POLİMETAL MADENCİLİK SAN. VE TİC. A.Ş.

Transkript

1 BURSA İLİ, İNEGÖL İLÇESİ, HAMİDİYE KÖYÜ, SARIÇAYIRYAYLA MEVKİİ VE KÜTAHYA İLİ, DOMANİÇ İLÇESİ, DEREÇARŞAMBA MEVKİİ İ22B2-İ22B3 PAFTA RUHSAT NUMARALI SAHA POLİMETAL MADENCİLİK SAN. VE TİC. A.Ş. 48 NOKTADA(34 Nokta Bursa, 14 Nokta Kütahya) SONDAJ YÖNTEMİ İLE MADEN ARAMA FAALİYETİ HAZIRLAYAN KURULUŞ ARALIK

2 BAŞLIK SAYFASI PROJE SAHİBİNİN ADI POLİMETAL MADENCİLİK SAN. VE TİC. A.Ş. ADRESİ Söğütözü Mh Sk. Platin Tower İş Merkezi No:7 Kat:4 Daire: Söğütözü-Çankaya/ANKARA TELEFON/ GSM /FAKS / / E-POSTA PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) Funda.Sezer@polimetalmadencilik.com 48 NOKTADA SONDAJ YÖNTEMİ İLE MADEN ARAMA (34 Adet Bursa, 14 Adet Kütahya İl Sınırında) TL PROJENİN NACE KODU BURSA İLİ, İNEGÖL İLÇESİ, HAMİDİYE KÖYÜ, SARIÇAYIR YAYLA MEVKİİ İLE KÜTAHYA İLİ, DOMANİÇ İLÇESİ, DEREÇARŞAMBA MEVKİİ CİVARI, İ22B2-İ22B3 PAFTA, RUHSAT NUMARALI 2.917,09 HA LIK SAHADA TOPLAM 48 NOKTADA (34 adet Bursa, 14 adet Kütahya)SONDAJ YONTEMİ İLE MADEN ARAMA ÇED Yönetmeliği; Ek-2 listesi Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi 55-)Maden, petrol ve jeotermal kaynak arama projeleri (Sismik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, jeofizik vb. yöntemle yapılan aramalar hariç) RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN / KURULUŞUN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI Ataevler Mahallesi Belde Sokak No: Ataevler / Nilüfer / BURSA TEL : FAKS : 0 (224) PTD SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL)

3 İÇİNDEKİLER BAŞLIK SAYFASI 1 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ: 4 1.PROJENİN ÖZELLİKLERİ 5 A)Projenin ve Yerin Alternatifleri(Proje Teknolojisinin ve Proje Alanının Seçilme Nedenleri) 5 B)Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı 5 C)Doğal Kaynakların Kullanımı(Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) 18 Ç) Atık Üretimi Miktarı (katı, sıvı, gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri 21 D-Kullanılacak Teknoloji Ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski 34 2.PROJE YERİ VE ETKİ ALANIN MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ 39 A)Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi vb.) 43 B)EK-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar 51 3)PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER 56 NOTLAR VE KAYNAKLAR 65 EKLER 67 2

4 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1: Maden Arama Projesi İş Akım Şeması (Sondaj Yöntemi) 5 Şekil 2: Proje Alanını Gösterir Fotoğraflar 42 Şekil 3: Türkiye nin grid sistemi ve fitocoğrafik bölgeler (Davis ve diğ., 1971) 46 Grafik 1: Gürültü Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılımı 34 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1: Ruhsat Alanının Koordinatları 7 Tablo 2: Sondaj Noktalarının Koordinatları 8 Tablo 3: Sondaj Alanlarının Koordinatları 9 Tablo 4: Bentonitin Fiziksel Özellikleri 17 Tablo 5: Bentonitin Kimyasal Özellikler 18 Tablo 6: Kullanılacak Makine Listesi 20 Tablo 7: Evsel Atıksu Kirlilik Parametreleri ve Tahmini Değerleri 21 Tablo 8: Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri 22 Tablo 9: İş Makinelerinden Kaynaklanacak Emisyon Değerleri 25 Tablo 10: Uzun ve Kısa Vadeli Egzoz Emisyon Sınır Değerleri 25 Tablo 11: Katı Atıkların Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri Hakkında Genel Analiz Sonuçları 26 Tablo 12: Evsel Nitelikli Katı Atıklar İçerisinde Bulunması Muhtemel Patojen Mikroorganizmalar Ve Yaşama Süreleri 27 Tablo 13: Kullanılacak Makine Ekipman Sayıları ve Ses Gücü Düzeyleri 28 Tablo 14: 500 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri 30 Tablo 15: 1000 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri 31 Tablo 16: 2000 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri 31 Tablo 17: 4000 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri 32 Tablo 18: Düzeltme Faktörü Değerleri 32 Tablo 19:Proje Alanı Flora Tablosu 47 Tablo 20: Proje Bölgesindeki Omurgasız Türlerin Listesi 48 Tablo 21:Proje Bölgesindeki İki Yaşamlılar ve Sürüngen Türlerinin Listesi 48 Tablo 22: Proje Bölgesindeki Kuş Türlerinin Listesi 49 Tablo 23: Proje Bölgesindeki Memeliler Listesi 49 3

5 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ: POLİMETAL MADENCİLİK SAN. VE TİC. A.Ş. tarafından; Bursa İli, İnegöl İlçesi, Hamidiye Köyü, Sarıçayır Yayla Mevkii ve Kütahya İli, Domaniç İlçesi, Dereçarşamba Mevkii civarı I22B2, I22B3 paftalarda kayıtlı, erişim numaralı ve ruhsat numaralı 2.917,09 ha lık maden sahası içerisinde belirlenen toplam 48 noktada maden arama amaçlı sondaj yapılması planlanmıştır ruhsat numaralı 2.917,09 ha lık maden sahasının 1665,75 ha lık kısmı Bursa İl sınırları içerisinde kalmaktadır, 1251,34 ha lık kısmı ise Kütahya İl sınırında içerisinde kalmaktadır. 34 nokta ise Bursa İli, İnegöl İlçesi, Sarıçayır Yayla Mevkiinde kalmaktadır. 14 nokta Kütahya İl sınırında, Domaniç İlçesi, Dereçarşamba Mevkiinde kalmaktadır. Kütahya il sınırında kalan sondaj noktaları için Kütahya Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünün görüşü eklerde sunulmuştur.(bkz.ek.14) ruhsat numaralı 2.917,09 ha lık maden sahasının 1632,52 ha lık kısmı Bursa İl sınırları içerisinde kalmaktadır, 1284,54 ha lık kısmı ise Kütahya İl sınırında içerisinde kalmaktadır. Buna göre 34 adet sondaj noktası Bursa İlinde, 14 adet sondaj noktası Kütahya İlinde kalmaktadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yayınladığı Maden Arama Projelerine Yönelik Uygulama Talimatının 7. Maddesi kapsamında sondaj noktalarının çoğunluğu Bursa İlinde kaldığı için söz konusu proje tanıtım dosyası Bursa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne sunulmuştur. Sondaj noktalarının koordinatları Ek.1 de sunulmuştur. Proje sahibi adına, Enerji Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden tarihinde, ruhsat numarası ile IV.Grup İşletme Ruhsatı alınmıştır (Bkz. EK-2). Söz konusu ruhsat numaralı, 2.917,09 ha lık maden sahasının 19,19 ha lık kısmına proje tanıtım dosyası hazırlanmış, tarih ve 9161 sayılı karar ile Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmıştır. (Bkz. EK-3). 48 noktada yapılması planlanan maden arama amaçlı sondaj projesi; 25 Kasım 2014 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği; Ek-2 listesi Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi 55-)Maden, petrol ve jeotermal kaynak arama projeleri (Sismik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, jeofizik vb. yöntemle yapılan aramalar hariç) kapsamında yer almaktadır. Sahada yapılan gözlem çalışmaları sonucunda yer yer cevher mostraları tespit edilmiş olup bunun doğrultusunda cevherleşmenin boyutlarını ve yönünü tespiti amacı ile 48 noktada sondaj yapılması planlanmıştır. Söz konusu proje kapsamında yapılacak sondajlar maden arama amaçlı olup formasyon özelliklerine göre karot alınabilen yerlerde karotlu sondaj, karot alınamayan yerlerde kırıntılı sondaj yapılacaktır. Sondaj çamuru olarak su ve katkısız betonit kili kullanılacaktır. Sondaj noktalarını gösterir vaziyet planı EK.4 de sunulmuştur. Yapılacak sondaj çalışması sonucunda alınacak numuneler analiz için akredite olmuş laboratuvara gönderilecektir. Analiz sonuçlarına göre cevherin cinsi, tenörü, boyutları belirlenerek üretim yöntemi belirlenecektir. 4

6 Proje Bedeli: Arama sırasında yapılacak tüm iş ve işlemler bir firma ile sözleşme yapılarak o firmaya bedeli karşılığında yaptırılacaktır. Bu iş ve işlemlere ayrılan bütçe TL dir. 1.PROJENİN ÖZELLİKLERİ A) Projenin ve Yerin Alternatifleri(Proje Teknolojisinin ve Proje Alanının Seçilme Nedenleri) POLİMETAL MADENCİLİK SAN. VE TİC. A.Ş. tarafından; Bursa İli, İnegöl İlçesi, Hamidiye Köyü, Sarıçayır Yayla Mevkii ve Kütahya İli, Domaniç İlçesi, Dereçarşamba Mevkii civarı I22B2, I22B3 paftalarda kayıtlı, erişim numaralı ve ruhsat numaralı 2.917,09 ha lık maden sahası içerisinde belirlenen toplam 48 noktada maden arama amaçlı sondaj yapılması planlanmıştır. Maden arama projeleri, rezervin yerini ve özelliklerini belirlemek amacı ile yapılır. Rezerv yeri tespit edildiğinde madencilik faaliyetinin yeri de belirlenmiş olur. Madencilik faaliyetleri rezervin bulunduğu yerde gerçekleştirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Sahanın rezerv yerini değiştirmek mümkün olmadığından dolayı projenin yer alternatifi söz konusu değildir. Ancak alınan önlemler ve kullanılan teknoloji konusunda alternatifler oluşturulması mümkündür. Proje kapsamında kullanılacak yöntemler ve ekipmanlar, günün teknolojisine uygun olarak seçilecektir. B) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı B.1. İş Akım Şeması Sondaj Noktasına Gidilecek Yolun Hazırlanması Emisyon, Gürültü Arazinin Hazırlanması (Havuzu açma, arazi düzleme) Emisyon, Gürültü Sondaj Makinasının Yerleştirilmesi Sıvı Atık, Gürültü Sondaj Karot Alımı Sondaj Sıvısı (Devirdaim) Emisyon, Gürültü Alanın Rehabilitasyonu(havuzun, kuyuların kapatılması) Şekil 1: Maden Arama Projesi İş Akım Şeması (Sondaj Yöntemi) Belirlenen sondaj noktalarına sondaj makinesinin ulaştırılması için yol güzergâhı için mevcut orman yolları kullanılacaktır. Saha ormanlık olduğu için sondaj noktaları orman yolları yakınında yerlerden seçilmiştir. Yol kullanımları ve 10mx10m=100 m 2 lik sondaj alanları için Orman Bölge Müdürlüğünden izinler alınacaktır. Hazırlanacak100 m 2 lik alan içerisinde sondaj sıvısının devir daim ettirilebilmesi için 6 m 3 lük havuz açılacaktır. 5

7 Sondajın yapılabilmesi için de o alanın fiziki şartların hazırlanması gerekir. Fiziki şartlar kapsamında; sondaj makinesinin yerleştirileceği alan ve çamur havuzun önceden hazırlanması gerekmektedir. Belirlenen sondaj noktası ortada kalacak şekilde 10mx10m=100 m 2 lik alan düzlenecektir. Her bir sondaj lokasyonunda ayrı bir havuz açılacaktır. Açılan sondaj çukurlarının geçirimsizliği tabana serilecek olan kalın naylon branda ile sağlanacaktır. Sondaj havuzunda hazırlanacak olan sondaj çamurunun içeriğinde su ve katkısız bentonit kili kullanılacaktır. Sondaj çalışmaları ilkbahar ve yaz mevsimlerinde yapılacaktır. Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacaktır. Havuz içinde hava sıcaklığı ile kuruyacak olan çamurlar ve sondaj çamuru ile kontamine olan naylon branda tarih ve sayılı R.G yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda en yakın Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Boşalan çukur, sahada depolanan ve korunması sağlanan üst toprak tabakası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan tarih ve 8865 sayılı 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. Gerek duyulması koşulunda; çamurun ve kontamine olmuş naylon brandanın Düzenli depolama sahasına bertarafı yapılmadan önce tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerince değerlendirilmesi yapılarak bu değerlendirme sonucuna göre Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır sayılı Çevre Kanunu ve ilgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında gerekli izinler alınmadıkça arama faaliyetlerine başlanılmayacaktır. B.2.Kapasitesi ruhsat numaralı 2.917,09 ha lık maden sahasının 1665,75 ha lık kısmı Bursa İl sınırları içerisinde kalmaktadır, 1251,34 ha lık kısmı ise Kütahya İl sınırında içerisinde kalmaktadır. 34 nokta ise Bursa İli, İnegöl İlçesi, Sarıçayır Yayla Mevkiinde kalmaktadır. 14 nokta Kütahya İl sınırında, Domaniç İlçesi, Dereçarşamba Mevkiinde kalmaktadır. Sondaj derinlikleri 50m-150 m arasında olacaktır. Karotlu sondaj çalışması yapılması planlanmaktadır. 6

