığı işlemleri sırasında oluşacak kontrolsüz ve kontrollü toplam toz emisyon değerleri 0,907 kg/saat ve 0,453 kg/saat dir. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinin Ek 2 tablo 2,1 de baca dışındaki yerlerde toz emisyonu sınır debisi 1 39

46 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ kg/saat olması gerekmektedir. Buna göre 0,907 kg/saat ve 0,453 kg/saat dir < 1.0 kg/saat olup oluşacak toz emisyon değerleri S.K.H.K.K. yönetmeliğinde belirtilen sınır değerin altındadır. Çevreye olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Sondaj Çalışmaları Sırasında Oluşacak Toz Emisyonu: Sondaj çalışmalarında; matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle su kullanılacak olup her hangi bir toz çıkışı olamayacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge ve tarih ve sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Egzoz Emisyonu İş makinelerinde gerekli kontroller periyodik olarak yaptırılacak kaynaklanacak emisyon değerleri tarih ve sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği, Ek 1/A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri olarak belirtilen uzun ve kısa vadeli sınır değerleri aşmayacaktır. Proje alanında kullanılacak olan kamyon ve iş makinelerinde, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine uyulacaktır KATI ATIKLAR Evsel Nitelikli Katı Atıklar: Sondaj çalışmaları yapılırken iş suresince toplam 22 kişi çalışacak olup, 25,08 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşabilir. Katı atık oluşumu söz konusu olduğunda; içine çöp poşeti geçirilerek, sıhhi çöp bidonlarında biriktirilerek uygun bir şekilde depolanacak olup ve belirli aralıklarla düzenli katı atık depolama alanına iletilecektir. İşletme süresince oluşacak evsel nitelikli katı atıklar tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ne uygun olarak bertaraf edilecektir. Ambalaj Atıkları: 40

47 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İşletmede personelden kaynaklı kağıt-karton, naylon torba vb. atıkların oluşması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde belirtilen ilgili tüm hususlara uyulacaktır. Atık Yağlar: Arama yapılacak alanda makinelerin ve nakliye araçların bakımları ilgili servislerinde yapılacak olup maden sahasında herhangi bir atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Oluşması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28812) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde hükümlerine uyulacaktır. Yönetmeliğin ilgili maddesine uygun olarak toplanması sağlanacak ve lisanslı tesislere iletilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Tıbbi Atıklar: Olabilecek ciddi yaralanmalarda kişiye Maden sahasında müdahale edilmeyip, en yakın sağlık kuruluşuna gönderilecektir. İşletme sahasında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28812) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ömrünü Tamamlamış Lastikler Kullanılacak iş makinelerinin bakım ve onarımları servislerinde yapılacak olup, lastik değişimleri de servislerinde olacaktır. Dolayısıyla faaliyet alanında lastik değişimi yapılmayacaktır Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği, Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikte belirtilen hükümlere uyulacaktır. Atık Pil ve Akümülatörler: Sondaj çalışmaları yapılırken oluşması muhtemel atık piller ve akümülatörler, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümleri gereği evsel 41

48 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ atıklardan ayrı toplanacak ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığından gerekli izinleri almış lisanslı firmalar iletilecektir GÜRÜLTÜ Maden arama çalışmalarında gurultu kullanılacak makine ekipmanlardan kaynaklı olacaktır. Arama çalışmaları suresince oluşacak gürültü seviyeleri hesaplanmıştır. Gürültü seviyeleri sınır değerleri ile karşılaştırıldığında gündüz için yaklaşık 150 m mesafeden sonra 70 dba sınır değerini sağlandığı görülmektedir. Sondaj alanlarından AYE-1 nolu sondaj alanına en yakın yerleşim yeri yaklaşık olarak kuş uçuşu 160 m kuzeydoğuda bulunan Esendal Köyü yerleşimidir. Bu mesafeler göz önünde bulundurulduğunda en yakın yerleşim biriminin olumsuz gürültü şartlarından etkilenmesi beklenmemektedir. Çalışmalar suresince tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik; /27917) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınırların üstüne çıkılmayacaktır Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe giren Madencilik Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği amacı ve kapsamı dışında kaldığında dolayı doğaya yeniden kazandırma planı hazırlanmamıştır. Ayrıca tesiste yapılacak çalışmalar esnasında; 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5491 sayılı Çevre Kanununda değişiklik yapılmasına dair kanun 4857 sayılı İş Kanunu 6831 sayılı Orman Kanunu 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu 4342 sayılı Mera Kanunu 942 sayılı Kamulaştırma Kanunu 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu(3386 sayılı Kanun la değişiklik) 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak 42

