Kütahyalı Bilge Şair Sunullah-ı Gaybi ve Dönemi

Transkript

1 Kütahyalı Bilge Şair Sunullah-ı Gaybi ve Dönemi

2 DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ Dumlupınar Üniv. Merkez Kampüs Kamu Yönetimi Bölümü Binası Tavşanlı Yolu 10. km KÜTAHYA Tel: 0 (274) Faks: 0 (274) ilahiyat@dpu.edu.tr Kütahyalı Bilge Şair Sunullah-ı Gaybi ve Dönemi Editör: Bilal Kemikli Ergin Ögcem ISBN Basım Mayıs 2016 Yayına Hazırlık: EMİN YAYINLARI Fethiye Mah., Kırlangıç Sok. No: Nilüfer / BURSA Tel: (0224) , Fax: (0224) Baskı: Stüdyo Star Ajans Matbaacılık Ltd. Şti Nilüfer Ticaret Merkezi Bursa Sertifika No:15366

3 Türkiye Kütüphaneleri Yazma Eser Katalogları Işığında Sunullah-ı Gaybî nin Eserleri ve Nüshaları Hüseyin Türkmen 1 Tarihe mâl olmuş şahsiyetlerin kültürel hayatımızdaki yerlerinin tespitinde en önemli ipuçlarından birisi de, bu kişiler tarafından kaleme alınan eserlerdir. Zira eserler, içerikleriyle hem yazarının ilmî kıymeti konusunda, hem de yazarın dünya görüşü ve hayat felsefesi hakkında bilgiler verir. Eserlerin kütüphanelerdeki nüshalarının sayısı ise, bu telifatın ne derece hüsn-i kabul gördüğünün en önemli göstergelerindendir. Şüphesiz bu konuda, araştırmacıların en önemli başvuru kaynaklarının başında yazma eser kütüphane katalogları gelmektedir. Bu bildiride, Kütahya ile özdeşleşmiş tarihî şahsiyetlerden birisi olan Sunullah-ı Gaybî nin eserlerine, bu eserlerin tespiti sırasında karşılaşılan sorunlara dikkat çekilerek, benzer çalışmalarda bulunacak kişilerin dikkat etmesi gereken hususlara işaret edilecektir. Çalışmanın Kaynakları ve Kapsamı Bu çalışmanın temel kaynakları Türkiye kütüphanelerini konu edinen basılı yazma eser kataloglarıdır. Bu kapsamda ilk olarak yılları basılan 96 cilt kütüphane kataloğu tek tek incelenmiştir. 2 İkinci olarak, Kültür Bakanlığı tarafından 2004 ve 2005 yıllarında yayımlanan TÜYATOK CD leri kullanılmıştır. Bunlar toplam 3 CD-Romdur. Bir numaralı CD de Kültür Bakanlığı tarafından basılan 32 cilt kataloğa ait künye, iki numaralı CD de tespit fişleri çıkarılmış olup katalogları henüz basıl[a]mamış künye bulunmaktadır. Üç numaralı CD de ise yurt içi (18 kütüphane, 4 toplu katalog) ve yurt dışındaki çeşitli kütüphanelerde bulunan künyeye yer verilmiştir. 1 2 Nadir Eser Uzmanı, İBB Atatürk Kitaplığı, İSTANBUL. Bu katalogların tam bir listesi ve tanıtımları için bkz. Hüseyin Türkmen. Türkiye Kütüphaneleri Yazma Eser Katalogları ( ), İstanbul: Kitabevi,

