SAKARYA ÜNİVERSİTESİ E-DEVLET. Hafta 5-6. Yrd. Doç.Dr. Tijen Över ÖZÇELİK

Transkript

1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ E-DEVLET Hafta 5-6 Yrd. Doç.Dr. Tijen Över ÖZÇELİK Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır 2010 Sakarya Üniversitesi

2 E-DEVLET, YARARLARI VE ALTYAPI GEREKSİNİMLERİ Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler yaşantımızın her alanını etkilemekte ve bu etki gün geçtikçe de artarak devam etmektedir. Bundan önceki haftalarda da değindiğimiz gibi gelişen bilişim teknolojileriyle birlikte devlet anlayışında da değişimler yaşanmakta ve vatandaş-devlet ilişkisi de bu bağlamda yeni bir boyut kazanmaktadır lı yıllardan sonra gerek dünyada gerekse Türkiye de internet kullanımında ki artış, elektronik ticaretin yaygınlaşmasına neden olmuştur. Elektronik ticaretin, klasik ticaret ve piyasa bakış açısına oranla zaman ve maliyet açısından daha ekonomik, etkin ve hızlı olması, bu kavramın farklı alanlarda özelliklede kamu yönetimine uyarlanmasını gündeme getirmiş ve böylece e-devlet kavramı literatüre girmiştir. Bunun doğal sonucu olarak özellikle gelişmiş batılı ülkelerde kamu hizmetlerinin dijital ortama aktarılması gündeme gelmiş, bu nedenle de devlet uygulamalarında internete yer verilmesi durumunda kalınmıştır. Bu gelişmelere paralel olarak gerek dünyada ve gerekse ülkemizde e-devletle birlikte, e-vatandaş, e- demokrasi vb. bir takım yeni kavramlar ortaya çıkmış ve sık telaffuz edilir olmuştur. Çünkü tüm gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler bilişim ve iletişim teknolojilerinin üstünlüklerinin farkına vararak, devlet yönetimi ve kamu sektöründe de bu teknolojilerin kullanarak daha etkin ve verimli hizmet sunma gayreti içerisine girmişlerdir. Burada en öne çıkan kavram ve bakış açısı e-devlet uygulamalarıdır. E-Devlet Kavramı ve Bileşenleri Bilişim ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişim etkisiyle toplumların ihtiyaçlarında değişiklikler meydana gelmiş, geleneksel devlet anlayışından etkin, şeffaf ve demokratik devlet anlayışına doğru bir trend ortaya çıkmıştır. Bürokratik yapıdan dolayı hantallaşan devlet, toplumsal ihtiyaçlara cevap veremez duruma gelmiş ve bilgi ve iletişim teknolojilerinin avantajlarından yararlanarak hizmet kalitelerini iyileştirme çabası içine girmiştir. Bu süreçte e-devlet anlayışının hızla gelişmesinde aşağıda değinilen hususlarında büyük etkisi olmuştur: Kamu ve özel sektör ortaklıklarının artması,

3 Özel sektör firmaları, resmi daireler, sivil toplum kuruluşları, araştırma enstitülerinin ortaklaşa çalışması, Firmalar arası işbirliklerinin önem kazanması, Son kullanıcıların öneminin artması (müşteri memnuniyeti) ve vatandaşın ihtiyaç duyduğu bilgiye doğrudan ulaşabilmesi. Literatürde E-devlet kavramıyla ilgili birçok tanım yapılmıştır. Bu tanımların ortak noktası, devlet işlerinin elektronik ortamda yapılması dır. Bu bağlamda e-devlet; devletle gerçekleştirilen her türlü işlemin ve devletin sunduğu hizmetlerin uygun bilişim teknolojileri kullanılarak elektronik ortamda yapılması ve saklanması olarak tanımlanabilir. E-Devlette bilgilerin toplanması, değerlendirilmesi, paylaşılması ve dağıtılması sanal ortamlar üzerinden yürütmektedir. Bu yeni iş anlayışı doğal olarak devletin kendi içinde ve sunduğu hizmetlerin biçiminde büyük bir değişim demektir. Bu nedenle e-devlette devlet, kurumlarında çalışanlardan vatandaşlara kadar çok geniş bir kesimi ilgilendiren değişik kullanıcı kitlesiyle karşılaşılmaktadır. Bu kullanıcılar, en genel anlamıyla üç guruba ayrılabilir; Vatandaşlar Kurumlar Organizasyonlar E-Devlet yapılanmasında iş ve süreçlerin, kurum bazlılık yerine hizmet ve kullanıcı bazlı bir yapıya dönüşmekle kalmayıp, hepsinden daha önemlisi bu servislerin zaman ve mekandan bağımsız olarak 7 gün 24 saat kesintisiz sağlanması öngörülmektedir. E-devlet sürekli iyileştirme ve kontrol isteyen yeni bir yaşam biçimidir. Diğer bir deyişle, e-devlet geleneksel devletin, bilişim teknolojilerini kullanarak çağın gereklerine uygun olarak yeniden yapılandırılmasıdır. Bu açıdan bakıldığında e-devlet, bilgi ve iletişim teknolojileriyle kamu kurumlarının desteklenmesini amaçlayan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye Bilişim Derneği nin e-devlet Yolunda Türkiye isimli çalışmasında e-devlet; Devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların buna karşılık devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir şeklinde tanımlanmıştır. Tanımdan da anlaşıldığı gibi e-devlet sayesinde temel olarak kamunun hizmet verdiği alanlarda bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanılması yoluyla daha şeffaf, vatandaş odaklı, daha ucuz ve daha etkin bir idari yapı oluşturulması amaçlanmaktadır. Elektronik devlet, sadece vatandaşların bilgiye erişimini sağlamakla kalmamakta aynı zamanda kamu hizmetlerinin elektronik ortamda görülmesi, vatandaşların kendileri hakkındaki bilgileri sorunsuz ve kolay bir şekilde ilgili birimlere aktarmasını da sağlamaktadır.

