PROJE G R DS -TMMMB (BARAJLARIN DER VASYON VE DOLUSAVAK H DROLOJ TASARIM KOM TES P K DEB VE H DROGRAFLARININ TAHM N ) TA KINLAR H DROLOJ S

Transkript

1 DS -TMMMB H DROLOJ TASARIM KOM TES TA KINLAR H DROLOJ S (BARAJLARIN DER VASYON VE DOLUSAVAK PROJE G R P K DEB VE H DROGRAFLARININ TAHM N )

2 H DROLOJ TASARIM KOM TES DS ve TMMMB i birli i ile düzenlenen ola an Birinci Ulusal Barajlar Kongresi, 2012 (1. UBK 2012) için çal ma konular belirlenmi, belirlenen çal ma konular nda raporlar haz rlanmak üzere Teknik Komite ler olu turulmu tur. Hidroloji Tasar m Komitesi (Seyfettin AYDIN, Prof. Dr. brahim GÜRER, Doç. Dr. Nurunnisa USUL, Doç. Dr. Yakup DARAMA, H. Ya ar Kuto lu, Miktat YAVUZ, Zekiye KULGA, Ziyaettin DURMAZ, Bülent ÜRGENÇ ve Nurullah SEZEN) Barajlar n Derivasyon ve Dolusavak Proje Pik Debi ve Hidrograflar n n Tahmini konusunda kullan lmas gereken yöntem ve kriterler hakk nda bir rapor haz rlam lard r.

3 H DROLOJ TASARIM KOM TES Komisyon üyelerinin çal malar sonucunda kaleme al nan rehber dökümanda su yap lar n n projelendirilmesinde hidrolojik, hidrolik ve yapısal tasarım olmak üzere üç önemli ad m n oldu u, yap n n boyutlar hidrolojik tahminlerle bulunan debi ve hacimlere göre belirlendi inden, hidrolojik tasar m ad m n n ne denli önemli oldu u vurgulanm t r.

4 H DROLOJ TASARIM KOM TES Hidrolojik tasar mda en önemli husus VER dir. Hidrometeorolojik veri için çok iyi tasarlanm bir gözlem istasyonlar a gerekir. Nitelik ve nicelik bak m ndan yeterli hidrometeorolojik veri olmadan yap lan hidrolojik tasar mlar güvenilir olamaz. Kullan lan yöntemler ve modeller ne kadar kaliteli olursa olsun, veri süre aç s ndan yeterli ve güvenilir de ilse, tahmin sonuçlar güvenilir düzeyde do ru olmaz.

5 H DROLOJ TASARIM KOM TES Ülkemizde su ve toprak kaynaklar n n geli tirilmesi için tasarlanan projelerin; Ön nceleme, Master Plan ve Planlama a amalar ndaki Mühendislik Hidrolojisi çal malar n n yap labilmesi için, tesis yeri / yerleri ve ya alanlar n do ru olarak yans tabilecek meteoroloji ve hidrometri istasyonlar olmas gerekmektedir. Mühendislik Hidrolojisi çal malar n n yap labilmesi için, tesis yeri veya hemen yak n nda en az 30 y l ak m ölçümü olan hidrometri istasyonu bulunmal d r. Bu nedenle Türkiye deki meteorolojik ve hidrometrik gözlem a Dünya Meteoroloji Organizasyonu (WMO) standartlar na göre incelenerek optimizasyonu yap lmal d r.

6 H DROLOJ TASARIM KOM TES ABD de; U.S. Army Corps of Engineers, U.S. Bureau of Reclamation ve Tennessee Valley Authority gibi resmi kurulu lar ve Özel sektör, Barajlar n tasar m nda Olas En Büyük Ta k n (OET) veya Uluslar aras k salt lm ismi ile bilinen PMF (Probable Maximum Flood) kullanmaktad rlar. Türkiye de; DS,E E (kapat lm olan) Genel Müdürlüklerinin kurulu undan beri, bu kriterleri, Türkiye nin hidrometeorolojik, topografik ve morfolojik ko ullar n da dikkate alarak bir dereceye kadar uygulanmaktad r ve bu konuda ülkemizde yeterli deneyim ve bilgi birikimi mevcuttur.

7 H DROLOJ TASARIM KOM TES Önerimiz; Türkiye de resmi ve özel kurulu lar n hidroloji alan nda; U.S. Bureau of Reclamation yöntem ve kriterleri nin güncelle tirilmi ekliyle kullan lmas na devam edilmesi ve bu durumun Türkiye de resmi bir rehber (genelge) ile yay mlanmas d r. Komitenin haz rlam oldu u rehber dokümanda Türkiye de resmi ve özel kurulu lar n kullanmas gerekli yöntem veya yöntemlerin uygulamalar TA KINLAR H DROLOJ S ba l ad alt nda anlat lmaktad r.

8 H DROLOJ TASARIM KOM TES Rehber dökümanda, Ta k nlar Hidrolojisi ba l ad alt nda Barajlar n Derivasyon ve Dolusavak Yap lar n n Boyutland r lmas na Esas Olan Çe itli Yinelemeli Pik Debi ve Hidrograflar ile Dolusavak Proje Giri i Pik Debi Hidrograf n n Tahmininde Kullan lan Yöntemler ve bu yöntemlerin uygulamalar hakk nda: Çe itli Yinelemeli Pik Debilerin Hesaplanmas nda Kullan lan Yöntemler ve Uygulamalar, Ya Analizleri, Baraj Yerleri Birim Hidrograflar n n Analitik ve Sentetik Yöntemlerle Elde Edilmesi, Bölgesel Ta k n Analiz Metodu ve Uygulamas, Dolusavak Proje Giri i Pik Debi ve Hidrograf, Olas En Büyük Ta k n Hesab, Tarihi F rt na Analizleri, Fiziksel Yöntemle Olas En Büyük Ya mur Hesab, statistik Yöntem ile Olas En Büyük Ya Hesab, Olas En Büyük Kar Erime Ak Hesab ve Kullan lan Yöntemler, konular nda bilgiler verilmi tir.