8 B.3.Kapladığı Alan: erişim, ruhsat numaralı IV.grup 2917,09 ha lık işletme ruhsatlı alanda 34 noktası Bursa, 14 noktası Kütahya İl sınırlarında olmak üzere toplam 48 noktada arama sondajı yapılacaktır. Proje alanına ait ruhsat koordinatları ve sondaj yapılacak yerlerin koordinatları aşağıdaki gibidir. Köşe No Tablo.1: Erişim Numaralı, Numaralı Ruhsat Alanının Koordinatları Koor. Sırası ; Sağa,Yukarı Koor. Sırası ; Enlem,Boylam Datum ; ED-50 Datum ; WGS-84 Türü ; UTM Türü ; COĞRAFİK DOM ; 27 DOM ; -- ZON ; 35 ZON ; 35 Ölçek Fak. ;6 derecelik Ölçek Fak. ; -- Y X ENLEM BOYLAM Alan 2.917,09 ha 7

9 Tablo.2: Ruhsat Numaralı Alandaki Sondaj Noktalarının Koordinatları Koor. Sırası ; Sağa,Yukarı Koor. Sırası ; Enlem,Boylam Datum ; ED-50 Datum ; WGS-84 Türü ; UTM Türü ; COĞRAFİK Köşe DOM ; 27 DOM ; -- No ZON ; 35 ZON ; 35 Ölçek Fak. ;6 derecelik Ölçek Fak. ; -- Bursa il sınırı içerisinde kalan sondaj noktaları(34 nokta) Y X ENLEM BOYLAM PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR Kütahya il sınırı içerisinde kalan sondaj noktaları(14 nokta) PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR , PSR , PSR , Toplam 48 adet sondaj noktası planlanmıştır. 8

10 Tablo.3: Sondaj Alanlarının Koordinatları Koor. Sırası ; Sağa,Yukarı Koor. Sırası ; Enlem,Boylam Datum ; ED-50 Datum ; WGS-84 Türü ; UTM Türü ; COĞRAFİK Köşe DOM ; 27 DOM ; -- No ZON ; 35 ZON ; 35 Ölçek Fak. ;6 derecelik Ölçek Fak. ; -- Y X ENLEM BOYLAM PSR 1 Sondaj Alanı (10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 2 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 3 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 4 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 5 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 6 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 7 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 8 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 9 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 10 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR

11 PSR PSR PSR 11 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 12 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 13 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 14 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 15 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 16 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 17 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 18 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 19 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 20 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 21 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR

12 PSR PSR 22 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 23 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 24 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 25 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 31 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 32 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 33 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 34 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 35 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 36 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 37 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR

13 PSR 38 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 39 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 40 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 41 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 42 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 43 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 44 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 45 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 46 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 47 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 48 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 49 Sondaj Alanı(10mx10m) 12

14 PSR PSR PSR PSR PSR 50 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 51 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 52 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR PSR 53 Sondaj Alanı(10mx10m) PSR PSR PSR PSR

15 B.4.Teknolojisi Sondaj Yöntemi: Yeraltında bulunan jeolojik formasyonlar ve yeraltı zenginlikleri hakkında bilgi toplamak amacı ile yapılan işlemlere maden sondajı denir. Söz konusu projemizde yapacağımız sondajlar maden arama amaçlı olup formasyon özelliklerine göre karot alınabilen yerlerde karotlu sondaj, karot alınamayan yerlerde kırıntılı sondaj yapılacaktır. Sondaj yapılmaya başlanılmadan önce belirlenen sondaj noktalarında 10mx10m olacak şekilde arazinin hazırlanması gerekmektedir. Karot alıcı özel gereçler kullanılarak yapılan sondaj işlemine karotlu sondaj, ilerleme sırasında alınan örneğe de karot örnek denir. Karotlu sondaj bir döner sondaj yöntemi olup, kaya ortamlarda uygulanır. Kırıtıntılı sondaj ise yumuşak formasyonlarda kullanılır. Sadece karotiyerin kestiği ince bir kesimin dışarı alınması ve karotiyerin soğutulması amaçlandığından dolaşım sıvısı olarak sadece su kullanılacaktır. Ancak yüksek miktarda su kaçağı olan formasyonlarda açılan delik cidarına sıva oluşturmak amacıyla sondaj çamuru kullanılacaktır. Sondaj çamuru da su + doğal bentonit karışımı olacaktır. Bentonit Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) Ek.12 de sunulmuştur. Arama sondajlarında matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle sondaj çamuru kullanılacaktır. Sondaj çamuru bentonit ve su karışımı olacaktır. Herhangi bir kimyasal katkı maddesi kullanılmayacaktır. Sondaj kuyularındaki su kaçağını önlemek için bentonit kullanılacaktır. Delik başına minimum 250 kg, maksimum 1000 kg doğal bentonit kullanımı olabilecektir. O lokasyondaki sondajın ilerleme durumuna göre bentonit kullanımı değişiklik gösterebilir. Her bir sondaj kuyusu için yaklaşık 3 m 3 su kullanılacak olup, oluşan sıvı devir daim ettirilerek kullanılacaktır. Sondaj çamuru bu havuzlarda hazırlanır. Sondaj sıvısının hazırlanabilmesi ve devir daim ettirebilmesi için sondaj noktasının yanına uygun bir yere sondaj çamur havuzu açılacaktır. Her sondaj noktasında ayrı çamur havuzu açılacaktır. Sondaj kuyusunun çapı ve derinliği değişmekle birlikte en büyük sondaj kuyusunun sondaj çapı 100 mm en derin sondaj kuyusu da 150 m. olacaktır. Açılan delikteki karot alımı sırasındaki kırıntılar sondaj suyu ile bu havuzda birikecek olup, istenilen noktaya gelinceye kadar havuzdan çamur sıvısı devir daim ettirilecektir. Belirlenen sondaj noktasında yapılan karotlu sondaj çalışmasının sonucunda alınan karotların dizilimi bize o noktada yeraltındaki formasyonları hakkında bilgi verecektir. Rezerv tespiti yapmamızda ve damarın yönünü, boyutunu belirlememizi sağlar. Alınan karotlardan numuneler alınıp akretide olmuş laboratuvarlara gönderilerek analiz yapılacaktır. Kullanılacak sondaj makineleri her eğim ve doğrultuda, her türlü zeminde ve kayada su sirkülasyonlu rotari tipte çalışabilecek özellikte olacaktır. Arama sondaj kuyularının açılmasında T tipi veya çift tüplü karotiyerler kullanılarak yüksek oranda karot alınmasına özen gösterilecektir. Karot alınacak kuyularda başlangıç, kuyu çapı, kuyu derinliği ve kuyu dibindeki kuyu çapı genişliği önemli parametrelerdir. 14

16 Her arama sondaj kuyusunun sondaj logu hazırlanacak. Alınacak karotlar sandıklara koyulacaktır. Sandığın üzerine ve yan tarafına projenin adı, kuyu numarası, sandık numarası ve karotların metrajı yazılacaktır. Sondajlardan alınan karot veya sedimanlar, her bölmeye soldan sağa doğru (Kitap dizisi yönünde) yerleştirilecektir. Her manevranın karot yüzdesi, karotun alındığı derinlikler, örnek alınan seviyeler, sabit kopya kalem kullanılarak bölme tahtaları üzerine yazılacaktır. Sandıklara dizilen karotların fotoğrafları çekildikten sonra bu fotoğraflar arşivlenecektir. Çamur Havuzunun Ebatları: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge (2012/15) hükümlerine göre her sondaj lokasyonunun yanına açılacak havuzun hacmi; bitmiş sondaj deliği hacminin en az 2 katı hacme sahip olmak zorundadır. Sondaj deliğinin hacmi: V(m 3 ) = π x r 2 (m 2 ) x h (m) = 3,14 x (0,05m) 2 x 150m Sondaj deliğinin hacmi: V(m 3 ) = 1,1775 m 3 Genelge maddesine göre sondaj çamur havuzunun hacmi; sondaj deliği hacminin en az 2 katından büyük olmak zorundadır. 1,1775 m 3 x 2 = 2,35 m 3 2,4 m 3 Planlayacağımız sondaj çamur havuzu 2,4 m 3 den büyük olması gerekmektedir. Sondaj çalışmaları sırasında her hangi bir aksilik karşısında zor durumda kalınmaması için havuz ebatlarımızı normal olması gerekenden 2,5 kat daha büyük olması planlanmıştır. Çamur havuzunun ebatları 2m x 2m x 1,5m olarak kazılacaktır. Havuzun hacmi 6 m 3 olacaktır. 15

17 Çamur Miktarı: Karot alımı sırasında formasyonun kesilmesinden oluşacak kırıntı miktarı genelde sondaj deliğinin hacminin %8 i kadardır. Bir sondaj deliğinin hacmi 1,1775 m 3 olarak hesaplanmış olup %8 i; 0,094 m 3 kadar kırıntı meydana gelecektir. 48 sondaj deliği açılması planladığından toplam 2,92 m 3 kırıntı oluşacaktır. Bu kırıntılar sondaj çamuru havuzu içerisinde tutulacaktır. Matkabın soğutulması amacıyla ise yaklaşık 3m 3 su kullanılacaktır. Suyun %100 nün havuz içerisinde kalacağı kabul edilir. Sondaj işlemi bittikten sonra havuzun içerisindeki su hava sıcaklığının etkisiyle buharlaşır. Suyun içindeki formasyon kırıntıları ve bentonit havuzda çökelir ve kurur. Çamur hazırlanırken min. 250 kg-max.1000 kg doğal bentonit kullanılacaktır. Max. Bentonit miktarı kullanıldığı varsayılarak hesaplama yapılmıştır. Kullanılacak bentonitin hacmi ise aşağıdaki hesaplanmıştır; 1.000kg= gr d=m/v, 1,8 gr/cm 3 = gr / V V= 0,55 m 3 1 sondaj çamur havuzunda toplanılacak kırıntı ve bentonit miktarı: 1 delikten çıkacak kırıntı miktarı: 0,094 m 3 1 delikte kullanılacak bentonit miktarı: 0,55 m 3 1 delikte kullanılacak su miktarı: 3 m 3 TOPLAM = 3 m 3 + 0,094 m 3 + 0,55 m 3 =3,6 m 3 Yapılacak Sondaj Havuz Ebatları: 1,5m x 1,5m x 2m = 6 m 3 lük havuz açılacaktır. Havuzlar hem sondaj sıvısının hazırlanmasında hem de sondaj sıvısının geri devir yapmasını sağlamak için kullanılacaktır. Herhangi bir kimyasal katkı maddesi kullanılmayacaktır. Sadece doğada bulunan bentonit kullanılacaktır. Sondaj çamuru için kullanılacak Bentonitin özellikleri ve kullanım amacı aşağıda açıklanmıştır. 16

18 Bentonitin Özellikleri: API 13 A (Nontreated bentonit) standartlarına uygun kil mineralidir. Sodyum içeriklidir ve en az %90 montmorillonit içerir. Tamamen doğaldır, hiçbir katkı maddesi içermez. Yüksek şişme kapasitesine sahiptir. ( Hacimce Kat ) TS EN İşlem görmemiş Bentonit Şartnames ine uygundur. TS 977 Tip- 2 standartlarına uygundur. Suya karıştırıldığında kolayca dağılır ve topaklaşma yapmaz. Bentonit Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) Ek.12 de sunulmuştur. Tablo.4: Bentonitin Fiziksel Özellikleri 600 d/d okuması fann 35 viskometrede 30 min. Filitrasyon miktarı Verim (yield) Rutubet Yaş elek analizi 200 Mesh (75 mik.) elek üstü Yield point plastik viskozite oranı (Yp/Pv) Şartlandırılmış Yp/Pv nin normal Yp/ Pv ye oranı (Şartlandırma 200 psi basınç altında, 345O F ta 16 saat dinamik şartlarda yapılıp oda sıcaklığında soğutulmuştur.) 12,5 cc max. 80 bbl. min. % 10 max. (ağırlıkça) % 2,5 max. (ağırlıkça) 1,5 max. 1,5 min. Yoğunluk 2,6 gr/cm 3 17

19 Tablo.5: Bentonitin Kimyasal Özellikler SiO2 = % Al2O3 = % Fe2O3 = 3,01 % CaO = 4,54 % Na2O = 2.70 % MgO = 2.10 % K2O = 1.24 % Kullanım Amacı: Sondaj Çamuru Yapımında Yüksek viskozite ve jel yapma özelliğinden dolayı sondaj çamuru içerisindeki ağırlaştırıcı maddelerin süspansiyonda tutulmasını sağlar. Çamur içerisindeki kesintilerin kayma hızlarını azaltarak etkin kuyu temizliği sağlanmasına yardımcı olur. Yüksek sıvama özelliği ile kuyu cidarında sağlam ve düzgün pasta oluşturarak kuyu stabilizesini sağlar. Kayganlık özelliğinden dolayı kuyuda, matkapta ve sondaj dizisinde çok iyi bir yağlama görevi yapar. Sondaj Çamurun Bertarafı: Açılan sondaj çukurlarının geçirimsizliği tabana serilecek olan kalın naylon branda ile sağlanacaktır. Sondaj havuzunda hazırlanacak olan sondaj çamurunun içeriğinde su ve katkısız bentonit kili kullanılacaktır. Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacaktır. Havuz içinde hava sıcaklığı ile kuruyacak olan çamurlar ve sondaj çamuru ile kontamine olan naylon branda tarih ve sayılı R.G yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda en yakın Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Boşalan çukur, sahada depolanan ve korunması sağlanan üst toprak tabakası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan tarih ve 8865 sayılı 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. Gerek duyulması koşulunda; çamurun ve kontamine olmuş naylon brandanın Düzenli depolama sahasına bertarafı yapılmadan önce tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak 18