49 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ çıkarılan tüm yönetmeliklere 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği ( tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. ( tarih ve sayılı değişik) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ( tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) "Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ( tarihli sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Yönetmelikte Yapılan Değişiklikler ( tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yürürlüğe girmiştir.) Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Yönetimi Yönetmeliği( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü İle Benzin Ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği (30/11/2013 tarih ve sayılıresmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) 43

50 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) 2006/27 sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar İle İlgili Başbakanlık Genelgesi ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) hükümlerine uyacak, yukarıda verilen mer i mevzuatla ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinleri alacaktır. Tablo 20. Atık Türü, Bertaraf Yöntemi ve Alınacak Önlemler Atık Türü ve Miktarı Evsel Nitelikli Katı Atık (25,08 kg/gün) Bertaraf Yöntemi ve Alınacak Önlemler Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek, organik atıklar v.b) çöp konteynırlarında biriktirilecektir tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine uygun olarak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek, katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili bölümde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Aynı yönetmeliğe uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla ilgili belediyenin gösterdiği katı atık sahasına nakledilecektir. Ambalaj Atıkları (7,5 kg/gün) Evsel Nitelikli Atıksular (3,3m 3 /gün) Tehlikeli Atıklar (oluşmamaktadır) Çalışmalar esnasında oluşacak cam, plastik şişe ve naylon gibi değerlendirilebilir katı atık; yönetmelik kapsamı gereğince seçilecek ve Belediyenin lisanslı firma tesislerine gönderilerek değerlendirilmesi sağlanacaktır. Doğal kaynakların korunması ve depolanacak atık miktarının azaltılması amacıyla ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi; üretimin kaçınılmaz olduğu durumlarda ise öncelikle tekrar kullanılması, geri dönüştürülmesi ve geri kazanılması esas olacaktır. Çalışacak personelin tüm ihtiyacı faaliyet sahasına yakın olan yerleşim alanlarından sağlanacaktır. Ancak personelin tüm ihtiyaçlarının en yakın yerleşim yerinden sağlanamaması durumunda seyyar tuvaletler konulacaktır. Faaliyet kapsamında kullanılacak iş makineleri ve kamyonların bakım onarım işlemleri yetkili servislerde yapılacaktır. Proje kapsamında tehlikeli atık oluşması söz konusu değildir. 44

51 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Atık Yağlar (oluşmamaktadır) Bitkisel Atık Yağlar (oluşmamaktadır) Ömrünü Tamamlamış Lastikler (oluşmamaktadır) Atık Pil ve Akümülatörler (oluşmamaktadır) İş makineleri ve kamyonların bakım ve yağ değişimleri yetkili servislerde yapılacağından herhangi bir atık yağ oluşumu söz konusu değildir. Personelin yemek ihtiyacı, dışarıdan satın alınarak karşılanacağından, bitkisel atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Proje kapsamında kullanılacak iş makineleri bakımları saha dışında yetkili servislerde yapılacaktır. İş makinelerinin bakım ve onarımları faaliyet alanı dışında yetkili servislerde gerçekleştirileceğinden atık akümülatör oluşumu söz konusu değildir. 45

52 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NOTLAR VE KAYNAKLAR Hava Kirliliği, Kontrol ve Denetim, Kimya Müh. Odası yayını, 1991 Çevre Kirlenmesi ve Kontrolü, Prof. Dr. Mehmet KARPUZCU Türk Çevre Mevzuatı Cilt I-II Müezzinoğlu, A.Hava Kirliği ve Kontrolünün Esasları Dokuz Eylül Yayınları, 2000 Meteoroloji Genel Müdürlüğü Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Gürültü Yönetmeliği İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü EKLER EK- 1. TAAHHÜTNAME EK- 2. YER BULDURU HARİTASI VE (ER: ) NO LU RUHSAT SAHASINI GÖSTEREN 1/ ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA EK- 3. SONDAJ LOKASYONLARINI GÖSTEREN 1/ ÖLÇEKLİ TOPOĞRAFİK HARİTA EK- 4. PROJE ALANININ KOORDİNATLARI (UTM) EK- 5. RUHSAT SURETİ EK- 6. UYDU GÖRÜNÜMÜ EK- 7. RUHSAT SAHASININ ve SONDAJ YERLERİNİN 1/ ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTADA YERİ EK RUHSAT NUMARALI VE ERİŞİM RUHSAT NUMARALI SAHA VE YAKIN ÇEVRESİNİ İÇEREN 1/ ÖLÇEKLİ JEOLOJİ HARİTASI EK- 9. JEOLOJİ VE DEPREMSELLİKLE İLGİLİ BİLGİ EK- 10. ACİL MÜDAHELE PLANI EK- 11. ÇEVRE DÜZENİ PLANI VE LEJANTI EK- 12. VAZİYET PLANI EK- 13. SONDAJ ÇAMURUNA EKLENMESI PLANLANAN KIMYASALLARA İLIŞKIN GÜVENLIK BILGI FORMLARI EK- 14. FLORA-FAUNA EK- 15. ARAZİ FOTOĞRAFLARI EK- 16. YETERLİK BELGESİ EK- 17. YOL HARİTASI (NAKLİYE GÜZERGAHLARI) 46

