MEVLEVĠLĠĞĠN SĠSTEMLEġMESĠ SULTAN VELED VE DĠĞER POSTNĠġĠNLER

Transkript

1 MEVLEVĠLĠĞĠN SĠSTEMLEġMESĠ SULTAN VELED VE DĠĞER POSTNĠġĠNLER Mevlana nın ölümünden sonra son derece müteessir olan dostları, O'nun ışıklı yolunda izini takip edenler, gönül tapusuna giren ve O'ndan feyiz alanlar yavaş yavaş kendilerine gelmeye başladılar. Bundan sonra ne olacaktı? Her şey Mevlâna ile başlamıştı; O'nun yokluğu ile her şey yok olup gidecek miydi? Toparlanmalı; Mevlâna, fikriyle, düşünceleriyle yaşatılmalı, aydınlık yolu izlenmeliydi. Ama kim kılavuzluk edecekti; kimdi Mevlâna'yı temsil edecek? Hastalığı günlerinde bu sorular akla gelmemiş değildi. Mevlâna'nın yakınında bulunanlar, Mevlâna'nın son öğütlerini verdiği sırada: -Efendimiz, sizden sonra halifemiz kim olur? diye üç kere sormuşlar, her defasında da: -Çelebi Hüsâmeddin'imiz halife olur, cevabını almışlardı. Gerçekten de, Kuyumcu Selâhaddin'in ölümünden sonra, Çelebi Hüsâmeddin Mevlâna'nın en yakın dostları ve halifeleri arasında seçkin yerini almıştı. Mevlâna'ya Mesnevî'yi yazdırtan, varını yoğunu Mevlâna yolunda harcayan, ona gönülden bağlı Çelebi Hüsâmeddin, daha Mevlâna'nın sağlığında, Mevlâna'nın halifesi olabileceğini herkese kabul ettirmişti. Ettirmişti ama, ortada bir de Sultan Veled vardı. O, babasının ilim ve irfan potasında pişmiş, herkesin sevgisini kazanmış bir tasavvuf eriydi. Mevlâna, onu öteki oğullarından daha çok sever, ona: "Bana yaradılış ve huy bakımından en fazla benzeyen sensin" derdi. Mevlâna'nın bıraktığı posta hakkıyla oturabilir, onu lâyıkıyla temsil edebilirdi. Çelebi Hüsâmeddin de böyle düşünürdü elbet. Mevlâna'nın vârisi olarak Sultan Veled'in posta oturmasını gönülden istiyordu. Bir gün Sultan Veled'i ziyaretinde şöyle dedi: - Veled, sen bize Pirimizden, armağansın. Ondan sonra uyulacak, dayanılacak tek kişi sensin. Onun yüce makamı sana düşer. Çünkü senden daha arif olan; yol, iz bilen yok. Bu teklifi kabul etmeyen Sultan Veled İbtidânâme adlı eserinde bu olayı şöyle nakleder: "Hayır, Babam ölmedi; gerçekten diridir O. Ölen onun maddi varlığı, yıpranıp giden cesedi. Ruhu Allah civarında ölümsüz yaşıyor. Peygamberimiz, Mü'minler ölmezler, demedi mi? Babamın zamanında halifemizdin. Şimdi de halifemiz sen olacaksın. imam sendin, biz sana uyardık, şimdi de uyacağız. Bu babamın vasiyeti, bu vasiyet yerine gelmeli". Çelebi Hüsâmeddin, Sultan Veled'e ne kadar yalvardı, rica ettiyse de Sultan Veled kabul etmedi. Çaresiz, gönül hoşluğu ile Mevlana dan boşalan postu devraldı. Ġlk PostniĢîn Çelebi Hüsâmeddin (Ö.1284) Çelebi Hüsâmeddin, böylece, sessiz-sedasız gönül postuna oturdu. Aslında Mevlâna, bir tarikat kurucusu değildi. Bir tarikat kurmayı, bir tarikatın piri olmayı hiç düşünmemişti. Onun yolu ilâhî aşk ve cezbe yoluydu. Bu yolda pişmiş; pişme de ne demek, yanıp tutuşmuştu. Ölümüne yakın yıllarda: "Ben tenden soyundum; O, hayâlden soyundu. Artık vuslat ilinin en ileri makamlarında salınmadayım (Mesnevi, C.6, Beyit: 4619) diyor, bir an önce Allah vuslatını özlüyordu. Peki ama, neydi istenen? Mevlâna'dan sonra, O'nu temsil edecek bir halifeye ne lüzum vardı? istenen, Mevlâna yolunu, Mevlâna düşüncesini canlı ve ayakta tutmaktı. Sağlığında Mevlâna'nın çevresinde toplananlar, O'nun ölümüyle dağılıp, tükenmemeliydiler. Mevlâna gibi olan, O'nun gibi düşünen biri, tutuşturulan bu aşk ocağını sonsuza dek tüttürmeli; bu ocağın sahibi ve mürşidi olmalıydı. Bunun için bir halifeye lüzum vardı, işte Çelebi Hüsâmeddin bunun için bu görevi üstlenmiş, Mevlâna dostlarının başına geçmişti.

2 Çelebi, daha genç yaşında, halim-selim bir ahî genci iken, Mevlâna'nın halkasına girmişti. Asıl adı Ahi Hüsâmeddin Hasan'dı. Babası. Konya ahilerinin şeyhi olarak bir zaviyede oturuyordu. Ataları, Urmiye'den göçerek Konya'ya gelip yerleşen fütüvvet ehliydi. Bu yüzden Çelebi Hüsâmeddin'e Ahi Türkoğlu da deniyordu. Çelebi Hüsâmeddin'in ilk isi, Mevlâna'nın. mezarı üzerine Türbe yaptırmak olmuştu. Mevlâna, sağlığında mezar üzerine türbe yaptırma geleneğine pek uymuyordu. Babası bilginler sultanı Bahâeddin Veled öldüğü zaman, cenazesi, şimdiki Mevlâna Türbesi'nin bulunduğu Has Bahçe'ye defnedilmişti. Mevlana'ya büyük saygı besleyen Selçuklu veziri Emir Muineddin Süleyman Pervane, bu mezar üzerine bir türbe yaptırmak isteyince, Mevlâna ona: "Şu gök kubbeden daha iyisini, daha büyüğünü yapamayacağına göre, yenisini yapmaya zahmet etmeyiniz." diyerek bu isteğinden vazgeçirmişti. Mevlâna, Mesnevisinin üçüncü cildinde: "Mezara türbe yaptırmak, üstüne kubbe kurmak, mânâ sahiplerince makbul değildir." diyor ve ilâve ediyordu: "Bizim mezarımızı yerde arama! Bizim mezarımız ariflerin gönülleridir." Mevlâna'nın mezar üzerine türbe yaptırmanın gönüllüsü olmadığı bu sözlerinden açıkça anlaşıldığı halde, Mevlâna'nın menkıbelerini yazan ve Çelebi Hüsâmeddin'in halifeliğinde sağ olan Ahmed Eflakî. Mevlâna'nın vasiyet yollu şu sözlerini kaydediyor: "Bizim dostlarımız, türbemizi, uzaklardan görünecek, şekilde yüksek yapsınlar. Kim bizim türbemizi ta uzaklardan görerek tam bir inançla bizi hatırlarsa, onun nâmı iki cihanda aziz olacaktır. Tam bir aşkla riyasız bir doğrulukla gelip türbemizi ziyaret edenin dileğini Yüce Allah yerine getirir." Mevlâna bu sözü söylemiş olsa da, olmasa da, ölümünden sonra, mezarı üzerine bir türbe yapma isteğinin kimse önüne geçemezdi. Mezar her gün ziyaret ediliyor, her ziyaret eden bu isteği tekrarlıyordu. Mevlâna'nın Ölümünden birkaç ay sonra, Mevlâna'ya büyük bir saygı besleyen Emir Alâmeddin Kayser, bu istekle Sultan Veled'e başvurmuş, önce onun rızasını almıştı. Sultan Veled'in "kabul" sözünden sonra, Alâmeddin Kayser, Emir Süleyman Pervane ve onun varlıklı eşi Gürcü Hatun'la işbirliği ederek seksen bin dinar para toplamış, bir türbe yaptırılması için Çelebi Hüsâmeddin'e teslim etmişti. Bu para kısa sürede yüz altmış bin dinara yükselmiş ve türbe yapımına geçilmişti. Selçuklu devrinin tanınmış mimarlarından Tebrizli Bedreddin'e yaptırılan Türbe, ilkin dört fil ayağı sütun üzerinde yükselen dilimli bir tuğla gövde ve onun da üzerinde yine dilimli konik bir kümbet şeklindeydi. Kuzey yönünde yüksek kemerli acık bir eyvanı vardı. Dogu, Batı ve Güneyi kapalıydı. Eyvan'da, Mevlâna'nın mezarı üzerine, Selim oğlu Abdülvâhid ve Konyalı Genak oğlu Hûmâmeddin adlı iki usta ahşap bir sanduka yerleştirmişlerdi. Mevlâna'ya ait olan bu ahsap sanduka bugün Sultânu'l Ulemâ'nın kabri üzerinde bulunmaktadır. Sandukanın heybetli görünüşü halk arasında Mevlâna ölünce babası ayağa mı kalktı? gibi bir söylentiye sebep olmuştur Sanduka'nın üzerindeki sülüs yazılar, Mevlâna'nın Divan'ından ve Mesnevî'sınden seçilmiş; kitabesi Çelebi Hüsâmeddin ve Sultan Veled tarafından yazılmıştı. Böylece Mevtana Dergâhı'nın nüvesi ve temelleri atılmış oluyordu. Ġlk Dergâh Mevlâna Türbesi'nin bulunduğu Has Bahçe, Konya Kalesi'nin dışında, Aksaray Kapısı yakınlarındaydı. Has Bahçe, Selçuklu Sultanı 1. Alâeddin Keykubad tarafından Mevlâna'nın babası Bahâeddin Veled ve ailesine armağan edilmişti. Konya giderek büyüyor, surların dışına taşıyordu. Has Bahçe'nin çevresinde evler, konaklar yaptırılmıştı. Çelebi Hüsâmeddin, Has Bahçe'yi bir duvarla çevirterek geleceğin Mevlâna Dergâhı'nın yerini tayin etmişti. Önce Türbe'nin bitişiğinde birkaç oda yaptırıldı. Bu sırada Türbe'ye bağışlar yapılıyor, vakıflar bağlanıyordu. Türbe'de müezzinler, imamlar, Mesnevîhânlar görevlendirildi. Mesnevîhân Sirâceddin bunların başındaydı. Her Cuma namazından sonra Çelebi Hüsameddin, Mevlâna dostlarını, topluyor, Mevlana nın türbesini coşku ile ziyaret ediyordu.bu ziyaretten sonra Kuran-ı Kerim ve Mesnevi okunuyor, dervişler sema ediyorlardı.