20 yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerince değerlendirilmesi yapılarak bu değerlendirme sonucuna göre Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır sayılı Çevre Kanunu ve ilgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında gerekli izinler alınmadıkça arama faaliyetlerine başlanılmayacaktır. Arama faaliyeti sonrasında üretime geçilmesinin planlanması durumunda ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre başvuru yapılacaktır. Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. Saha Rehabilitasyonu: Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacaktır. Havuz içinde hava sıcaklığı ile kuruyacak olan çamurlar ve sondaj çamuru ile kontamine olan naylon branda tarih ve sayılı R.G yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda en yakın Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Boşalan çukur, sahada depolanan ve korunması sağlanan üst toprak tabakası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan tarih ve 8865 sayılı 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. Gerek duyulması koşulunda; çamurun ve kontamine olmuş naylon brandanın Düzenli depolama sahasına bertarafı yapılmadan önce tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerince değerlendirilmesi yapılarak bu değerlendirme sonucuna göre Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır sayılı Çevre Kanunu ve ilgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında gerekli izinler alınmadıkça arama faaliyetlerine başlanılmayacaktır. Arama faaliyeti sonrasında üretime geçilmesinin planlanması durumunda ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre başvuru yapılacaktır. Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. 19

21 Makine Parkı: Sondaj Hizmeti dışarıdan bir firmadan kiralanacaktır. Yapılacak arama işlemleri için gerekli makine ve teçhizat aşağıda çıkartılmıştır. Tablo 6: Kullanılacak Makine Listesi Makine Adet Sondaj Makinesi 1 Çamur Pombası 1 Ekskavatör 1 B.5.Çalışacak Personel Sayısı Proje alanında sondaj noktalarına ulaşmak için ve arazi hazırlığı sırasında 1 ekskavatör operatörü, 1 işçi çalıştırılacaktır. Sondaj işlemleri için ise 1 jeoloji mühendisi, 1 tekniker, 1 sondaj şefi, 3 sondör, 9 işçi, 1 karot kesim işçisi, 3 kişi karotların taşınması için toplamda 21 personel istihdam edilecektir. C) Doğal Kaynakların Kullanımı(Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) Planlanan proje kapsamında doğal kaynaklar olarak arazi, su ve enerji kullanımı olacaktır. C-1 Arazi Kullanımı: Maden arama sondaj çalışmalarının yapılacağı alan tamamen ormanlık alan olup gerekli izinler için Bursa Orman Bölge Müdürlüğü ne başvuruda bulunulacaktır. Belirlenen noktalarda sondaj yapılabilmesi için 10mx10m ölçülerinde arazinin düzlenmesi yeterli olacaktır. Arama yapılacak arazi rakımı yüksek ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Arazi kullanım kabiliyet haritası üzerinde işaretlenmiş ve eklere lejantıyla birlikte ilave edilmiştir. Arazi kullanım kabiliyet haritasından da anlaşılacağı üzere arazinin tamamı bir kısmı Kireçsiz orman toprağı, bir kısmında da toprak oluşumu olmamış çıplak kaya ve moloz arazi tipindedir. ormanlık, VII. ve VIII. Sınıf arazi vasfındadır. Büyük toprak grubu olarak kireçsiz kahverengi orman toprağıdır (N). (Bkz.EK.7). Toprak Özl. Kombinasyonu Büyük Toprak Grubu Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfı ÇK ÇK VIII Diğer Toprak Özellikleri Erozyon Derecesi Şimdiki Arazi Kullanma Şekli Alt Sınıf 20

22 Büyük Toprak Grubu: Yüksek ve dik sırtlar olduğu için toprak oluşmamış. Toprak Özellikleri Kombinasyonu: Arazi dik kayaç Erozyon Derecesi: 4 (Çok şidettli) Toprak Özl. Kombinasyonu Büyük Toprak Grubu Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfı N24-3 O VII es Diğer Toprak Özellikleri Erozyon Derecesi Şimdiki Arazi Kullanma Şekli Alt Sınıf Büyük Toprak Grubu: N Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı Toprak Özellikleri Kombinasyonu: Eğim: +%30, Derinlik: 20-0cm Erozyon Derecesi: 3 (Şidettli) Arama yapılacak alanı, sondaj noktalarını gösterir vaziyet planı EK.3, 1/25000 topografik harita EK.4 de, Uydu görüntüsü EK.8 de ve Yer Bulduru Haritası ise EK.9 da verilmektedir. c-2 Su kullanımı: Sondaj çalışmalarında toplam 21 personel çalışılacaktır. Çalışacak personelin içme suyu ihtiyaçları için damacanalar ile satın alma yoluyla karşılanacaktır. Buna göre gerekli içme ve kullanma suyu miktarı hesabı aşağıda verilmiştir. (Kaynak: Solmaz, S.K., Kullanılmış Suların Arıtılması I Ders Notları, Uludağ Üniversitesi, Müh-Mim. Fak. Çevre Müh. Bölümü, BURSA) Günlük su ihtiyacı = 150 lt/ kişi /gün x 21kişi =3150 lt/gün= 3,15 m 3 /gün dür. Çalışacak personelin tüm ihtiyacı faaliyet sahasına yakın olan yerleşim alanlarından sağlanacaktır. Ancak personelin tüm ihtiyaçlarının en yakın yerleşim yerinden sağlanamaması durumunda oluşacak atıksu, Sağlık Bakanlığının Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümleri gereğine uyularak sahada yapılacak sızdırmasız fosseptikte biriktirilecektir. Sondaj çalışmalarında suyun kullanım amacı; matkabın soğutulması, tijlerin sondaj kuyu cidarlarındaki kayganlığını arttırma, sürtünmeyi azaltmadır. Her bir sondaj deliği için yaklaşık 3 m 3 su kullanılacak ve 6 m 3 lük sondaj çamur havuzu açılacaktır. Havuzda oluşan çamurlu su, pompa ile çamur havuzundan devir daim ettirilerek kullanılacaktır. Proje alanında 48 sondaj noktası planlanmış olup, 48 adet sondaj havuzu açılması planlanmıştır. Sondaj sıvısı olarak doğal bentonit ve su kullanılcaktır. Herhangi bir kimyasal atık 21

23 Kuru havalarda yollardaki tozumayı önlemek amaçlı arazöz ile spreyleme yapılacaktır. İhtiyaç doğrultusunda arazöz kiralanacaktır. Arazözün tanker hacmi m 3 arasındadır. Günde yaklaşık 2 kez, her seferde 2 tanker toplam günde 4 tanker sulama yapılması planlanmaktadır. Sulama sürekli Sondaj işlemleri için toplam kullanılacak su miktarı: 48 nokta X 3 m 3 = 144 m 3 /gün dür. 4 tanker X 25 m 3 = 100 m 3 /gün dür (Tozumanın yoğun olduğu zamanlarda) Sondaj delikleri için gerekli olan su ihtiyacı İnegöl İlçesinden satın alma yoluyla tanker ile temin edilecektir tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tankerle İçme-Kullanma Suyu Temini Ve Nakli Hakkında Tebliğ hükümlerine uyulacaktır. c-3 Enerji kullanımı: Sondaj alanlarının düzenlenmesi sırasında ekskavatör kullanılacak olup bu iş makinelerine yakıt olarak motorin kullanılacaktır. Sondaj makinesinin çalışması sırasında yakıt olarak motorin kullanılır. Yakıt olarak kullanılacak olan motorin, alanda muhafaza edilmeyecek yakıt ikmalleri, en yakın akaryakıt istasyonunda yapılacaktır. Sondaj makinesinin yakıt ikmali sırasında yere akaryakıt sızması önlemek amaçlı ikmal sırasında yere sızdırmaz kap konulacaktır. Elektrik enerjisine ihtiyaç duyulduğunda jeneratör kullanılacaktır. Jeneratörün yakıtı da motorin olacaktır. Jeneratöre yakıt ikmali dikkatli yapılıp yere dökülmemesi sağlanacaktır. Ayrıca boşaltım sırasında tedbir içinde yere sızdırmaz bir kap konulacaktır. Boşaltım sırasında herhangi bir dökülme sonucunda alttaki kap geçici depolanacak. Geçici depolandıktan sonra Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak lisanslı bertaraf tesislerine veya lisanslı geri dönüşüm tesislerine gönderilerek bertaraf sağlanacaktır. 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümlerine uyulacaktır. 22

24 Ç) Atık Üretimi Miktarı (katı, sıvı, gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri Maden arama proje kapsamında her hangi bir temel kazısı ve inşaat yapılmayacaktır. Sadece Sondaj makinesinin randımanlı çalışması için sondaj noktası ortada kalacak şekilde 10 m x 10 m boyutlarında arazi düzlenecektir. Arazi hazırladığından sonra hemen sondaj makinesi yerleştirilip sondaj işlemi başlatılacaktır. Bu çalışmalar sırasında katı, sıvı, egzoz gazı atık oluşumu söz konusu olacaktır. Ç-1. SIVI ATIKLAR: Sondaj çalışmalarında toplam 21 personel tek vardiya halinde çalışılacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28244) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği İkinci Bölüm Madde 4.B ye göre oluşacak evsel nitelikli atık su miktarı, temiz su miktarına eşit kabul edilir. Sahada çalışacak personelin günlük ihtiyaçları neticesinde ihtiyaç duyacağı su miktarı ve oluşacak atık su miktarı aşağıda hesaplanmaktadır. Buna göre gerekli içme ve kullanma suyu miktarı hesabı aşağıda verilmiştir. (Kaynak: Solmaz, S.K., Kullanılmış Suların Arıtılması I Ders Notları, Uludağ Üniversitesi, Müh-Mim. Fak. Çevre Müh. Bölümü, BURSA) Günlük su ihtiyacı = 150 lt/ kişi /gün x 21 kişi =3150 lt/gün= 3,15 m 3 /gün dür. İşletme sahasından kaynaklanacak evsel nitelikli atıksuyun yaklaşık kirlilik değerleri Tablo.7 de verilmiştir.( Kaynak: Çevre Mühendisliği Uygulamaları, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, 2002) Tablo.7: Evsel Atıksu Kirlilik Parametreleri ve Tahmini Değerleri Parametre AKM (askıda katı madde) BOI (biyokimyasal oksijen ihtiyacı) KOI (kimyasal oksijen ihtiyacı) Toplam azot Fosfor Klorür Alkalinite (CaCO 3 ) Yağ-gres Değer 200 mg/l 200 mg/l 500 mg/l 40 mg/l 10 mg/l 50 mg/l 100 mg/l 100 mg/l 23

25 Arama işlemleri süresince; 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve tarih ve sayılı Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Sondaj Çamuru: Bir sondaj havuzunda toplanacak maksimum su, kırıntı ve bentonit miktarı 3,6 m 3 dür. Herhangi bir alıcı ortama atık su ve sondaj çamuru deşarjı yapılmayacaktır. Sondaj Havuz Projesi EK.11 de sunulmuştur. Sondaj çamurunun ve suyun bertarafı; tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge kapsamında yapılacaktır. Ç-2. TOZ VE GAZ ATIKLAR: Ç.2.1. Arazi Hazırlığı Sırasında Oluşacak Toz Emisyonu: Arazi hazırlığı aşamasında mevcut orman yolları kullanılacak olup, yeni yol açılması söz konusu olmayacaktır. Arazi hazırlık aşamasında yalnızca 10 m x 10 m sondaj lokasyon alanı oluşturulacaktır. Sondaj lokasyon alanı içerisinde sondaj havuzu açılacaktır. Arazi hazırlığı aşamasında oluşması muhtemel toz emisyonunun hesaplanmasında Tablo.8 deki kontrolsüz ve kontrollü emisyon faktör değerlerini kullanılarak hesaplama yapılmıştır. Tablo.8: Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri kg/ton Kontrolsüz Kontrollü Sökme 0,025 0,0125 Boşaltma 0,010 0,005 Depolama 5,8 2,9 Kaynak: SKHKKY Tablo

