MADDEDEKİ DEĞİŞMELER

Transkript

1 MADDEDEKİ DEĞİŞMELER Bir arkadaşımızla karşılaştığımız zaman eğer görmeyeli uzun yıllar olmamışsa ve adını unutmamışsak kendisine hemen adıyla hitap ederiz. Biz arkadaşlarımızı neden birbirine karıştırmayız? Tabii ki her arkadaşımızın boyu, kilosu, saç ve göz rengi, yüz ve alın yapısı gibi özellikleri birbirinden farklıdır. Bu özelliklerini kullanarak arkadaşlarımızı ayırt ederiz. Maddeler için de aynı şey söz konusudur. Maddelerin rengi, kokusu, hacmi, hali (gaz, sıvı, katı), yoğunluğu, erime noktası ve kaynama noktası gibi bazen beş duyumuzla doğrudan bazen de ölçümler yaparak tespit edilen özelliklerini onları fiziksel olarak bir birlerinden ayırmak için kullanırız. Maddelerin diğer kimyasal maddelerle etkileşerek yeni maddeler oluşturabilme özellikleri de bir birlerinden farklıdır ve onların bu özelliklerini de yeni maddeleri sentezlemede kullanırız. Enerjinin veya diğer kimyasal maddelerin etkisiyle maddelerin bu özelliklerinde değişmeler meydana gelebilir ve değişmeler iki başlık altında ele alınabilir. 1. Fiziksel değişmeler 2. Kimyasal değişmeler 2.1. FİZİKSEL DEĞİŞMELER Maddenin taneciklerinin yapısında hiç bir değişmenin olmadığı değişmeler fiziksel değişmelerdir. Maddelerin hal değiştirmesi fiziksel değişmedir. Çünkü katının erimesi ve sıvının buharlaşması sırasında veya tersinden bakılırsa buharın yoğuşması ve sıvı hale geçmesi ile sıvının donarak katı hale geçmesi sırasında taneciklerin yapıları hiç bir şekilde değişmez, sadece enerjileri ve bir araya geliş biçimleri değişir. Maddelerdeki hal değişimi, enerji alınıp verilmesi ile gerçekleşir. Aşağıdaki diyagramlar hal değişimine bağlı olarak azot moleküllerinin düzenlenişlerindeki değişmeyi temsil etmektedir (Şekil 2.1).

2 Maddedeki Değişmeler 1 a) b) Şekil 2.1: Azotun iki farklı halinin diyagramı a: gaz, b:sıvı Katı Hal ve Erime Katı maddelerin bazılarında tanecikler belirli bir kurala göre düzenlenirler ve belirli bir kristal şekilleri vardır. Böyle katılara kristal yapılı katılar denir. Tuz, şeker ve elmas belirli bir kristal yapısı olan katılardır. Bir buz parçası kırıldığı zaman oluşan her küçük buz parçası bir buz kristalidir. Tanecikleri belirli bir kurala göre düzenlenmeyen ve bu nedenle belirli bir kristal şekli olmayan katılara da amorf katılar denir. Bu katıların belirli bir yapısı yoktur. Pas, un ve nişasta amorf maddelerdir. Kristal yapılı katılarda kristallerden meydana gelen örgüye kristal örgüsü denir. Kristal örgüsünü tanımlayan en küçük kristal parçasına ise birim hücre denir. Kuramsal olarak birim hücreler, üç boyutta dizilerek bir kristali oluştururlar. Bir kristali oluşturan parçacıklar, çok düzenli bir şekilde bir araya gelmişlerdir. Aşağıda görülen ve belirli sayıda parçacık içeren örgünün (Şekil 2.2), milyonlarca kez tekrarlanmasından bir kristal oluşur (Üç boyutlu yapıyı daha güzel gösterebilmek için burada farklı bir modelleme kullanılmıştır). Şekil 2.2: Bir kristal örgüde taneciklerin istiflenme diyagramı Elmas gibi kristal yapıya sahip olanlar hariç, kristal yapılı maddeler, çözücülerde çözünür. Kristal yapılı bir madde çözücü içine atıldığı zaman çözücü tanecikleri örgüyü sarar ve kristalin parçacıklarını örgüden çeker (Şekil 2.3). Bunun sonucu olarak parçacıklar çözücü içinde dağılır ve çözücü tanecikleri tarafından sarılır. Bu çözeltiden çözücü buharlaştırılırsa kristalin parçacıkları birbirlerini çeker ve kristal örgüsü tekrar oluşmaya başlar.