3 Çelebi Hüsâmeddin, Mevlâna dostlarının başına geçmiş, onları, dağılıp gitmekten kurtarmış ve onları bir araya getirmişse de bir tarikat kurucusu ve Pir i olmamıştır. Hüsâmeddin'in halifeliği, Mevlâna dostlarına şeyhlik, mürşitlik görevini yerine getirişi on yıl sürdü yılının Ekim ayıydı. Eflâki'nin anlattığı bir hikayeye göre Çelebi. Meramdaki bağında bir semâ toplantısı yapmış, Mevlâna âşıkları bu toplantıya katılmışlardı. Semâ devam ederken Konya'dan gelen Mevlâna Türbesi'nin kubbesindeki âlem'in düştüğünü haber verince Çelebi, derin bir âh çekmiş, ağlamaya başlamıştı. Çelebi: "Şeyhim beni çağırıyor. Göç zamanı geldi, ömür kadehi doldu, beni eve götürün" demişti. Evine götürdüler. Birkaç gün sonra da (25 Ekim 1284 Çarşamba) vefat ettiği haberi Konya'ya yayıldı. Çelebi Hûsâmeddin'in cenaze namazını Sultan Veled kıldırdı ve Mevlâna'nın baş ucuna defnedildi. SULTAN VELED (Ö.1312) Çelebi Hûsâmeddin'in ölümünden sonra, Mevlâna postuna, Mevlâna'nın büyük oğlu Sultan Veled'in varis olacağı olağandı. Bundan kimsenin şüphesi yoktu. Kendisi ibtidanâme adlı eserinde şöyle diyordu: "Halk, genç-yaşlı hep toplanıp yalvardılar. Ey Veled dediler, babanın yeri zaten senindi, çünkü onun sana sevgisi daimiydi. Öyle olduğu halde, Hûsâmeddin'e verdin. O göçünce artık bahanen kalmadı. Allah'ın takdiri böyle. Bu sözler üzerine, ben de tekliflerini kabul ettim " Sultan Veled, Mevlâna'nın yerini aldığı zaman 58 yaşındaydı. O da Mevlâna'ya uymuş, onun sevdiklerini sevmiş, Tebrizli Şems'e, Kuyumcu Selâhaddin'e bağlanmış, hizmetlerini görmüştü. Çelebi Hüsâmeddin'e de aynı saygıyla bağlanmış babasının ölümünden sonra onu, isteyerek babasının postuna oturtmuş, kendisi de bir «mürit» gibi ona hizmet vermişi. Bu üç tasavvuf erinden başka, Sultan bir ömür boyu bağlandığı, feyiz aldığı, mânevi terbiyesi altında yıllarca önünde diz çöktüğü bir ulu kişi daha vardı. Mevlâna'nın has müritlerinden Bektemûroğlu Şeyh Kerimeddin. Mevlevi kaynaklarının tümü, Bektemûroğlu Şeyh Kerimeddin'i Sultan Veled'in hocası sayar; onun yüceliğini, gönül ve görüş zenginliğini dile getirirler. Sultan Veled, Çelebi Hüsâmeddin'den sonra Mevlâna dostlarının Şeyhi olduğu halde, Şeyh Kerimeddin'i yine şeyhi saydı. O, 1292 yılı Kasım ayının baslarında vefat ettiği zaman onu babasının hemen yanı başına defnetti. Sultan Veled'in Mevlâna'nın makamını temsil etmesiyle, kendisine uyanların sayısı da giderek artıyordu. Veled babasının ölümünden sonra, daha önce Emir Bedreddin Gevhertas'ın Mevlâna ailesi için yaptırdığı medrese ve evden ayrılmamıştı. Şimdi burası müritlerle dolup taşıyor, dar geliyordu. Mevlâna'nın Türbesi çevresinde her ne kadar mescit, semahane gibi ek binalar yapılmışsa da bunlar da yetersizdi. Burada kendi ailesinin oturacağı ve müritlerin de toplanabileceği yeni bir medrese yaptırmaya karar verdi. Selçuklu emirleri ve varlıklı kişilerin yardımı ile birkaç yıl içinde medrese yapıldı. Sultan Veled, eşi ve çocuklarıyla bu medreseye tasındı. Uzun yıllar Mollâyı Cedid yahut Velediyye adıyla bilinen bu medrese; zamanla harap olmuş, 1888 yılında üzerine yeni odalar eklenerek Bahâiyye Okulu yapılmış, 1951 yılı Ekim ayında, Mevlâna Meydanı'nı genişletmek amacıyla yıktırılmıştır. Mevlâna'nın oturduğu medrese de, bu yeni medresenin yapılması ile Mollâyı Atik Medresesi olarak tanınmış, zaman içinde tamamen yıkılarak yeri dahi unutulmuştur. Sultan Veled'in yaptırdığı yeni medrese ile Mevlâna Türbesi çevresinde filizlenmekte olan Dergâh, daha geniş bir mekan kazanmış, ayrıca Mevlâna ailesi de Dergâh'ta kalmaya başlamışlardı. Sultan Veled'in TeĢkilatçılığı Sultan Veled'in, posta oturmasıyla, Çelebi Hûsâmeddin'in aksine, Türbeye bir hareket ve canlılık gelmişti. Çelebi Hüsâmeddin, çekingen, içe dönük, sessiz yaradılışta, bir adamdı. Sultan Veled ise; girişken saray ve devlet adamlarıyla iyi ilişkiler içindeydi. Her ne kadar Mevlâna topluluğunun adı henüz konmamışsa da, topluluk Sultan Veled'in çevresinde kümeleştiği için çoğu zaman bunlara Veledi deniyordu. Mevlâna'ya izafeten Mevlevi de dendiği oluyordu. Sultan Veled'in dost ve derviş çevresi giderek büyüyordu. Gerçekten de

4 1300 lü yıllara gelindiği zaman Mevlana Türbesi ve çevresi, Sultan Veled'e uyanların toplandığı yer haline gelmişti. Sultan Veled, Çelebi Hüsameddin le birlikte başlatılan Mesnevîhânlığı, daha da düzene sokmuş; Dergah'ta, Mesnevi okunacak gün ve saatleri, sema meclislerinin zamanını ayarlamış, semânın ve mutrıbın düzenini, belli kaidelere bağlamıştı. Türbeye ve Dergâh'a yapılan bağışlar artıp, yeni vakıflar bağlandıkça, dervişlerin yatıp kalktıkları, semâ ve musiki çalışmaları yaptıkları yeni binalar yaptırılmıştı. Hâttâ "derviş olmanın da bir yolu yordamı olmalıdır" diyerek, bunun da usûl ve kaidelerini ortaya koymuş, öğretmişti. Sultan Veled, Mevlâna yoluna girenlerin uyacakları usûl ve erkânı en ince ayrıntıları ile tespit ederken, bu yolun yayıcılarını da seçmeye, onları Anadolu şehir ve kasabalarına göndermeye başlamıştı. Has müritlerinden Şeyh Süleyman Tûrkmâni yi Kırşehir'e göndermiş, orada bir Mevlevi zaviyesi kurdurmustu. Muhammed Alâeddin Amasya'ya, Hüsâmeddin Hüseyin Erzincan'a, Sultan Veled'in halifesi olarak gitmiş ve halkı Mevlâna yolunda aydınlatma görevini almışlardı. Böylece Sultan Veled'in ölümüne yakın yıllarda Mevlevîlik resmen kurulmuş oluyordu. Sultan Veled, Kuyumcu Şeyh Selâhaddin'in kızı Fatma Hatun'la evlenmiş, bu hanımından Ulu Arif Çelebi adlı oğluyla, Mutahhara Âbide ve Şeref Arife adlarında iki kızı doğmuştur. Fatma Hatun'un ölümünden sonra, bir biri ardınca Nusrel Hatun ve Sünbüle Hatun adlı, iki hanımla daha evlenmiş; birincisinden Şemseddin Abid. ikincisinden Selâhaddin Zâhid ve Hüsameddin