Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 81, Kasım 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 81, Kasım 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Dr. Öğr. Üyesi Serkan DENİZ Yalova Üniversitesi, Termal Meslek Yüksekokulu, Sağlık Kurumları İşletmeciliği serkand100@gmail.com Öğr. Gör. Onur YÜKSEL Yalova Üniversitesi, Termal Meslek Yüksekokulu, Sağlık Kurumları İşletmeciliği onuryuksel41@gmail.com İNSAN SERMAYESİNİN YENİLİKÇİLİĞE ETKİSİ: ÖZEL HASTANELERE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA Öz Yoğun rekabetin yaşandığı sağlık sektöründe özel hastaneler varlıklarını sürdürebilmek ve rakiplerinden farklılaşabilmek için, sundukları hizmetleri, teknolojilerini, süreçlerini ve yapısını sürekli yenilemek zorundadır. Hastanelerin yenilikler yapabilmesinde çalışanlarının sahip olduğu bilginin, becerinin ve tecrübenin önemli bir yeri vardır. Bu çalışma ile insan sermayesinin yenilikçiliğe etkisinin özel hastaneler açısından ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma, Ağustos 2018 Ekim 2018 arasında İstanbul, Bursa ve Kocaeli illerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri bu illerde faaliyet gösteren özel hastanelerde çalışan yöneticilerinden toplanmıştır. Araştırmada veri toplamak için anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, insan sermayesi ile yenilikçilik arasında istatistiksel olarak anlamlı, pozitif yönlü ve orta düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Ayrıca insan sermayesinin yenilikçiliği pozitif yönde etkilediği belirlenmiştir. Bu sonuçlar çerçevesinde hastane yönetimlerine, insan sermayesini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapması ve yenilikler yapabilmek için çalışanların düşüncelerini, bilgilerini ve tecrübelerini paylaşabileceği bir ortam oluşturmaları önerilmektedir. Anahtar kelimeler: İnsan Sermayesi, Yenilik, Yenilikçilik, Sağlık, Hastane

2 THE EFFECT OF HUMAN CAPITAL ON INNOVATIVENESS: A STUDY ON PRIVATE HOSPITALS Abstract In healthcare sector, where the competition is intense, private hospitals are required to constantly renew their services, technology, processes, and structure in order to differentiate themselves from their competitors and survive. Knowledge, skills and experience of the employees working in the hospitals have an important place in the innovation of hospitals. In this study, it is aimed to examine the effect of human capital on innovativeness in the context of private hospitals. The study was performed between August 2018 and October 2018 in the cities of Istanbul, Bursa, and Kocaeli. The data of the study were collected from the managers working in the private hospitals located in these cities. In order to collect data, survey methodology is used. According to the results, statistically significant and moderate positive correlation was found between human capital and innovativeness. Moreover, it is also found that human capital positively affects innovativeness. According to these results, it is recommended that hospital managers should focus on activities that improve human capital, and should create an environment in which employees can share their thoughts, knowledge and experiences in order to foster innovativeness. Keywords: Human Capital, Innovation, Innovativeness, Health, Hospital 1. GİRİŞ Yoğun rekabetin yaşandığı günümüzde örgütler ayakta kalabilmek için, ürettikleri malları, sundukları hizmetleri ve üretim yöntemlerini sürekli olarak değiştirmek ve yenilemek zorundadır (Çalıpınar ve Baç, 2007:446). Örgütlerin tüketicilerin sürekli değişen ihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılayabilmeleri, pazar fırsatlarından yararlanabilmeleri ve rekabet avantajı elde edebilmeleri yapacakları yeniliklerle mümkündür (Satı ve Işık, 2011:539). Yenilik kavramı, bir defaya özgü olmayan, tekrarlanabilen, sistemleştirilebilen ve kurum yapısına yerleştirilebilen bir süreç olarak değerlendirilmektedir (Erdem, Gökdeniz ve Met, 2011:82). Genel