3 2 Şekil 2.3: Bir kristal örgüye çözücünün etki diyagramı Katı bir madde ısıtılırsa erir ve sıvı hale gelir. Buzun, naftalinin ve mumun erimesi gibi. Yeterli sıcaklığa ulaşılırsa bütün katı maddeler erir ve sıvı hale geçer. Saf katıların katı halden sıvı hale geçtiği sıcaklığa o katının erime noktası (e.n) denir. Katı, ısıtılmaya başladığı zaman taneciklerin kinetik enerjisi ve dolayısı ile sıcaklık yükselir. Sıcaklık yükseldikçe tanecikler bulundukları yeri terk edecek kadar titreşmeye başlar, bu titreşimler sonucu kristal örgüde parçalanmalar olur ve örgü, taneciklerin oluşturduğu kümelere bölünmeye başlar (Şekil 2.4). Isıtmaya devam edildikçe bu parçalanmalar devam eder. Onun içindir ki bir katının erime noktasını tayin ederken katıda ilk değişimlerin olduğu andan itibaren, katı tamamen eriyinceye kadar termometrede okunan değer değişmez. Bu süre içinde verilen enerji, kristal örgüdeki kırılmalar için harcandığından taneciklerin kinetik enerjisi sabit kalır ve dolayısı ile ortalama kinetik enerjinin bir ölçüsü olan sıcaklık da sabit kalır (Şekil 2.5). Şekil 2.4: Kristal örgüdeki parçalanma Sıcaklık Şekil 2.5: Bir katının erime grafiği Erime noktası Zaman Erimenin başlangıcı Erimenin bitimi

4 Maddedeki Değişmeler 3 Erimenin tersi olan işleme de donma denir. Saf sıvıların katı hale geçtiği sıcaklığa donma noktası (d.n) denir. Herhangi bir madde için erime noktası ile donma noktası birbirine eşittir. Örneğin su için bu değer, 0 C'dir. o C Kuru buz denilen katı karbondioksit (-78 C da karbondioksit katıdır) gibi bazı katılar sıvı hale geçmeden doğrudan gaz hale geçerler. Buna süblimleşme (süblimasyon) denir. CO 2 (k) SÜBLİMLEŞME CO 2 (g) Yukarıda saf katıların erime noktalarından bahsedildi. Acaba saf olmayan katılar erimez mi? Erir ancak, safsızlık içeren katıların erime noktası sabit değildir. Neden sabit olmadığı yine maddenin tanecikli yapısı düşünülerek açıklanabilir. Saf olmayan madde demek aynı tür taneciklerden meydana gelmemiş madde demektir. Erime olayı, taneciklerin kinetik enerjisinin artması ve tanecikler arasındaki çekim kuvvetinin azalmasıdır. Buna göre bir bölgesindeki taneciklerin özelliği öbür bölgesindeki taneciklerin özelliğinden farklı olan katılarda tanecikler arasındaki çekim kuvvetini azaltmak için farklı miktarlarda enerji gerekmektedir. Sonuç olarak, saf olmayan katının bir kısmı erirken bir kısmı erimemiş olacaktır. Erimeyen kısmı eritmek için enerji vermeye devam edileceği için, bu sırada eriyen kısmın kinetik enerjisi artacak ve bu enerji termometrede okunan sıcaklığın sürekli artmasına sebep olacaktır. Dolayısı ile sabit bir erime noktası okuma şansı olmayacaktır. Ayrıca, safsızlıklar maddenin taneciklerinin düzenli bir şekilde istiflenerek düzenli kristal örgüler meydana getirmesini engelleyeceği için safsızlık içeren bir katının erime noktası, saf haline göre daha düşük olacaktır Sıvı Hal, Buharlaşma ve Kaynama Katı halden sıvı hale geçişte olduğu gibi sıvı haldeki maddelere de enerji verildiği zaman gaz hale geçerler. Sıvıların, sıvı halden gaz hale geçmesi olayına buharlaşma denir. Her sıvı her sıcaklıkta az veya çok buharlaşır. Eğer öyle olmasaydı çamaşırların nasıl kuruduğu, neden çiçeklere sık sık su vermek zorunda olduğumuz ve elimize döktüğümüz kolonyaya ne olduğu nasıl açıklanabilirdi? Bu