Vâcid adlı, oğulları dünyaya gelmiştir. Böylece 4 oğlu iki kızı bulunan Sultan Veled, kızlarından Mutahhara Abide Hatun'u Germiyanlı Beyi Süleymansah la evlendirmiştir. Sultan Veled. II Kasım 1312 yılında, 86 yasında iken kısa sûren rahatsızlığından sonra sonsuzluk alemine göçmüş; cenazesi, Mevlâna Türbesi'nde, babasının sandukasının sol tarafına gömülmüştür. Öldüğü zaman büyük oğlu Ulu Arif Çelebi, 40 yaşındaydı ve babasının makamına oturmuştu. ULU ARĠF ÇELEBĠ (Ö.1320) Hz. Mevlâna'nın torunu ve Sultan Veled'in büyük oğlu Ulu Arif Çelebi, 6 Haziran 1272 günü doğduğu zaman, Mevlâna sağdı. Mevlâna, doğduğu gün, loğusa yatağındaki annesi, Fatma Hatun'un odasına gelerek başına altınlar saçmış, torununu kucağına alarak; "Mübarek bâd ber- mâ in Feridun Ki gerded pâdşâh-i din Feridun " diye başlayan ve "Kutlu olsun Feridun bize. Din sultanı olsun, gökteki ay gibi parlasın, aydın bir hâle gelsin, şekerlerle dolu Mısır ülkesi gibi tatlı olsun. Kutluluk meydanından topu çelsin, eğerini vurarak, yağız devlet atına binsin. Feridun ikbal burcundan doğdu, o bastan başa sevgi doludur" diye devam eden gazelini söylemişti. Adını Feridun Arif koydu. Etrafındakilere: -Bu çocuğu Ulu Arif diye çağırın. Bana da babam "Hüdavendigâr" derdi adımı söylemezdi. Ona bu adı mânevi bir armağan olarak veriyorum, dedi. Çocuk giderek büyüyordu. Mevlâna onu çok sevmişti. Bir gün oğlu Sultan Veled'e söyle dedi: -Ben bu çocukta yedi nur görüyorum. Bu nurlar babam Bahâeddin Veled'in, Şeyhim Seyyid Burhâneddin'in Hazret-i Şems'in, Şeyh Selâhaddin'in, Çelebi Hüsâmeddin'in nurları; benim nurum ve senin nurun. Arif bir yaşına gelince, kucaktan inmez olmuştu. Mevlâna ve Çelebi Hüsâmeddin onu dizlerinin dibinden ayırmıyorlardı. Ne var ki, bu yüzünde ilâhi nurlar parlayan sevgili yavru, bir buçuk yaşına bastığı günlerde, Mevlâna sonsuzluğa kanat açarak ebedi diyara göç etti. Feridun Ulu Arif büyüdükçe, hâl ve tavırlarıyla dedesi Mevlâna'ya çok benziyordu. Bu benzerliği görenler, ona Ulu Arif Çelebi demeye başlamışlardı. Çelebi adı, "Çalabî", yani "Allah'dan, Allah yolundan, Allah'ya ait" anlamına geldiği gibi «bey, efendi» anlamına da geliyordu. Çelebi Hüsâmeddin'den sonra, Sultan Veled'e de "Veled Çelebi" denmişse de, asıl çelebilik Ulu Arif Çelebi ile

5 başlamış, bundan sonra Konya Mevlâna Dergâhında postnişin olan şeyhlere "Çelebi" denildiği gibi, Mevlâna soyundan gelen erkeklere de Çelebi denilmiştir. Sultan Veled de Ulu Arif Çelebi'yi çok severdi. Ona "ruhların şeyhi" derdi, iyi bir öğretim verdi. Mevlâna'nın eserlerini okuttu. Buluğ çağına erişince de Konya'da Tebrizli Emir Kayzer'in kızı Devlet Hatun'la evlendirdi. Bu evlenmeden Bahâeddin Emir Âlim, Muzaffereddin Emir Âdil adlı iki oğluyla Melike adlı kızı dünyaya geldi. Ulu Arif Çelebi, Mevlâna'nın bütün eserlerini ezberden okuyacak kadar güçlü bir hafızaya sahipti. Duygusal, hemen heyecanlanan, taşkınlıklar gösteren, atak, cesur bir yaradılıştaydı. Olaylar karşısında ansızın duygulanır, o anda yapacağını yapar, söyleyeceğini söylerdi. Bu davranışlarıyla çoğu zaman Tebrizli Şems'e benzetilir, hareket ve sözlerinde bir "keramet" aranırdı. Sultan Veled'in, Çelebi Hüsâmeddin'in ölümünden sonra Mevlevi postuna oturduğu, Mevlevi tarikatının temellerini attığı, tarikatın usûl ve yöntemlerini belirlediği yıllarda Ulu Arif Çelebi, Mevlevîliği tanıtmak ve yaymak amacı ile Anadolu'da pek çok geziler yapmış, hatla Tebriz'e; Asya'da Merend'e, Sultaniye'ye kadar gitmiş; gittiği yerlerde sultanlar, beyler, o şehrin ileri gelenleri tarafından hoşça karşılanmış, saraylarda, konaklarda ağırlanmıstı. Her yerde saygı görüyor, sözleri ve hareketleriyle hayranlık uyandırıyordu. Bu gezilerinde kendisine uyan, kendi fikirlerini benimseyen dervişler de vardı. Ulu Arif Çelebi bunlardan çoğunu o şehirlerde bırakarak, İlk Mevlevi Tekkelerinin, Zaviyelerinin kurulmasını sağlıyordu. Bunlar arasında Larende (Karaman), Beyşehir, Aksaray, Akşehir, Afyon, Amasya, Niğde, Sivas, Tokat, Birgi, Denizli, Alanya, Bayburt, Erzurum gibi şehirler de vardı. Erzurum'dan Tebriz'e gidişi de bu yıllara rastlar. Bu geziye Ahmed Eflâkî Dede de katılmıştır. Sultan Veled'in Konya'da Mevlevi topluluğunun başında bulunduğu ve Ulu Arif Çelebi'nin gezilerine devam ettiği yıllarda, Anadolu Selçuklu Devleti de tarih sahnesinden büsbütün silinip gitmiş; Anadolu'da bölge bölge beylikler doğmuştu. Her biri bağımsız ve belli sınırlar içerisindeydi. Selçuklular zamanında Anadolu'ya göçen Oğuz ve Türkmen aşiretlerinin kurduğu bu beylikler, Asya'dan, Anadolu'ya göçen ve kendilerine Horasan erenleri denen mutasavvıf dervişlere büyük saygı duymuş, onların irşadlarından sürekli etkilenmişlerdi. Bu mistik ortamda, Mevlâna gibi büyük bir "mürşid"in ve bir tasavvuf şeyhinin sevgili torunu Ulu Arif Çelebi'nin şehir şehir, oba oba ziyaretler yapması yadırganmıyor, üstelik hoş karşılanıyordu. Onun hem de iki kez, ilhanlıların başkenti Sultaniye'ye kadar gitmesi, Moğol hanları ve beyleriyle görüşmesi, onlara kendi ilim ve irfanını kabul ettirmesi az şey değildi. Babası Sultan Veled'in ölümünden sonra, Ulu Arif Çelebi, Anadolu'nun birçok şehirlerinde tanınan, ünü İran ve Irak'a kadar uzanan bir şeyh olarak, Mevlevi postuna oturmuştu. O, Sultan Veled'den sonra, altı yüz yıldan fazla sürecek olan yeni bir geleneği başlatmış oluyordu. Artık Ulu Arif Çelebi'den sonra, Konya Mevlâna Dergâhı postnişînleri, Mevlâna soyundan oğuldan oğula, en büyük oğuldan başlayarak sırasıyla şeyhlik makamına geçecek ve bu böyle sürüp gidecekti. Ulu Arif Çelebi'nin Konya Mevlâna Dergâhı şeyhliği ancak sekiz yıl sürdü. Bu sekiz yılın bir değerlendirilmesi yapılırsa, Ulu Arif Çelebi, babasından devraldığı Mevlevilik Tarikatını, merkez Konya olmak üzere, daha sağlam temellere oturtarak yaymaya çalıştı. İnandıgı, ve güvendiği dostlarını, birer Mevlevi ocağı tüttürmeleri için pek çok şehirlerde görevlendirdi. Mevlana Türbesi ve Dergahının vakıf gelirlerini artırdı. Tarikatın ilkelerini yeniden gözden geçirerek, sema ve zikir usullerini kurallaştırdı. Çok genç yaşta, 5 Kasım 1320 Salı günü, 48 yaşındayken vefat etti. Ölümünden birkaç gün önce, Mevlâna'nın ölümünde olduğu gibi. Konya'da depremler olduğunu ve Mevlâna'nın; Aşk yolunda bütün ömrüm tek bir vakit olsun diye. mum gibi eriyorum, diye başlayan gazelini okuyarak ruhunu teslim ettiğini, o gün başı ucunda gözyaşı döken Ahmed Eflâkî yazar. Cenazesi Mevlâna Türbesi'nde, Mevlana'nın ayak ucuna doğru soldaki yere gömüldü; üzerine tuğla örgü bir sanduka yerleştirildi. ġemseddġn ÂBĠD ÇELEBĠ (ö. 1338)