4 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ Çalışmanın üçüncü temel kaynağı ise Kültür Bakanlığı tarafından hizmete sunulan yazmalar web sayfasıdır. Bu sayfada, 8 ilimizde bulunan 13 kütüphane içerisindeki 243 koleksiyona/kütüphaneye ait yazma eser künyesi bulunmaktadır. 3 Çalışmanın dördüncü kaynağı ise Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesi tarafından hazırlanan ve Internet üzerinden hizmete açılan Türkiye Kütüphaneleri veri tabanıdır. Bu veri tabanında Kültür Bakanlığı na bağlı 67 kütüphanenin kayıtlarına ait toplam yazma eser künyesi mevcuttur. 4 Bu çalışmanın bir diğer kaynağı ise, tamamen şahsî gayretlerimizle meydana getirilen ve tarafımızdan e-kitabî olarak isimlendirilen Türkiye Kütüphaneleri Yazma ve Basma Eserler Veritabanı dır. Bugün itibariyle bu veri tabanına aktarılan yazma eser katalog sayısı 91 e 5, bibliyografik künye sayısı ise a ulaşmıştır. Yukarıda belirtilen kaynaklardaki bilgilerin değerlendirilmesi öncesinde, Suınullah-ı Gaybî nin hayatı ve eserleri üzerine Bilal Kemikli tarafından yayımlanan yayınlar tedkik edilmiştir. Bu yayınlarda belirlenen eserlerin her biri bütün kaynaklarda tek tek aranmıştır. Yazar ve eser adı arama sonuçları çaprazlama olarak kontrol edilerek tarama işlemlerine son verilmiştir. Sunullah-ı Gaybî nin Eserleri ve Nüshaları Yukarıda belirtilen hususlar ışığında, Sunullah-ı Gaybî nin 23 farklı eserinin toplam 215 nüshası tespit edilmiştir. Ancak, bunlardan üçünün Sunullah-ı Gaybî ye aidiyeti tartışmalıdır. Eserlerin nüshaları verilirken, öncelikle B. Kemikli tarafından, Su- 3 [son erişim ] 4 [son erişim ] 5 Bu kataloglar şunlardır: Türkçe Tarih-Coğrafya yazmaları katalogları (10 fasikül), Türkçe Yazma Divanlar katalogları (4 cilt), İÜ Arapça yazmalar kataloğu (2 fasikül), Manisa Türkçe Tarih-Coğrafya yazmaları kataloğu (1 cilt), Türkçe Hamseler kataloğu (1 cilt), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi yazma eser katalogları (7 cilt), TÜYATOK katalogları (26 cilt), Milli Kütüphane Yazma Eser Katalogları (8 cilt), Köprülü Kütüphanesi yazmalar kataloğu (3 cilt), Diyanet İşleri Başkanlığı yazma eser katalogları (2 cilt), Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Türkçe yazmalar kataloğu (1 cilt), Atatürk Kitaplığı yazma eser katalogları (8 cilt), İzmir Milli Kütüphane yazma eser katalogları (3 cilt), Emel Esin Kütüphanesi yazma eser kataloğu (1 cilt), Sadberk Hanım Kütüphanesi yazma eser kataloğu (1 cilt), TDK Kütüphanesi yazma eser kataloğu (1 cilt), Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi yazma eser kataloğu (1 cilt), Necip Paşa Kütüphanesi yazma eser kataloğu (1 cilt), AÜDTCF Kütüphanesi yazma eser kataloğu (2 cilt), Yazma Tefsir literatürü (1 cilt), Hafız Ali Efendi yazma eserler kataloğu (1 cilt), IRCICA Osmanlı Bilim Literatürü Katalogları (16 cilt). Bu katalogların tam bibliyografik künyeleri için bkz. Hüseyin Türkmen, a.g.e., ss.. 214

5 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI nullah-ı Gaybî divanı neşrinin baş tarafında işaret edilen nüshalar, eserdeki sırası ile verilmiştir. Sonrasında bu çalışma esnasında tespit edilen ilave nüshalar ise koleksiyon adına göre alfabetik olarak sıralanmıştır. I. Akaidname 6 Nüshaları 7 : 1. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 62/5. 2. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 151/4 [doğrusu 194/4 8 ]. 3. Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, 854/2. II. Biatname 9 Nüshaları 10 : 1. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 42 Kon 1780/ Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları, Kütahya Belediyesi Mustafa Yeşil Kütüphanesi, Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 364/2. 5. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2630/2. 6. Süleymaniye Ktp. - Tahir Ağa Tekkesi, Atatürk Kitaplığı - Muallim Cevdet Yazmaları, K. 344/2. 8. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 62/1. 9. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 107/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 291/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1074/ Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 151/1 [doğrusu 194/1 11 ]. 13. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 57/2 [doğrusu 183/2 12 ] 1. Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 698/4. 2. Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 2998/1. 3. New Jersey - Princeton Üniversitesi, Garrett Collection 185/2. 4. Süleymaniye Ktp. - Haşim Paşa, Süleymaniye Ktp. - Tahir Ağa Tekkesi, 422/1. 6. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 838/2. 7. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1320/1. 6 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 7 Bilal Kemikli, a.g.e., 68 ss. 8 YKSÇAK, 99 ss. 9 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 10 Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 11 YKSÇAK, 98 ss. 12 YKSÇAK, 87 ss. 215