5 4 her üç olayda da maddeyi meydana getiren tanecikler, enerji alarak bulundukları ortamdan uzaklaşmışlardır. Yani, madde sıvı halden gaz hale geçmiştir. Sıvı haldeki bir maddenin tanecikleri enerji alarak birbirinden uzaklaştığı zaman, madde gaz haline geçer ve bu durumda tanecikler maddenin gaz halinin tanecikleridir. Bu olaya da buharlaşma denir. Ağzı açık bir kapta bulunan bir sıvıda birbiriyle çarpışan taneciklerden kinetik enerjisi çevresindeki diğer tanecikler tarafından çekilerek tutulamayacak kadar artmış olan tanecikler, sıvıdan ayrılarak havaya karışırlar. Bazı taneciklerin buharlaşması için diğer taneciklerden onlara kinetik enerji aktarıldığı için buharlaşma sonucu bir sıvıda taneciklerin kinetik enerjisi düşer. Dolayısı ile sıvının sıcaklığı düşer yani sıvı soğur. Bir toprak testide suyun soğumasının sebebi budur. Gözenekli yapıda olan toprak testiden buharlaşma olurken içindeki sıvının sıcaklığı düşer. Ancak bakır testide bakır atomları arasındaki boşluk su moleküllerinin geçebileceği kadar büyük olmadığı için, bakır testinin yüzeyinden buharlaşma olmaz ve testideki su soğumaz, aksine ısınır (Neden ısındığını bakırın iletkenliğini düşünerek açıklayınız). Bir sıvının sıcaklığı yükseldikçe buharlaşma hızı artar ve sıvı ısıtılmaya devam edilirse, sıvının cinsine göre, belirli bir sıcaklığa ulaşıldığı zaman sıvıda kabarcıklar oluşur. Bu olaya kaynama denir. Kabarcıklar çıkmaya başladığı anda sıvının sıcaklığı ölçülürse termometreden okunan değer sıvının kaynama sıcaklığıdır ve bu sıcaklığa sıvının kaynama noktası (k.n) denir. Diğer bir bakış açısıyla, bir sıvının kaynama noktası; maddenin gaz halinin, sıvı hali içinde kabarcıklar seklinde görüldüğü sıcaklıktır. Saf bir sıvı kaynamaya başladığı andan itibaren ne kadar çok ısıtılırsa ısıtılsın sıvının sıcaklığı yükselmez (Şekil 2.6). Bunun nedeni daha önce erime boyunca sıcaklığın sabit kalmasında olduğu gibi sıvıya verilen enerjinin belirli bir kinetik enerjiye ulaşan taneciklerin buharlaşması ve böylece verilen enerjinin buharlaşma için kullanılmış olmasındandır (Şekil 2.7). Kaynama boyunca ne kadar çok enerji verilirse buharlaşma o kadar hızlı olur. Sıcaklık Şekil 2.6: Bir sıvının kaynama grafiği Kaynama noktası Kaynamanın başlangıcı Kaynamanın bitimi Zaman