4 E-Devlet denince; Kaynaklarını etkin ve verimli planlayarak kullanan ve etkin çalışan, Üretken, Şeffaf, Katılımcı, Vatandaş odaklı, Paylaşan, Vatandaşlık bilinci ön plana çıkmış bir devlet anlayışı anlaşılmalıdır. E-devlet bugünkü konumuna gelene kadar üç dönem geçirmiştir, bu dönemler; Birinci dönem; İnternetin bilgi ve paylaşım amacıyla kullanılması ( ). Bilgi sunmak amacıyla ortaya çıkan e-devlet vatandaşlara bu dönemde etkileşimli hizmet sunmamıştır. İkinci dönem; Online işlem yapılması ve hizmet sunulması ( ). Kamu yönetimine ait siteler 1990 lı yılların sonlarından itibaren sadece bilgi sağlayıcı konumdan çıkarak işlemsel modele doğru geçiş yapmaya başlamışlardır. Elektronik posta ile bilgi gönderimi on-line işlem tamamlamaları, çeşitli vergilerin, sigorta primlerinin ödenmesi ve bu işlemlere ait belgelerin internet yoluyla elde edilebilmesi bu dönemde gerçekleşebilmiştir. Üçüncü dönem; Web sitelerinin bütünleşmesi 2000 li yılların başından itibaren kamu kuruluşları kendilerinin üretmedikleri hizmetler de dahil olmak üzere web siteleri vasıtasıyla vatandaşlara geniş kapsamlı hizmet vermeye başlamışlardır. Devletin temel bileşenleri olan vatandaş ve kurumlar e-devlet bünyesinde; e-vatandaş, e-kurum ve e- şirket şeklinde ortaya çıkmaktadır.

5 e-devlet e-vatandaş e-şirket/işyeri e-kurum e-çalışan e-memur Şekil 1: E-Devletin Bileşenleri (Türkiye Bilişim Şurası, E-Devlet Çalışma Grubu Raporu, Mayıs 2002) E-devletin bileşenleri hem kendi içlerinde ve hem de birbirleriyle etkileşim halindedir. Bu temel bileşenlerin e-devletteki anlamları aşağıdaki gibidir; e-vatandaş; devletle olan iletişimi bilgisayar ağları üzerinden gerçekleştiren yurttaştır. e-kurum; vatandaşa bilgisayar ağları üzerinden, dijital ortamda hizmet sunan kurumdur. e-şirket; çevreyle olan iletişimini ve işlemlerini bilgisayar ağları üzerinden yapan şirketlerdir. Geleneksel Devlet ve E-Devlet Modeli E-devlet, geleneksel devlet modeli içinde kamunun vermesi gereken hizmetlerin sunuluş biçiminde değişiklik yapan bütünler şeklinde değerlendirilebilir. Elektronik Devlet Modeli içinde yönetim basamağı; Bilgi yönetimi, Süreç re-organizasyonu ve Kalite yönetimi kavramlarından oluşmaktadır. Bu kavramlar modern kamu yönetimi anlayış ve uygulamalarına geçişin olmazsa olmaz unsurlarıdır. Şiddetli küresel rekabet ortamı, devlet anlayışının da rekabetçi olmasını talep etmektedir. Hantal ve koordinasyon bozukluğu taşıyan yapıdan uzak, daha çevik ve hızlı hizmet üreten kamu yönetim yapısına geçiş, elzemdir.

6 Şekil 2: E-Devlet ve Geleneksel Devlet (Türkiye Bilişim Şurası, E-Devlet Çalışma Grubu Raporu, Mayıs 2002) Şekil2 den de görüldüğü gibi geleneksel devlette, kamu kurumu, vatandaş ile vatandaşın talep ettiği bilginin sağlandığı bilişim sisteminin arasındadır. Vatandaşın bilgiye doğrudan erişimi mümkün değildir. Bilgi paylaşımı ve talebi olduğunda, kamu kurumu gerekli bilgiye, bilişim sisteminden ulaşarak vatandaşa aktarmaktadır. Kamu kurumları arasındaki iletişim ve kurumsal bilişim sistemleri arasındaki paylaşım zayıftır. Bilgi talep eden vatandaş, ilgili kamu kurumuna bizzat ulaşmak ve yüz yüze görüşmede bulunmak zorundadır. Bu modelde bürokratik işlemlerin doğması ve bunların zaman alması kaçınılmazdır. E-devlet yapısında ise, bilişim sistemi kamu kurumu-vatandaş arasında bulunmaktadır. Kamu kurumu, vatandaşın bilgi talebini öngörme gayreti içinde olmakta, bir anlamda sunulacak hizmetleri vatandaşların kendileri yönlendirmektedir. E-devlette vatandaşın bilgiye direk ulaşması ve kurumlar arasındaki iletişimin sıkı olması nedeniyle bürokratik işlemler en aza inmektedir.

7 Geleneksel devletin yerini alması düşünülen e-devlet ile geleneksel devlet anlayışının karşılaştırılması Tablo1 de özetlenmiştir. GELENEKSEL DEVLET MODELİ Bürokratik kontroller İzole edilmiş idari fonksiyonlar Kağıt işi ve dosyalama Zaman alan süreçler Elle düzenlenen finansal sözleşmeler Sağlıksız raporlama sistemleri Bağlantısız süreç ve bölümler E-DEVLET MODELİ Bireye hizmet ve toplumun güçlendirilmesi Entegre kaynak hizmetleri, şeffaf devlet Elektronik hizmet Hızlı seri süreçler Elektronik fon transferi (EFT) Esnek raporlama sistemleri Bütünleşik sistemler Tablo 1: Geleneksel Devlet Modeli İle E-Devlet Modelinin Karşılaştırılması (Şahin, A., Örselli, E., E- Devlet Anlayışı Sürecinde Türkiye, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi) E-Devlet in sunacağı temel hizmetler E-devletin sunacağı temel hizmetler 2002 deki Türkiye Bilişim Şurası, E-Devlet Çalışma Grubu Raporu nda aşağıda görüldüğü gibi 3 grupta sınıflanmıştır. Burada sunulacak olarak verilen hizmetlerin büyük bir bölümü artık gerçekleştirilen çalışmalarla sunulur hale gelmiş durumdadır. E- devletin sunduğu hizmetler; Devletten Vatandaşa, Devletten Devlete, Devletten İş yaşamına yönelik olmak üzere, üç grupta sınıflandırılabilir. Devletten Vatandaşa Bilgi sağlama/verme amacıyla sunulan hizmetler: Haberler, dokümanlar, raporlar, Kamu bilgileri, Hava durumu ve meteoroloji hizmetleri, Yol durumu ve ulaşım bilgileri, Döviz kurları, İstatistiksel bilgiler, Resmi gazete, mevzuat ve kanunlar, Sanatsal ve kültürel etkinlikler.