26 Arazi hazırlık çalışmaları; bitkisel toprak sıyırma ve çamur havuzu hazırlama işlemlerini kapsamaktadır. Sondaj makinesinin randımanlı çalışması için sondaj noktası ortada kalacak şekilde 10m x 10m boyutlarında arazi düzlenecektir. Arazi zemini yer yer sığ bitkisel toprak, yer yer de taşlık olduğu için bitkisel toprak oluşumu yok denilecek kadar azdır. Bu yüzden sıyırma işlemi her lokasyonda yapılmayacaktır. Yapılacak lokasyonlarda ise yaklaşık 10 m 3 lük sıyırma hafriyatı oluşacaktır. Sondaj havuzu açarken de 6 m 3 lük hafriyat oluşacaktır. Arazi hazırlığı aşamasında toplam 16 m 3 hafriyat oluşacaktır. Oluşan 16 m 3 lük hafriyat daha sonra kullanılmak üzere sondaj alanında uygun bir yerde depolanacaktır. Depolanan hafriyat malzeme; sondaj çalışmaları bittikten sonra arazi rehabilitasyon çalışmalarında kullanılacaktır. Her sondaj noktasında aynı anda arazi hazırlığı yapılmayacağından toz hesaplaması tek noktadaki hazırlık çalışması üzerinden hesaplama yapılmıştır. Malzeme yoğunluğu ortalama 2,5 ton/m 3 olarak alınmıştır. Hafriyat malzeme miktarı : 16 m 3 x 2,5 ton/m 3 =40 ton Toplam çalışma süresi : 8 saat Saatlik sökülecek malzeme miktarı : 5 ton/saat Kontrolsüz Sökme Kontrolsüz sökme emisyon faktörü=0,025 E S = 5 ton / saat x Kg / ton = Kg / saat Kontrollü Sökme Kontrollü sökme emisyon faktörü=0,0125 E S = 5 ton / saat x Kg / ton = Kg / saat Çıkan malzemenin tamamı sondaj alanının uygun bir yerinde depolanacaktır. Hafriyat malzemesi bir yere taşınmayacaktır. Daha sonra depolanan malzeme sondaj bittiğinde arazinin rehabilitasyon çalışmaları için kullanılacaktır. Hafriyatın depolanmasında; ortalama 2 metre yüksekliğinde depolanacağı varsayılırsa, günlük depolanacak malzeme için yüzey alanı 8 m 2 lik bir alan yeterli olacaktır. Depolama esnasında meydana gelecek olan toz miktarı; Kontrolsüz Depolama Depolama Emisyon Faktörü: 5,8 kg/ha-gün (Müezzinoğlu, A.) E D = 5,8 kg/ha-gün x 0,0008 ha /gün x 1 gün/8 saat = 0,00058 kg/saat Kontrollü Depolama Depolama Emisyon Faktörü: 2,9 kg/ha-gün (Müezzinoğlu, A.) E D = 2,9 kg/ha-gün x 0,0008 ha /gün x 1 gün/8 saat = 0,00029 kg/saat 25

27 Kontrolsüz Arazi Hazırlığı Sırasında Oluşacak Toplam Toz Emisyonu Miktarı: E Toplam = Sökme + Depolama E Toplam = E S + E D E Toplam = 0,125 kg/saat + 0,00058 kg/saat E Toplam = 0,13 kg/saat Kontrollü Arazi Hazırlığı Sırasında Oluşacak Toplam Toz Emisyonu Miktarı: E Toplam = Sökme + Depolama E Toplam = E S + E D E Toplam = 0,0625 kg/saat + 0,00029 kg/saat E Toplam = 0,063 kg/saat Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinin Ek 2 tablo 2,1 de baca dışındaki yerlerde toz emisyonu sınır debisi 1.0 kg/saat olması gerekmektedir. Kontrolsüz arazi hazırlığı sırasında oluşacak toplam toz emisyonu 0,13 kg/sa ve kontrollü arazi hazırlığı sırasında oluşacak toplam toz emisyonu miktarı 0,063 kg/sa dir. Hesaplanan kontrollü ve kontrolsüz oluşacak toplam toz emisyon miktarı 1.0 kg/saat sınır değerden küçük olduğu için yapılacak arazi hazırlığı işleminin çevreye olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Ç.2.3. Sondaj Çalışmaları Sırasında Oluşacak Toz Emisyonu: Sondaj çalışmalarında; matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle su kullanılacak olup her hangi bir toz çıkışı olmayacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge ve tarih ve sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 26

28 Egzoz Emisyonu Arama alanında kullanılacak iş makinelerinden kaynaklanan emisyon değerleri aşağıda verilmiştir. Tablo.9: İş Makinelerinden Kaynaklanacak Emisyon Değerleri Kirletici NO x (NO olarak) SO 2 CO HC Emisyon (lb/1000 galon-yakıt) Kaynak : Ertürk, F, Hava Kirliliği Ders Notları, Yıldız Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, İstanbul İş makinelerinde gerekli kontroller periyodik olarak yaptırılacak kaynaklanacak emisyon değerleri tarih ve sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği, Ek 1/A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri Ve Uyarı Eşikleri olarak verilen ve aşağıda belirtilen uzun ve kısa vadeli sınır değerleri aşmayacaktır. Tablo.10: Uzun ve Kısa Vadeli Egzoz Emisyon Sınır Değerleri Parametre UVS ( g/m 3 ) KVS ( g/m 3 ) SO NO PM Kurşun 2 - CO Faaliyet sahasında kullanılacak iş makinalarından kaynaklanacak kirleticilerin konsantrasyon değerleri oldukça düşüktür. Bu nedenle araçlardan kaynaklanacak emisyon değerlerinin mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisinin olması beklenmemektedir. Kullanılacak araçların egzoz emisyon ölçümleri yaptırılacak ve egzoz pulu alınacaktır. Proje alanında kullanılacak olan kamyon ve iş makinelerinde, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine uyulacaktır. 27

29 Ç-3. Katı Atıklar: Sondaj çalışmaları yapılırken toplamda 21 personel görev alması planlanmıştır. Oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı, birim miktar 1,34 kg/kişi.gün alınarak hesaplama yapıldığında; (kaynak: ) Oluşması Muhtemel Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı: K = N x k K = Katı atık miktarı N = Çalışacak personel sayısı k = Kişi başına oluşan katı atık miktarı (1,34 kg/kişi.gün) K = 1,34 kg/kişi.gün x 21 kişi = 28,14 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Katı atık oluşumu söz konusu olduğunda; içine çöp poşeti geçirilerek, sıhhi çöp bidonlarında biriktirilerek uygun bir şekilde depolanacak olup ve belirli aralıklarla düzenli katı atık depolama alanına iletilecektir. İşletme süresince oluşacak evsel nitelikli katı atıklar tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /25777) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak bertaraf edilecektir. Aşağıda katı atıkların fiziksel ve kimyasal özellikleri hakkında orta düzeydeki bir sınıfta ve ilkbahar mevsimi için yapılmış genel analiz sonuçları yer almaktadır. Tablo.11: Katı Atıkların Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri Hakkında Genel Analiz Sonuçları Parametre Değer Parametre Değer Su (% ağırlıkta) 38.5 Kül 29 Organik madde muhtevası (% kuru ağırlıkta) 43.2 Kağıt 12 PH 8.1 Org. madde 46.5 Azot ( kuru madde % sinde) 0.52 Metal 1.5 Karbon ( kuru madde % sinde) 18.7 cam 3 diğer 8 Kaynak: BAŞTÜRK A. Prof. Dr.,1992. YTÜ Müh. Fak. Çevre Müh. Bölümü Katı atıklar dersi, ders notları, İstanbul Evsel nitelikli katı atıklar içerisinde bulunması muhtemel patojen mikroorganizmalar ve yaşama süreleri Tablo.12 deki gibidir. 28

30 Tablo.12: Evsel Nitelikli Katı Atıklar İçerisinde Bulunması Muhtemel Patojen Mikroorganizmalar Ve Yaşama Süreleri Mikroorganizma Yaptığı hastalık çeşidi Yaşama süresi-gün Salmonella Tifüs Salmonellaparaty Paratifüs 100 Salmonellaentert. Gıda zehirlenmesi 180 Vibriocholerae Kolera 1 Ascarislumbricoides Bağırsak paraziti 120 Larva durumunda Portör Günlerce Kaynak: BAŞTÜRK A. Prof. Dr., YTÜ Müh. Fak. Çevre Müh. Bölümü Katı atıklar dersi, ders notları, İstanbul Ambalaj Atıkları: Sondaj çalışmaları sırasında personelden kaynaklı kâğıt-karton, naylon torba vb. atıkların oluşması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde belirtilen ilgili tüm hususlara uyulacaktır. Atık Yağlar: Sondaj çalışmaları sırasında kullanılacak makinelerin ve nakliye araçlarının bakımları yetkili servislerinde yapılacak olup maden sahasında herhangi bir atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Oluşması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28812) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğin de hükümlerine uyulacaktır. Yönetmeliğin ilgili maddesine uygun olarak toplanması ve lisanslı tesislere iletilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Kontamine Üstübü Atıklar; Sondaj çalışmaları sırasında da kullanılacak makinelerin bakım, temizlik vb. işlemler servislerden karşılanacaktır. Ancak söz konusu atıkların oluşması ihtimaline karşın kontamine üstübü vb. atıklar ayrı toplanacak ve geçici depolandıktan sonra Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak lisanslı bertaraf tesislerine veya lisanslı geri dönüşüm tesislerine gönderilerek bertaraf sağlanacaktır. Maden sahasında 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümlerine uyulacaktır. 29

31 Tıbbi Atıklar: Olabilecek ciddi yaralanmalarda kişiye Maden sahasında müdahale edilmeyip, en yakın sağlık kuruluşuna gönderilecektir. İşletme sahasında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28812) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca oluşması muhtemel tıbbi atıklar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 13 de belirtilen özellikteki (yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde Uluslararası Biyotehlike amblemi ile DİKKAT TIBBİ ATIK ibaresini taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar) torbalarda toplanacak veya toplanması sağlanacaktır. Akabinde söz konusu atıkların sterilizasyon tesislerine iletilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Atık Lastikler: Sondaj çalışmaları sırasında kullanılan Ekskavatör ve sondaj makinesi paletli seçilecektir. Olabilecek herhangi bir lastik değişiminde lastikler yetkili servise götürülüp yenisi alınıp eski lastikler teslim edilecektir. Arama alanı içerisinde atık lastik depolanmayacaktır. Sahada tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyularak bertaraf edilecektir. Atık Pil ve Akümülatörler: Sondaj çalışmaları sırasında oluşması muhtemel atık piller ve akümülatörler, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak tarihinde yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümleri gereği evsel atıklardan ayrı toplanacak ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığından gerekli izinleri almış lisanslı firmalar iletilecektir. 30

32 Ç-4. Gürültü: Gürültü yayılım hesaplaması ve ortalama nem % 67,3 alınarak atmosferik yutum değerleri aşağıda hesaplanmış ve formüller verilmiştir. Formülde kullanılan bağıl nemlilik, yıllık ortalama nem miktarıdır. Toplam ses gücü düzeyi L WT ve toplam ses basıncı düzeyi L PT göstermektedir. Ortalama nem Balıkesir İline ait meteorolojik verileri dikkate alınarak tespit edilmiştir. İşletme aşamasında kullanılacak ekipmanların, toplam ses gücü düzeyi (L WT ) ve toplam ses basıncı düzeyi (L PT ) aşağıdaki formüller yardımıyla hesaplanır. L WT 10 log n i1 10 L Wİ L WT 10 log , 54dBA L L PT pg L L Lpg L eq WT PT Q 10log 4r A atm 8 7,410 f A atm 2 r 2 Proje alanından uzaklaştıkça eşdeğer gürültü seviyesi ( L eq ) düşmektedir. 48 adet sondaj noktası planlanmıştır. Alana en yakın yerleşim yeri Hamidiye Köyüdür. Yerleşim yerine en yakın sondaj noktasının mesafesi ise 7600 m dir. Sondaj çalışmaları süresince söz konusu Köye ulaşacak eşdeğer gürültü, gürültü kaynağının frekansı 500, 1000, 2000 ve 4000 devir/dak seviyeleri olarak ayrı ayrı hesaplanmıştır. İşletme aşamasında 500 Hz Frekansta farklı uzaklıklara göre oluşacak Net Ses Düzeyi; r = 50 m. Q = Arazi İndirgeme Faktörü L ,54 10 log pg r = Kaynaktan Uzaklık ƒ = İletilen Sesin Frekansı = Bağıl Nemlilik % 67,3 (Yıllık Ortalama Bağıl Nem Miktarı) 8 2 7, , db ,3 Yukarıdaki hesaplama 50,100, 200, 250, 500, 750, 1000, 2000, 3000, 7600 metre mesafeler için yapılmış ve Tablo.14 deki belirtilmiştir. 31

33 Tablo.14: 500 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri Uzaklık (m) Hamidiye Köyü ÇGDY Yönetmeliği Madde. 23 Tablo-5 Tüm makinalardan kaynaklanacak gürültü Seviyesinin Mesafe ile Değişimi Diğer Kaynaklar 70 İşletme aşamasında 1000 Hz Frekansta farklı uzaklıklara göre oluşacak Net Ses Düzeyi; r = 50 m. L ,54 10 log pg 8 2 7, , db ,3 Yukarıdaki hesaplama 50,100, 200, 250, 500, 750, 1000, 2000, 3000, 7600 metre mesafeler için yapılmış ve tablo.15 de belirtilmiştir. Tablo.15: 1000 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri Uzaklık (m) Hamidiye Köyü ÇGDY Yönetmeliği Madde. 23 Tablo-5 Tüm makinalardan kaynaklanacak gürültü Seviyesinin Mesafe ile Değişimi Diğer Kaynaklar 70 32

34 İşletme aşamasında 2000 Hz Frekansta farklı uzaklıklara göre oluşacak Net Ses Düzeyi; r = 50 m. L ,54 10 log pg 8 2 7, , db ,3 Yukarıdaki hesaplama 50,100, 200, 250, 500, 750, 1000, 2000, 3000, 7600 metre mesafeler için yapılmış ve aşağıdaki tablo.16 da belirtilmiştir. Tablo.16: 2000 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri Uzaklık (m) Hamidiye Köyü ÇGDY Yönetmeliği Madde. 23 Tablo-5 Tüm makinalardan kaynaklanacak gürültü Seviyesinin Mesafe ile Değişimi Diğer Kaynaklar 70 İşletme aşamasında 4000 Hz Frekansta farklı uzaklıklara göre oluşacak Net Ses Düzeyi; r = 50 m. L ,54 10 log pg 8 2 7, , db ,3 Yukarıdaki hesaplama 50,100, 200, 250, 500, 750, 1000, 2000, 3000, 7600 metre mesafeler için yapılmış ve Tablo.17 de belirtilmiştir. 33