6 Maddedeki Değişmeler 5 Sıvı yüzeyini terk eden tanecikler Hızlı bir şekilde titreşen tanecik kümeleri Şekil 2.7: Isıtılan bir sıvıda taneciklerin sıvı yüzeyinden ayrılma diyagramı Ağzı açık bir kapta ısıtılan bir sıvının kaynama noktası ısıtma işleminin yapıldığı yerdeki hava basıncına bağlıdır. 1 atmosfer basınçta suyun kaynama noktası 100 C olarak belirtildiği zaman, deniz seviyesinde suyun 100 C da kaynadığı anlaşılır. Yükseklere çıkıldıkça basınç düştüğü için sıvı haldeki bir maddenin kaynama noktası da düşer. Buhar Basıncı ve Kaynama Basınçla kaynama noktasının ilişkisini daha kolay kurabilmek için bir sıvının buhar basıncı kavramını inceleyelim. Bunun için ağzı kapalı bir kapta bulunan bir sıvıyı ele alalım. Sıvıyı oluşturan taneciklerin bir kinetik enerjisi olduğu ve birbirleriyle çarpıştıkları belirtilmişti. Bu çarpışmalar sonucu bazı taneciklerin kinetik enerjisi öyle artar ki, sıvı fazda kendilerini çeken moleküllerin çekim kuvvetini yenerek sıvının yüzeyine çıkarlar ve sıvının yüzeyi ile kabın kapağı arasında, buhar fazında bulunurlar. Buhar fazındaki taneciklerin sayısı arttıkça da buhar fazındaki tanecikler arasındaki çarpışmalar sonucu bazı tanecikler enerjilerini diğerlerine aktarır ve sıvı faza geri döner. Ancak öyle biran gelir ki, birim zaman içinde sıvı fazdan buhar fazına geçen tanecik sayısı ile buhar fazından sıvı faza geçen tanecik sayısı birbirine eşit olur yani dinamik bir dengeye ve sıvı yüzeyinde sabit bir buhar derişimine ulaşılır. Buhar fazındaki bu taneciklerin kabın kapağına, çeperlerine ve sıvı yüzeyine yaptığı bir basınç vardır (Şekil 2.8). Belirli bir sıcaklıkta, belirli bir sıvı için bu basınç sabittir ve buna sıvının buhar basıncı denir. Herhangi bir sıvının buhar basıncı sıcaklıkla artar. Çünkü sıcaklık arttıkça buhar fazındaki tanecik sayısı artacak ve dolayısı ile buhar basıncı artacaktır. Nehirlerden, göllerden, denizlerden sıcak havalarda daha çok buharlaşmanın olmasının nedeni budur. Buhar basıncı, sadece kapalı bir kap için tarif edildi. Ancak bir sıvının buhar basıncından sadece ağzı kapalı iken bahsedilebildiği anlamı çıkmamalıdır. Sıvının ağzı açık olduğu zaman sıvı fazdan buhar fazına ve buhar fazından sıvı faza geçen tanecik sayısı eşit değildir. Çünkü buhar fazına geçen tanecikler hava molekülleri

7 6 tarafından sürüklenir ve bir denge buhar basıncından bahsedilemez. Buhar fazındaki moleküller sürekli havaya karıştığı için sıvı fazdaki moleküller sürekli buhar fazına geçer ve bunun sonucu olarak da ağzı açık bir kaptaki sıvı buharlaşarak tükenir. Ayrıca, çevreden aldığı enerji, buharlaşan taneciklerin götürdüğü enerjiden az ise sıvı soğur. Bir bardak zeytin yağı ile bir bardak su ağzı açık olarak mutfağa konulursa bir kaç gün sonra bardakta hiç su kalmadığı halde zeytin yağının çok az azaldığı görülür. Buradan, suyun buhar basıncının zeytin yağınınkinden daha fazla olduğu sonucu çıkarılır. Ayrıca, su molekülleri arasındaki çekim kuvvetinin zeytin yağı moleküllerinin arasındaki çekim kuvvetinden daha az olduğu sonucuna varılır. Şimdi kaynama noktasına geri dönelim. Bir sıvının kaynama noktası sıvının buhar basıncının açık hava basıncına eşit olduğu sıcaklık olarak tarif edilir. Yukarıda belirtildiği gibi bir sıvının buhar basıncı sıcaklıkla artar ve bir sıvı ısıtılırsa sıvının buhar basıncı dış basınca eşit olduğu an sıvıda kabarcıklar oluşur ve sıvı kaynamaya başlar. Dış basınç (açık hava basıncı) Buhar fazı Sıvı faz Şekil 2.8: Bir sıvının buhar basıncının şematik gösterimi 1. Su 50 C da kaynatılmak istenirse ne yapılmalıdır? 2. Bir kaptaki su 200 C'a kadar ısıtılabilir mi? Bunun için ne yapılmalıdır? 3. Düdüklü tencerede yemek neden erken pişer? Çevremizde sıvı halde gördüğümüz maddelerin tanecikleri farklı özelliklerde olduğundan, onların aralarındaki çekim kuvvetlerinin farklı ve dolayısı ile buhar basınçlarının farklı olmasından dolayı kaynama noktaları da farklı olacaktır. Bu nedenle e.n ve k.n saf maddeler için onları birbirinden ayırt etmede yani onların kimliğini tespit etmede birer ayırt edici özelliktir.