6 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ 8. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1327/1. 9. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 183/ Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 194/1. III. Divan 13 Nüshaları 14 : 1. Ragıb Paşa Kütüphanesi. Yeni Eserler 2742/ İstanbul Üniversitesi TY Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum Milli Kütüphane - Adnan Ötüken Konya Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı İbrahim Hakkı Konyalı Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları 1482/1. 8. Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları 1556/2. 9. Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları 56/ Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları 1233/ Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları K Kütahya Belediyesi - M Yeşil Kütüphanesi Kütahya Belediyesi - M. Yeşil Kütüphanesi 24597/ Kütahya Belediyesi - M. Yeşil Kütüphanesi Kütahya Belediyesi - M. Yeşil Kütüphanesi 24599/ Kütahya Belediyesi - M. Yeşil Kütüphanesi 24599/ Kütahya Belediyesi - M. Yeşil Kütüphanesi Milli Kütüphane A Milli Kütüphane A 2999/ Milli Kütüphane A Milli Kütüphane A Sahaf Kamiş Şahin. 1. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 726/6. 2. AÜDTCF Kütüphanesi, A 150/1. 3. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yazmaları, Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 3979/2. 7. Darülkütübi l-mısriyye Talat, Tasavvuf 58/2 [5-58 yk.] Bu divan Eser Bilal Kemikli tarafından neşre hazırlanmıştır. 14 Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 15 Bilal Kemikli, a.g.e., 210 ss. Üniversite Kütüphanesi nde böyle bir numara bulunmamaktadır. Ayrıca bu kütüphanede yapılan kataloglama çalışmaları sırasında, Türkçe Yazmalar kısmında Gaybî nin her hangi bir müstakil eseri tespit edilememiştir Karabulut, Ali Rıza - Ahmet Turan Karabulut. Dünya Kütüphanelerinde Mevcut İslâm Kültür Tarihi ile İlgili Eserler Ansiklopedisi, Kayseri: Mektebe Yayınları, ss

7 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI IV. Eş'ar-ı Gaybî Nüshaları 18 : 1. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 364/3 2. Topkapı Müzesi Yazmaları, H. 19 Y Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2673/10 4. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2673/11 5. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2673/18 6. Millet Kütüphanesi - Ali Emiri - Şeriyye, 1104/2 1. Atatürk Kitaplığı Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1327/3 2. Atatürk Kitaplığı Osman Nuri Ergin Yazmaları, 663/2 3. Atatürk Kitaplığı Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1327/3 4. Balıkesir Edremit İlçe Halk Kütüphanesi, 10 Ed Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, 37 Hk 276/ Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 1204/1 7. Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 34/4 9. Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 3602/2 11. Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 3979/1 12. Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 419 (a) 13. Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 1948/3 15. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 2430/2 16. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 3431/1 17. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. B Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. Cönk Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. Cönk Bilal Kemikli, a.g.e., 42 ss. 19 Bilal Kemikli, demirbaş numarasını belirtmemiştir. TSMK katalogları dizinlerinde ise bu esere rastlanmamıştır. 217

8 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ 20. Süleymaniye Kütüphanesi - Tercüman Gazetesi 226 V. Fethu'l-Fettâh Nüshası: Mektebetül-Evkâfil-Amme Türkçe Yazmaları (Musul - Irak), Medrese-i Câmi'in-Nebî Şît 18/ VI. Hüda Rabbim 21 Nüshaları 22 : 1. Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları, Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları, Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi, 43 Va 1273/2. 4. Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi, 43 Va Bursa Haraççıoğlu Kitaplığı, 867/2. 6. Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi, 43 Va 919/2. 2. Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi, 43 Va 920/5. 3. Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi, 43 Va Atatürk Kitaplığı - Belediye Yazmaları, K. 1449/2. 5. Atatürk Kitaplığı - Belediye Yazmaları, K. 1580/2. VII. Keşfu l-gıta 23 Nüshaları 24 : 1. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 42 Kon 3350/1. 2. Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları, Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, Süleymaniye Ktp. - Ali Nihat Tarlan, 84/1. 5. Süleymaniye Ktp. - Ali Nihat Tarlan, 80/ Süleymaniye Ktp. - Esad Efendi, 3543/ Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2593/4. 8. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2630/3. 9. Süleymaniye Ktp. - Halet Efendi, 70/ Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 3910/ Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 22 Bilal Kemikli, a.g.e., 47 ss. 23 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 24 Bilal Kemikli, a.g.e., 43 ss. 218