olarak yenilik süreci, yeni ürünler yaparak, yeni hizmetler sunarak, yeni markalar oluşturarak, yeni yönetim sistemleri kurarak, yeni ekonomik ve ulusal değerler ortaya koyarak çeşitli yenilikler yapmayı amaçlayan bir süreci ifade etmektedir (Giniuniene ve Jurksiene, 2015:987). Yenilik sürecinin profesyonel bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Bu sürecin başarılı bir şekilde yönetilebilmesi ve sürdürülebilmesi için yöneticiler öncü bir rol üstlenmek durumundadır (Kesici ve Yanık, 2017:77). Oslo Kılavuzu na göre ürün, süreç, pazarlama ve organizasyonel olmak üzere dört ana yenilik türü vardır. Ürün yeniliği, yeni veya mevcut özellikleri önemli derecede iyileştirilmiş bir ürünün ortaya konulmasıdır. Süreç yeniliği, yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bir üretim veya teslimat yönteminin ortaya konulmasıdır. Pazarlama yeniliği, ürün tasarımında, ambalajlanmasında, konumlandırılmasında, tanıtımında ya da fiyatlandırılmasında önemli değişiklikleri içeren yeni bir pazarlama yönteminin ortaya konulmasıdır. Organizasyonel yenilik, kurumun ticari uygulamalarında, işyeri organizasyonunda ya da dış ilişkilerinde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır (OECD ve Eurostat, 2006:51-55). 312

3 Bir yeniliğin, yenilik olarak adlandırılabilmesi için, örgüt için yeni olması ve ekonomik bir değer sunması gerekmektedir (Satı ve Işık, 2011:540). Günümüzde yenilik, örgütlerde değer yaratmanın temel kaynağı olarak görülmektedir (Al-Dujaili, 2012:129). Yeniliğin hem örgütlere hem de ülke ekonomisine sağladığı birçok fayda bulunmaktadır. Yeniliğin örgütlere sağladığı faydalar mikro bazda, ülke ekonomisine sağladığı faydalar ise makro bazda faydalar olarak ele alınabilir. Mikro bazda faydalar; yani yeniliğin örgütlere sağladığı başlıca faydalar, pazar payında artış, küresel iş gereklerine uyum, rekabet üstünlüğü, maliyet avantajı, örgütün büyümesi, verimlilikte artış, karlılıkta artış, örgütlerin geleceklerinin sigorta altına alınması gibi faydalardır. Makro bazda faydalar ise, istihdamda artış, yaşam kalitesinde artış, ekonomik büyümenin hızlanması, büyümenin sürdürülebilirliğinin sağlanması gibi faydalardır (Toraman, Abdioğlu ve İşgüden, 2009:103). Örgütlerin yenilik yapmasında çalışanların sahip olduğu bilginin, becerinin ve tecrübenin önemli bir yeri vardır. Dolayısıyla örgütlerin sahip olduğu insan sermayesinin en büyük yenilik kaynağı olduğu söylenebilir (Tafti ve Yarmohammadian, 2016:2699). İnsan sermayesi, bir örgütteki çalışanların görevlerini yerine getirebilmeleri için, bireysel olarak sahip oldukları bilginin, becerinin, yenilikçiliğin ve yeteneklerinin kombinasyonu olarak tanımlanmaktadır (Bontis, 2001:45). İnsan sermayesi, bir örgütteki çalışanların tutumlarını, yetkinliklerini, deneyimlerini, becerilerini, yenilikçiliğini ve çalışanların sahip olduğu açık ve örtülü bilgileri içermektedir (Tafti ve Yarmohammadian, 2016:2693). İnsan sermayesi örgütlerin mülkiyetinde olan bir unsur değildir; ancak örgütler insan sermayesini belirli bir süreliğine kiralayabilirler. Dolayısıyla örgütler bu süre zarfında insan sermayesinin sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkartıp değere dönüştürmesi gerekir. Bunu başarabilmek için örgütlerin çalışanların sahip olduğu bilgi, beceri, yetenek ve deneyimleri aktif olarak kullanabilmesini ve paylaşabilmesini sağlaması ve desteklemesi gerekir. Bunun içinde örgütlerin, çalışanların bireysel birikim ve gelişime önem veren, çalışanları cesaretlendiren, örgütsel süreçlerin ancak çalışanların bilgi, beceri, yetenek ve deneyimleri ile beraber gelişebileceğini öngören bir yönetim felsefesine sahip olması gerekmektedir (Kanıbir, 2004:81). Örgütler insan sermayesinin niteliğini arttırmak için insan sermayesine yatırımlar yapmalıdır. İnsan sermayesine yapılacak yatırımlar, çalışanların bilgisini, becerisini, yaratıcılığını ve problem çözme yeteneğini geliştirecektir (Yorulmaz ve Alkan, 2018:633). Bu çalışma ile insan sermayesinin