53 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 1. TAAHHÜTNAME 47

54 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 2. YER BULDURU HARİTASI VE (ER: ) NO LU RUHSAT SAHASINI GÖSTEREN 1/ ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA SONDAJ ALANLARI 48

55 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 49

56 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 3. SONDAJ LOKASYONLARINI GÖSTEREN 1/ ÖLÇEKLİ TOPOĞRAFİK HARİTA 50

57 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 4. PROJE ALANININ KOORDİNATLARI (UTM) SONDAJ ALANI KOORDİNATLARI Datum: ED-50 Türü: UTM Zon: 37 Ölçek Fak.: 6 derecelik Ruhsat Paftaları : G47-a1 AYE-1 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR Y X NOKTA (Sağa) (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 AYE -2 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR Y X NOKTA (Sağa) (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 AYE -3 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR Y X NOKTA (Sağa) (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 AYE -4 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR Y X NOKTA (Sağa) (Yukarı) AYE AYE AYE AYE Datum: ED-50 Türü: UTM Zon: 37 Ölçek Fak.: 6 derecelik Ruhsat Paftaları : G47-a1 AYE -8 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -9 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -10 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA Y (Sağa) X (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 NOKTA AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 Y (Sağa) X (Yukarı) AYE -5 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -6 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR AYE -7 SONDAJ ALANINA AİT KOORDİNATLAR ALAN : 625 m 2 Y X NOKTA (Sağa) (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 Y X NOKTA (Sağa) (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 Y X NOKTA (Sağa) (Yukarı) AYE AYE AYE AYE ALAN : 625 m 2 51

58 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 5. RUHSAT SURETİ 52

59 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 53

60 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 6. UYDU GÖRÜNÜMÜ 54

61 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 7. RUHSAT SAHASININ ve SONDAJ YERLERİNİN 1/ ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTADA YERİ 55

62 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK RUHSAT NUMARALI VE ERİŞİM RUHSAT NUMARALI SAHA VE YAKIN ÇEVRESİNİ İÇEREN 1/ ÖLÇEKLİ JEOLOJİ HARİTASI 56