9 H DROLOJ TASARIM KOM TES Örnek Uygulama Raporlar Beyhan ll, Beyhan l, A a Kaleköy ve Yukar Kaleköy Barajlar Dolusavak Giri i Pik Debileri ve Hidrograflar n n Tahmininde Kullan lan Yöntemler haz rlanan rehberde uygulama örne i ile aç klanm t r.

10 DOLUSAVAK TA KIN G R P K DEB VE H DROGRAFI HESABI NIN BEYHAN-II BARAJI ÖRNE ÜZER NDE AÇIKLANMASI

11

12

13 Kot (m) Ara Alan (km 2 ) Toplam Alan (km 2 ) , , , , , , ,4 7910, ,4 1526, ,1 129, ,0 5, ,8 0, ,4 Ortalama Kot: 1850 m Alan, km 2 ekil: 1.2 Beyhan ll, I Baraj Yerleri Ya Alan Kot - Alan E risi Kot m

14

15 ekil: /05/1993 Tarihi F rt nas nda Murat Nehri Ya Alan çi ve Çevresindeki Meteoroloji stasyonlar n n Ya -Kütle E rileri

16 Aktüel Ya Derinlikleri, mm Muhtemel Maksimum Ya Derinlikleri, mm Maksimize Edilmi Aktüel Standart Alanlar Saat Standart Alanlar Saat km km ,0 64,2 91,0 107, ,0 63,4 89,8 105, ,8 61,0 85,4 99, ,3 59,0 82,2 95, ,0 56,5 78,0 90, ,6 50,8 69,5 79, ,6 43,3 60,2 69, ,3 37,9 53,0 61, ,0 33,2 46,5 53, ,0 28,4 39,9 45, ,3 198,4 281,2 331, ,2 195,9 277,5 324, ,4 188,5 263,9 306, ,8 182,3 254,0 295, ,8 174,6 241,0 278, ,3 157,0 214,8 246, ,9 133,8 186,0 213, ,7 117,1 163,8 188, ,6 102,6 143,7 163, ,4 87,8 123,3 140,6 24 Saat 18 Saat 12 Saat 6 Saat 24 Saat 18 Saat 18 Saat 12 Saat 6 Saat Alan, km 2 ekil: 1.6 Beyhan ll ve Beyhan l Barajlar Ya Alan n n Ya Derinlik - Alan - Süre E rileri (01-02 / 05 / 1993 Tarihli F rt na) Ya, mm

17 Fiziksel Yöntemle Olas En Büyük Ya Hesab nda kullan lan formül ve terimler a a da verilmi tir. P P max ac x W W max ac P ac ve P max, s ras yla gözlenmi ortalama ve olas en büyük ya ; (mm olarak) W ac ve W max ise gerçek ya abilir su ile en büyük ya abilir su miktarlar n simgelemektedir.

18

19 statistik Yöntemle (Hershfield) Olas En Büyük Ya mur Hesab Yöntem uygulan rken a a daki frekans denklemi kullan lm t r. P max = P + KS Bu denklemde; P max : Olas en büyük ya, mm P : Y ll k maksimum ya dizisinin ortalamas, mm K : Frekans faktörü S : Y ll k maksimum ya dizisinin standart sapmas

20

21 QP= 77,3 m 3 /s/cm Zaman, Saat ekil: 1.9 Beyhan ll, I Baraj Yerleri Ya Alan 24 Saat - 1 cm'lik Birim Hidrograf (Snyder Yöntemi) Debi, m 3 /s/mm

22 QP= 6230 m 3 /s Zaman (Saat) Debi (m 3 /s) Zaman (Saat) Debi (m 3 /s) Zaman, Saat ekil: 1.12 Beyhan ll ve Beyhan l Baraj Yerleri Olas En Büyük Ya murun Ak Hidrograf Debi, m 3 /s

23

24 Maksimum Erime Oran : 0,125 cm/ o C-gün Y = 0, ,00493*X R = 0, Toplam Erime Hacmi, cm ekil: AG Ya Alan n n Kar Erime Oran - Toplam Erime Hacmi Korelasyonu Erime Oran (cm/ o C-Gün)

25 Q P = 3978 m 3 /s Hidrograf Koordinatlar Gün Debi m 3 /s Gün Debi m 3 /s Zaman, Gün ekil: 1.16 Beyhan ll ve Beyhan l Baraj Yerleri Olas En Büyük Kar Erime Ak m Hidrograf Debi, m 3 /s

26 QP=10528 m 3 /s Baz Ak m+kar Erime+Ya mur Hid. Baz Ak m+kar Erime Ak m Hid. Zaman Debi Zaman Debi 3 3 Gün Saat m 3 /s Gün Saat m 3 /s Baz Ak m, 500 m 3 /s Zaman, Saat ekil: 1.19 Beyhan ll ve Beyhan l Baraj Yerleri Dolusavak Proje Giri Hidrograf (Olas En Büyük Ta k n Debi Hidrograf ) Debi, m 3 /s

27 H DROLOJ TASARIM KOM TES D NLED N Z Ç N TE ERKKÜR EDER M SEYFETT N AYDIN