yenilikçiliğe etkisinin özel hastaneler açısından ortaya konulması amaçlanmıştır YÖNTEM Araştırma, Ağustos 2018 Ekim 2018 arasında İstanbul, Bursa ve Kocaeli illerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri bu illerde faaliyet gösteren özel hastanelerde çalışan alt, orta ve üst düzey yöneticilerinden toplanmıştır. Araştırmada veri toplamak için anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde yer alan sorular yöneticilerin demografik özelliklerinin belirlenmesine yöneliktir. İkinci bölümünde yer alan ifadeler, yöneticilerin çalıştıkları hastanelerin insan sermayesine ilişkin algısını belirlemeye yöneliktir. İkinci bölümde Deniz vd. (2017:35-36) tarafından geliştirilen ve 7 ifadeden oluşan İnsan Sermayesi Ölçeği kullanılmıştır. Üçüncü bölümünde yer alan ifadeler, yöneticilerin çalıştıkları hastanelerin yenilikçiliğine ilişkin algısını belirlemeye yöneliktir. Üçüncü bölümde Calantone, Cavusgil ve Zhao (2002:520) tarafından geliştirilen ve 6 ifadeden oluşan Firma Yenilikçiliği Ölçeği kullanılmıştır. Ölçeklerin güvenirlik düzeylerini belirlemek için Cronbach s Alpha katsayıları hesaplanmıştır. İnsan sermayesine ilişkin algının belirlenmesi için kullanılan ölçeğin Cronbach s Alpha katsayısı 0,89, hastanenin yenilikçiliğine ilişkin algının

4 belirlenmesi için kullanılan ölçeğin Cronbach s Alpha katsayısı ise, 0,87 bulunmuştur. Bu sonuçlara göre her iki ölçeğinde güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ölçeklerdeki ifadeler, 5 li Likert tipi ölçekle 1=kesinlikle katılmıyorum, 2=katılmıyorum, 3=kısmen katılıyorum, 4=katılıyorum ve 5=kesinlikle katılıyorum seçenekleri ile ölçülmüştür. Araştırma kapsamında toplanan anket formlarından geçerli olan 103 anket formu analize dahil edilmiştir. Verilerin analizinde SPSS 18.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Yapılan veri analizlerinde tanımlayıcı istatistikler (frekans, yüzde dağılımları, ortalama, standart sapma gibi) hesaplanmıştır. İnsan sermayesi ile yenilikçilik arasındaki ilişkileri belirlemek için korelasyon ve regresyon analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular % 95 güven aralığında ve % 5 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. 3. BULGULAR Katılımcılardan 59 kişi (% 57,3) kadın, 44 kişi ise (% 42,7) erkektir. Katılımcıların yaş aralıklarına dağılımına bakıldığında, 5 kişinin (% 4,9) 25 veya altı yaş aralığında, 61 kişinin (% 59,2) yaş aralığında, 27 kişinin (% 26,2) yaş aralığında, 10 kişinin de (% 9,7) 46 veya üzeri yaş aralığında dağıldığı belirlenmiştir. Katılımcıların eğitim durumuna bakıldığında, 12 kişinin (% 11,7) lise, 12 kişinin (% 11,7) önlisans, 62 kişinin (% 60,2) lisans, 17 kişinin de (% 16,5) lisansüstü eğitim düzeyine sahip olduğu belirlenmiştir. Katılımcılardan 3 kişi (% 2,9) üst düzey, 35 kişi (% 34) orta düzey, 65 kişide (% 63,1) alt düzey yöneticidir. Katılımcıların kurumlarındaki çalışma süresine dağılımına bakıldığında, 42 kişinin (% 40,8) 1-3 yıl aralığında, 26 kişinin (% 25,2) 4-6 yıl aralığında, 19 kişinin (% 18,4) 7-9 yıl aralığında, 16 kişinin de (% 15,5) 10 yıl veya üzeri aralığında dağıldığı belirlenmiştir. 314 Tablo 1: Değişkenlere İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler Değişkenler n Ort. Std. Sapma Çarpıklık Katsayısı Basıklık Katsayısı İnsan Sermayesi 103 3,74 0,74-0,25-0,11 Yenilikçilik 103 4,00 0,76-0,76 0,28 Tablo 1 e göre yöneticiler hastanelerinin sahip olduğu insan sermayesinin olumlu ya da nitelikli olduğunu düşünmektedirler. Aynı tabloya göre yöneticiler hastanelerinin yenilikçi olduğunu da düşünmektedirler. Tablo 2: İnsan Sermayesi İle Yenilikçilik İlişkisine Dair Korelasyon Analizi Yenilikçilik r 0,61 İnsan Sermayesi p 0,00 n 103 Tablo 2 de yer alan korelasyon analizi sonuçlarına göre, insan sermayesi ile yenilikçilik arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır (p<0,05). Korelasyon katsayısına göre (r= 0,61), insan sermayesi ile yenilikçilik arasında pozitif yönlü ve orta düzeyde bir ilişki vardır.