6 Ulu Arif Çelebi, ölümüne yakın yıllarda, Dergâh işlerini kardeşi Şemseddin Emir Âbid Çelebi'ye bırakmış, ölümünden sonra da, Emir Âbid Çelebi Dergâhın, dördüncü şeyhi olmuştu. Selçuklu Devletinin yıkılışından sonra, Konya'ya Karamanoğulları yerleşmişse de, ilhanlı hükümdarı Ebu Sâid Bahadır Han, Anadolu'ya Emir Çoban adlı bir komutanını Genel Vali olarak göndermiş, Emir Çobanla Karamanoğulları çatışmışlardı. Ulu Arif Çelebi'nin öldüğü yıl, Emir Çoban'ın oğlu Timurtaş, Konya'yı Karamanoğulları'ndan almıştı. Ne var ki Timurtaş'la Emir Âbid Çelebi'nin arası iyi değildi. Aslında gerek Emir Çoban; gerekse oğlu Timurtaş, Ebu Sâid Bahadır Han'a karşı bağımsızlıklarını ilan etmiş, Anadolu'yu istedikleri gibi idareye başlamışlardı. Siyasi kargaşaların huzursuzluk yarattığı bu dönemde Emir Âbid Çelebi, Konya'daki postuna ancak sahip olabilmiş, Mevleviliğin yayılıp gelişmesi için fazla bir çaba gösterememişti yılında, Timurtas'ın Mısır Memlukluları'na sığınmasından sonra, Emir Âbid Çelebi bir ara Sultaniye'ye gitmek istemiş, bu seyahatinden memnun olmayarak Tebriz'den geri dönmüştü. Çelebi'nin bu gücenginliğini öğrenen Bahadır Han, 1333 yılında Emir Sungur Ağa adlı bir adamını, Çelebi'nin gönlünü almak üzere, çeşitli hediyelerle Konya'ya gönderdi. Emir Sungur Ağa nın Mevlana Türbesi ve Dergahına armagan ettiği hediyeler arasında, sonradan Nisan Tası diye adlandırılan üzeri altın ve gümüş kakma, yazı ve resimlerle süslü, Musul işi büyük bir bronz kap da vardı. Bu sanat şaheseri bugün Mevlana Müzesinde aynı adla sergilenmektedir yılında Bahadır Han'ın ölümü ve İlhanlı Devleti'nin çöküşü ile Anadolu beylikleri tekrar düze çıktı. Konya, Karamanoğulları nın eline geçti. Bir ara Eretna Beyin teklifi ile Emir Âbid Çelebi, Eretna Beyliği'nin elçisi olduğunu ve kısa bir süre Konya'dan ayrıldığını Eflâki yazıyor. Bu elçilik görevinden sonra, Konya'ya dönen Emir Âbid Çelebi, Dergâh işlerini yeniden düzenledi. Karamanoğlu beylerinin yardımı ile Türbede ve Dergah'ta onarımlar yaptırdı, Çelebi, 23 Temmuz 1338'de öldü ve kardeşi Ulu Arif Çelebi'nin yanına defnedildi. Daha sonra Konya Mevlevi Dergâhı şeyhliği ve Çelebilik Makamı kardeşi Hüsâmeddin Vâcid Çelebi'ye geçti. HÜSÂMEDDĠN VÂCĠD ÇELEBĠ(Ö. 1342) VE EMĠR ÂLĠM ÇELEBĠ l (ö.1350) Ulu Arif Çelebi oğlu Hüsâmeddin Vâcid Çelebi, Emir Âlim Çelebi'nin sağlığında, onun Konya'da bulunmadığı aylar ve yıllarda, onun adına Dergahta halife olarak görev yapar, vakıf işlerini idare ederdi.1338 yılı Temmuzunda, doğrudan doğruya posta oturduğu zaman, fazla faaliyeti olmadı. Postta ancak 4 yıl kalabilmişti. 7 Şubat 1342 de öldü. Ölümüyle Konya Mevlevi Dergahı postu az kalsın başsız kalıyordu. Yerleşmekte olan geleneğe göre Vacid Çelebi densonra posta Emir Âlim Çelebi'nin oturması lazımdı Çünkü Vacid Çelebi'nin posta oturacak bir erkek çocuğu dünyaya gelmemişti. Emir Âlim Çelebi de, Konya'dan çok uzaklarda bulunuyordu. Konyaya dönüp posta oturacağı şüpheliydi. Babası ile Tebriz'e gitmiş, oradan dönmemişti. Bir ara Türkistan'a gittiğini, orada Mevlâna'nın fikir ve eserlerini yaymakta olduğunu söyleyenler vardı. Çelebilik makamı da boş kalamazdı. Haberler gelinceye kadar, diğer küçük kardeşi Emir Âdil Çelebi, ona vekaleten posta oturdu. Emir Alim Çelebi'yi bekleyiş, tam sekiz yıl sürdü yılında öldüğü haberi Konya'ya ulaşınca, yerine Emir Adil Çelebi geçti. Bu sekiz yıllık devreyi Mevleviler "Niyabet" yılları olarak sayarlar. Gurbette öldüğü ve Mevlâna Türbesi'nde mezarı bulunmadığı için de üzülürler. EMiR ÂDĠL ÇELEBi (6.1368) Emir Âdil Çelebi, 1350 yılında Çelebilik makamında 18 yıl hizmet görmüş ve Birinci Âdil Çelebi adıyla Postnişinler Seceresi'nde yerini almıştır. Bu on sekiz yıl içinde neler olmuştur? Bunu pek bilmiyoruz. Çünkü. Mevlâna ve oğullarının menkıbelerini yazan ve bize önemli kaynak bırakan Ahmed Eflaki, 1360 yılında ölmüş, "Menâkıbu'l-Arifin" adlı eseri Emir Adil Çelebi'nin posta geçmesi haberiyle son bulmuştur. Bu önemli kaynak, 1360'da susarken, bir başka kay-

