BİLİM TARİHİ I 7.ders. Dr. İsmail BAYTAK. Eskiçağ da Bilim Pisagorcular-Stoa-Megara

Transkript

1 BİLİM TARİHİ I 7.ders Dr. İsmail BAYTAK Eskiçağ da Bilim Pisagorcular-Stoa-Megara

2 PİSAGORCULUK (PYTHAGOREANİSM) İtalya kıyılarındaki bilim/felsefe türüdür. İonialı doğa filozoflarından etkilenirler. Dini ve mistik niteliklere sahip bir bilim ortaya koyar. Pisagorcular: Toplumun asıl amacı: BİLGİ ÜRETMEK 2(iki) sayısına ÇİFTE önem verilir. Pisagor TEOREMİ Hint-Elementler. Gemi direği Pisagor ya da Pythagoras (Yunanca: Πυθαγόρας), MÖ MÖ 495 yılları arası Güney İtalya KROTON - Sisam Adası İyonyalı filozof, matematikçi ve...

3

4

5 Pisagorcuların et yemekten kaçındıkları Antik dünyada iyi bilinmekteydi yılına kadar "vejetaryen" tabiri yerine Pisagorcu tabiri kullanılmaktaydı.

6 PİSAGORCULUK: Pisagor ve takipçileri tarafından benimsenen metafizik inançlar için kullanılan bir terimdir. İlk pisagorcular'ın benzeri görüşlerini benimseyen daha sonraki oluşumlar "Yenipisagorculuk" (neopythagoreanism) terimi altında ele alınır. Pisagorculuk sayıların nesnelerin gerçek doğasını oluşturduğuna ve ruh göçüne inanırlar. Ruh son nefesle bedeni terk eder ve başka bir bedene geçer. Bu insan-hayvan da olabilir. Arınma ayinleri uygular ve ruhlarının tanrılar arasında yüksek bir dereceye erişmesi için geliştirilmiş çeşitli yaşam kurallarını takip ederler. Bir yere girerken önce sağ ayakla adım atmak, et yemekten kaçınmak, fasulye yemekten kaçınmak, beyaz horozlara dokunmamak, tapınaklara ayakkabı ile girmemek Pisagorculuk'ta birtakım sıkı kurallardı.

7 "Tetrasomia" pentacle/pentagram Pisagorcular'ın kullandığı önemli bir dini simge, Empedokles'in maddeyi bir araya getiren unsurlarla ilgili teorisiyle ilişkili olduğuna inanılan beş köşeli yıldız (pentagram) sembolüydü.

8

9 ELİS ERETRİYA OKULU Sokrates in öğrencisi Elis li Phaidon tarafından kurulmuş ve daha sonra Menedemos tarafından Eretriye ya taşınmış olan okuldur. Daha çok ahlakla ilgili problemler üzerinde yoğunlaşırlardı. Phaidon diyalektik süreci. Menedemos erdemle bilgeliğin birlikteliği.

10 MEGARA OKULU Yunanistan'ın Attika bölgesinde bulunan antik bir kenttir Sokrates in ilk öğrencilerinde biri olan Eukleides in kurmuş olduğu Megara Okulu ve temsilcileri Megaryanlar olarak da bilinir. Daha önceleri Parmenides ve onun düşüncesiyle de tanışan Eukleides, onun görüşleriyle Sokrates in ahlak anlayışı arasında bir sentez yapmıştır. Eukleides Sokratesin törebilimini Elea öğretisi ile birleştirmeye çalışarak metafizik bir temele oturtmak istemiştir. Stoacılığı kuran Zenon da Megaralı Stilpon ve Diodoros un öğrencisidir. Pyrrhon cu şüphecilik de Megara lıların etkisiyle gelişmiştir.

11 Sokrates in ilk öğrencilerinde biri olan Eukleides in kurmuş olduğu Megara Okulu ve temsilcileri Megaryanlar olarak da bilinir. Daha önceleri Parmenides ve onun düşüncesiyle de tanışan Eukleides, onun görüşleriyle Sokrates in ahlak anlayışı arasında bir sentez yapmıştır.

12 STOA/CILIK OKULU Stoacılık/Stoa Okulu, kurucusu Kıbrıslı Zenon olan, Megara okulunun bir kolu olan felsefe okulu. Helenistik felsefenin en önemli akımlarındandır. Zenon, okulunu Atina'da bir resim galerisinde (Stoa Poikile) kurmuştur. Stoacılar için insanın temel amacı mutluluktur. Mutluluğa ulaşmak içinse doğaya uygun yaşamak gerekir. Dolayısıyla doğaya uygun yaşamayı felsefi olarak benimsemişler ve dünya vatandaşlığını savunmuşlardır. "Mutluluk, dış koşullara bağlı olmamalıdır," önermesini dile getirmişlerdir. Diogenes Laertios şöyle demiştir: Stoalılar mantık eğitiminin zorunlu olduğunu ileri sürerler. Çünkü mantık diğer tek tek erdemleri içine alan bir erdemdir. Mantık bilmeyen bir insan yanlış çıkarımlardan kaçınamaz. Mantık bilge bir insana doğruyu yanlıştan ayırt etme özelliği kazandırır.