35 Tablo.17: 4000 Hz Frekansta Oluşacak Gürültü Seviyelerinin Uzaklıklara Göre Değerleri Uzaklık (m) Hamidiye Köyü ÇGDY Yönetmeliği Madde. 23 Tablo-5 Tüm makinalardan kaynaklanacak gürültü Seviyesinin Mesafe ile Değişimi Diğer Kaynaklar 70 Tablo.18: Düzeltme Faktörü Değerleri Frekans Düzeltme Faktörü Hamidiye Köyü 500-3, , Tablo.18 deki hesaplanan uygulandığında; değerler üzerinde frekanslara göre düzeltme faktörü 50 m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; L PT 10 log n i1 10 L Pİ 10 58,36 61,51 62,55 61, L PT 10log , 31 dba 34

36 100 m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 52,32 55,44 56,31 54, L PT 10log , m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 46,27 49,31 49,85 47, L PT 10log , m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 44,32 47,32 47,69 44, L PT 10log , m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 38,23 41,02 40,57 33, L PT 10log , m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 34,64 37,22 35,95 25, L PT 10log , m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 32,07 34,45 32,35 18, L PT 10log , m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 25,78 27,33 21,93 4, L PT 10log , m. Mesafedeki toplam gürültü düzeyi; 21,98 22,71 14,01 25, L PT 10log , 68 dba dba dba dba dba dba dba dba 35

37 7600 m. Mesafedeki Hamidiye Köyündeki toplam gürültü düzeyi; 12,64 9,58 14,29 114, L PT 10 log , 39 dba Gürültü Seviyesi (dba) İŞLETME AŞAMASINDA GÜRÜLTÜ DAĞILIM GRAFİĞİ Sınır Değer Mesafe (m) Grafik 1: Gürültü Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılımı Maden arama çalışmalarında gürültü kullanılacak makine ekipmanlardan kaynaklı olacaktır. Arama çalışmaları süresince oluşacak gürültü seviyeleri hesaplanmıştır. En yakın eve kuş uçuşu 7600 m mesafede olan Hamidiye Köyüne ulaşacak eşdeğer gürültü seviyesi 14,39 dba olarak bulunmuştur. Bu bağlamda en yakın yerleşim yeri olan Hamidiye Köyüne ulaşacak gürültü seviyesi yönetmelik sınır değerinin altında olup olumsuz bir etki yaratmayacaktır. Sondaj çalışmaları sırasında çalışacak makinalardan kaynaklanacak gürültünün etki alanı yukarıdaki hesaplar sonucunda oluşturulan tablolardan da görüleceği gibi yönetmelikteki sınırların altında kalmaktadır. Çalışmalar süresince tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik; /27917) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınırların üstüne çıkılmayacaktır. 36

38 D-Kullanılacak Teknoloji Ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski Proje kapsamında kullanılacak iş makinesi, sondaj makinesi ve insani hatalardan kaynaklanabilecek kaza riskleri mevcuttur. Sondaj çalışmaları sırasında tehlike kaynakları belirlenmiş olup bunlara göre risk değerlendirilmesi yapılmıştır. Alınacak önlemler aşağıdaki gibi sıralanmıştır. NO:1 Tehlike Kaynağı; Sondaj makinası çalışırken karşısında durulmamalıdır. Risk; Tij çözülmeleri, kopmaları, su başlığı çözülmesi, halat kopması, wire-line halatı morset veya manevra halatı dolanmaları sonucu oluşabilecek kazalar. Önlemler; Tijler, su başlığı, halatlar düzenli kontrol edilmelidir. İşçilere iş güvenliği ve sondaj eğitimi verilmelidir. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Denetim yapılıp malzeme kontrol listesi oluşturulmalıdır. NO:2 Tehlike Kaynağı; Sondaj makinası çalışırken morset ve tambura temas edilmemelidir. Risk; Kol-bacak kırılmaları, yaralanmalar. Önlemler; İşçilere sondaj ve iş güvenliği eğitimi verilmesi. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi. NO:3 Tehlike Kaynağı; Tij boru anahtarlarla tutulup morset veya rotary çevrilerek sıkılıp gevşetilmemelidir. Risk; Anahtar savrulmaları sonucu oluşacak kazalar. Önlemler; Borusal malzeme emniyet frenine tam oturtulduktan sonra morset yavaş yavaş döndürülmelidir. Anahtar vurularak çözülmelidir. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi NO:4 Tehlike Kaynağı; Tij ve boru ilavelerinde oluşabilecek tehlikeler. Risk; Morset dönüşü durmadan vites boşa alınmadan yapılacak işlemlerde Manevra başlıkları ve elevatörlerin açılması sonucu tij boru düşmeleriyle, taşıma işleminde boru düşmesi nedeniyle, tij boru bağlama işleminde el- parmak sıkıştırmaları sonucu oluşacak kazalar. Önlemler; Morset durmadan tamburdan aldığı hareketi ayırmadan tij ilavelerine başlanmamalıdır. Sondaj Takım-boru inme manevralarında sondaj personeli gereken disiplin içinde koruyucu malzemesini kullanmalıdır. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi 37

39 NO:5 Tehlike Kaynağı; Yağışlı havalarda ve sonrası tambur frenleri Risk; Tambur frenlerinin tutmaması sonucu halat kaymaları ve takım düşmeleri kazalar yaratır. Önlemler; Tambur frenlerinin ıslaklığı-kayganlığı giderilmeden kuyu içi manevralar yapılmamalıdır. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitim NO:6 Tehlike Kaynağı; Sıkışan muhafaza borularının tamburla-morsetle sıkışıklığının giderilip çekilmesi; Risk; Tambur frenlerinin aşınması-yanması nedeniyle fren tutmaması halat kopmaları sonucu oluşan kazalar. Önlemler; Hidrolik kriko şahmerdan kullanılarak borular gevşetilip çekilmelidir. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi NO:7 Tehlike Kaynağı; Tij-Borusal malzeme-iç gömlek matkap taşınması, kullanılması ve kuledeki dizilmiş tijlerin yıkılması gibi nedenlerden oluşabilecek tehlikeler. Risk; El, parmak kesilmeleri, kopmaları, vücudun bel bölgesinde oluşacak zorlamalar, ayak ezilmeleri, personelin tij ve borusal malzemenin altında kalması Önlemler; Sondajcılık eğitim sürecinde uygulamalı anlatım. Koruyucu ekipman ve kullanımı tanıtımı yapılmalıdır. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi. Koruyucu malzemenin dağıtım, kullanım ve kontrol listeleri oluşturulmalıdır NO:8 Tehlike Kaynağı; Sondaj makinası kulesinde (balkon) çalışmada oluşabilecek tehlikeler. Risk; Kulede çalışanların yüksekten düşmesi, elinden anahtar ve taşıyıcı başlıkların düşürülmesi, kuleye istif edilen tijlerin kaydırılması, kuleye iniş çıkışlarda oluşabilecek ayak kaymaları sonucu oluşan kazalar. Önlemler; Sondajcılık eğitim sürecinde kulecilere uygulamalı anlatım. Koruyucu malzemelerin tanıtımı. Kule balkonunda korkuluklar oluşturulması. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi. Koruyucu malzemenin dağıtım, kullanım ve kontrol listeleri oluşturulmalıdır. Kule balkon korkulukları kontrolleri yapılmalıdır. Kulede kemer, teleferik gibi koruyucu kurtarıcı aparatların varlığı kontrol edilmelidir. 38

40 NO:9 Tehlike Kaynağı; Çamur pompaları ve basınç altında çalışan hortumlardan kaynaklanan kazalar. Risk; Çamur hortumlarının aşırı basınç veya deformasyonu nedeniyle patlaması sonucu oluşan kazalar. Önlemler; Hortumlar düzenli kontrolü yapılmalıdır. Pompa ve sirkülasyon hatlarında manometreler bulundurulmalıdır. Hortumların çalışma basıncına ve ek emniyet basıncına uygun seçilmelidir. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi. Hortumların kullanım süreleri ve basınçlarını içeren kontrol listeleri oluşturulmalıdır. NO:10 Tehlike Kaynağı; Sondaj çamurunda (Sıvısı) kullanılan bento nit kili kullanımından dolayı oluşabilecek hastalıklar ve kazalar. Risk; Solunum sistemi, göz, cilt ve kulak hastalıkları riski. Önlemler; Sondajcılık eğitimi sürecinde uygulamalı anlatım eldiven gözlük ağızlık maske kulaklık gibi koruyucu malzeme kullanılmalıdır. Risk derecelenmesi yapılmalıdır. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi verilmelidir. Çalışanların sağlık kontrol listeleri oluşturulmalıdır. NO:11 Tehlike Kaynağı; Sondaj motoru, çamur pompaları ve takımın kuyu içinde oluşturduğu gürültü. Risk; İşitme kaybı çalışanın konsantrasyonu dikkat ve reaksiyon kapasitesinin azalması, merkezi sinir sistem bozuklukları stres ve çalışma verimi düşmeleri sonucu oluşan iş kazaları. Önlemler; Gürültü ölçümleri yapılmalıdır. Risk derecelenmesi yapılmalıdır. Denetim, izleme, Gözden geçirme; Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi verilmelidir. Çalışanların sağlık kontrol listeleri oluşturulmalıdır. İşletme süresince, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğü giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun hükümlerine uyulacaktır. Çalışmalar sırasında 4857 sayılı İş Kanunu ve buna bağlı çıkarılan tüzük ve yönetmelik hükümlerine uyulacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 39

41 2.PROJE YERİ VE ETKİ ALANIN MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Bursa İlindeki sondaj noktaları, İnegöl İlçesi, Sarıçayıryayla Mevkii, Kütahya İli sınırlarındaki sondaj noktaları ise Domaniç İlçesi, Dereçarşamba Mevkii civarındadır. Arama yapılacak alan ruhsat numaralı, 2917,09 hektarlık IV. Grup işletme ruhsatlı alandır. Alanın tamamı orman vasfındadır. 40

42 41 48 NOKTADA SONDAJ YÖNTEMİ

43 42 48 NOKTADA SONDAJ YÖNTEMİ

44 Şekil.2: Proje Alanını Gösterir Fotoğraflar 43

45 A) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi vb.) Tarım Alanı Arama yapılması planlanan alanın tamamı ormanlık alan olup, tarım alanı bulunmamaktadır. Orman Alanı Maden arama sondaj çalışmalarının yapılacağı alan tamamen ormanlık alan olup gerekli izinler için; Bursa Orman Bölge Müdürlüğünün sınırları içerisinde kalan sondaj noktaları için Bursa Orman Bölge Müdürlüğüne, Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü nün sınırları içerisinde kalan sondaj noktaları için Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü ne başvuruda bulunulacaktır. Orman Bölge Müdürlüklerinden gerekli izinler alınmadan sondaj ile arama çalışmaları başlatılmayacaktır. Yerleşim Alanı Bursa il sınırında kalan sondaj noktalarına en yakın yerleşim yeri Hamidiye Köyüdür. Hamidiye Köyü işletme ruhsat alanının kuzey doğusunda 7600m kuş uçuşu mesafededir. Kütahya İl sınırlarında kalan sondaj noktalarına en yakın yerleşim yapısı ise Dereçarşamba Orman Şefliği binası ve bu şefliğe ait yapılardır. Şefliğe en yakın sondaj noktası PSR-50 noktası olup şefliğin kuzeyinde 1300 m mesafededir. Su Yüzeyi Ruhsat alanı 2917,09 ha lık geniş bir alandır. Bu alan içerisinde dereler ve su kaynakları mevcuttur. Sondaj çalışmaları sırasında su kaynaklarına ve derelere 20 m koruma bandı bırakılacaktır. Sondaj çalışmaları sırasında oluşabilecek her türlü atığın (çöp, moloz, hafriyat vb.) h i ç b i r suretle alan ve etrafa verilmeyecek, su kaynakları korunacak, hiçbir suretle kirletilmeyecektir. Arama işlemleri sonucunda elde edilecek veriler doğrultusunda madenin çıkartılıp çıkartılmayacağına karar verilecektir. İşletmeye geçilmeye karar verildiğinde üretime geçmeden önce tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerince "Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi" alınacaktır. Yeraltı ve yerüstü su kirlenmesini önleyici tedbirler alınacaktır. Yeraltı sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik hüküm ve yasaklarına uyulacaktır. Arama çalışmaları sırasında dere ve dere yataklarının akışını bozacak hiçbir müdahalede bulunulmayacaktır. 2006/27 sayılı Dere Yatakları ve Taşkınları ile ilgili Başbakanlık Genelgesi nde belirtilen hükümlere uyulacaktır. Kütahya İl sınırlarında kalan sondaj noktalarına en yakın su yüzeyi ise Dereçarşamba Orman Şefliğine ait yangın göleti dir. Yangın göletinin sorumluğu Kütahya Orman Bölge 44