9 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI 11. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 3331/ Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 3600/ Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2673/ Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2673/ Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2848/ Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 892/ Topkapı Müzesi Yazmaları, Y.Y. 716 [doğrusu Y ]. 18. İ. Hakkı Konyalı Kütüphanesi, İst Atatürk Kitaplığı - Belediye Yazmaları, K Atatürk Kitaplığı - Muallim Cevdet Yazmaları, K. 344/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 59/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 291/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 299/ Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, B. 29/ Almanya Milli Kütüphanesi, Ms. Or. Oct Atatürk Kitaplığı - Belediye Yazmaları, O. 27/ Atatürk Kitaplığı - Muallim Cevdet Yazmaları, K. 339/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1320/2. 5. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1597/2. 6. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1834/6. 7. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 527/4. 9. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 577/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 726/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 842/ AÜDTCF Kütüphanesi, A 150/ Darülkütübi l-mısriyye - Talat, Tasavvuf, 58/ Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi - Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, 327/ Mısır Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Mecâmi Türkî Talat Fehmi Edhem Karatay. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul c. II, 362 ss. 26 Kemikli nüshalara geçmeden önce divan tavsiflerinde ele alınan nüshalara burada yer verilmediğini belirttiği halde bu nüshaya her iki yerde de yer vermiştir. 27 Kütüphane kataloğunda böyle bir demirbaş numarası bulunmamaktadır. Muhtemelen bu eser 29 numaralı Mecmua-ı eş ar içerisinde bir bölümdür (bkz. YKSÇAK, 32 ss.) 219

10 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ 17. Millet Kütüphanesi - Ali Emiri - Şeriyye, 1229/ Millet Kütüphanesi - Ali Emiri Manzum Eserler, 737/ Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 3891/ Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 9599/ Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 10/1. VIII. Mekarimü'l-ahlak 28 Nüshaları 29 : 1. Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, 1441/2. 2. Kütahya Belediyesi Mustafa Yeşil Kütüphanesi, 24595/III. 3. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 62/4. 4. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 151/ Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 104/2 [doğrusu 194/2 31 ]. IX. Mektub-ı Şeyh Gaybî Nüshası: 1. Süleymaniye Ktp. - Esad Efendi, X. Mesele-i süluk 33 Nüshası 34 : 1. A. Ü. İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, 1468/18. XI. Risale fi halli d-devran 35 Nüshası 36 : 1. A. Ü. İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, 1468/19. XII. Risale-i anasır-ı erbaa Nüshası: 1. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 29 Bilal Kemikli, a.g.e., 61 ss. 30 Kütüphane kataloğunda bu numarada bir başka eser vardır. 31 YKSÇAK, 98 ss. 32 TDV Türkiye Kütüphaneleri VT 33 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 34 Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 35 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 36 Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 37 Bu eser ve demirbaş numarası 1 numaralı TÜYATOK CD nden alınmıştır. Ancak, Kütüphane kataloğunda ve yazmalar web sayfasında bu numarada yazarın Ruhu l-hakika isimli 220

11 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI XIII. Risâle-i ceride-i tasavvuf Nüshası: 1. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 194/3. XIV. Risale-i esma 38 Nüshaları 39 : 1. Kütahya Belediyesi Mustafa Yeşil Kütüphanesi, Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, 1441/6. XV. Risale-i Halvetiye vü Bayramiye 40 Nüshası 41 : Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, 1441/1. XVI. Risale-i ilm u amel 42 Nüshaları 43 : 1. Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, 1441/3. 2. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 151/5 [doğrusu 194/5 44 ]. XVII. Risale-i redd-i hulul ve l-ittihad 45 Nüshaları 46 : 1. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 107/3 [doğrusu 107/4 47 ]. 2. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 364/5 1. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1327/3 48 eseri vardır. 38 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 39 Bilal Kemikli, a.g.e., 75 ss. 40 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 41 Bilal Kemikli, a.g.e., 60 ss. 42 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 43 Bilal Kemikli, a.g.e., 73 ss. 44 YKSÇAK, 99 ss. 45 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 46 Bilal Kemikli, a.g.e., 66 ss. 47 Nail Bayraktar. Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları Alfabetik Kataloğu, II. İstanbul: İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, ss. 88, künye nr Bu eser, kütüphane kataloğunda yazarsız olarak kataloglanmıştır. 48 Kütüphane kataloğunda yazarsız olarak kataloglanmıştır. Bkz.: Nail Bayraktar, a.g.e. ss. 88, künye nr