13

14

15

16

17 ATOMCULUK OKULU Atomculuk okulu, MİLET felsefesinin devamı niteliğindedir. Parmanides'ın monist ve çoğulcu yaklaşımına bir tür tepki olarak maddeci filozoflar Empedokles ve Anaxagoras tarafından kurulmuş. Ardından Leukippos ile onun öğrencisi Demokritos tarafından benzer bir materyalizm doğrultusunda oluşturdukları ve geliştirdikleri atom düşüncesiyle anılan felsefe okuludur. Atomcu okula göre evren bileşik cisimlerden oluşur, bunlarsa maddenin en küçük ve bölünemez parçası olarak kabul edilen atomlardan meydana gelir. Başka bir açıdan bu okul, evrendeki her şeyin boşluk içindeki hareketleri sonucu meydana geldiğini, dolayısıyla evrende mutlak anlamda bir nedenselliğin varolduğunu, insan ruhunun da daha incelmiş atomların hareketinden oluştuğunu, hatta bir yerde tanrıların bile maddesel olduklarını öne sürer. Atomculuk, materyalizmin bir bicimi olarak daha sonra Epiküros ve Lukretius tarafından savunulacak ve uzun bir dönem sonra etkisini kaybedecektir.

18 Bazı tarihçiler Empedokles ( ) ŞAİR ve FİLOZOF 4 öğe kök: TOPRAK-SU-HAVA-ATEŞ Sevgi ve Nefret Su saati ile Havanın bir cisim olduğunu ispatlar. IŞIK GÖRME Ateş-sinirli KİŞİLİK ETKENİ dir. EMPEDOKLES

19 On the origin of species by means of natural selection or the preservation of favoured races in the struggle for life

20 ABDERA DÜŞÜNÜRLERİ Miletli Leukippos ile Teoslu Demokritos ( ) Yunan atomculuğunun kuruculuğunu yapmışlardır. Abdera da yaşamışlardır. Leukippos Abdera da bir okul kurar ve kendisi gibi buraya göç eden Demokritos u yetiştirir. Her iki filozof bölünemezcilik (atomculuk) düşüncesinin kurucularıdır. Abdera okulunun düşünce yapısı İonia Okulu temeline dayanır ve tümüyle Elea Okulu na karşıttır. Bazı tarihçiler Empedokles ( ) ve Anaksagoras ı ( ) Abdera okulundan sayarlar.

21 Leukippos un öğrencisidir. Demokritos=ATOM. DEMOKRİTOS Demokritos yalnızca varolanları değil ruhu da atomlardan oluşan bir şey olarak düşünerek materyalizmi ileri noktalara taşımış, felsefe tarihinde materyalizm eğilimi için en güçlü başlangıç noktalarından birini meydana getirmiştir. Evren = DOLU ve BOŞ tur. Dolu kısmı ATOM dan oluşmaktadır. Atom akıllı ve canlıdır. Varlıklar atom parçalarından oluşur. TANRI yoktur. NOUS yok(akil) Ruh da ATOM dan oluşur. Matematik. Archimedes-Ptutarchos-Cavalier

22 SOFİSTLER Sofistler, MÖ 5. yy da para karşılığında felsefe öğreten gezgin felsefecilerdir. Özellikle Atina da çağın önde gelen bilgeleri var olan değerleri (kritias) eleştirmişlerdir. Göreceli ve kuşkucu düşüncenin köklerini atmışlardır. Etimoloji bakımından sofist kelimesi Yunanca sophos (bilge, becerikli, zeki) sözcüğünden türetilen sophistes ten gelir, öğrenmeyi ve öğretmeyi meslek edinen kişileri belirtmek için kullanılır. Dönemin sosyal değişimleri ve siyasal gelişimleri (5.yy Atina demokrasisi) sofistlerin etkili olmalarına yol açmıştır. Çünkü sofizmin doğuş nedenleri arasında Atina demokrasisinin tamamen yeni türden bir eğitime, pedagojiye duyduğu pratik gereksinim gerçek belirleyici bir nedendir. Bir anlamda Yunan Aydınlanması gelişmesinin yaratıcılarıdır. İlk sofistlerin toplumda büyük bir saygınlığı olmasına rağmen felsefe tarihinde sofist denildiğinde akla olumsuz bir anlam gelir. Bu anlam başta dönemin en önemli filozofu olan Platon un,sokrates in ve Aristoteles in sofistlere karşı yürüttüğü mücadeleden ileri gelmektedir. Sofistler sürekli bu düşünürler tarafından eleştirilmiş ve küçük görülmüşlerdir. Bir de para karşılığı ders vermeleri o dönemde yadırganmıştır. Bununla birlikte felsefe tarihi içinde erdemin öğretilir olup olmadığı gibi çok önemli soruların sorulmasında ya da yeni yaklaşımlar geliştirilmesinde sofistler her dönem önemli etkilere yol açmışlardır.

23 KYRENE OKULU: Okulun kurucusu Kyreneli Aristippos tur. ( ) Bu okul hazcılık adıyla da anılır. Aristippos, aynı zamanda Hedonizm in kurucusu sayılır. Sokrates, insanların bilgiyle erdemi elde ederek mutlu olabileceklerini söylemiştir. Sokratesin öğrencileri bu amaca ulaşabilmek için iki farklı yol bulmuşlardır. Kyreneliler rahat bir yaşayış ile Kinikler ise rahat yaşayışı yadsıyarak. Kyreneliler yaşamın ereğini hazda bulmuşlar ve haz insanı insan yapan tek duygudur. Kinikler Stoacılara, Kyreneliler ise Epikurusculara öncülük etmiştir. Bireyin hazzı ahlaki eylemin biricik ölçütüdür. Her haz, iyidir ve aralarındaki tek fark hazzın şiddetinden kaynaklanır. Şimdiki anda bulunurlar ve bu sebeple maddi hazlar daha değerlidir. Bilgi de sadece mutluluk için bir araçtır. Aristippos, Sokrates in öğretisinin mutlulukçu boyutundan etkilenmiş aynı zamanda muhtemelen Protagoras ın relativist görüşlerinin de etkisinde kalarak hazlar arasında niteliksel bir ayrım yapamamıştır.