8 Sorgulama ve yanıt alma alma şeklinde sunulan hizmetler: Sosyal yardımlar, sağlık, aile ve çocuk, Eğitim, Yerel yönetimler, Kurumlara dilekçe vermek, Ehliyet, pasaport vb. talepler, Telefon başvurusu, nakil ve kapama, İş/eleman arama, Güvenlik ve askerlik, Yargı işlemleri, Yer sorma işlemleri (semt, bina, hastane vb), Çevrimiçi işlemler olarak sunulan hizmetler: Vergi beyannamesi ve tahakkuk işlemleri, Bankacılık işlemleri, Sigorta işlemleri, Kamu alımları, Hastane randevu sistemi, Dispanser ve sağlık ocakları, Acil yardım, itfaiye ve ambulans hizmetleri, Hazine bonoları, devlet tahvili işlemleri, Standart, Marka, patent başvurusu, Sertifikasyon, Bilimsel araştırma formlarına başvuru, Öğrenci kredisi başvurusu, okullara başvuru ve kayıt, Demokratik yönetim ve seçim, Askerlik başvurusu, Ulaşım, rezervasyon ve bilet alma. Devletten Devlete Devlet, strateji geliştirmek ve topluma hizmeti daha etkin bir konuma getirmek için bilgiye gereksinim duyar. Bu amaçla, devletin kurumları arası bilgi akışı ve entegrasyonu sağlanmalıdır. Devlet kurumlarının kendi otomasyon süreçlerini ve bilgi altyapısını tamamlayarak kurum içi bilgi sistemlerini iyi bir şekilde kullanabilmeleri, kurumsal hizmetleri etkin ve verimli bir şekilde sunabilen yapıyı oluşturmaları gerekmektedir (e-kurum). Bilgi, sürekli olarak kaynağından izlenerek güncellenmelidir.

9 İkinci aşama olarak bu bilgilerin ulaşımına yardım edecek E-Devlet portalı nın bir mantık çerçevesinde oluşturulması, Devlet bünyesindeki insan kaynaklarının teknik ve fonksiyonel altyapısının da iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. E-Devlet ortamında, herhangi iki kamu kurum/kuruluşu arasındaki ilişkilerin bütünüyle elektronik ortamda gerçekleştirilmesi hedeflenmelidir. Günümüzde kurumlar arası veri iletişimi amacıyla kullanılan Elektronik Veri Değişimi (EDI) sistemleri yerini web tabanlı uygulamalara bırakmaktadır. Bu yolla verinin kümesel transferi yerine çevrim içi paylaşımı sağlanarak veri transferi sırasındaki beklemeler ortadan kalkmış oluyor. Her Zamanki İş Yapma Tarzı, Doğru İş Yapma Tarzı Olmayabilir Çevrim içi e-devlet servislerinin önündeki en büyük engel kültürel direnç olarak gösterilmektedir. Bilgi teknolojileri konusunda bilgili olmayan her düzeyde çalışandan, elektronik servislerin kullanımına tepkiler oluşmaktadır. Özellikle bu tür tepkilerin üst yönetim kademeleri ve siyasilerde oluşması e- Devlete ulaşmayı daha da zorlaşmaktadır. Değişime karşı direnç tarih boyu var olmuştur. E-Devlet, düşünce ve iş yapma tarzında teknolojik gelişmelere paralel olarak değişimi gerektirmektedir. Özelliklede teknolojik bilgi ve bakış açısı eksikliği bazı yöneticilerde korku, endişe yaratmakta ve yeniliğe karşı direnç oluşmaktadır. Buna karşı konunun bilincine varmış yöneticilerde söz konusudur. Devletten İş Dünyasına Özellikle şeffaflık/saydamlık özelliği kapsamında kurumların çevrim içi satın alma sistemleri giderek yaygınlaşmaktadır. Ayrıca bürokrasi yüzünden günler alan bazı işlemler dakika gibi kısa sürelerde kurumlar arası dolaşmayı gerektirmeden gerçekleştirilmektedir. Dünyadan örnekler; Mahkum Kalabalık Çekoslovakya gümrüğüne her yıl 2,5 milyon TIR transit geçiş amacıyla başvurmakta ve bu sayı yıldan yıla artmaktadır. Çek gümrüklerinde ülkeye giren her malın kaydını yapmak, gümrük tarifelerini

10 uygulayarak vergileri ve istatistiksel verileri toplamak ve gümrük işlemlerini yapmak amacıyla 9000 gümrük memuru çalışmaktadır. Bir TIR şoförünün gümrük işlemleri için ortalama 12 saat beklediği hesaplanmıştır. Giderek artan bu yoğunluk karşısında Çek Cumhuriyeti, çareyi gümrük işlemlerini web e taşımakta bulmuştur. 75 i sınırda olan 200 gümrük ofisi Internet aracılığı ile birbirine bağlanmış ve 2000 yılı başında gümrük beyannamelerinin %80 i Internet üzerinden gönderilmiştir. Gümrük vergilerinin toplanması tümüyle otomatik hale gelmiş ve TIR şoförlerinin bekleme mahkumiyetleri ortadan kalkmıştır. Devletin Elektronik Alışverişi ABD Federal Hükümeti her yıl 17 milyar ABD Doları dolayındaki sarf malzemesi alımlarını web üzerinden yapmaktadır. Buna karşın Avrupa ise, kağıt ortamında olmayan imzalı belgeleri kabul edip etmeme yönünde hala kararsız. Avustralya Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı alımlar için sahada 2500 kişi çalıştırmakta iken her bir alımın onayı birkaç gün almaktaydı. Bugün alım onay süreci 24 saatten daha az sürmekte ve bir yıldan az bir zamanda 1,3 milyon dolar tasarruf edilmiş durumdadır. En Hızlı Liman Singapur, tüm ticari işlemlerini EDI (Elektronik veri değişimi/electronic data interchange), kullanarak yürüten ilk ülkedir. İhracatçılar, ithalatçılar, nakliye şirketleri ve dış ticaret işlemleri ile ilgili yirmiden fazla kuruluşarasında 1989 yılında Singapur Network Sistemi (SNS) kurulmuş, ilgili resmi kuruluşların her birine ayrı ayrı müracaat edip izin almak yerine, EDI uygulamasıyla bilgisayar ağında tek bir elektronik belgenin dolaşmasıyla SNS in kuruluşundan önce 2, 3 gün süren işlemler 15, 20 dakika içinde tamamlanır hale gelmiştir. Singapur da halen ticari işlemlerin %98 inden fazlası bu ortamda yapılmakta ve %50 civarında tasarruf sağlanmakta, verimlilik artışının ise %20, 30 arasında olduğu tahmin edilmektedir. EDI nin uygulandığı Singapur Limanı, bu nedenle dünyada en hızlı mal sevkiyatının gerçekleştirildiği liman olma özelliğini taşımaktadır.