46 Müdürlüğüne aittir. Sondaj çalışmalarına başlanılmadan önce orman izinleri ve gerekli kurum görüşleri alınmadan çalışmalara başlanılmayacaktır. Yangın göletine en yakın sondaj noktası PSR-50 noktası olup göletin kuzey batısında 1000 m mesafededir. JEOLOJİK ÖZELLİKLER Bölgedeki en yaşlı birimler kristalen şistlerdir. Bu şistler Paleozoyik yaşlı olarak kabul edilmektedir. Üste doğru çeşitli gnayslar, amfibolitler, şiştik mermerler, mika şistler ve mermerlerle temsil edilirler. Şist ve mermerleri kesen granodiyorit intrüzyonları, şist ve mermerlerin ilksel ilişkilerini bozmuş ve mermer dokanaklarında skarnlaşmalara neden olmuştur. Şistler mermerlerden sonra sahanın en yaşlı birimidir. Alttan üste doğru; amfibollü şist, mika şist, klorit- albit, kuvars şist, kalkşist ve koyu gri siyah mermerlerden oluşmuştur. Mermerler kuzey ve kuzeybatı yönlüdür. Grimsi beyaz masif yapılıdır. Magmatik kayaçlarla olan sınırları boyunca skarn oluşumları ile bazen sülfidli cevherleşmeler gözlenmektedir. Magmatizma ruhsat alanının büyük bir kısmını kapsamaktadır. Granodiyorit, mikrogranodiyorit, granodiyorit porfiri, aplit ve dasitlerden oluşmaktadır. Granodiyoritler, gri veya koyu gri renklidir. Alterasyon nedeniyle sarı beyaz olabilir. Granodiyorit porfirler, koyu yeşil, açık yeşil ve beyaz renklidir. Killeşme serizitleşme ve piritleşme yaygındır. Skarn zonlarında ise granatlar ve piroksenler görülmektedir. Bölge genelinde doğu-batı ve kuzeydoğu-güneybatı yünlü fay ve kırıklar etkindir. Bölgedeki temel kayaçlar büyük olasılıkla Ante-Kambriyende meydana gelmiştir. Siluriyen ve Devoniyen da metamorfizma geçirmiştir. Permo-Karbonifere kadar Uludağ ve çevresi karasal olup, Üst Permiyen-Alt Triyas ta bölge okyanuslaşmaya başlamıştır. Alt triyas sonunda da Uludağ ve Menderes Masifleri birbirine yaklaşmaya başlamış olmalıdır. Üst Kretase de ise Anatolidier, Pontidlerin altına dalmaya başlamış olabilir. Dalma zonunun kuzeyinde ise granodiyoritler yükselmiş ve batan malzemeyle karışık manto malzemesi daha önceki birimleri delerek granodiyorit porfirleri, kuvars monzodiyorit porfirileri biçiminde yukarıya çıkmaya başlamış olmalıdır. Porfiri Cu cevherleşmeleri de bu olayla ilgili görülmektedir. Tersiyer başlarında bölge yükselmeye başlamıştır. Pliyosende de böyle yükselmiş ve D-B doğrultulu graben oluşumları meydana gelmiş olmalıdır. Proje sahası ve civarını gösterir 1/ ölçekli jeoloji haritası ekte verilmiştir (Bkz.Ek.6). Hidrojeolojik Özellikler Akarsular PSR 01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 31, 42 ve 43 sondaj noktalarının yaklaşık 150 m güney doğusundan Topuk Deresi ve m kuzeyinde Gazelli Deresi PSR 11, 12, 13 sondaj noktalarının 300 m doğusundan, PSR 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 44, 45, 46, 47 ve 48 sondaj noktalarının 350 m batısından Körkuyu Deresi PSR 21 sondaj noktasından 120 m batısından isimsiz dere, 350 m doğusundan Topuk Deresi 45

47 PSR 22, 23, 24, 25 sondaj noktalarının 630 m batısından, PSR 49, 50, 51 sondaj noktalarının 230m doğusundan Karanlık Deresi bulunmaktadır. PSR 39, 40 ve 41 numaralı sondaj noktalarının m doğusundan, 37 ve 38 numaralı sondaj noktalarının m batısından Kılıç Deresi geçmektedir. PSR 36 numaralı sondaj noktasının 300 m doğusundan, 34, 35 numaralı sondaj noktalarının 140 m batısından ve 32, 33 numaralı sondaj noktalarının m batısından Gazelli Deresi geçmektedir. Derelerin debileri yağışlara göre değişim göstermekte olup, debileri belirlenememiştir. Arama çalışmaları sırasında dere ve dere yataklarının akışını bozacak hiçbir müdahalede bulunulmayacaktır. 2006/27 sayılı Dere Yatakları ve Taşkınları ile ilgili Başbakanlık Genelgesi nde belirtilen hükümlere uyulacaktır. Ruhsat alanı 2917,09 ha lık geniş bir alandır. Bu alan içerisinde dereler ve su kaynakları mevcuttur. Sondaj çalışmaları sırasında su kaynaklarına ve derelere 20 m koruma bandı bırakılacaktır. Sondaj çalışmaları sırasında oluşabilecek her türlü atığın (çöp, moloz, hafriyat vb.) h i ç b i r suretle alan ve etrafa verilmeyecek, su kaynakları korunacak, hiçbir suretle kirletilmeyecektir. Arama işlemleri sonucunda elde edilecek veriler doğrultusunda madenin çıkartılıp çıkartılmayacağına karar verilecektir. İşletmeye geçilmeye karar verildiğinde üretime geçmeden önce tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerince "Sulak Alan Faaliyet Izin Belgesi" alınacaktır. Yeraltı ve yerüstü su kirlenmesini önleyici tedbirler alınacaktır. Yeraltısularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik hüküm ve yasaklarına uyulacaktır. Göller ve Göletler Proje sahasının 50 km kuzeybatısında Çınarcık barajı bulunmaktadır. Çınarcık Barajı: Bursa'da, Orhaneli Çayı üzerinde, sulama, enerji, içme suyu ve taşkın kontrolü amacıyla yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Kütahya İl sınırlarında kalan sondaj noktalarına en yakın su yüzeyi ise Dereçarşamba Orman Şefliğine ait yangın göleti dir. Yangın göletinin sorumluğu Kütahya Orman Bölge Müdürlüğüne aittir. Sondaj çalışmalarına başlanılmadan önce orman izinleri ve gerekli kurum görüşleri alınmadan çalışmalara başlanılmayacaktır. Yangın göletine en yakın sondaj noktası PSR-50 noktası olup göletin kuzey batısında 1000 m mesafededir. 46

48 Depremsellik Durumu: İnceleme alanında, herhangi bir fay görülmemektedir. Ancak Türkiye diri fay haritası incelendiğinde, bölgenin aktif olan, güneyde Uluabat Fayı ile kuzeyde Kuzey Anadolu Fayının güney kolu olan ve gemlik körfezi boyunca uzanan fayın etkisi altında olduğu görülmektedir. Ayrıca Bursa ve çevresinde yöresel küçük fayların yanı sıra, büyük ölçekli tektonik olaylar sonucu gelişen faylar özellikle genç birimlerin sedimantasyonunu etkilemiş ve günümüzdeki ovaların oluşmasını sağlamıştır. Bu fayların en önemlisi Uludağ yükseliminin kuzey eteği boyunca uzanan, D-B gidişli faydır. Bölgedeki faylar, Kuzey Anadolu Fay Sisteminin batı uzantısını oluşturur ve bunlar Marmara bölgesinin depremselliğine kaynaklık eder. Bu nedenle faaliyet alanı deprem riski yüksek bölgelerimizden olup, Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası nda 2. derece deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır. (Bkz.Ek.10). 47

49 FLORA ve FAUNA Bursa İli, İnegöl İlçesi, Hamidiye Köyü, Sarı Çayır Yayla Mevkii ve Kütahya İli, Domaniç İlçesi, Dereçarşamba Mevkii civarı I22B2, I22B3 paftalarda kayıtlı ruhsat numaralı 2.917,09ha lık alan içerisinde sondaj yöntemi ile maden araması planlanmakta olup, proje alanı ve çevresinde yapılan arazi çalışmaları ve literatür çalışmaları sonucu aşağıda proje bölgesinde yayılım gösteren flora ve fauna türleri listelenmiştir. Bursa ili, Kuzeyde Karadeniz, güneyde Marmara Denizi ve ortada Bursa Boğazı, batıda Çorlu ve Tekirdağ, doğuda Kocaeli'ne bağlı Körfez ile çevrilidir. görülmektedir. Proje alanının tamamı ormanlık alan olup, bölgede orman formasyonu hâkim olarak Bulunduğu coğrafik konum ve topoğrafik yapısı nedeniyle Marmara iklimi özelliği görülmektedir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlı geçmektedir. İl florası incelendiğinde yörenin, Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesinin etkisi altında kaldığını görmekteyiz. Proje alanı, Türkiye grid sistemine göre A 2 karesinde yer almaktadır. Şekil.3 : Türkiye nin grid sistemi ve fitocoğrafik bölgeler (Davis ve diğ., 1971) Proje bölgesindeki flora bitki türlerinin değerlendirilmesi, tespiti ve verilen bilgiler TUBİTAK ın Türkiye Bitkileri Veri Servisi(TUBİVES), Prof. Dr. Tuna EKİM in Türkiye nin Nadir Endemikleri(2009) ve Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı,2000(Red Data Book of Turkish Plants) kitapları, Davis in The Flora of Turkey, Uluslar arası sözleşmeler(bern sözleşmesi Ek Liste I Kesin olarak koruma altına alınan flora türleri ve CITES sözleşmesi) kullanılarak Biyolog Bahar YILDIRIM tarafından Ekim 2014 de yapılmıştır. 48

50 Tablo 19: Proje Alanı Flora Tablosu BERN Familya Türler Türkçe İsim Fitocoğrafik Bölge Habitat Nisbi Bolluk Endemizm (Ek Liste I) L Y B D Pinaceae Pinus nigra Karaçam Avr.-Sib. X X + - Pinus brutia Kızılçam D. Akdeniz X X + - Quercus infectoria Mazı meşesi Avr.-Sib. X X + - Fagaceae Quercus cerris Saçlı meşe Akdeniz X X + - Quercus coccifera Kermes meşesi Akdeniz X X + - Fagaceae Fagus orientailis Avrupa kayını? X X + - Tiliaceae Tilia argentea Ihlamur Avr.-Sib. X X + - Platanaceae Platanus orientalis Çınar? X X + - Aceraceae Acer platanoides - Avr.-Sib. X X + - Fabaceae Lathyrus digitatus - Avr.-Sib. X X + - Caryophyllaceae Silene vulgaris Gıvışgan otu? X X X + - Silene italica Yapışkanotu? X X + - Saxifragaceae Saxifraga sibirica -? X X + - Asteraceae Crepismicrantha -? X X X + - Scrophulariaceae Verbascum lasianthum Sığır kuyruğu? X X X + - Veronica officinalis Çıban otu Avr.-Sib. X X + - Ranunculaceae Ranunculus brutius -? X X + - Ranunculus repens -? X X + - Onagraceae Epilobium lanceolatun Yakı Otu? X X

51 Proje alanı ve çevresinin fauna envanterini belirlemek amacıyla; tesis çevresinde yapılan gözlemlerden, halihazırda konu ile ilgili kitap, dergi vb. kaynaklar(prof. Dr. Mustafa KURU nun Omurgalı Hayvanlar, 2006 kitabı ve Prof. Dr. Ali DEMİRSOY un Yaşamın Temel Kuralları, 2000 kitabını ise Omurgalı ve Omurgasızlar) kullanılmıştır. Ayrıca çevre halkının deneyimlerinden de yararlanılmıştır. Ayrıca olası bir hatayı önlemek amacı ile, bölgenin biyotop özellikleri de dikkate alınarak çalışma alanı sınırları dâhilinde bulunması muhtemel türler de listeye dâhil edilmiştir. Tablo.20: Proje Bölgesindeki Omurgasız Türlerin Listesi Familya Tür ismi Türkçe adı Habitat IUCN Muscidae Musca do-mestica Karasinek Çalılık, çayır. LC Vespoidea Vespa crabro Eşek arısı Yaygın LC Formicidae Camponotus ligniperda Karınca Orman, çalılık. LC Coccinellidae Coccinellaseptempuctata Uğur Böceği Çalılık LC Julidae Julusterrestris Kırkayak Çalılık LC Libelluidae Libelluladepressa Yusufçuk böceği Orman, çalılık LC Tablo.21: Proje Bölgesindeki İki Yaşamlılar ve Sürüngen Türlerinin Listesi Familya Tür ismi Türkçe adı Habitat IUCN BERN (Ek Liste II ve III) Hylidae Hyla arborea Ağaç kurbağası Ağaçlık alanlar LC III Testudinidae Testudo graeca Adi tosbağa Orman, çalılık LC II Lacertidae Lacerta trilineata Yeşil kertenkele Orman, çalılık LC II Lacertidae Lacertasaxicola Kaya kertenkelesi Yaygın LC III Colubridae Eirenis modestus Uysal yılan Yaygın LC III Bufonidae Bufo bufo Siğilli kurbağa Orman LC III 50

52 Tablo.22: Proje Bölgesindeki Kuş Türlerinin Listesi Familya Tür ismi Türkçe adı Habitat IUCN BERN (Ek Liste II ve Ek Liste III) Passeridae Passer domesticus Serçe Kozmopolit LC III Corvidae Corvus comix Leş kargası Yaygın LC III Fringillidae Fringilla coelebs İspinoz Orman LC III Sturnıdae Sturnus vulgaris Sığırcık Orman LC III Scolopacidae Scolopax rusticola Çulluk Orman ve fundalıklarda LC III Tablo.23: Proje Bölgesindeki Memeliler Listesi Familya Tür ismi Türkçe adı Habitat IUCN 1994 Risk BERN (Ek Liste II ve Ek Liste III) Mustelidae Mustela nivalis Bayağı gelincik Çeşitli habitatlar LR/lc III Soricidae Sorex minutus Sivriburunlu fare Çalılık LR/lc III Suidae Sus scrofa Yaban domuzu Orman LR/lc III Canidae Vulpesvulpes Kızıl tilki Orman LR/lc III Tespit edilen ve yukarıda listelenen bu türler Türkiye de geniş yayılışa sahip türlerdir. Bölgenin faunasını oluşturan bu türlerden koruma altına alınan türleri belirlemek amacı ile Türk Çevre Mevzuatı nda yer alan Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi, diğer adıyla Bern Sözleşmesi Ek-II ve Ek-III incelenmiş, ancak faaliyetin yapılacağı bölge içinde korunan veya kesin koruma altına alınan herhangi bir fauna türüne rastlanmamıştır ve proje faaliyetlerinin bölgedeki flora ve fauna türlerine etkisi görülmemektedir. 51