12 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ 2. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 321/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1749/10 50 XVIII. Risale-i tuhfetü'l-uşşak 51 Nüshaları 52 : 1. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 42 Kon 1783/1. 2. Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Ad Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Milli Kütüphane - Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 183/8 56. XIX. Ruhu l-hakika 57 Nüshaları 58 : 1. Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları, Kütahya Belediyesi Mustafa Yeşil Kütüphanesi, 24595/II. 3. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 364/4. 4. Millet Kütüphanesi - Ali Emiri - Şeriyye, 1251/ Süleymaniye Ktp. - Tahir Ağa Tekkesi, 422/2. 6. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 62/2. 7. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 107/3. 8. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 151/6 [doğrusu 194/6 59 ]. 9. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 57/ Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, 854/4. 49 Nail Bayraktar. Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları Alfabetik Kataloğu, II. İstanbul: İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, ss. 92, künye nr Bu eser, kütüphane kataloğunda yazarsız olarak kataloglanmıştır. 50 Kütüphane kataloğunda yazarsız olarak kataloglanmıştır. Bkz.: Nail Bayraktar, a.g.e. ss. 92, künye nr Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 52 Bilal Kemikli, a.g.e., 64 ss. 53 Yazmalar web sayfasında eserin iki farklı nüshası vardır. Kemikli tarafından nüsha tavsifi yapılmadığı için, bu nüshanın hangisi olduğu tespit edilememiştir YKSÇAK, 89 ss. 57 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 58 Bilal Kemikli, a.g.e., 52 ss. 59 YKSÇAK, 99 ss. 222

13 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI 1. Süleymaniye Ktp. - İzmirli İsmail Hakkı, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 183/3. XX. Sohbetname 60 Nüshaları 61 : 1. Mevlana Müzesi Kütüphanesi, Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları, Kütahya Belediyesi Mustafa Yeşil Kütüphanesi, 24595/IV. 4. Milli Kütüphane Yazmalar, Mil. Yz. A 364/1. 5. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 2630/1. 6. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 3137/1. 7. Süleymaniye Ktp. - Mihrişah Sultan, 246/1. 8. Süleymaniye Ktp. - Halet Efendi, Atatürk Kitaplığı - Belediye Yazmaları, K. 292/ Atatürk Kitaplığı - Muallim Cevdet Yazmaları, K. 344/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 291/ Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1074/ Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, 5240/ Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, B. 16/2 [doğrusu 23/2 62 ]. 1. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 571/1. 2. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 838/1. 3. AÜDTCF Kütüphanesi, A Mevlana Müzesi Kütüphanesi, Mısır Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Talat Mısır Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Talat New Jersey - Princeton Üniversitesi, Garrett Collection 185/1. 8. Süleymaniye Ktp. - Mihrişah Sultan, Süleymaniye Ktp. - Yazma Bağışlar, Süleymaniye Ktp. - Yazma Bağışlar, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 23/2. 60 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 61 Bilal Kemikli, a.g.e., 55 ss. 62 YKSÇAK, ss. 223

14 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ XXI. Tarikü l-hak fi teveccühi l-mutlak 63 Nüshaları 64 : 1. Mevlana Müzesi - Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları, Millet Kütüphanesi - Ali Emiri - Şeriyye, 1251/3 3. Süleymaniye Ktp. - Tahir Ağa Tekkesi, 422/3 4. Atatürk Kitaplığı - Belediye Yazmaları, K. 292/2 5. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 62/3 6. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 107/2 7. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 291/4 8. Süleymaniye Ktp. - Hacı Mahmud Efendi, 3137/2 9. Atatürk Kitaplığı - Muallim Cevdet Yazmaları, K. 344/4 10. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 99/2 1. Atatürk Kitaplığı - Osman Nuri Ergin Yazmaları, 1327/2 2. Süleymaniye Ktp. - İzmirli İsmail Hakkı, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 158/2. XXII. Varidat Nüshası: 1. Arnavutluk Devlet Arşivleri, XXIII. Makasid-i ayniye tercümesi 66 Bilal Kemikli tarafından varlığından bahsedilen eserin her hangi bir nüshası tespit edilememiştir. KARŞILAŞILAN SORUNLAR 1. Yazar adı imlasındaki farklılıklar: Bundan önceki bir çalışmamızda, yazma eser kataloglarındaki en temel sorunlardan birisinin de yazar adlarının yazılışlarında kataloglar arasında birlikteliğin sağlanamaması olduğu tespit edilmiştir. 67 Bu çalışma sırasında da aynı tespite varılmıştır. Zira araştırma sırasında taranan basılı ve elektronik kaynaklarda Sunullah-ı Gaybî nin isminin çok farklı şekillerde verildiği müşahede edilmiştir. Kataloglar arasında bir birlik olmadığı gibi aynı katalog çalışmalarında da bir birlik sağlanamadığı görülmüştür. Öyleki Su- 63 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., ss. 64 Bilal Kemikli, a.g.e., 50 ss. 65 TÜYATOK, 3 numaralı CD. 66 Eserin tanıtımı ve muhteviyatı için bkz: Bilal Kemikli, a.g.e., 75 ss. 67 Hüseyin Türkmen. a.g.e., 206 ss.. 224