11 Tüm bunlar dikkate alındığında, iş dünyasının devletle olan işlerinin elektronik ortamda gerçekleştirilmesi zorunluluk olarak görülmektedir. E-Devletin Yapısı Geleneksel devlet anlayışının kendine has bir işleyiş tarzı ve yapısı olduğu gibi, e-devlet anlayışının da bir işleyişi vardır. Bu yapı devlet-vatandaş ve işletme ağı şeklinde ortaya çıkmaktadır. Başka bir ifadeyle, e-devletin kamu idari birimleri arasındaki ve çalışanları arasındaki ilişkileri, devlet-vatandaş ve özel işletmeler arasındaki ilişkilerinden oluşmaktadır. Şekil 3: E-Devlette Vatandaş-Devlet-İşletme İlişkisi İş birliği işletme işletme erişim Kurum 1 Kurum 2 sunum vatandaş DEVLET vatandaş Kaynak: E-Governance- an IT enabled Thane Of Governance, (Erişim Tarihi: ) Model değerlendirildiğinde; e-devlet yapısı genel olarak iç ve dış ilişkiler olarak ikiye ayrılmaktadır. İç İlişkiler; kamu idari birimleri arasındaki ilişkilerle, kamu çalışanları arasındaki ilişkileri kapsamaktadır.

12 Dış İlişkiler ise; devlet ile vatandaş arası ilişkiler, devlet ile işletme arası ilişkiler, kamu hizmet kullanıcıları ve hizmet tedarikçileri arasındaki ilişkilerdir. E-Devletin Amaçları ve Yararları E-devlet uygulamalarından ülkelerin ve vatandaşların beklentileri farklı olmakla birlikte genel olarak belli başlı noktalarda bu beklentiler birleşmekte ve aşağıdaki başlıklarda ele alınmaktadır; Kamusal hizmetleri yaygın ve erişebilir hale getirmek, Yönetim ve hizmet sürecinde vatandaşın isteklerini değerlendirerek katılımcı yurttaşlığın önünü açmak, Kamu kuruluşlarının daha rasyonel ve verimli çalışmasını sağlamak, Kamu kurumları ve kullanıcıları arasında koordinasyonu gerçekleştirmek, Zaman, enerji ve mali tasarruf sağlamak, Şeffaflık ve güven ortamını geliştirerek, devletin meşruluğunu pekiştirmek, Her gün ve yirmi dört saat, her ortamdan devlete ulaşmayı sağlamak. E-devlet anlayışı sadece kamu kuruluşlarında bilgisayar ve network tabanlı altyapılara geçişi değil aynı zamanda kamusal işleyişte ve bürokraside köklü bir anlayış ve işleyiş değişikliğini ifade etmektedir. Kısaca, geleneksel devletten e-devlete geçişte asıl amaç kamunun vatandaşa sunduğu hizmete vatandaşların kolay ulaşmasıdır. Gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle birlikte vatandaşların beklentileri de değişmektedir. Değişen bu beklenti ve talepleri karşılayamayacak olan geleneksel devletin yerine e-devlet yapısının oluşturulması ve kabulü bir çok avantajı da beraberinde getirmektedir. Daha verimli hızlı-düşük maliyetli hizmetler sunmak, Acımasız bir rekabetin yaşandığı uluslararası ortamda daha rekabetçi bir yapıya zemin hazırlamak, Vatandaşların ihtiyaç duydukları bilgiye veya resmi evraka daha kısa sürede ulaşması: Böylece hem zamandan tasarruf sağlanmakta, hem de bürokratik engellemelerden dolayı iş yapmaktan, piyasada ekonomik faaliyette bulunmaktan vazgeçme şeklindeki düşüncenin de önüne geçilmektedir. Devletin Saydamlaştırılması: E-devlet bu işlevi sayesinde vatandaşına olabildiğince yakın, olabildiğince saydam ve olabildiğince etkin hizmet sunmaktadır. Vatandaşlar yardım dileyen kişiler olarak değil de müşteri olarak görüldüklerinden ihtiyaçlarının karşılanması daha olasıdır. Maliyet düşüşü ve daha az harcama. Bu da finansman için daha az vergi alınması anlamına gelmektedir. Kurumlar arası bilgi alışverişinin hızlanması: Bunun doğal sonucu olarak kamusal karar alma süreçleri için gerekli olan veriler sağlıklı ve hızlı bir şekilde elde edilmektedir.

13 Siber-demokrasi anlayışına geçişi hızlandırmak: Siber-demokrasi, devletin vatandaşları ile karşılıklı iletişiminde demokratik bir süreci ifade eder. Başka bir ifadeyle, siber-demokrasi gelişen bilgi toplumunda bilgiye daha iyi ulaşan insanları ve bunların resmi kurumların karar alma sürecine katılabilmesini öngörmektedir. Bu yüzden siber demokrasinin gerçekleşebilmesi için öncelikle seçim sistemlerinin internet aracılığıyla gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Kamu hizmeti veren kurum ve kuruluşlar arasındaki işbirliği gerçekleşecek, bu sayede her kurumun amaç ve faaliyetleri bilinecek ve yurttaş, devlet kurumlarının hangi görevleri üstlendiğini ve işlevlerinin ne olduğu konusunda bilinçlenecektir. E-devlet sayesinde kurulacak bu işbirliği omurgası ile merkezi ve yerel idarelerin kendi aralarında ve birbirleri ile işbirliği gerçekleşmiş olacaktır. Doküman yönetiminin kolaylaşması: Bu sayede ilkel depolama ve arşivleme yöntemleri yerine e- devlet uygulamasıyla modern arşiv teknolojisine geçilebilecektir. Özetle e-devlet; kamu yönetiminde etkinlik ve verimliliğin sağlanması, bilgi düzeyi daha yüksek vatandaşlar oluşturması, hizmet kolaylığı, maliyet tasarrufu, şeffaflık ve kamu birimlerine kolaylıkla ulaşma olanağı sağlar, Ancak e-devlet anlayışının bu yararları sağlayabilmesi için bazı hususlara da dikkat edilmesi gerekmektedir: Devletin vatandaşlarını müşteri olarak görmesi ve bu yaklaşım tarzının da kamu çalışanlarına benimsetilmesi; E-devlet uygulamasıyla daha az harcama ile daha çok iş yapmak ilkesinin benimsenmesi; Verilecek hizmetlerde açıklık ilkesinin benimsenmesi, her vatandaş için verilen hizmet ve hizmet içeriğinin paylaşılmasının anlaşılır ve tam anlamıyla açık olması. E-devlet uygulamasının başarıya ulaşabilmesinde en önemli faktör e-devlet sistemini kullanacak olan vatandaşların büyük bir çoğunluğuna ve bu hizmeti verecek olan kamu personeli için gerekli eğitim programlarının düzenlenmesi, bilgisayar okur-yazarlığının arttırılması, e-devlet sistemine güven duyulmasının sağlanması, halkın bu konuda bilinçlendirilmesidir.