8 Maddedeki Değişmeler 7 Çizelge 2.1: Bazı saf maddelerin erime ve kaynama noktaları (1atm basınçta) Madde e. n k. n O C O C Oksijen Azot Etilalkol Su Kükürt Yemek tuzu Bakır Karbondioksit -78 C da süblime olur. Karbon 4200 C da süblime olur KİMYASAL DEĞİŞMELER Her madde ısıtıldığı zaman buzun ve yağın eridiği gibi kolaylıkla hal değiştirmez. Eğer şeker ve dinamit ısıtılırsa çok farklı sonuçlarla karşılaşılır. Şeker ısıtılırsa hemen erimez, önce rengi sarıya sonra da kahverengiye döner ve sonunda kömürleşerek siyahlaşır. Dinamit ısıtılırsa patlar. Bazı katı maddeleri ısıtmanın onlarda nasıl bir değişiklik meydana getirdiği aşağıda verilmiştir. Çizelge 2.2: Bazı katılara ısı enerjisinin etkisi Madde Yapısında kristal suyu bulunan mavi renkli bakır sülfat Isıtma sonucu gözlenen durum Su buharı açığa çıkar ve beyaz renkli bir katı oluşur. [CuSO 4 5H 2 O] Yeşil renkli bakır karbonat CuCO 3 Kristal suyu içeren mavi renkli bakır nitrat [Cu(NO 3 ) 2 6H 2 O] Gaz çıkışı olur ve siyah renkli bir madde meydana gelir. Çıkan gaz kireç suyunu bulandırır. Kahverengi renkli boğucu bir gaz, su buharı ve oksijen gazı açığa çıkar. Siyah renkli bir katı oluşur.

9 8 Bu üç olayın ortak özellikleri şunlardır: 1. Her üç olay da ısıtma sonucu gerçekleşmiştir. 2. Isıtma sonucunda başlangıç maddesi artık mevcut değildir. 3. İki veya daha çok madde meydana gelmiştir. Sonuç olarak, bu üç değişme de kimyasal değişmedir. Başka kimyasal değişmeler de vardır. Burada örneklenen ise bozunma (parçalanma) yoluyla olan bir kimyasal değişmedir. Bir kimyasal maddenin iki veya daha çok basit maddeye parçalandığı kimyasal değişmelere bozunma denir. Herhangi bir kimyasal değişmede başlangıçta alınan maddelere reaktantlar veya reaksiyona girenler denir. Kimyasal değişme sonucu meydana gelenlere de ürünler denir. Kimyasal değişmenin kendisine ise reaksiyon denir. Reaksiyonlar aşağıdaki gibi gösterilir. Reaksiyona girenler Ürünler. Burada ok'un anlamı "reaksiyona girer verecek şekilde" dir. Kimyasal değişme denince sadece bozunma reaksiyonları akla gelmez. Ancak, bütün kimyasal derişmelerde aşağıdaki üç özellik geçerlidir. 1. Kimyasal değişme sonunda yeni maddeler meydana gelir. 2. Reaksiyon sırasında, reaksiyon sistemi ile çevresi arasında bir ısı alışverişi olur. Yukarıda örneklenen her üç bozunma reaksiyonunda da bozunmanın başlaması için kimyasal maddelerin Bunzen beki ile ısıtılması gerekir. Ancak, bu durum her zaman aynı değildir. Bazı kimyasal reaksiyonlar ısı alarak, bazıları da ısı vererek yürür. Çevre Çevre Isı alır Sistem Isı alır Isı verir Sistem Isı verir Isı alır Isı alır Isı verir Isı verir Çevreye ısı vererek yürüyen reaksiyonlara ekzotermik reaksiyon denir. çevreden ısı alarak yürüyen reaksiyonlara da endotermik reaksiyon denir.

10 Maddedeki Değişmeler 9 3. Her kimyasal reaksiyonda, her hangi bir ürünün kütlesi reaksiyona giren maddenin kütlesinin sabit bir oranı kadardır (Şekil 2.9). Kimyasal değişme için verilen bu üçüncü özellik çizelge 2.2 deki birinci reaksiyon üzerinde kolaylıkla denenebilir ve laboratuvarda uygulanabilir. Üç farklı miktarda bakır sülfat, porselen krozelere tartılarak konulur ve ısıtılır. Su buharı çıkısı tamamlandıktan sonra krozelerde kalan miktarlar tartılır. Beyaz katı Su buharı 5g 3,2g 1,8g 10g 6,4g 3,6g 15g 9,6g 5,4g Şekil 2.9: Bir kimyasal değişmede değişmeye uğrayan miktar değiştiği zaman ürünlerdeki değişme Her üç durumda da oluşan su buharının oranı aynıdır. Aynı şekilde beyaz katının oranı da %64 dür. Bu durum, bütün kimyasal değişmeler için geçerlidir. Olaya tanecik boyutunda bakıldığında kimyasal değişmede taneciklerin yapısının değiştiği ve yeni türde tanecikler meydana geldiği görülebilir Madde Karışımlarının Isıtılması ve Kimyasal Değişmeler Tuzla kum veya tuzla su karıştırılırsa ve ısıtılırsa yeni maddeler meydana gelir mi? Hayır, hiç bir yeni madde meydana gelmez. Ancak, her madde karışımlarından da aynı durum beklenemez. Şimdi, deneyi yapılabilecek iki reaksiyon plânlayalım ve bu reaksiyonlarda taneciklerin yapısındaki değişmeyi diyagramlarla göstermeye çalışalım. A) Alüminyumla iyodun karışımı bir krozeye konulup ısıtılırsa, ısıtma işlemine son verildiği halde karışımın şiddetli bir alevle yandığı görülür. Sonuçta beyaz bir toz meydana gelir.