7 nak, Mevlevi tarihine ışık tutmaya baslar. Bu kaynak, Kütahya Mevlevihânesi şeyhi Sakıp Mustafa Dede (ö,1735)nin "Sefine-i Nefîse-i Mevleviyân" adlı eseridir. Biz, bu eserin faydalanacak bölümleri ve öteki Mevlevi kaynaklarının yardımı ile Çelebiler Silsilesi'ni sürdürmeye çalışacağız yılları arasında, Ulu Arif Çelebi oğlu Emir Adil Çelebi Mevlâna'nın postunda, Onu temsilen oturmaktadır. Bu yıllarda Konya, Karamanoğulları'nın elindedir. Karaman beyleri, Mevlana ya ve Dergahın sakinlerine çok saygılıdır. Karamanoğullarının tarihini yazan Şikâri, bu saygının, Karaman beylerinin Mevlâna Dergâhı'na şeyh olan Çelebilere "mürit" olacak kadar ileri gittiğini ifade eder. EMĠR ÂLĠM ÇELEBĠ II (0.1395) Emir Adil Çelebi'nin ölümünden sonra yerine gecen Âlim Çelebi II zamanında, Karamanoğlu Alâeddin Bey, Karaman'daki Mevlâna'nın annesi Mümine Hatun, kardeşi Muhammed Alâeddin'in, bir ihtimalle eşi Gevher Hatun'un mezarları üzerine, 1370 yılında bir Türbe, bitişiğine bir Mevlevihane ve Mescit yaptırdığı, bunlara zengin vakıflar bağlandığı görülmektedir. Emir Âlim Çelebi II, kendisini tamamen ibadete ve semâya vermiş; 27 yıl Dergâh'ta postnişînlik yapmıştır. Çelebi, 1395 yılında ölmüş ve cenazesi Mevlâna Türbesi'ne kaldırılmıştır. Postta bu kez Emir Âdil Çelebi oğlu Arif Çelebi vardır. ARĠF ÇELEBĠ II (0.1421) Ulu Arif Çelebi'nin torunu olan Arif Çelebi yi dedesinden ayırmak için, Mevleviler ona Ârif-i Sânî (ikinci Arif) de derler. Çelebilik makamında bulunduğu yıllar, Anadolu çalkantılar içindedir. Şöyle ki: Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid'in Rumeli ve Sırp seferlerini fırsat sayan, başta Karamanoğulları olmak üzere, bazı Anadolu beylikleri Osmanlılara karşı harekete geçmiş; Yıldırım Bayezid de Rumeli Seferi'nden Anadolu'ya yönelmiş ve 1390 yılında Konya'yı kuşatmıştı. Neyse ki Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey'le barış yapıldı da, Konya'da büyük bir kardeş kavgası önlenmiş oldu. Yıldırım Bayezid'in Niğbolu'daki meşguliyetinden faydalanmak isteyen Alâeddin Ali Bey, 1397 yılında tekrar Osmanlı şehirlerine saldırmışsa da bu kez seferi bırakıp Anadolu'ya dönen Yıldırım'ın elinden kurtulamamış, ona esir düşmüştür. Ne var ki, Anadolu Beylerbeyi Timurtaş Paşa daha önce kendisini esir ederek zincire vuran Alâeddin Ali Bey'i gizlice öldürtmüştür. Bu olaydan sonra geçici de olsa Konya Osmanlıların elindedir. İş bununla da kalmamış, 1399 yılında Timur orduları Anadolu üzerine üşüşmüştür. Şehirleri yakıp yıkan, yağma eden Timur, 1402 Temmuzunda Ankara yakınlarındaki Çubuk Ovası'nda Osmanlılarla karşı karşıya gelmiş, yapılan savaşta Yıldırım Bayezid, Timur'a esir düşmüş, getirildiği Akşehir'de 8 Mart 1403 tarihinde üzüntüsünden ölmüştür. Bu olaydan sonra Osmanlı birliği dağılmış; Anadolu, yine parça bölük beyliklerce idare edilmeye başlamıştır. Bu dönemde Konya, yine Karamanoğullarının elindedir. İşte bu yıllar, Konya'da Mevlâna Dergahı Çelebilik makamında bulunan Arif Çelebi, çoğu zamanını Anadolu'yu dolaşarak olayların içinde bulunmamaya tarikatını ve dervişlerini siyasetin dışında tutmaya çalışmıştır. Onun en önemli işi. Emir Âbid Çelebi II zamanında Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey'in Mevlâna Türbesi'nde başlattığı büyük onarımı tamamlamak olmuştur. Karamanoğulları tarihini yazan Şikari'nin anlattığına göre. bu onarımın başlaması şöyle olmuştur: Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey, Güneydeki Gorikos (Kızkulesi) Kalesini almak, böylece Akdeniz ticaretinin bir bölümünü elinde bulundurmak istemektedir. Ne var ki Kale çok güçlüdür. Bir gece Alâeddin Ali Bey, rüyasında Hz. Mevlana'yı görür ve ondan Gorikos Kalesini fethedeceği müjdesini alır. Bundan sonra, Güneye bir sefer düzenleyerek sahil emirleri ile birleşir, Gorikos'u fetheder. Zafer dönüşü Konya'ya gelen Alâeddin Ali Bey, "gaza malı ile" Mevlâna Türbesi'nı onartmaya başlar. Onarım, 1397 yılına kadar sürer. Türbe adeta yeniden yapılmıştır. Buna göre dört fil ayağı üzerine oturan sivri kemerler arasındaki Doğu ve Batı duvarlar açılmış, yalnız Güney duvar örtülü kalmış; böylece Türbe genişletilerek, dışarıdaki mezarların da Türbe içine alınması

8 sağlanmıştır. Ayrıca kemerleri birbirine bağlayan çapraz tonoz kubbenin üzerine, dilimli silindir seklinde bir kubbe, onun da üzerine yine dilimli konik kümbet yükseltilmiş ve bugünkü durumunu almıştır. Kubbe ve kümbetin dış yüzeyleri çinilerle kaplanmıştır. Arif Çelebi II, 26 yıl postnişin olduktan sonra, 1421 yılında vefat etmiş; O da 138Mevlâna Türbesi'ne gömülmüştür. PĠR ÂDĠL ÇELEBĠ (ü.1460) Arif Çelebi ll'nin ölümünden sonra, makama Emir Âbid Çelebi oğlu Pir Adil Çelebi, getirilmiştir. 39 yıl Çelebilik makamında bulunan Pir Âdil Çelebi, Mevlevi Tarikatının ikinci kurucusu sayılır. Onun zamanında tarikat usûllerinin yeniden tespit edildiği söylenir. Pir Âdil Çelebi'nin "Pir" olarak anılması da, Onun "Mevlevi Tarikatı'nın bir çeşit anayasasını yapmış olmasındandır. O güne kadar gerçek anlamıyla tespit edilmeyen, ancak bir gelenek olarak süre gelen tarikat kuralları, Pir Âdil Çelebi'yle birlikte, kökleşmiş, ayrıntıları ile kurumlaştırılmıştır. Aslında O'nun şeyhliği yıllarında, Anadolu'da Kadirbilirlik, Hâlvetilik birer tarikat olarak kökleşmeye ve yayılmaya başlamıştı. Hacı Bektaş-ı Veli'nin Suluca Karahüyük'teki Türbesi çevresinde toplanan Türkmenler, "Bektaşilik" adı altında yeni bir tarikatı yaymaya çalışıyorlardı. Böyle bir ortamda Mevleviliğin diğer tarikatlar arasında kişiliğini bulması, fikri ve şekli bir takım kaidelerle sınırının çizilmesi gerekiyordu Pir Adil Çelebi, iste bu sınırı çizmiş Mevlevi Tarikatına kişilik kazandırmıştır. Pir Adil Çelebi zamanında Konya Mevlâna ve Mevlevîliğe bağlı Karamanoğulları'nın elinde bulunmakla birlikte Osmanlı Karamanoğlu çatışmasının giderek Osmanlılar lehine kaydığıda görülüyordu. Aslında Osmanlılar, belki Karamanoğulları'ndan daha çok Mevleviliğe yatkındı. Mevlâna soyu ile akraba da olmuşlardı. Şöyle ki: Sultan Veled'in kızı ve Mevlana'nın torunu Mutahhara Hatun, Germiyan Beyi Süleyman Şah ile evlenmiş; bu evlenmeden Hızır ve İlyas Paşalar ile Devlet Hatun adında bir kız dünyaya gelmistir. Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid'le evlenen bu kızdan Musa ve İsa Çelebilerle, Çelebi Mehmed doğmuştur. Aslında Osmanlı şehzadelerinin "Çelebi" ünvanıyla anılması da onların Mevlâna soyundan geldiğinin delilidir. Bu yüzden Çelebiler Osmanlı padişahlarını kendileri için "akraba" saymışlar; padişahlar da bu akrabalığı Mevlevi Tarikatını gözeterek; hâttâ kimi padişahlar Mevlevi Tarikatına girerek sürdürmüşlerdir. İstanbul'u fetheden Fatih Sultan Mehmed, yıllardan beri süren ve çoğu kez devleti zor durumlara sokan Karamanoğulları gailesine artık son vermek kararındadır. Fatih'in Karaman Seferi, ufukta belirgin bir hale geldiği zamanlar Pir Âdil Çelebi, 1460 yılında ölmüş, yerine oğlu Cemâleddin Çelebi geçmişti. CEMÂLEDDĠN ÇELEBĠ (ö. 1509) Cemâleddin Çelebi devrinde iki olay önemlidir. Biri; 1467 yılında Fatih Sultan Mehmed'in Konya'yı fethi ve Karamanoğulları'nı ortadan kaldırmasıdır. Fatih'in Konya'yı fethi ile eşraftan bazı ailelerin istanbul'a sürgün edilmesi olayını Cemâleddin Çelebi önlemeye çalışmış; Konya'ya vali olarak tayin edilen Şehzade Mustafa, ondan sonra da Sultan Cem ile dost ilişkiler kurmuştur. Fatih'in 1481 yılında ölümünden sonra, Amasya'da vali iken Osmanlı tahtına oturan Şehzade Bayezid ile bu tahta hak iddia eden Sultan Cem arasındaki olaya hiç karışmamış olan Cemâleddin Çelebi, üstelik Sultan Bayezid ll'nin de saygısını kazanmıştır. Mevlevi kaynakları, Mevlâna Türbesi ile Semahane ve Mescidi ayıran stalaktitli Post Kubbesi ile, Mevlâna Sandukasının Doğu ve Batısındaki Kibabü'laktâb (Kutupların Kubbeleri) denilen ve mezarların üzerini örten kubbeli bölümlerin fatih devrinde yaptırıldığını ifade ederler. Böylelikle türbe genişletilmiş, türbe dışında kalan mezarlar türbe içerisine alınmıştır Cemâleddin Çelebi zamanında ikinci olay ise; Osmanlı padişahı Sultan Bayezid'in, Mevlâna'ya olan saygı ve sevgisi dolayısıyla Mevlâna Türbesi'nin kalem işi nakışlarını yaptırmış olmasıdır. Halepli ve aynı zamanda Mevlevi olan Muhammed oğlu Abdurrahman bu nakışların ustasıdır. Sultan Bayezid bununla da kalmamış Türbedeki sandukaların üzerine Bursa'da dokunan ipekli çatma

9 kadife, sevai, diba gibi kumaşlardan püşîdeler (örtüler) serdirmiştir. Dergâhta 49 yıl postnısinlik eden Cemaleddin Çelebi ise, 1509 yılında ölmüş ve Mevlâna Türbesi'ne defnedilmiştir. HÜSREV ÇELEBĠ (ö.1561) Cemâleddin Çelebi'nin ölümüyle yerine torunu Hüsrev Çelebi posta oturmuştur. Mevlevi kaynakları, Cemâleddin Çelebi'nin Kadı Mehmed Paşa adında bir oğlu olduğunu, hukuk bilgisi üstün olduğu için kendisine Kadı Paşa denildiğini yazarlar. Kadı Paşa babasının sağlığında ölmüş ve başka erkek kardeşi de bulunmadığı için, makama Kadı Paşa'nın oğlu Hüsrev Çelebi geçmiştir. Hüsrev Çelebi zamanında, Yavuz Sultan Selim, İran ve Mısır seferlerine gider ve bu seferlerden dönerken, anayol üzerinde bulunan Konya'ya uğrardı. Her defasında da Mevlâna Türbesini ziyaret ederek onarımlar yaptırır, dervişlere sadaka dağıtırdı. Bugün Mevlâna Türbesi ve Dergâhı avlusunda bulunan Şadırvan, Yavuz'un Konya'ya geldiği yıllarda yaptırılmış, Şadırvan için Konya yakınlarındaki Dutlu adı verilen kaynaktan. künk borularla su getirilmiştir. Yavuz Sultan Selim'in Konya'da. Şems Türbesi yakınında da 1519 tarihli bir çeşmesi vardır. Hüsrev Çelebi zamanında, Yavuz Sultan Selim'in oğlu Kanuni Sultan Süleyman'ın da Mevlâna Türbesine büyük hizmetleri olmuştur. Kanuni, Bağdat seferine giderken 1541 yılında Konya'ya uğramış, Mevlâna Türbesi'ni ziyaret ederek. Türbeye bitişik bir Semahane ile bir de mescit yapılmasını emretmiştir. Bu sefere katılan ve mezilleri yazan Matrakçı Nasuh, kaleme aldığı "Beyân-ı Menzili Sefer-i Irâkeyn" adlı eserinde, Mevlâna Türbesi ve Dergâhı'nın o günkü durumunu gösterir bir resim bulunmaktadır. Osmanlı Devleti'nin en güçlü ve yükseliş devrinde Yavuz ve Kanuni gibi iki büyük padişahı gören, onların yakınlığını ve saygısını kazanan Hüsrev Çelebi, bu devirde Dergâha bağlanan zengin vakıflarla göz kamaştırıcı bir hayat sürmüş, Konya'da ve Meram bağlarında köşkler yaptırmıştır. Kendisi şair. hoş sohbet, güler yüzlü bir şeyh olduğu için çevresinde de çok sevilmiş; o güne kadar kimseye nasip olmayacak şekilde. 62 yıl Dergâhta şeyhlik etmiştir yılında öldüğü zaman yaşı sekseni çoktan aşmıştı. FERRUH ÇELEBĠ (ö.1591) Hüsrev Çelebi'nin 1561 yılında ölümünden sonra yerine kırk iki yaşındaki oğlu Ferruh Çelebi, Konya Mevlâna Dergâhı'nın postnişini olmuştur. Ferruh Çelebi de zengin vakıf gelirleri içinde. babası gibi gösterişli bir hayat sürmüş; Konya eyalet valisinden sonra, adı duyulur, hatırı güdülür, hükmü yerine getirilir olmuştur. Ne var ki onun padişah nezninde saygın bir yerinin olması, aslında tasavvuf ilmine, nes esine dünya ve ahret görüşüne, hele Mevleviliğe başından beri karşı olan katı ulemayı kıskandırmış, Çelebi aleyhine bir takım dedikodular yaymışlardır. Hüsrev Çelebi nin şeyhlik makamında bulunduğu yıllarda, Saray ulemasının Şeyhülislam Kemal Paşazade ve çevresinin, Kadızadelerin başlattığı bu kampanya, çoğu zaman Mevlevi Dergâhlarının tümden kapanma tehlikesiyle karşı karşıya bırakmış, araya giren aydınlar ve Mevlâna hayranı, padişah yanında sözü geçen kişiler birkaç kez bu tehlikeyi savuşturmuşlardır. Ferruh Çelebi zamanında Vani Mehmed Efendi, padişahı kışkırtmakta, Konya'dan düzenlettirdiği bir takım şikayet "mazbataları"nı delil olarak ortaya koymakta; hâttâ Konya Çelebisi'ni Osmanlı tahtında gözü olduğunu yayacak kadar ileri gitmektedir. Oysa, Kanuni'nin ölümünden sonra Osmanlı tahtına oturan Sultan Selim II, Konya Valiliği sırasında, Mevlâna Türbesi ve Dergahı'na hizmet için Dergâh'ın hemen Batısına büyük bir cami, bir medrese, bir imaret yaptırmaya başlamış; bu yapılar padişahlığı döneminde tamamlanmıştı. Yerine geçen oğlu Sultan Murad III ise bu hizmeti derin bir bağlılıkla sürdürmüş; 1584 yılında bugün Dergâh'ın cümle kapısı sırasında bulunan birer kubbe ve bacalı Derviş hücrelerini yaptırmış, hatta kapısı üzerine: Şehi Sultân Murad Han bin Selim Han Yapub bu hankahı urdı bünyad Olalar Mevleviler bunda sakin.