14 Tablo 2: E-Devlet Modelleri ve Avantajları Etkileşim yönü E-devlette etkileşim Avantajlar Devletten vatandaşa Bilgilendirme Vergi Sağlık Eğitim Kültür Alternatif dağıtım kanallarının kullanılması Kişiselleştirilmiş hızlı ve kolay hizmetler Açıklık Düşük işlem maliyetleri Devletten ticari kurumlara Destek programlar Tavsiye ve yol gösterme Düzenlemeler Hızlı ve etkin iletişim Daha az bürokrasi Düşük işlem maliyetleri Vergi Devlet ve tedarikçiler E-satın alma Verimlilikte artış Düşük işlem maliyetleri Kamu kurumları arası Verimlilikte artış Kamu kuruluşları iletişim Merkezi ve yerel yönetimler Etkin bilgi paylaşımı Esnek çalışma ortamı arası iletişim Kaynak: Cevdet A. Kayalı ve Ayşe N. Yereli, Türkiye de Bilgi Toplumu Yaratılması ve E-Devlet Uygulamalarına Genel Bir Bakış, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, K.Ü. İ.İ.B.F. Yayını, İzmit, s.121

15 E-DEVLET UYGULAMALARINDA ALTYAPI GEREKSİNİMLERİ BİLGİ GÜVENLİĞİ E-Devlet oluşumunda bilgi güvenliği vazgeçilmez ve önceliği çok yüksek uygulamalardan biridir. Bilgi güvenliği konusunda en belirgin ve yaygın uygulama elektronik imza ve sayısal imza konusunda görülmektedir. Elektronik İmza Elektronik imza ya da sayısal imza (5070 sayılı Kanunla tanımlanmıştır), başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veridir. Elektronik ortamlarda imza yerine kullanılabilen yasal kimlik doğrulama sistemidir. Bir bilginin üçüncü tarafların erişimine kapalı bir ortamda, bütünlüğü bozulmadan ve tarafların kimlikleri doğrulanarak iletildiğini elektronik veya benzeri araçlarla garanti eden harf, karakter veya sembollerden oluşur. Kişilerin elle atmış olduğu imzaların tarayıcıdan geçirilmiş hali olan; Sayısallaştırılmış imzaları, Göz retinaları, Ses gibi biyolojik özelliklerinin kaydedilerek kullanıldığı biyometrik önlemleri içeren elektronik imzaları veya bilginin bütünlüğünü ve tarafların kimliklerinin doğruluğunu sağlayan sayısal imzaları içermektedir.

16 Elektronik ya da sayısal imza E-Devlet oluşumunun da en önemli araçlarındandır. Başta elektronik satın alma işlemleri olmak üzere, belge hazırlama, onaylama gibi işlemlerin birçoğunda kullanılacak olan elektronik imza bir anlamda elektronik noter oluşumunun da temelini oluşturmaktadır. Elektronik imza şu şekilde uygulanmaktadır: Karşı tarafa yollanacak ileti (message), kişinin özel anahtarı (kapalı anahtar) ile bazı özel algoritmalar kullanılarak şifrelenir. Bu işlem, kişiye özel sayısal imzayı oluşturur. Böylece bilgi transferi sırasında herhangi bir kırılma sonucu bilginin çözülebilmesi engellenir. Karşı taraf, iletiyi aldıktan sonra elindeki gönderene ilişkin açık anahtar ile mesajı deşifre eder. Deşifre sonucu, iletinin doğru kişiden gelip gelmediği ve transfer sırasında herhangi bir kırılmaya maruz kalıp kalmadığı belirlenir. Elektronik yaşamın gelişebilmesinin ve tarafların birbirlerini sorunsuzca tanıyabilmelerinin en önemli şartı, elektronik ortama ve açık ağ sistemine güvenin sağlanmasıdır. Bu nedenle, taraflar arası iletilerde; bilginin gizliliği, bütünlüğü ve tarafların kimliklerinin doğruluğu kurulacak olan teknik ve yasal altyapı ile garanti edilebilmelidir. Elektronik imzanın, bankalar ve finans kurumları, şube ağı kullanan sigorta şirketleri, kamu kurum ve kuruluşları, büyük şirketler, üniversiteler, yüksek iletişim ve bilgi güvenliği gereksinimi olan organizasyonlar olmak üzere orta ve uzun vade de yaygın bir uygulama alanına sahip olacağı düşünülmektedir. Gerek kamu gerekse ticari alanlarda elektronik imza uygulamaları aşağıda verilen başlıklardan oluşmaktadır;

17 Kamusal alandaki uygulamalar Her türlü başvurular (ÖSS, KPSS, LES, Pasaport vb.) Kurumlar arası iletişim (Emniyet Müd. Nüfus Müd.) Sosyal Güvenlik Uygulamaları Sağlık Uygulamaları (hastane işlemleri, eczanelerde ilaç alımı) Vergi Ödemeleri Ticari Alandaki Uygulamalar İnternet Bankacılığı Sigortacılık İşlemleri E-sipariş Sayısal İmza İngilizce digital signature kelimesinin Türkçe karşılığı olup, günümüzün yüksek güvenlik gereksinimini karşılamada kullanılan tekniklerden bir tanesidir. Özetle, her insanın parmak izi kadar benzersiz olan ancak sanal dünyada kullanılan kimlik belirtecidir. Elektronik imzanın özel bir çeşidi olup, bir anahtar çifti ile elektronik ortamda iletilen veriye vurulan bir mühürdür. Gönderici kapalı anahtar ile veriyi mühürler ve alıcı bu dosyayı ancak kullanıcının açık anahtarını kullanarak açabilir. Sayısal imzalar doğrulanabilirler ve inkar edilemezler. Bugün yazılı belgelerde kullanılan imzalar gibi, e-posta veya e-ticaret sitelerinden yapılan işlemlerde kullanılan ve yazılı belgelerdeki imza kadar bağlayıcılığı olan yeni çağın teknolojisidir.