63 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 9. JEOLOJİ VE DEPREMSELLİKLE İLGİLİ BİLGİ Doğu Pontidler in doğu kesimini kapsayan inceleme alanında, bugüne kadar savunulduğu gibi tüm Pontid Kuşağı nı temsil eden tek bir stratigrafik istiften söz edilemez. Sorun, haritalama alanının sınırlarını da aşacak şekilde, geniş bir yörede ele alındığında; bu düşüncenin aksine, yanal ve/veya yatay hareketler sonucu yaklaşık KD-GB doğrultulu yapısal hatlarla yan yana ve üst üste gelmiş olan ve bir kısmında Üst Paleosen e kadar sürekliliğin izlenebildiği Jura- Kretase yaşlı çok sayıda birliğin varolduğu görülmektedir. İlk kez Konak vd., (1992) tarafından farkedilen ve ön sınıflaması yapılan bu istifler detaylandırılarak yeniden irdelenmiş ve tanımlanmıştır. Değişik litostratigrafik özellikler sunan bu birlikler, aralarındaki ortak yönler dikkate alınarak Hopa-Şenkaya kesitinde dört zon bazında incelenmiştir (Konak vd., 2001). Bu zonlar kuzeyden güneye doğru Hopa- Borçka Zonu, Artvin-Yusufeli Zonu, Olur- Tortum Zonu ve Erzurum-Kars Ofiyolit Zonu olarak sıralanırlar (Konak vd., 2001). Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için bu zonlar aşağıda özetlenmiştir. En kuzeyde yer alan Hopa-Borçka Zonu, Öğdem kuzeyi-artvin- Ortaköy(Berta) hattının kuzey kesiminde yayılım gösterir. Tip kesiti Hopa-Borçka yolu boyunca gözlenen bu zonun, belirtilen kesitteki en alt düzeyini Santoniyen-Kampaniyen yaşlı andezitik, bazaltik, dasitik lav ve piroklastikler oluşturur. Daha üstte sırayla Üst Kampaniyen-Alt Maastrihtiyen yaşlı türbiditik çökeller, Alt-Orta Maastrihtiyen yaşlı kalsitürbidit arakatkılı killi kireçtaşları, Orta Maastrihtiyen- Paleosen yaşlı çamurtaşları ve biyomikritlerle temsil edilen istif ortaç ve asidik bileşimli volkanit ve volkanoklastiklerin egemen olduğu Eosen yaşlı çökeller tarafından uyumsuzlukla örtülür (Şekil 3). Hopa-Borçka Zonu nun güneyinde yer alan Artvin-Yusufeli Zonu birbirleriyle tektonik ilişkili, az çok farklı litostratigrafilere sahip altı birliği kapsar. Kuzeybatıdan güneydoğuya doğru Öğdem Birliği, Zeytinlik Birliği, Madenler Birliği, Ardanuç Birliği, Üçsu Birliği ve Günyayla Birliği şeklinde sıralanan bu aszonların arasında, Jura öncesi temele ait iki farklı kaya birimi tektonik dilim halinde yer alır. Bu kayalar litolojileri, metamorfizmaları ve yapısal özellikleri dikkate alınarak; gnays ve mikaşistlerle temsil edilen, Prekambriyen-Alt Paleozoyik yaşlı kayaçlar ile Gabro-diyabaz ve bunların dinamo-metamorfik eşleniklerinin diyabazik, tonalitik, dasitik, aplitik ve granitik bileşimli çeşitli dayk ve damarlar tarafından kesilmesiyle oluşan Üst Paleozoyik(?)-Triyas yaşlı Demirkent Dayk Karmaşığı adı altında incelenmişlerdir. Düşeye yakın tektonik dokanaklarla yanyana gelen, mekik benzeri tektonik dilim şeklindeki bu temel kayaçlar, batıdan Öğdem ve Zeytinlik birlikleri, doğudan ise Günyayla, Madenler ve Ardanuç birlikleri tarafından yine tektonik 57

64 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ dokanaklarla sınırlanırlar. Jura-Kretase/Paleosen yaşlı birliklerle olan bu tektonik ilişkileri, ilksel konumlarına ilişkin yorum yapmayı güçleştirmektedir (Konak vd., 2001). Artvin-Yusufeli Zonu nun en kuzeyinde yer alan ve Hopa-Borçka Zonu üzerine güneydoğu yönünden bindiren Öğdem Birliği nin gözlenebilen en alt düzeyini Dogger(?) yaşlı, bazik-ortaç lav ve piroklastikler oluşturur. Bunların üzerine uyumsuz olarak gelen yelpaze deltası karakterli çökellerin en altında kömür mercekli ve lav aradüzeyli kırıntılılar yer alır. Hopa-Borçka Zonu ile Öğdem Birliği ni güneydoğudan bindirmeli bir dokanakla üzerleyen Zeytinlik Birliği nin temelini olasılı Alt-Orta Karbonifer yaşlı granitoyidler oluşturur. Bu temel üzerinde tartışmalı bir uyumsuzlukla yer alan olasılı Liyas-Dogger yaşlı istif altta kırıntılılar, üste doğru çört ara düzeyli metaşeyller ve daha üstte spilitik, bazaltik lav ve piroklastiklerle temsil edilir. Bunları uyumsuzlukla örten karasal çökellerin üzerine Malm yaşlı resifal kireçtaşları gelir. Bunların da üzerinde andezitik-dasitik lav ve piroklastikler yer alır. Turoniyen ile başlayan Üst Kretase volkano-sedimanter istifi alttaki tüm birimlerin üzerine uyumsuz ve transgresif olarak gelmektedir. İstifin daha üst kesimi gözlenememektedir. Zeytinlik Birliği güneyde Demirkent Dayk Karmaşığı ve Madenler Birliği ile tektonik ilişkilidir. Madenler dolayından başlayıp, kuzeydoğuya doğru Berta Çayı yönünde dar bir şerit halinde uzanan ve Zeytinlik Birliği nin üzerine güneydoğudan yüksek açılı bir bindirmeli dokanakla itilen Madenler Birliği nin gözlenebilen en alt düzeyini olasılı Dogger yaşlı bazikortaç karakterli volkanitler ve kumtaşı aradüzeyli şeyller oluşturur. Bunların üzerine uyumsuz olarak gelen kırmızı renkli yelpaze deltası çakıltaşları ile kumtaşları, Malm yaşlı resif mercekleri bulundurur. Daha üstte geçişli olarak yer alan Valanjiniyen yaşlı neritik kireçtaşlarını uyumsuzlukla örten Üst Kretase yaşlı volkano-sedimanter istif yer yer yarı pelajik kireçtaşı ve çamurtaşı ara düzeyleri içerir. Bunların da üzerine Geç Kampaniyen- Erken Maastrihtiyen de transgresif olarak gelen ve tabanında volkanit arakatkılı kırıntılı ince bir düzey bulunduran sığ denizel kireçtaşları Orta Paleosen e kadar devam eder. Orta- Geç Paleosen de kumtaşı-silttaşı-marn istifine geçer (Konak vd., 2001). Olur-Tortum Zonu Kuzeydeki Artvin-Yusufeli Zonu ile güneydeki Erzurum-Kars Ofiyolit Zonu arasında yer alan bu zon, birbirleriyle tektonik ilişkili üç birliği kapsar. Kuzeybatıdan güneydoğuya doğru Olur Birliği, Aksu Birliği ve Çardaklı Birliği şeklinde sıralanan bu üniteler Oltu-Narman Tersiyer Havzası nın kuzey kenarı boyunca düzensiz bir şekilde dilimlenerek ekaylı bir as zon (Oltu Ekaylı Zonu) meydana getirirler (Şekil 3). 58