10 Okuna her seher vird ola irsâd. Görüb dil bu binayı dedi târih Büyût-i cennet-asa oldı abad 1992) beyitleri bulunan bir de tarih kitabesi koydurmuştur. Böyle olduğu halde, bir zaman sonra Ferruh Çelebi, padişah iradesiyle Konya şeyhliğinden alınarak İstanbul'a sürgün edilmiştir. Onsekiz yıl süren bu sürgünün hangi tarihte başladığı, hangi tarihte son bulduğu, sürgün yıllarında kimin Konya'da Çelebilik makamına oturduğu hakkında fazla bilgimiz yoktur, Ferruh Çelebi, 1591 yılında ölmüş, yerine büyük oğlu Bostan Çelebi, Konya Mevlâna Dergâhı Şeyhi postuna oturmuştur. BOSTAN ÇELEBĠ l (ö.1630) Ferruh Çelebi öldüğü zaman oğlu Bostan Çelebi l, İstanbul'daydı. O zamanlar şehzade olan Sultan Ahmed I'in dostluğunu kazanmış; hâttâ onu Mevlevi Tarikatının muhibbi (tarikata saygı ve sevgi besleyen kişi) yapmıştı. Tahtta bulunan Sultan Mehmet III ün hüccetiyle Konya Mevlâna Dergâhı şeyhliğine atanınca, önce Saray ile olan anlaşmazlığı ortadan kaldırarak, vakıf işlerini bir düzene koymuş ve Konya'ya dönmüştü. Kaynaklar O'nun, Konya Mevlâna Dergâhı'na semâ ede ede geldiğini, Mevlana Türbesi'ni ziyaretten sonra, şeyhlik Makamı'na oturduğunu yazarlar Ferruh Çelebi zamanında, onun sürgün edilmesiyle bozulan Dergâh işlerini en kısa zamanda düzene koyan Bostan Çelebi, dervişleri de çevresinde toplamış İstanbul'da açılan Yenikapı, Beşiktaş Kasımpaşa Mevlevîhânelerine şeyhler tayin etmiş, Mevlevi Dergâhlarındaki birlik ve uyumu yeniden kurmuştu, Osmanlı Padişahı Sultan Ahmed I,1603 yılında tahta oturunca, Bostan Çelebi'nin durumu daha da sağlamlaşmıştır, "Bahti" mahlasıyla şiirler yazan şair padişah, zaman zaman Mevlâna Türbesi'ne hediyeler, türbe mezarları üzerine ipekli pûşideler dokutturarak gönderiyor, Mevlâna'ya olan bağlılığını şiirlerinde de dile getiriyordu. Bostan Çelebi'nin Konya'daki şeyhligi 1630 yılına kadar sürmüştür. Onun zamanında Maraş valisi Mahmud Paşa, Mevlâna Türbesi'ndeki Mevlâna'nın sandukasını Post Kubbesinden ayıran gümüş şebekeyi (kafesi) ve buradaki gümüş eşiği yaptırmıştır. Şöyle ki: Mahmud Paşa düşman üzerine sefere çıkarken Konya'ya gelmiş ve Meylâna'nın Türbesini ziyaretle: "Eğer bu seferde zafere ulaşırsam, buraya gümüş bir kafes yaptırayım" niyazında bulunmuş. Düşmanı büyük bir yenilgiye uğratan Mahmud Paşa, sefer dönüşü vezirliğe yükseltilmiş; sonra kendi öz varlığı ile 1597 yılında Gümüş Kafesi ve Gümüş Eşiği yaptırmıştır. Devrin şairi Mâni, bu hikayeyi 32 beyitlik bir şiirle anlatır, Kalemkâr İlyas Usta da bu şiiri kafes üzerine işler. Bostan Çelebi'nin şeyhlik dönemi, Mevlevi yolunun en parlak, en yaygın bir devresi olmuştur. Çelebi'nin pekçok kerametleri olduğu her tarafta söylenmektedir. Birçok şair, edip, kumandan Konya'ya gelerek Çelebiyle görüşmekte, elini öpmek ve duasını almak için çalışmaktadır. Mesneviyi en geniş, en doğru olarak yorumlayan tanınmış şair ve bilgin Ankaralı Rusühi ismail Dede, Bostan Çelebinin yakın mürididir. Anadolu'nun şehirlerindeki Mevlevihâneler Bostan Çelebi zamanında açılmıştır. Mevlevilik, Osmanlı Devletinin egemen olduğu ülkelerde de hızla yayılmakta, Belgrad'dan Budın'e; Halep'ten Mısır'a oradan Kuzey Afrika ülkelerine kadar Asitane ve Zaviyeler kurulmaktadır. O günlerde Mevlevi dervişlerinin seksen bine ulaştığı söylenir. Bostan Çelebi yılında olmuş ve yerine kardeşi Ebubekir Çelebi posta oturmuştur. Bostan Çelebı'nın mezarı da Mevlâna Türbesi'ndedir. EBUBEKĠR ÇELEBĠ (ö.1638) Ebubekir Çelebi'nİn Konya Mevlâna Dergâh'ında postnişîn olduğu yıllarda Osmanlı tahtında IV.Murad oturmaktadır. Sultan IV Murad, koyu bir softa olan Ayasofya Çami'i vaizi Kâdızâde ve adamlarının etkisi altında sufî düşünceye ve tarikat ileri gelenlerine, karşı davranış içindedir; bu konuda acımasızdır. Revan Seferi'ne giderken, 18 Nisan 1635'de Konya'ya da uğramış, birkaç gün kalmıştır,

11 Sakıp Dede ve tarihçi Naimâ'nın verdiği bilgilere göre, padişah daha Konya'ya girerken Kadızâdeler: "Eğer bu şehirde medfun Mevlâna Celâleddin, gerçek bir Allah velisi ise, cesedi çürümemiştir. Şayet çürümüş ise, Türbesini de, Dergâhını da yıkmak evlâdır. Padişahımız herhalde bunun tedbirini almalıdır" diyerek IV.Murad'ın zihnini çelmişler. Konya'ya gelerek Meram'da otağını kuran Padişah, Konya Kalesinde mahpus bulunan bazı zorbaları idam ettirmiş, daha sonra hışımla Mevlâna Türbesi'ne gelmiş, çizmeleriyle içeri girmek istemiş. Türbedâr, Hazret-i Mevlâna'nın huzuruna çizme ile girilemeyeceğini, çizmelerini çıkarmasını ihtar edince, büsbütün kızıp, öpmek bahanesiyle Türbedarın elini sıkarak kırmak istemiş. Pehlivan yapılı, güçlü IV.Murad karşısında, zayıf ve çelimsiz olan Türbedarın kendi el kemiklerini ezercesine sıktığını görünce, hemen bırakmış; bu kez de Mevlâna Türbesi nde, Mevlâna'nın cesedinin gömülü bulunduğu mezar mahzeninin kapısının açılmasını, içeri girilerek cesedin çürüyüp Sürümediğinin görülmesini emretmiş. Ebubekir Çelebi, bu emre şiddetle karşı koyunca, tepesi atmış, elindeki inci tesbihi kopararak, tanelerini mahzen kapısını aralığından içeri atmış, bu kez de mahzene inilerek tespih tanelerinin toplanmasını emretmiştir. Ebubekir Çelebi, bunun da yapılamayacağını, eğer mutlaka bu emrinin yerine getirilmesi isteniyorsa, ancak ergenlik çağına ulaşmamış bir çocuğun mahzene sokulması gerektiğini söylemiş. Bunun üzerine sekiz-on yaşlarında bir çocuk bulunmuş; mahzen kapısı açılarak, basamaklardaki inci tanelerini toplaması söylenmiştir. Çocuk başını mahzenden içeri soktuğu an bir çığlık atmış, bayılmış. Bu olay IV.Murad'ı heyecanlandırmış olacak ki, fikrinden vazgeçerek, Çelebi'nin gönlünü almış, birkaç samur kürk hediye etmiş, ayrıca dervişlere ihsanlarda bulunduğu gibi, geliri bol Soğla Vakfı'nı da Dergâh'a bağlamıştır. Konya'da beş gün kalan, bu süre içinde zorbaları, tütün içenleri temizleyen IV.Murad, Revan'a gitmek üzere buradan Kayseri'ye yönelmiştir. IV Murad gibi hırçın, öfkeli, bir