18 Özellikle İnternet'in hızlı yükselişi nedeniyle kullanıcı güvenliği nispeten geride kalmış ve kötü niyetli kullanıcılar sistemlerin açıklarını kullanarak başka kişiler adına banka hesabına para yatırmak veya e- ticaret sitelerini kullanmak gibi eylemler yapmış ve gerçek kişilerin kesin tanıtılmasını mecbur kılmıştır. Sayısal imzalar aşağıda verilmiş bazı önemli fonksiyonları sağlamalıdır; Tanıma Gizlilik ve veri doğruluğu İnkar edememe Sayısal Tanıma Sayısal tanıma işlemi, basit olarak bir el sıkışma (hand-shake) işlemidir. Bu, bir kişinin (ya da ev sahibi firma, sunucu, müşteri) kimliğinin onaylanmasıdır. Bilgiyi imzalayanın yetkinliğini, işleme kimlerin katıldığını, bir başkası tarafından bilginin değiştirilmediğini garanti eder. Öne sürülen kimliğin doğruluğunu onaylayarak bir sisteme giriş yapmak isteyen kullanıcının doğru kimliğini belirler. Sayısal Gizlilik Sayısal imza bilginin doğruluğunu onaylar. Bu size okuduğunuz mesajın kazayla ya da kasten değiştirilmediğini ispatlar. Teknik açıdan sayısal imza, imzalanmış dokümanın bir özünü (hash) içerir. İçerikte yapılacak herhangi bir değişiklik sayısal özü geçersiz kılacak ve imzanın geçerliliğini sona erdirecektir. Sayısal imza, verinin gizliliğini sağlayarak sadece söz konusu alıcının mesajı alıp okuyabilmesini sağlar. İnkar Edememe Sayısal imzanın sağladığı özelliklerden birisi, imzalayan tarafa (e-postanın yazarı) kimliğini kanıtlama şansı vermesidir. İnkar edememe, size daha sonra o işleme kimlerin katıldığını kanıtlama imkânı verir. Gönderim sırasında ne bilgiyi imzalayan gönderici mesajı gönderdiğini inkar edebilir, ne de alıcı mesajı almadığını iddia edebilir. Basit anlatımıyla inkar edememe, yazılı bir belgedeki imzanın bağlayıcılığına benzer olarak bilginin inkarının yapılamaması demektir.

19 E-Devlet Uygulamalarında Güvenlik E-Devlet uygulamalarında vatandaşların özlük bilgileri ve yapılan işlemlerin güvenli olmasından daha önemli bir durum düşünülemez. İyi bir güvenlik, bu alanda meydana getirilmiş, sağlam ve denenmiş bir güvenlik politikasının oluşturulması ile başlamalıdır. Oluşturulan E-Devlet uygulamalarındaki her nesne veya sayfa bu güvenlik çemberine alınmalıdır. İyi bir güvenlik politikası en az şu üç özelliği taşımalıdır: Koruma: Kullanıcıların topladıkları bilgilerin, bunları kullanma şekillerinin ve yaptıkları tüm işlemlerin gizli kalması ve dışarı sızdırılmamasıdır. Yeterlilik: Bu unsur kullanıcının yapmak istediği işlemle ilgili olarak yalnızca gerekli bilgileri girmesi, o anki işlemle ilgisi olmayan şahsi bilgileri girmek zorunda bırakılmamasıdır. Güvenlik: E-Devlet uygulamaları üzerinden yapılan tüm işlemlerin güvenliğinin sağlanması ve dışarıdan oluşabilecek tüm ataklara karşı güvenlik duvarının oluşturulmasıdır. E-Devletin oluşturulmasında alınacak güvenlik önlemlerinin yoğunluğu ve düzeyi sistemin maliyetini doğrudan etkileyeceğinden, güvenlik düzeyleri uygulamanın özelliğine göre değişebilir. Örneğin finansal işlemlerin güvenliğinde, en yüksek güvenlik düzeyi uygulanırken, istatistiki bir takım bilgilere ulaşılmasında güvenlik düzeyi düşürülebilir. Hangi verilerin hangi güvenlik düzeyinde olduğunu belirlemek ve bunlara gereken önemi vermek için birçok çağdaş ülkedeki gibi hukuksal düzenlemelere gereksinim vardır. Güvenliği sağlamak için en önemli anahtar güvenliği anlamaktır. Güvenlik alanında mevcut seçenekleri ve önlemleri belirlemek ise sonraki adımdır. Alınacak güvenlik önlemleri fiziksel güvenlik, ağ güvenliği ve veri güvenliği olmak üzere üç alanda incelenmelidir. Fiziksel güvenlik; verinin saklandığı veri ambarları, veri tabanı sunucuları donanım ve güç kaynağı gibi sistemin kesintiye uğraması muhtemel alanlarda alınacak önlemlerdir. Ağ güvenliği şebeke üzerinde istenmeyen erişimlerin engellenmesi ve sisteme giriş ve çıkışların sürekli kontrol edildiği firewall tipi sistemlerin oluşturulmasıdır. Ağ güvenliğinde ayrıca sisteme yapılan atakların tespiti ve denetleme ve istenmeyen erişimlerin Kontrolü için geliştirilmiş sistemler kullanılmaktadır. Veri güvenliği ise verinin gerek

20 transmisyonu esnasında gerekse, veritabanı içinde iken korunmasıdır. Verinin korunmasında kriptolama sistemleri ve SSL (Secure Socket Layer) uygulamaları kullanılabilmektedir. hhttp://e-bergi.com/2008/nisan/kriptoloji İnternet veya İntranetler aracılığı ile birden çok kişinin kullanımına açılan verilerde en önemli ve oluşturulması zor ve pahalı olan konu güvenliktir. Ancak bu yapılamaz veya uygulanamaz değildir. Günümüz teknolojileri gerek donanım gerekse yazılım bazlı birçok sistem güvenliğini en iyi şekilde sağlanmakta ve bu sistem güvenlikleri birçok ülke tarafından kullanılmaktadır. Güvenlik açısından dikkate alınması gereken husus, güvenlik alanlarının çok iyi tespit edilerek verinin özelliğine göre en uygun önlemlerin alınmasıdır. MEVZUAT Bilişim teknolojilerindeki yüksek gelişme hızı, toplum/devlet/insan ın yapısında nitel ve nicel değişimler getirerek, alışılmış geleneksel devlet yönetimi yapısını ve politikalarını radikal bir düzeyde değişmeye zorlamaktadır. Bilgi üretimi ve tüketiminde bireyler ve toplumlar, içinde bulundukları devletin yapısını, yönetim tarzını ve politikalarını sorgulamakta ve değişime zorlamaktadırlar. Ülkeler arası rekabette ayakta kalabilme, vatandaşlarına refah ve mutluluk sağlamada gerilerde kalmama, bundan daha önemlisi varlıklarını istikrarlı sürdürülebilmeleri endişesindeki günümüz devletlerinin kendi yönetim yapı ve politikalarını yeniden gözden geçirmelerine ve gerekli tedbirleri alma yönündeki gayretlerine tanık olmaktayız.