53 TABLODA KULLANILAN KISALTMA VE SINIFLANDIRMALAR: IUCN-Red Data Book Kategorileri: EX: Extinct (Nesli tükenmiş) EW: Extinct in the wild (Doğal ortamında nesli tükenmiş) CR: Critically endangered (Kritik düzeyde tehlikede) EN: Endangered (Tehlikede) VU: Vulnerable (Zarar görebilir) LR: Lower risk (Az riskli) cd:concervation dependent (korumaya bağlı) nt: near threatened (tehlikeye yakın) Ic: least concern (düşük risk) DD: Data deficient (Veri eksik) NE: Not evaluated (Değerlendirilmemiş) Nisbi Bolluk Sınıfları: 1. Çok Nadir 2. Nadir 3. Orta Derecede Bol 4. Bol 5. Çok Bol Fitocoğrafik Bölgeler: 1. İran-Turan fitocoğrafik bölgesi 2. Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesi 3. Akdeniz fitocoğrafik bölgesi Endemizm Sınıfları: L : Lokal Endemik B : Bölgesel Endemik Y : Yaygın Endemik D : Endemik Olmayan Kaynak: G: Gözlem H: Habitat A: Anket L: Literatür 52

54 2.B. EK-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar Proje alanı; Bursa İli, İnegöl İlçesi, Hamidiye Köyü, Sarıçayır Yayla Mevkii ve Kütahya İli, Domaniç İlçesi, Dereçarşamba Mevkii civarında, i22b2-i22b3 paftalarda kayıtlı ruhsat numaralı 2917,09 ha lık alanda EK V deki Duyarlı Yöreler Listesine göre; 1. Ülkemizin mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar: a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları, Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları, Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1 inci, 2nci, 3üncü ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, Sondaj çalışmaları sırasında herhangi bir kültür ve tabiat varlığına rastlanılması durumunda çalışmalar hemen durdurulacak olup 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 4. Maddesi gereği 3 gün içerisinde en yakın Müze Müdürlüğüne veya en yakın mülkü idare amirine başvurulacaktır. ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanun Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. 53

55 d) 31/12/2004 tarihli ve sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17nci, 18inci, 19uncu ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar, Ruhsat alanı 2917,09 ha lık geniş bir alandır. Bu alan içerisinde dereler ve su kaynakları mevcuttur. Sondaj çalışmaları sırasında su kaynaklarına ve derelere 20 m koruma bandı bırakılacaktır. Sondaj çalışmaları sırasında oluşabilecek her türlü atığın (çöp, moloz, hafriyat vb.) h i ç b i r suretle alan ve etrafa verilmeyecek, su kaynakları korunacak, hiçbir suretle kirletilmeyecektir. Arama işlemleri sonucunda elde edilecek veriler doğrultusunda madenin çıkartılıp çıkartılmayacağına karar verilecektir. İşletmeye geçilmeye karar verildiğinde üretime geçmeden önce tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerince "Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi" alınacaktır. Yeraltı ve yerüstü su kirlenmesini önleyici tedbirler alınacaktır. Yeraltı sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik hüküm ve yasaklarına uyulacaktır. e) 2/11/1986 tarihli ve sayılı Hava Kalitesinin Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde tanımlanan alanlar Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar, Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, Proje alanının yukarıda belirtilen alanla ilişkisi bulunmamaktadır. ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler, Maden arama sondaj çalışmalarının yapılacağı alan tamamen ormanlık alan olup gerekli izinler için; Bursa Orman Bölge Müdürlüğünün sınırları içerisinde kalan sondaj noktaları için Bursa Orman Bölge Müdürlüğüne, Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü nün sınırları içerisinde kalan sondaj noktaları için Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü ne başvuruda bulunulacaktır. h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. 54

56 ı) 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. j) 17/5/2005 tarihli ve sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar. Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20/2/1984 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altıma alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları da belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. I) 23/10/1988 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. II) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar 55

57 Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. III) Cenova Deklerasyanu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından Koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. ç) 17/5/1994 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 tarihli ve sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi. Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. 1. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.) Proje alanı yukarıda belirtilen alanlardan değildir. Sondaj yapılacak alanlar orman vasfındadır. Orman bölge müdürlüğünden gerekli izinler alınmadan arama çalışmalarına başlanılmayacaktır. 1/ ölçekli çevre düzeni planı eklerde sunulmuştur. (Bkz.Ek.13) b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyeti sınıfları I, II, II, ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. 56

58 c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. ç) Göller, akarsular, yer altı suyu işletme sahaları PSR 01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 31, 42 ve 43 sondaj noktalarının yaklaşık 150 m güney doğusundan Topuk Deresi ve m kuzeyinde Gazelli Deresi PSR 11, 12, 13 sondaj noktalarının 300 m doğusundan, PSR 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 44, 45, 46, 47 ve 48 sondaj noktalarının 350 m batısından Körkuyu Deresi PSR 21 sondaj noktasından 120 m batısından isimsiz dere, 350 m doğusundan Topuk Deresi PSR 22, 23, 24, 25 sondaj noktalarının 630 m batısından Karanlık Deresi bulunmaktadır. PSR 39, 40 ve 41 numaralı sondaj noktalarının m doğusundan, 37 ve 38 numaralı sondaj noktalarının m batısından Kılıç Deresi geçmektedir. PSR 36 numaralı sondaj noktasının 300 m doğusundan, 34, 35 numaralı sondaj noktalarının 140 m batısından ve 32, 33 numaralı sondaj noktalarının m batısından Gazelli Deresi geçmektedir. Kütahya İl sınırlarında kalan sondaj noktalarına en yakın su yüzeyi ise Dereçarşamba Orman Şefliğine ait yangın göleti dir. Yangın göletinin sorumluğu Kütahya Orman Bölge Müdürlüğüne aittir. Sondaj çalışmalarına başlanılmadan önce orman izinleri ve gerekli kurum görüşleri alınmadan çalışmalara başlanılmayacaktır. Yangın göletine en yakın sondaj noktası PSR- 50 noktası olup göletin kuzey batısında 1000 m mesafededir. Arama çalışmaları sırasında dere ve dere yataklarının akışını bozacak hiçbir müdahalede bulunulmayacaktır. 2006/27 sayılı Dere Yatakları ve Taşkınları ile ilgili Başbakanlık Genelgesi nde belirtilen hükümlere uyulacaktır. 57

59 Ruhsat alanı 2917,09 ha lık geniş bir alandır. Bu alan içerisinde dereler ve su kaynakları mevcuttur. Sondaj çalışmaları sırasında su kaynaklarına ve derelere 20 m koruma bandı bırakılacaktır. Sondaj çalışmaları sırasında oluşabilecek her türlü atığın (çöp, moloz, hafriyat vb.) hiçbir suretle alan ve etrafa verilmeyecek, su kaynakları korunacak, hiçbir suretle kirletilmeyecektir. Arama işlemleri sonucunda elde edilecek veriler doğrultusunda madenin çıkartılıp çıkartılmayacağına karar verilecektir. İşletmeye geçilmeye karar verildiğinde üretime geçmeden önce tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerince "Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi" alınacaktır. Yeraltı ve yerüstü su kirlenmesini önleyici tedbirler alınacaktır. Yeraltı sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik hüküm ve yasaklarına uyulacaktır. d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. 58

60 3) PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER 3.1.SIVI ATIKLAR: Çalışacak personelin tüm ihtiyacı faaliyet sahasına yakın olan yerleşim alanlarından sağlanacaktır. Ancak personelin tüm ihtiyaçlarının en yakın yerleşim yerinden sağlanamaması durumunda oluşacak atıksu, Sağlık Bakanlığının Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümleri gereğine uyularak sahada yapılacak sızdırmasız fosseptikte biriktirilecektir. Arama işlemleri süresince ve bitimindeki bertaraf yöntemlerinde; 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve tarih ve sayılı Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Sondaj Çamuru: Arama sondajlarında matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle su ve bentonit kullanımı söz konusu olacaktır. Sondaj çamuru açılacak havuz içerisinde hazırlanacaktır. Sondaj işlemi yapılacak lokasyona getirilen bentonit çuvalından ihtiyaç miktarına göre havuza dökülecektir. Sondaj işlemlerinde sondaj sıvısı ve çamuru hazırlanırken kimyasal katkı maddesi kullanılmayacaktır. Sondaj işlerimde oluşacak çamur (su+bentonit) inert atık tır. İnert atık; Fiziksel, kimyasal veya biyolojik olarak önemli derecede herhangi bir değişime uğramayan, çözünmeyen, yanmayan, fiziksel veya kimyasal olarak reaksiyona girmeyen, biyolojik bozulmaya uğramayan veya temas ettiği maddeleri çevreye veya insan hayatına zarar verecek şekilde etkilemeyen ve toplam sızıntı kabiliyeti ve ekotoksisitesi önemsiz miktarda olan, özellikle yüzey ve yeraltı suyu kirliliği tehlikesi yaratmayan maddelere denir. Havuzun etrafını yağış sularından engelleyebilmek amacıyla 20 cm boyunda, 20 cm genişliğinde havuzun çevresinde havuz açılırken çıkartılan malzeme ile set yapılacaktır. Havuzun ebatları 2m x 2m x 1,5m (derinlik)= 6 m 3 olması planlanmıştır. 59

61 Sondaj Çamurunun Bertarafı: Açılan sondaj çukurlarının geçirimsizliği tabana serilecek olan kalın naylon branda ile sağlanacaktır. Sondaj havuzunda hazırlanacak olan sondaj çamurunun içeriğinde su ve katkısız bentonit kili kullanılacaktır. Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacaktır. Havuz içinde hava sıcaklığı ile kuruyacak olan çamurlar ve sondaj çamuru ile kontamine olan naylon branda tarih ve sayılı R.G yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda en yakın Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır. Boşalan çukur, sahada depolanan ve korunması sağlanan üst toprak tabakası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan tarih ve 8865 sayılı 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. Gerek duyulması koşulunda; çamurun ve kontamine olmuş naylon brandanın Düzenli depolama sahasına bertarafı yapılmadan önce tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerince değerlendirilmesi yapılarak bu değerlendirme sonucuna göre Düzenli Depolama Alanında bertarafı sağlanacaktır sayılı Çevre Kanunu ve ilgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında gerekli izinler alınmadıkça arama faaliyetlerine başlanılmayacaktır. Arama faaliyeti sonrasında üretime geçilmesinin planlanması durumunda ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre başvuru yapılacaktır. Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. Sondaj çamurunun ve suyun bertarafı; tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge kapsamında yapılacaktır. Sondaj çamuru doğrudan alıcı ortamlara deşarj edilmeyecektir. Sondaj çamuru; sondaj işlemi bitene kadar sürekli devir daim ettirilecektir. Sondajdan çıkan kırıntılar çamur havuzunda kalacaktır. Sondaj çamuru sadece su ve kil (bentonit) içerikli olacaktır. Sondaj havuzu yapılması aşamasında arazi hazırlanmasında bitkisel toprak ve hafriyat toprağı daha sonra havuzun kapatılması işleminde kullanılmak üzere ayrı bir yerde biriktirilecektir. Sondaj havuzuna yüzeysel suların girmemesi için gerekli önlemler alınacaktır. Sondaj işlemlerinin bitiminden sonra sondaj çamurları kuruduktan sonra depolanan bitkisel toprak ile üzeri kapatılacaktır. Çalışmalar; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması 60

62 Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge de belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülecektir. Sondaj Çalışmaları Bitmesi ile; Sondaj işleminin tamamlanması sonrasında çamur havuzundaki çamurlar kurumaya bırakılacak, Havuzu açtığımızda depoladığımız malzeme ile 2012/15 genelgesi 8.maddeye uygun olarak kapatılacaktır. Sondaj çalışmaları bittiğinde sondaj kuyusu ağzında gerekli önlemler alınarak yüzey sularının kuyulara girişi önlenecek, kuyu ağzında kuyu başı betonu yapılarak kuyu ağzı kapatılabilecek bir metal muhafaza borusu ile teçhiz edilecektir. Sondaj çalışmalarının bitmesi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge de belirtilen esaslar çerçevesinde atıkların bertarafı ve sahanın düzenlenmesi yapılacaktır. Herhangi bir dereye, alıcı ortama atık su ve sondaj çamuru deşarjı yapılmayacaktır. 61