15 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI nullah-ı Gaybî nin ismi İSAM Türkiye Kütüphaneleri VT nda 16, Yazmalar web sayfasında 14, TÜYATOK kataloglarında ise 7 farklı şekilde verildiği tespit edilmiştir (Tablo 1). Bu durum, her hangi bir yazar veya şahsiyetin bütün eserlerinin eksiksiz tespitinin ne denli zor ve zahmetli bir meşguliyet olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sebepledir ki, kültürel şahsiyetlerin yazılı ve şifahi kaynaklarının kütüphane ve arşivlerdeki nüshalarının tespiti esnasında çok daha dikkatli ve titiz davranılmalıdır. 2. Eser adlarının tespiti ve imlasındaki farklılıklar: Yazma eser araştırmaları sırasındaki en çok zorlanılan hususlardan birisi de, bir yazara aid eserlerin kütüphanelerdeki bütün nüshalarının tespitidir. Zira gerek yazarların hayat ve eserlerini konu alan yayınlarda gerekse kütüphane kataloglarında aynı eser, farklı isimlerle isimlendirilebilmektedir. Bu husus bir yerde yazma eser geleneğinin tabiatından kaynaklanmaktadır. Zira yazma geleneği içerisinde telif edilen her bir kitaba yazarı tarafından hususen isimlendirilmemiştir. Bu sebepledir ki, böylesi eserlerin isimlendirilmesinde farklılıkların olması kaçınılmazdır. Dolayısıyla bir yazma eserin bütün nüshaların tespitinin sağlıklı olması için bu hususun dikkate alınması büyük önem taşımaktadır Kaynaklarda yazarların tüm eserlerine yer verilmemesi: Sunullah-ı Gaybî nin hayatı ve eserlerini konu alan eserlerin her birinde farklı sayıda eserine yer verilmiştir (Tablo 4). Bu konudaki en çarpıcı örneklerden birisi de, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü projesi kapsamında Internet üzerinden yayımlanan, Mehmet Ünal imzalı ve tarihli Sunullah-ı Gaybî maddesidir 69. Zira bu yazıda, Gaybî nin eser sayısı, 15 olarak belirlenmiştir. Benzer durum Karabulut tarafından hazırlanan kataloglarda da söz konusudur. Karabulut tarafından hazırlanan ilk çalışmada eser sayısı 10, nüsha sayısı 33 olarak 70, ikinci çalışmada ise eser sayısı 10, nüsha sayısı ise 51 olarak 71 tespit edilmiştir. Bu husus, başlı başına üzerinde durulması gereken bir husustur. 68 Hiç şüphesiz bu konuda en büyük görev yazma eser kütüphanecilerine düşmektedir. Yazma eser kütüphanecileri, yapacakları eser adları ek girişleriyle, böylesi eserlerin, her tür aramada bulunabilmesini sağlamalıdırlar ay= Ali Rıza Karabulut. İstanbul ve Anadolu Kütüphanelerinde Mevcut El Yazması Eserler Ansiklopedisi, Akabe Kitabevi, Kayseri 2005, c. 1, 608 ss. 71 Ali Rıza Karabulut. Dünya kütüphanelerinde Mevcut İslâm Kültür Tarihi ile İlgili Eserler Ansiklopedisi, Akabe Kitabevi, Kayseri c. 2, 1301 ss. 225