21 Tüm vatandaşların aktif katılımını hedefleyen bu devletler, uygun yapısal ortam oluşturarak Birlikte Yönetim Yönetişim ve Katılımcı Yönetim kavramları sık sık gündeme getirmekte, hizmet standart ve kalitelerinde köklü değişimler gerçekleştirmeye çalışılmaktadırlar. Uygulamada, hizmet üretimi ve arzında, düşük maliyet uygunluk ve vaktindelik öncelikli ilkeler olarak yer alırken diğer yanda, vatandaşların tatmin ve beklentileri sürekli izlenmekte ve değerlendirilmekte, ortaya çıkan sonuçlara göre girdi, süreç ve çıktı değişimleri süratle gerçekleştirilmektedir. Yukarıda ki şekilde Sakarya Üniversitesi Adapazarı Meslek Yüksekokulu na ait Yönetişim modülü ve bu modül altındaki alt menüler görülmektedir. Kısacası devlet, artık kendi vatandaşının ve toplumlarının en üst düzeyde değer ve yenilik yaratma yeteneklerinin ortaya çıkarılmasında ve geliştirilmesinde aktif rol ve görev üstlenmektedir. Şüphesiz bu durum; hak ve özgürlükler ile ödev ve sorumlulukların günümüzde yeniden net bir şekilde tanımlanmasını, karşılıklı doğru algılanmasını ve uygulanmasını gerektirmektedir. Aksi takdirde elektronik iletişim ve bilgi araçlarının kullanımında yönetsel güç tekeli, hak ve özgürlüklerin kullanımında daralmaya yol açabilir ve yeni buyrukçu ve dayatmacı devlet veya güçler düzeninin oluşumuna neden olabilir. Günümüzde, birey ve toplum bu yeni ödev ve sorumluluklar için istekli bir portre çizmektedir. Ancak, E-Devlet yönetimine, ortak kararlar ve uygulamalar ile ve ciddi hazırlanmış proje ve programlar çerçevesinde, mümkün olan en kısa sürede hazır olunmalıdır. Bu süreçte, devlet gerekli rol ve görevini en etkin bir şekilde üstlenmelidir. E-Devlet yönetimi ve politikalarının evrensel hukuk ve etik temelinde oluşum ve işleyişi öncelikli dikkate alınmalıdır.

22 Yasal Düzenlemeler Öngörülen, yeni teknolojilerin, tüm e-devlet uygulamalarında kullanılabilmesidir. Bu nedenle, uygulama altyapılarının ve uygulama sonucunda ortaya çıkacak ürünlerin yasal olarak geçerliliğini sağlayacak hukuksal altyapının hazır olması gerekmektedir. Elektronik ortamda yapılması planlanan işlemlerin ve bilgi transferinin güvenliğini sağlayacak olan sayısal imza kullanımı için gerekli yasal değişiklikler en kısa sürede hazırlanmalıdır. Onay Kurumu Elektronik ortamda gönderici ve alıcıların kimliklerinin belirlenmesi için üçüncü kişi veya kurumlarca sayısal sertifika düzenlenmesi gereklidir. Bu sertifikaları düzenleyen kurumlar, Sertifikasyon Otoritesi, Onay Makamı ya da Onay Kurumu olarak adlandırılırlar. Sertifika, Onay Kurumunca düzenlenerek başvuran kişi/kurum/kuruluş için üretilen sayısal imza ile imzalanır. E-Noter E-Noter, E-Devlet'te, onay kurumlarının yanı sıra, geleneksel noter sistemine benzer şekilde belge ve yetki devri istemlerini onaylayan, işleme zaman boyutunda geçerlilik kazandıran kurumdur. Zira elektronik ortamdaki bilgilerin doğruluğunun kanıtlanması için belgeleme yetkililerine gereksinim vardır. E-Noter, E-Devlet oluşumunun temel dayanağı olarak görülmektedir. Belge onaylama ile yetki devri işlemleri E-Devlet'te de yine E-Noterler tarafından yürütülmek durumundadır. E-Noter sisteminin temel dayanak noktası sayısal kimlik kartlarının oluşturulması ve elektronik imzanın sistemde kullanımının sağlanmasıdır. Sayısal Kimlik Kartı Sayısal kimlik kartı bir akıllı kart uygulamasıdır. Bu akıllı kart; Kişisel Kimlik Bilgilerini, Vergi Kimlik Bilgilerini ve Elektronik imzayı içermektedir: Sayısal kimlik kartının en belirgin avantajları; biometrics (biyolojik veriler ve ölçüm sistemleri) teknolojilerinin de kullanımıyla başkası tarafından kullanılamaması ve sahte kimliğin önlenmesi ile elektronik veri transferinde güvenliğin sağlamasıdır.

23 İLETİŞİM ALTYAPISI E-Devlet oluşumunda; bilgisayar donanımları ve yazılımlarının etkin kullanımının yanı sıra bilgi üretimi ve paylaşımı da çok önemlidir. Bu amaca uygun olarak kurulan kurumsal Internetler (Intranet) E- Devlet oluşumunun da temel adımıdır. Kurumsal bilgi üretimi ve paylaşımını tamamlamış kurumların E-Devlet içindeki erişiminde en yaygın araç olarak devlet portallarının kurulumu önerilmektedir. Devlet portallarının bir altında ise kurumsal portalların yer alması devletin klasik hiyerarşisini tamamlar nitelikte olmaktadır. Devlet portalı oluşumundan itibaren çözülmesi gereken sorunların başında ulusal ağ iletişiminin yaygınlaştırılması ile iletişim hızında ve performansındaki gelişiminin sağlanması ve ucuzlatılması gelmektedir. İkincil olarak çözülmesi gereken sorun ise; vatandaşların devlet portallarına erişimi nasıl sağlayacakları ve Internet servis sağlayıcılarının E-Devlet oluşumunun neresinde olacağıdır. E-DEVLET E GEÇERKEN ALT YAPIDA ÖNCELİKLİ ADIMLAR Altyapının hazırlanmasındaki öncelikli adımlar şunlardır : Hukuksal Altyapı: Çevrimiçi hizmetlere geçerken, gerekli hukuksal düzenlemeler gerçekleştirilmelidir. Teknolojik Altyapı: Çevrimiçi hizmetlere geçerken, teknolojik altyapı tasarımları gerçekleştirilmeli ve hızla uygulama planı hazırlanmalıdır. İnsan: Toplumun öngörülen sistemlere adaptasyonu için gerekli eğitimler sağlanmalı, değişim yönetimi gerçekleştirilmelidir. E-Devletin Finansmanı: E-Devlet çok ciddi finans kaynaklarının yatırıma dönüştürülmesini gerektirdiğinden için, finansman için klasik bütçe hazırlama usullerinin dışında yeni modeller oluşturulmalıdır. E-Devlet yatırımları bilgi işlem bütçelerinin dışındaki tüm birimleri de ilgilendiren bir yaklaşım gerektirir. Hizmet Altyapısını Oluşturmak: Kullanıcıların en verimli şekilde hizmet alabileceği teknolojiler belirlenmeli ve gerekli altyapı oluşturulmalıdır. Hizmet Mekanizmasını Oluşturmak: Hizmet mekanizmasını oluşturmak, sistem bileşenlerinin bir arada çalışma prensiplerini belirlemeyi gerektirir. Bilgiye ulaşma, saklama, paylaşma prensipleri servis