65 .GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Erzurum-Kars Ofiyolit Zonu İnceleme alanının en güneyinde, Kırdağ-Karadağ uzanımında gözlenen ve ofiyolitik kayalarla bunları transgresif olarak örten sığ ve derin denizel kırıntılıları kapsayan zondur. Tipik bir yığışım karmaşığı niteliğindeki bu zon boyunca, birbirleriyle tektonik ilişkili olarak bulunan gabro, mikrogabro/diyabaz, peridotit, ofiyolitli melanj, glokofanlı yeşil şist fasiyesindeki metamorfit ve düşük dereceli metamorfit ile granitik kaya tektonik dilimleri haritalanabilir boyutlardadır. Tektonik ve Depremsellik Doğu Pontid Tektonik birliğinin kuzey zonunda yer alan yörede Alpin orojenisine bağlı olarak uyumsuzluklar, kıvrım ve kırık yapıları oluşturmuştur. Artvin ilini de içine alan mağmatik ark niteliğindeki bölgede uzun süre etkin olan çekme gerilmesi dönemleri ile ardalanmıştır. Bu olayları sonuç olarak riftleşme, kıvrımlaşma ve ters faylar oluşmuştur. Artvin il merkezi 3. derecede deprem bölgesinde olup bölgede tarihsel ve aletsel dönemde hasar yapıcı deprem kayıt edilmemiştir. 59

66 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 10. ACİL MÜDAHELE PLANI 60

67 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 11. ÇEVRE DÜZENİ PLANI VE LEJANTI 61

68 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 62

69 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 12. VAZİYET PLANI 63

70 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 13. SONDAJ ÇAMURUNA EKLENMESİ PLANLANAN KİMYASALLARA İLİŞKİN GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI 64

71 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 65

72 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 66

73 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 67

74 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 68

75 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 69

76 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 70

77 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 71

78 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 72

79 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 73

80 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 74

81 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 75

82 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 76

83 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 77

84 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 78

85 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 79

86 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 80

87 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 81

88 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 82

89 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 83

90 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 84

91 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 85

92 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 86

93 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 87

94 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 88

95 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 89

96 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 90

97 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 91

98 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 92

99 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 93

100 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 94

101 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 14. FLORA-FAUNA 95

102 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 96

103 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 97

104 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 98

105 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 99

106 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 100

107 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 101

108 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 102

109 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 103

110 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 104

111 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 105

112 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 106

113 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 107

114 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 108

115 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 15. ARAZİ FOTOĞRAFLARI 109

116 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 110

117 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK- 16. YETERLİK BELGESİ 111

118 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EK 17 YOL HARİTASI (NAKLİYE GÜZERGAHI) 112

119 GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 113