63 3.2. TOZ VE GAZ ATIKLAR: Arazi Hazırlığı Sırasında Oluşacak Toz Emisyonu: Sondaj makinesinin randımanlı çalışması için sondaj noktası ortada kalacak şekilde 10m x 10m boyutlarında arazi düzlenip sondaj çamur havuzu açılacaktır. Arazi hazırlığı işlemleri sırasında oluşacak kontrolsüz ve kontrollü toplam toz emisyon değerleri 0,13 kg/saat ve 0,063 kg/saat dir. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinin Ek 2 tablo 2,1 de baca dışındaki yerlerde toz emisyonu sınır debisi 1 kg/saat olması gerekmektedir. Buna göre 0,13 kg/saat ve 0,063 kg/saat dir < 1.0 kg/saat olup oluşacak toz emisyon değerleri S.K.H.K.K. yönetmeliğinde belirtilen sınır değerin altındadır. Çevreye olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Sondaj Çalışmaları Sırasında Oluşacak Toz Emisyonu: Sondaj çalışmalarında; matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle su kullanılacak olup her hangi bir toz çıkışı olamayacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün tarih ve 8865 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge ve tarih ve sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Egzoz Emisyonu İş makinelerinde gerekli kontroller periyodik olarak yaptırılacak kaynaklanacak emisyon değerleri tarih ve sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği, Ek 1/A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri Ve Uyarı Eşikleri olarak verilen ve aşağıda belirtilen uzun ve kısa vadeli sınır değerleri aşmayacaktır. Proje alanında kullanılacak olan kamyon ve iş makinelerinde, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine uyulacaktır. 62

64 3.3. KATI ATIKLAR Evsel Nitelikli Katı Atıklar: Sondaj çalışmaları yapılırken iş süresince toplam 21 kişi çalışacak olup, 28,14 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşabilir. Katı atık oluşumu söz konusu olduğunda; içine çöp poşeti geçirilerek, sıhhi çöp bidonlarında biriktirilerek uygun bir şekilde depolanacak olup ve belirli aralıklarla düzenli katı atık depolama alanına iletilecektir. İşletme süresince oluşacak evsel nitelikli katı atıklar tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /25777) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak bertaraf edilecektir. Ambalaj Atıkları: İşletmede personelden kaynaklı kâğıt-karton, naylon torba vb. atıkların oluşması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde belirtilen ilgili tüm hususlara uyulacaktır. Atık Yağlar: Arama yapılacak alanda makinelerin ve nakliye araçların bakımları ilgili servislerinde yapılacak olup maden sahasında herhangi bir atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Oluşması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişi klik: /28812) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde hükümlerine uyulacaktır. Yönetmeliğin ilgili maddesine uygun olarak toplanması sağlanacak ve lisanslı tesislere iletilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır Kontamine Üstübü Atıklar; Sondaj çalışmaları yapılırken kullanılacak makinelerin bakım, temizlik vb. işlemler servislerden karşılanacaktır. Ancak söz konusu atıkların oluşması ihtimaline karşın kontamine üstübü vb. atıklar ayrı toplanacak ve geçici depolandıktan sonra Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak lisanslı bertaraf tesislerine veya lisanslı geri dönüşüm tesislerine gönderilerek bertarafı sağlanacaktır. Maden sahasında 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümlerine uyulacaktır. Tıbbi Atıklar: Olabilecek ciddi yaralanmalarda kişiye Maden sahasında müdahale edilmeyip, en yakın sağlık kuruluşuna gönderilecektir. İşletme sahasında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28812) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 63

65 Ayrıca oluşması muhtemel tıbbi atıklar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 13 de belirtilen özellikteki (yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde Uluslararası Biyotehlike amblemi ile DİKKAT TIBBİ ATIK ibaresini taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar) torbalarda toplanacak veya toplanması sağlanacaktır. Akabinde söz konusu atıkların sterilizasyon tesislerine iletilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Atık Lastikler: Sondaj çalışmaları sırasında kullanılan Ekskavatör ve sondaj makinesi paletli seçilecektir. Sadece kamyonun çalışmalarda eskiyen lastikleri olabilecektir. Bu değişim faaliyet alanı içerisinde yapılmayacaktır. Kamyon yetkili servise götürülüp yenisi alınıp eski lastikler teslim edilecektir. Ocak alanı içerisinde atık lastik depolanmayacaktır. İşletme sahasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyularak bertaraf edilecektir. Atık Pil ve Akümülatörler: Sondaj çalışmaları yapılırken oluşması muhtemel atık piller ve akümülatörler, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak tarihinde yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümleri gereği evsel atıklardan ayrı toplanacak ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığından gerekli izinleri almış lisanslı firmalar iletilecektir. 64

66 3.4. GÜRÜLTÜ Maden arama çalışmalarında gürültü kullanılacak makine ekipmanlardan kaynaklı olacaktır. Arama çalışmaları süresince oluşacak gürültü seviyeleri hesaplanmıştır. En yakın eve kuş uçuşu 7600 m mesafede olan Hamidiye Köyüne ulaşacak eşdeğer gürültü seviyesi 14,39 dba olarak bulunmuştur. Bu bağlamda en yakın yerleşim yeri olan Hamidiye Köyüne ulaşacak gürültü seviyesi yönetmelik sınır değerinin altında olup olumsuz bir etki yaratmayacaktır. Çalışmalar süresince tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik; /27917) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınırların üstüne çıkılmayacaktır. 65

67 Yapılması planlanan sondaj ile maden arama projesi kapsamında; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği 03 Temmuz 2009 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /28263) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /27917) Çevresel Gürültünün Değerlendirmesi ve Yönetimi tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /28244) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /27537) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /25777) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /27384, /27757, /28027) Çevre Denetimi Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /28323, /28704) Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /27537) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren(değişiklik: /27537) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 66

68 tarih sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeği tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre İzin Ve Lisans Yönetmeliği tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: /28425) Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik tarih ve sayılı R.G. yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5995 Sayılı Kanunla Değişik 3213 Sayılı Maden Kanununa istinaden yürürlüğe giren ilgili yönetmeliklere ve diğer meri mevzuat kapsamında kalan tüm hükümlere uyularak çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi için gerekli izin ve görüşler alınacaktır. İzin ve görüşler alınmadan arama faaliyetine başlanılmayacaktır. Sondaj çalışmaları sırasında ve sondaj işlemlerinin bitiminde Çevre ve Şehircilik Bakanlığının tarih ve 8865 sayılı yazısında yer alan 2012/15 sayılı Genelge kapsamında arama faaliyeti çalışmaları gerçekleştirilecektir. 67

69 NOTLAR VE KAYNAKLAR -Altunel, N, Omurgalı Hayvanlar Sistematiği Ders Notları, Uludağ Üniversitesi Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Kırklareli. -BAŞTÜRK A. Prof. Dr Katı atıklar dersi, ders notları Yıldız Teknik Üniversitesi Müh. Fak. Çevre Müh. Bölümü; İstanbul -Baytop, T.,1994. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, No. 578 Ankara. -Biyoloji Terimleri Sözlüğü. -Biyolojik Koleksiyonlar, Gazi Eğitim Enstitüsü -Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşçi Sağlığı Daire Başkanlığı, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Genel Bilgiler, Ankara. -Davis, P. H, Flora of Turkey and East Aegean Islands. Vol. 1-10, University Press, Edinburg. -Ekim, Tuna ve Arkadaşları, Türkiye nin Tehlike Altındaki Endemik ve Nesli Tehlike Altında Olan Bitki Türleri. -Erguvanlı, Kemal,1982. Mühendislik Jeolojisi, İstanbul -Ertürk, F, Hava Kirliliği Ders Notları, Yıldız Teknik Üniversitesi, Müh. Fak. Çevre Müh. Bölümü, İstanbul -Kaynak, G,1995. Çiçeksiz Bitkiler Sistematiği Ders Notları, Uludağ Üniversites,Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Kırklareli. -Red Data Book -Resmi Gazete, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 03 Temmuz 2009, Sayı 27277, Başbakanlık Basımevi, Ankara. -Resmi Gazete, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği, , sayı 27601(Değişiklik: /27917), Başbakanlık Basımevi, Ankara. -Resmi Gazete, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 31 Aralık 2004, sayı 25687, Başbakanlık Basımevi, Ankara. -Resmi Gazete, Katı Atık Yönetimi, 14 Mart 1991, sayı , (Değişiklik: /28244) Başbakanlık Basımevi, Ankara. -Resmi Gazete, Tehlike Atıkların Kontrolü Yönetmenliği, 14 Mart 2005, Sayı , Başbakanlık Basımevi, Ankara. -Resmi Gazete, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmenliği, , Sayı , Başbakanlık Basımevi, Ankara. -Seçmen, Ö,1995. Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Kitapları Serisi No:116, İzmir -Solmaz, S.K., Kullanılmış Suların Arıtılması ( Evsel ) Ders Notları, Uludağ Üniversitesi, Müh - Mim. Fak. Çevre Müh. Bölümü, KIRKLARELİ -Türkiye Çevre Vakfı (TÇV), Türk Çevre Mevzuatı. 1-2 Cilt, TÇV, Ankara -Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Ankara 68

70 -Orman Bakanlığı, Kuşlar. -Uslu, O, Çevresel Etki Değerlendirmesi, Ankara -Uğurtaş İ.H. Yard. Doc.Dr., Omurgalı Hayvanlar Morfoloji ve Sistematik -Uğurtaş İ.H. Yard. Doc.Dr., Herpetoloji Ders Notları -Uğurtaş İ.H. Yard. Doc.Dr., Entomoloji Ders Notları -T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı -Çevre Mühendisligi Uygulamaları, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara -Maden Mühendisleri Odası 69

71 EKLER EK.1. Sondaj Koordinatlar EK.2. Maden Ruhsatı EK.3. ÇED Gerekli Değildir Belgesi EK.4. Vaziyet Planı EK.5: 1/ Ölçekli Topografik Harita EK.6. 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası EK.7. Arazi Kullanım Kabiliyet Haritası EK.8. Uydu Görüntüsü EK.9. Yer Bulduru Haritası EK.10. Depremsellik Haritası EK.11. Sondaj Çamur Havuz Projesi EK.12. Bentonit Güvenlik Bilgi Formu EK.13. Bursa Büyükşehir Belediyesinden Alınan Çevre Düzen Planı EK.14. Kütahya Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü Görüşü EK.15. Taahhütname EK.16. Vekâletname ve İmza Sirküleri 70

72 65808 Ruhsat Numaralı Alandaki Sondaj Noktalarının Koordinatları Koor. Sırası ; Sağa,Yukarı Koor. Sırası ; Enlem,Boylam Datum ; ED-50 Datum ; WGS-84 Türü ; UTM Türü ; COĞRAFİK Köşe DOM ; 27 DOM ; -- No ZON ; 35 ZON ; 35 Ölçek Fak. ;6 derecelik Ölçek Fak. ; -- Bursa il sınırı içerisinde kalan sondaj noktaları(34 nokta) Y X ENLEM BOYLAM PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR Kütahya il sınırı içerisinde kalan sondaj noktaları(14 nokta) PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR PSR , PSR , PSR , Toplam 48 adet sondaj noktası planlanmıştır.

73

74

75

76

77

78

79 (.

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97 T.C. KÜTAHYA VALİLİĞİ Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı KÜTAHYA ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ - ÇED VE ÇEVRE İZİNLERİNDEN SORUMLU ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 26/01/ : /220.02/551 * * Sayı : Konu : Görüş BURSA VALİLİĞİNE (Bursa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) İlgi : a) tarih ve 138 sayılı yazımız. b) tarih ve /220.02/791 sayılı yazınız. İlgi (b) yazı ile Bursa İli, İnegöl İlçesi, Sarıçayır yayla mevkii ve Kütahya İli, Domaniç İlçesi, Dereçarşamba mevkii, İ22B2, İ22B3 paftalarında yer alan, ruhsat numaralı, erişim numaralı IV-A grup işletme ruhsatlı sahada gerçekleştirilmesi planlanan 48 Noktada Sondaj Yöntemi ile Maden Arama projesine ilişkin, Kütahya İli sınırları içerisinde kalan kısmında, ilgi (a) yazımız ile bildirdiğimiz eksiklerin tamamlandığı belirtilerek, proje alanı ve projeden etkilenmesi muhtemel alanlar dikkate alınarak, meri mevzuat açısından sakınca olup/olmadığını belirtir kurum görüşümüz istenmektedir. Söz konusu proje ile ilgili kurumumuzca yapılan inceleme ve değerlendirmede düzeltilmesi ve/veya eklenmesini istediğimiz hususlar ilgi (a) yazımız ile Valiliğinize (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) iletilmiştir. İlgi (b) yazınızda bildirilen bu hususların tamamlandığı ifade edilmekte olup, yazı ekinde gönderilen Proje Tanıtım Dosyası (CD) meri mevzuat açısından incelenmiş ve söz konusu faaliyetin Kütahya sınırları içerisinde kalan bölümü için, Proje Tanıtım Dosyasındaki taahhütlere, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkarılan yönetmeliklerin ilgili hükümlerine uyulması, çevrenin korunmasında gerekli hassasiyetin gösterilmesi, ekolojik dengenin korunmasına dikkat edilmesi, söz konusu projenin gerek yatırım gerekse işletme döneminde mevcut durumunda değişiklik yapılması planlandığında ve / veya kullanım amacı değişikliği yapılacağı zaman yeniden İl Müdürlüğümüz görüşünün alınması kaydıyla herhangi bir sakınca görülmemektedir. Bilgilerinizi ve gereğini arz ederim. Behçet DENGEŞİK Vali a. Çevre ve Şehircilik İl Müdür V. Gaybiefendi Mahallesi Atatürk Bulvarı No: 93/1 Ayrıntılı bilgi için irtibat: ÇED Hiz. ve Çevre İz. Şb. Md.-M. ACAR Tel: (0274) Faks: (0274) e-posta:kutahya@csb.gov.tr Bu belge 5070 sayılı elektronik imza kanuna göre güvenli elektronik imza ile imzalanmıştır. Elektronik imzalı suretine adresinden Belge Num.: /220.02/551 ve Barkod Num.: bilgileriyle erişebilirsiniz.