24 mekanizması tarafından belirlenir. E-Devlette tüm birimler arasında etkin bir veri paylaşım sistemi oluşturulmalı ve içerik meydana getirilmelidir. Güvenlik ve Gizlilik: E-Devlet hizmetleri kullanıcılarının bilgilerini güvenli bir ortamda saklamalı ve kullanıcılar gizlilik prensiplerinin uygulandığından emin olmalıdırlar. Kritik Başarı Faktörlerinin Belirlenmesi: E-Devlet e geçişte performans değerlendirmesi yapabilmek için kritik başarı faktörlerinin belirlenmesi gerekmektedir. E-DEVLET OLUŞUMUNDA SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI NIN (STK) ÖNEMİ E-Devlet oluşumunda diğer bir öncelik de sivil toplum kuruluşlarının bu oluşuma katkılarının sağlanmasıdır. Bilgi teknolojilerine dayalı olarak organize olmuş sivil toplum örgütlerinin Devlet organizasyonlarına katkıları yüksek boyutlarda olmalıdır. Özellikle Devletin, vatandaşları ilgilendiren konularda alacağı karar (kanun, yönetmelik vb.) oluşumlarında STK' ların desteğini alması devleti güçlü kılacaktır. STK'ların, E-Devlet oluşumuna verecekleri en belirgin katkı, Bilişim Teknolojilerinden beklentilerini ortaya koymaları ve sanal ortamda vatandaşlara sunulacak bilgi ve hizmetleri tanımlamaları olacaktır. İkinci adım ise E-Devlet organizasyonunun saydamlığı içinde karar destek sistemlerine geçişin altyapısal niteliklerini belirlemek ve uygulama modellerini ortaya koymak olacaktır. E-Devlet Birey Ara Yüzleri E-Devlet oluşumundaki diğer bir öncelik; Devletin vatandaşa sanal ortamda sunacağı hizmetlerin yalnızca bilgilendirmek düzeyinde kalmaması ve vatandaşın, kişisel başvuru, denetim, sonuç alabilme, eğitim, karar süreçlerine katılım sağlaması, güvenlik, sağlık ve benzeri konularda da devletten servis alabilmesidir. Devlet bu servislerin sağlanmasında şu unsurları öncelikli olarak belirlemek ve gözetmek zorundadır: Vatandaşların sanal ortamda hangi servis sağlayıcılar aracılığı ile başvurularını yapabileceklerinin belirlenmesi, Başvuru belgelerinin bilgisayar ortamındaki biçimlerinin hangi standartlarda olacağının belirlenmesi,

25 Başvuruların içerik yeterliliğinin otomatik kontrolünün yapılarak, başvuru kabulü ile işlem zamanlarının başvurana bildirilmesi, Devlet ve vatandaş arasındaki haberleşme güvenliğinin yeterince sağlanması, Hizmet sunmada Devletin yetkilendireceği özel kuruluşların yeterince saydam ve kontrol edilebilir olması, E-Devlet yönetimi ve politikalarının evrensel hukuk ve etik temelinde oluşum ve işleyişi öncelikli dikkate alınması, E-Devlet, gerek bireysel ve toplumsal sorunların çözümünde, gerekse beklentilerin karşılanmasında pro-aktif tutum ve davranış bilincine ve iradesine sahip olması, E-Devlet içerisindeki yöneticiler ve diğer çalışanlar; ekip çalışmasına uygun, yaratıcı, yüksek becerilerle donanmış, sürekli öğrenen ve motive edilebilen bireylerden oluşmalıdır. E-Devlet yapısında, özellikle iletişim, öğrenme, kariyer yükseltme ve motivasyon süreçleri devamlı ve etkin olarak uygulanmalıdır. E-Devlet oluşumu için çalışan personelin sosyal güvenlik ve ücretsel yapı ve düzeyleri, E- Devlet içerisinde yüksek işgücü performansı elde edilmesi için özendirici olmalıdır. Statik kadro uygulamalarından vazgeçilmeli, esnek yapıda çekirdek kadro belirleme uygulamaları başlatılmalıdır. E-Devlet servis ve hizmetleri bireylere ve topluma 24 saat bilgi ve servis hizmet sunabilmelidir. Sonuç olarak; E-devlet denildiğinde belki akla gelen ilk şey, sanal organizasyonlar bağlamında sanal devlettir. Fakat bazı gerçekleri göz ardı etmek mümkün değildir. E-devlet sadece bir proje ve sanal bir devletten ibaret değildir. Aksine sürekli takip ve denetim ve geri besleme isteyen yeni bir yaşam biçimidir. Yeni bir yaşam biçimi olması onun kendiliğinden ortaya çıkmış bir kavram olmadığının ispatıdır. Toplumların giderek artan ihtiyaçlarının yarattığı, bilgi ve iletişim teknolojileri yardımıyla ayakta duracak olan yeni devlet anlayışıdır.

26 Bu anlayış, iletişim teknolojilerinin kullanıldığı; şeffaf, vatandaşa daha yakın, daha ucuz ve daha verimli çalışan bir idari yapının oluşmasını gerektirir. Bu yapının en önemli özelliği ise, devletle vatandaş arasındaki ilişkilerin elektronik ortamda kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir. E-devlet, klasik devlet anlayışına rakip olarak ortaya çıkan bir olgu değildir. Aksine geleneksel devlet anlayışı içinde üretilen mal ve hizmetlerin vatandaşa sunuluş biçiminde değişiklik öngören bir yönetim tarzıdır. Aynı zamanda; mal ve hizmetlerin üretiminde ve sunumunda yüksek oranda zaman, enerji ve mali tasarruf öngörmektedir. Bankaların ATM şubeleri gibi haftanın yedi günü yirmi dört saat vatandaşa kesintisiz hizmet sunabilmek, ancak E-devlet anlayışını benimseyen ve uygulayabilen, bu konuda gerekli alt yapıyı (ekonomik, siyasi ve kültürel vb.) tamamlayan gelişmiş devletlerde söz konusu olabilmektedir. Kaynaklar Şahin, A., Örselli, E., E-Devlet Anlayışı Sürecinde Türkiye, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. e-devlet: Kamuda Ortak Bilgi-Veri Paylaşımı, Mart 2004, TBD, Ankara, Türkiye Bilişim Şurası, E-Devlet Çalışma Grubu Raporu, Mayıs