16 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ 4. Kütüphane ve koleksiyon adlarının imlasındaki farklılıklar: Yazma eserlerden bahseden kaynaklarda karşılaşılan en temel yanlışlıklardan bir diğeri ise kütüphane ve koleksiyon isimlerinin farklı farklı verilmesidir (Tablo 4). Bu konuda yapılan en temel hata, katalog isimleriyle kütüphane ve/veya koleksiyon isimlerinin her zaman aynı olmadığı hususunun göz ardı edilmesidir. SONUÇ Bugüne kadar Sunullah-ı Gaybî nin hayatı ve eserleri üzerine yapılan çalışmalarda, genellikle aynı eserlerin isimleri zikredilmiştir. Bununla birlikte sser sayısı ise 6 ila 16 arasında değişmektedir. Yapılan bu çalışma ile ise eser sayısı 23 e, nüsha sayısı ise 215 ya çıkarılmıştır. Bu rakam, bugüne kadar yapılan tespitlerin yaklaşık iki katıdır. Şüphesiz yapılmakta olan kataloglama faaliyetleri sonrasında bu sayı daha da artacaktır. Ümidimiz o dur ki, bundan sonraki benzer çalışmalarda burada işaret edilen hususlar ışığında daha titiz sonuçlara ulaşılabilir. TABLOLAR Tablo 1: Yazar Adı Karşılaştırma Tablosu İSAM VT Yazmalar Web TÜYATOK el-gaybi, Sun'ullah Gaybi Gaybî Gaybi Baba Sun'ullah Mustafa Gaybî Sun-Allâh Efendî, (1072/1661'de sağ) Gaybi Sun'ullah Gaybi Sunullah Gaybî Hasan Kaimî Gaybi Sun Allah Efendi (1072/1661de sağ) Gaybî Sun-Allâh b. Abd-Allâh Kütâhyavî (öl. 1080/1669) Gaybî Sun-Allâh Efendî (1072/1661'de sağ) Gaybi Sunullah b. Abdullah Kütahiyevi, 1669 Gaybî Sun'allâh Efendî Gaybi Sunullah b. Abdullah, Kütahyalı Gaybi Sun'ullah Gaybi Sunullah b. Abdullah, Kütahyalı, 1080 Gaybî Sun'ullâh Efendî Gaybi Sunullah b. Ahmed Gaybi Sunullah Efendi Gaybi Gaybi Hasan Kaimi Gaybi Sun Allah b. Abd Allah Kütahyavi (öl. 1080/1669) Gaybi Sun Allah Efendi (1072/1661de sağ) Sun Allah Gaybi b. Abd Allah Kütahyavi (öl.1080/1669) Şeyh Sun Allah Gaybi Şeyh Sun Allah Gaybi (öl. 1080/1669) 226

17 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI Gaybi Sunullah Efendi, 1072/1661 Gaybi Sunullah, 1087/1676 Gaybi, Sun'ullah b. Abdullah el-kütahyavi, 1080 Gaybi, Sun'ullah b. Ahmed Gaybi, Sun'ullah Gaybi Gaybi, Sunullah Efendi Gaybi Şan-Allah b. Abd-Allah Kütahyevi Gaybî Şun'allâh Efendî Sun-Allâh Gaybî b. Abd-Allâh Kütahyavî (öl. 1080/1669) Şeyh Sun-Allâh Gaybî Şeyh Sun-Allâh Gaybî (öl. 1080/1669) Tablo 2: Eser Adı Karşılaştırma Tablosu ESER ADI TÜYATOK İSAM VT Akaidname Akâ'id-nâme Biatname Bey'at-nâme / Bi'at-nâme / Biat Name Bi'atname / Li'atname / Mecmua Hüda Rabbim Hüda Rabbim manzumesi / Hüda Rabbim Manzumesi / Hüda Rabbim Manzûmesi Huda Rabbim Manzumesi Keşfu l-gıta Devre-i arşiye / Kasîde-i Keşfü'l-Gıtâ / Kaside / Kasidetu keşifi'l-gata / Kasîdetu Keşifi'l-Gata / Keşfu'l-Gıtâ / Keşfü'l-Gıtâ/ Keşifü'l-Gıta Kefşfü'l-Ğıta / Keşfu'l-Gıta / Keşfü'l-Ğıta Mekarimü'lahlak Mekâmrimü'l-Ahlâk fî Tarîki'l-Uşşâk Risale-i ilm u Risâle-i İlm-i Amel amel Risale-i redd-i Risâle-i Redd-i Hulûl hulul ve littihad Risale-i tuhfetü'l-uşşak Tuhfetü'l-Uşşâk / Tuhfetü'l- Uşşak Tarafati'l- Müştak Zübdetü'l- Esrar ve Hakikatü'l- Ahiar Ruhu l-hakika Rûhu'l-Hakika Mecmua / Ruhü'l-Hakıyka / Ruhü'l-Hakika Sohbetname Sohbet-nâme Mecmua / Sohbetname / Sohbetname-i Gaybi Tarikü l-hak fi Tarîkü'l-Hakk fî't-teveccuhi'l-mutlak / Mecmua / Risale-i Teveccüh ve teveccühi lmutlak Risâle-i Teveccüh ve Murakabe Murakabe / Tarihü'l-Hak fi't- Teveccüh el-mutlak / Tarikü'l- Hakk fi't-teveccuhi'l-mutlak 227