11 10 Şekil 2.10: Alüminyum ile iyot dan alüminyum iyodür oluşum diyagramı B) Diğer bir örnek olarak; bir plâstik torbaya bir miktar hidrojen ve bir miktar klor gazı konulursa, güneş ışığında bile çok şiddetli bir reaksiyon olur. Torba patlar ve ortama boğucu bir gaz olan hidrojen klorür yayılır. Dolayısı ile tedbir almadan bu denemeyi yapmamak gerekir. Şekil 2.11: Hidrojen ve klor dan hidrojen klorür oluşum diyagramı Bu iki reaksiyonda da (A, B) bir kimyasal değişmenin aşağıda verilen; 1. yeni maddelerin oluştuğu, 2. değişim sırasında çevre ile ısı alış verişi olduğu, 3. reaktantlar ve ürünlerin kütle oranının sabit kaldığı gibi üç özelliği görülebilir. Ayrıca, fiziksel değişmelerde maddenin taneciklerinin enerjisi ve aralarındaki boşluklar değişirken kimyasal değişmede taneciklerin yapısının değiştiği ve yeni türde tanecikler meydana geldiği sonucuna varılabilir.

12 Maddedeki Değişmeler Bileşiklerin Elektrik Enerjisiyle Elementlerine Dönüşmesi ve Kimyasal Değişme Bazı maddeler vardır ki onlardan elektrik enerjisi geçirildiği zaman bu maddeler bozunur. Bu çeşit maddeler katı halde iken elektrik enerjisini iletmez fakat sıvı halde iken iletir. Bu çeşit maddelere bir örnek, kurşun bromürdür. Oda sıcaklığında bu madde beyaz bir katıdır ve elektrik akımını iletmez. Katı kurşun bromürün aşağıdaki düzenekte (Şekil 2.12) birinci tüpe konulduğunu ve bu tüpteki çelik ve karbon çubukların elektrik akımını kurşun bromüre taşıdığını düşünelim. Eğer kurşun bromüre karbon ve çelik çubuklar daldırılmadan önce bu tüp ısıtılırsa, kurşun bromür erir ve hiç bir şey gözlenemez. Fakat önce çubuklar daldırılır ve sonra tüp ısıtılırsa karbon çubuğun çevresinde kabarcıklar gözlenir. Bu gözlemle bir gaz oluştuğu anlaşılır ve oluşan kahverengi gaz diğer tüple olan bağlantı yoluyla diğer tüpe geçer. Bu kahverengi gaz bromdur. On dakika sonra birinci tüpün tabanında gümüşümsü bir kısım görülür. Bu görülen erimiş haldeki kurşundur.reaksiyona girenler Sıvı kurşun bromür Ürünler Pb (k) Kurşun PbBr 2 (s) Br 2 (Brom) Sistem çevreden elektrik enerjisi almıştır ve bir endotermik reaksiyon sonucu yeni maddeler meydana gelmiştir. Kurşun bromür bozunmuştur. Bozunma ürünleri olan kurşun ve brom daha alt bileşenlere parçalanamazlar. Hiç bir durumda onlar daha basit maddelere dönüşemezler. Çünkü onların her ikisi de elementtir. Bir element, ısı ve elektrik enerjisiyle daha basit maddelere parçalanamayan maddedir. - + Pompaya Çelik çubuk Kahverengi gaz Karbon çubuk Kahverengi gaz Şekil 2.12: Erimiş gümüş bromürün elektroliz düzeneği Su Kurşun bromür Isı