5 Tablo 3: İnsan Sermayesinin Yenilikçiliğe Etkisi Bağımsız Değişken β t p Sabit 1,63 5,23 0,00 İnsan Sermayesi 0,63 7,72 0,00 Bağımlı Değişken: Yenilikçilik R 2 = 0,371 F= 59,54 p=0,00 Tablo 3 de yer alan regresyon analizi sonuçlarına göre, insan sermayesinin yenilikçiliği pozitif yönde etkilediği belirlenmiştir (β=0,63, p<0,05). Yenilikçilikteki değişimin % 37,1 inin insan sermayesi tarafından açıklandığı görülmektedir (R 2 =0,371). Bu sonuçlar insan sermayesinin, hastane yenilikçiliğinin bir belirleyicisi olduğunu göstermektedir. 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Bu araştırma sonuçlarına göre yöneticiler çalıştıkları hastanenin insan sermayesini olumlu ya da nitelikli olarak değerlendirmektedirler. Bu sonuç hastaneler açısından olumlu bir durumdur; çünkü çalışanların niteliği, bilgisi, becerisi ve deneyimi sunulan sağlık hizmetlerinin verimini, kalitesini ve hizmetten duyulan memnuniyeti doğrudan etkilemektedir. Bu bağlamda hastane çalışanlarının nitelikli, bilgili, becerili ve deneyimli olması hastaneler açısından istenilen bir durumdur. Bu araştırmanın başka bir sonucu ise, yöneticilerin çalıştıkları hastanenin yenilikçi olduğunu düşünmesidir. Bu sonuçta hastaneler açısından istenilen bir sonuçtur; çünkü hastanenin yenilikçi olmasının, rekabet avantajı elde etmek, pazarda farklılaşmak, pazar payını arttırmak, hasta memnuniyeti sağlamak gibi birçok faydası vardır. 315 Bu çalışma ile insan sermayesinin yenilikçiliğe etkisinin özel hastaneler açısından ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak yapılan istatistiksel analizler sonucunda, insan sermayesi ile yenilikçilik arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü ilişki olduğu ve insan sermayesinin yenilikçiliği pozitif yönde etkilediği belirlenmiştir. Literatürde farklı sektörlere yönelik yapılmış olan benzer araştırmaların sonuçları da bu sonuçları desteklemektedir (Gomezelj Omerzel ve Smolčić Jurdana, 2016:1084; Zerenler, Hasiloglu ve Sezgin, 2008:37; El Telbani, 2013: ; Alzuod, Isa ve Othman, 2017:312; Zhang, Qi ve Guo, 2017:6978). Bu araştırmanın sonuçları insan sermayesinin hastane yenilikçiliğinin bir belirleyicisi olduğunu göstermektedir. Bundan dolayı yenilikler yapmak ve farklılaşmak isteyen hastanelerin insan sermayesine yönelik çalışmalar yapması gerekmektedir. Bu kapsamda hastane yönetimlerinin insan sermayesini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapması önerilmektedir. Bu durum yenilik sürecine de olumlu yansıyacaktır. Yine hastane yönetimlerine yenilikler yapabilmek için çalışanların düşüncelerini, bilgilerini ve tecrübelerini rahatlıkla ve hiçbir çekincesi olmadan paylaşabileceği bir ortam oluşturmaları önerilmektedir. Böylece yeniliklere kaynak oluşturabilecek fikirlerin kolayca ortaya çıkması sağlanabilecektir. Son olarak hastane yönetimlerine, nitelikli işgücünü hastaneye kazandırmaya yönelik çalışmalar yapması önerilmektedir. Bu araştırmaya katılan yönetici sayısının düşük olması bir sınırlılık olsa da, insan sermayesinin yenilik-