18 KÜTAHYALI BİLGE ŞAİR SUNULLAH-I GAYBİ VE DÖNEMİ Tablo 3: Kaynaklardaki Eserler Mutabakat Tablosu Sıra ESER ADI OM Sefine TDEA TÜYATOK KEMİKLİ DİA Karabulut 1 Akaid name Biatname Divan Hüda Rabbim Keşfu l-gıta Makasıd-ı ayniye tercümesi Mekarimü'l-ahlak Mesele-i süluk Risale-i esma Risale-i Halvetiye vü Bayramiye 11 Risale-i ilm u amel Ruhu l-hakika Sohbetname Tarikü l-hak fi teveccühi l-mutlak Fethu'l-Fettâh Mektub-ı Şeyh Gaybî Risale-i anasır-ı erbaa Risâle-i ceride-i tasavvuf Varidat Risale fi halli d-devran Risale-i redd-i hulul ve'l-ittihad Risale-i tuhfetü'l-uşşak TOPLAM ESER OM: Osmanlı Müellifleri. Sefine: Sefine-i Evliya, TDEA: Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. 228

19 YAZMA ESER KATALOGLARI IŞIĞINDA GAYBÎ NİN ESERLERİ VE NÜSHALARI Tablo 4: Kütüphane ve Koleksiyon Adları Karşılaştırma Tablosu Çeşit Kütüphane Koleksiyon Adları 4 Belediye Yazmaları / Belediye Yazmaları Yeni Bağışlar / Belediye Yazmaları, Yeni Bağışlar Bölümü / İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı Yazmaları Yeni Bağışlar (Belediye Yazmaları-Bölüm) 4 BEEK Genel / Bursa Eski Eserler Kütüphanesi Genel / Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, Genel / Bursa Eski Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi Genel 5 Kütahya Belediyesi Mustafa Yeşil Kütüphanesi / Kütahya M. Yeşil Kütüphanesi / M. Yeşil Kütüphanesi / Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi / Kütahya Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi Yazmalar Bölümü K.M.M. Gölpınarlı Yazmaları / Konya Mevlana Müzesi Abdülbaki Gölpınarlı Kütüphanesi / Konya Mevlana Müzesi Gölpınarlı Yazmaları (M. M. Gölpınarlı Yazmaları) / 7 M. M. Abdülbaki Gölpınarlı Yazmaları / M. M. Gölpınarlı Yazmaları / M.M. Gölpınarlı Yazmaları / Mevlana Müzesi Kütüphanesi / Mevlana Müzesi Türkçe Yazmaları 2 Millet Kütüphanesi - Ali Emiri - Manzum Eserler / Millet Kütüphanesi A. Emiri mnz. 3 Millet Kütüphanesi - Ali Emiri - Şeriyye / Millet Kütüphanesi - Ali Emiri, Şeriyye / Millet Kütüphanesi A. Emiri Şry. 2 Milli Kütüphane / Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 5 Belediye Yazmaları O. N. Ergin / Belediye Yazmaları O. Nuri Ergin / Belediye Yazmaları, O. N. E. / Belediye Yazmaları, O. Nuri Ergin / İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı - Osman Ergin Türkçe Yazmaları 4 Yapı Kredi Kütüphanesi / Yapı Kredi Kütüphanesi Yazmalar / Yapı Kredi Kütüphanesi Yazmaları / Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmaları 229