6 çiliğe etkisinin özel hastaneler açısından ortaya konulması bakımından önemlidir. Konuyla ilgili benzer araştırmaların daha fazla katılımcı ile daha fazla ilde yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR Al-Dujaili, M.A.A. (2012). Influence of Intellectual Capital in the Organizational Innovation. International Journal of Innovation, Management and Technology, Vol.3, No.2, Alzuod, M.A.K, Isa, M.F.M. ve Othman, S.Z.B. (2017). Intellectual Capital, Innovative Performance and the Moderating Effect of Entrepreneurial Orientation among Small and Medium-sized Enterprises in Jordan. International Review of Management and Marketing, 7(2), Bontis, N. (2001). Assessing Knowledge Assets: A Review of the Models Used to Measure Intellectual Capital. International Journal of Management Reviews, Volume:3, Issue:1, Calantone, R.J., Cavusgil, S.T. ve Zhao, Y. (2002). Learning Orientation, Firm Innovation Capability, and Firm Performance. Industrial Marketing Management, 31, Çalıpınar, H. ve Baç, U. (2007). KOBi lerde İnovasyon Yapmayı Etkileyen Faktörler ve Bir Alan Araştırması. Ege Akademik Bakış, 7(2), Deniz, S., Cimen, M., Atan, O. ve Kaya, S. (2017). Effect of Human Capital on Organizational Performance in Healthcare Organizations. PressAcademia Procedia, Vol:4, El Telbani, N. (2013). The Relationship between Intellectual Capital and Innovation in Jawwal Company-Gaza. Jordan Journal of Business Administration, Volume:9, No:3, Erdem, B., Gökdeniz, A. ve Met, Ö. (2011). Yenilikçilik ve İşletme Performansı İlişkisi: Antalya'da Etkinlik Gösteren 5 Yıldızlı Otel İşletmeleri Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:26, Sayı:2, Giniuniene, J. ve Jurksiene, L. (2015). Dynamic Capabilities, Innovation and Organizational Learning: Interrelations and Impact on Firm Performance. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 213, Gomezelj Omerzel, D. ve Smolčić Jurdana, D. (2016). The Influence of Intellectual Capital on Innovativeness and Growth in Tourism SMEs: Empirical Evidence from Slovenia and Croatia. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, Vol.29 No.1, Kanıbir, H. (2004). Yeni Bir Rekabet Gücü Kaynağı Olarak Entellektüel Sermaye ve Organizasyonel Performansa Yansımaları. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt:1, Sayı:3, Kesici, N. ve Yanık, A. (2017). Yöneticilerin Hastane İtibar Yönetiminde Kalite ve İnovasyon Algılarının Değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 51, OECD ve Eurostat (2006). Oslo Kılavuzu: Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler, 3.Baskı, TÜBİTAK, Ankara. Satı, Z.E. ve Işık, Ö. (2011). İnovasyon ve Stratejik Yönetim Sinerjisi: Stratejik İnovasyon. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:9, Sayı:2,

7 Tafti, M.F. ve Yarmohammadian, M.H. (2016). The Relationship between Intellectual Capital and Organizational Innovation among Faculty Members of International University of Yazd, Iran International Journal of Humanities and Cultural Studies (IJHCS), Special Issue, Toraman, C., Abdioğlu, H. ve İşgüden, B. (2009). İşletmelerde İnovasyon Sürecinde Entelektüel Sermaye ve Yönetim Muhasebesi Kapsamında Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:11, Sayı:1, Yorulmaz M. ve Alkan, G. (2018). Deniz Ulaştırma İşletmelerinde Entelektüel Sermaye ve Örgüt Performansı Arasındaki İlişkide Yenilikçiliğin Rolü. Business and Economics Research Journal, Vol.9, No.3, Zerenler, M., Hasiloglu, S.B. ve Sezgin, M. (2008). Intellectual Capital and Innovation Performance: Empirical Evidence in the Turkish Automotive Supplier. Journal of Technology Management & Innovation, Volume:3, Issue:4, Zhang, M., Qi, Y. ve Guo, H. (2017). Impacts of Intellectual Capital on Process Innovation and Mass Customisation Capability: Direct and Mediating Effects. International Journal of Production Research, Vol.55, No.23,