padişahın hışmını savuşturan, üstelik saygısını, ve yakınlığını kazanan Ebubekir Çelebi, Soğla Vakfı'nın zengin gelirlerine de kavuşunca, çevresinde daha güçlü, daha sözü geçer duruma gelmiş; O'nun bu durumundan rahatsız olanlar meydana çıkmıştır. Bir süre sonra, IV.Murad, Bağdat Seferi'ne çıkmak üzere, 1637 yılı Haziran ayında tekrar Konya'ya uğramış, yine Meram bağlarında konaklamıştır. Ebubekir Çelebi'nİn Konya'da bir sultan gibi pervasız hareket ettiği, üstelik padişahın Dergâh'a bağladığı Soğla Vakfı'ndan aşırı vergiler alarak halkı ezdiği şikayeti, Çelebi'nin muhalifleri tarafından padişaha iletilince, padişah büyük bir öfkeyle derhâl Çelebi'nİn idamını emretmiştir. Şeyhülislâm Yahya ve Silahdâr Mustafa Aga'nın yalvarmaları ile Çelebi idamdan kurtulmuş, tüm mallarına el konarak istanbul'a sürgün edilmiştir Ebubekir Çelebi'nin mallarına el konurken, Soğla Vakfı gelirlerinin el sürülmeden Dergâh kasalarında korunduğu Anlaşılmış, fesatçılar, şahsi malı vakıf gelirinden fazladır, onlar da alınsın diye padişaha söylenince, Ebubekir Çelebi'nın kültürlü, cesur eşi Şirzâd Hatun, hemen huzura kabul edilmesini istemiş; Padişah kendisini kabul ettiği zaman: «Kudretli Sultanım, Çelebi'nin malı hadden fazladır deyu, size ihbarda bulunmuşlar, Doğrudur. Hünkarımızın Revan Seferi'ne giderken ihsan buyurdukları üç samur kürk vardı ki, bunlara dahi el sürmüş değiliz. Devletlü Hünkarımın bu ihsanı bizim için cihana bedeldir. Ferman buyurulursa onları da verelim» deyince, IV.Murad, mahcup olmuş. Çelebi'nin üzerine varmamalarını emretmiştir. Ebubekir Çelebi, sürgün olarak geldiği İstanbul'da, Vezir Bayram Paşa'nın konağında misafir olarak kaldığı sırada, 1638 yılında ölmüş, Yenikapı Mevlevîhanesi avlusuna gömülmüştür. KÜÇÜK ARĠF ÇELEBĠ (0.1642) İstanbul'a sürgün edilen Ebubekir Çelebi'nin yerine, ana tarafından Mevlâna soyundan gelen Veled Çelebi oğlu, Küçük Arif Çelebi postnişîn olmuştur. Küçük Arif Çelebi'nin daha önce Afyon Mevlevihânesi'nde şeyh olduğu, ana tarafından Mevlâna soyundan geldiği gibi, Veled Çelebi'nin soyunun, Afyon Mevlevihanesini kuran ve Mevleviliğin yayılmasında büyük hizmetleri görülen Divane Mehmed Çelebi'ye (Semâ'i) dayandığı söylenir. Ne var ki ilk kez Konya Mevlevi Dergâhına doğrudan doğruya Mevlana'nın erkek soyundan değil de, "inas" denilen kadın soyundan gelen bir Çelebi atanmıştır.

12 Küçük Arif Çelebi'nin şeyhliği ancak beş yıl sürmüş, 1642 yılında ölümünden sonra yerine, daha önce Dergâh'ta şeyhlik etmiş olan Ferruh Çelebi'nin torunu Hüseyin Çelebi postnişin olmuştur. HÜSEYĠN ÇELEBĠ (ö.1666) Mevlâna soyundan Hasan Çelebi oğlu Hüseyin Çelebi, Osmanlı Padişahı Sultan ibrahim ve Mehmed IV zamanında şeyhlik yapmıştır. Daha önce Ebubekir Çelebi'nin padişah emriyle İstanbul'a sürülmesi, Afyon Mevlâna Dergâhı'ndan Arif Çelebi'nin Konya'ya getirilerek posta oturtulması gibi olaylar, o güne kadar yalnız Mevlâna'nın erkek soyundan olan en yaşlı Çelebiye verilen postnişînlik makamını zedelemiş, üçyüz yıldan fazla süregelen bir geleneği sarsıntılara uğratmıştır. Bundan sonra, makamda gözü olanlar, birtakım siyasî entrikalarla Çelebilik Makamını ele geçirmek arzusu içinde olmuşlardır. Nitekim, Hüseyin Çelebi, postnişin olduktan sonra Derviş Çelebi adlı birisi, bir şikayetçi grubu ile İstanbul'a gelmiş, Dergâh'a kendisinin tayini için olur olmaz girişimlerde bulunmuşsa da, kendilerine Galata Mevlevihânesi şeyhliği verilerek mesele kapatılmıştır. Sultan Mehmed IV zamanı, Anadolu'da Celâli isyanlarının alıp yürüdüğü, idarenin çöküntüye uğradığı bir devirdir. Devleti ve idareyi düzene koymak üzere, geniş yetkilerle sadrazamlığa getirilen Köprülü Mehmed Paşa, önce isyanları bastırmak, isyanlara ön ayak olanları saf dışı etmek için, kanlı, acımasız bir harekata girişmiştir. Anadolu isyanlarının elebaşlarından Abaza Hasan Paşa'nın bir süre Konya'yı karargâh olarak kullanması, Konya ileri gelenlerini, bu arada Konya Çelebilerini de tedirgin etmiş, töhmet altında bırakmıştır. Hâttâ, Hüseyin Çelebi'ye karşı kimi kişiler: «Çelebi Abaza'nın Konya'ya girmesini sağladı, ona arakiyye giydirdi» gibi sözler ortaya atmışlardır. Durum incelenmiş, iftira olduğu anlaşılınca Çelebi hoş tutulmuş, yalnız hoş tutulmakla kalmamış, isyanlar dolayısıyla toplananlar arasında Mevlevi dervişleri varsa salıverilmiştir. Anadolu'daki bu kargaşa yetmezmiş gibi, İstanbul'da da Saray çevresinde, kendilerine Kadızâdeler denen bir alay softa, tarikatlara karşı amansız bir savaş açmıştı. Hâttâ bu grup, Şeyhülislâm Bahâyi Efendi den semâ etmenin haram; edenlerin kâfir olduğuna dair bir de fetva almış, tekkeleri basarak dervişleri dağıtmaya çalışmışlardı. Uyanık ve kültürlü bir sadrazam olan Köprülü Mehmed Pasa, Padişahla da görüşerek, bunu önlemiş, elebaşıların çoğunu Kıbrıs'a sürdürmüştü. Ne var ki bu fesat gurubunun artıkları boş durmuyor, faaliyetlerini gizlice saray içine sokmaya çalışıyorlardı. Hüseyin Çelebi 1666 yılında öldüğü zaman, bu faaliyet daha artmıştı. Hüseyin Çelebi'den sonra yerine, yine Mevlâna soyundan Abdurrahman Çelebi oğlu, Abdülhalim Çelebi, Dergâh postnişînlığiıne getirildi. ABDÜLHALĠM ÇELEBĠ (ö.1679) Abdülhalim Çelebi zamanı Mevlevi Tarikatının duraklama, hâttâ resmen kapatılmasıyla karşı karşıya olduğu bir devirdir. Kadızâdelerin İstanbul'da ki takipçilerinden Vani adlı bir hoca, vaazları ile şöhret yapmıştı. Sadrazam Köprülü Mehmed Pasa'nın ölümünden sonra, Sadrazamlığa getirilen oğlu Fazıl Ahmed Paşa da, Vani'nin şöhretine kapılmış, adını Saraya kadar duyurmuştu. Sultan Mehmed IV, bir gün tebdil gezerken Vani'nin evine uğramış, yaptığı görüşmeden çok hoşlanmış, onu Hünkar Şeyhi tayin ederek sarayına almıştı. Bu fırsattan faydalanmasını bilen Vani Efendi, o yıllarda mehdiliğini ilan eden kimi zavallıları da bahane ederek, ülkedeki tüm tekkelerin kapatılmasına ferman almış; Mevlevihânelerde semâ edilmesi de yasaklanmıştı yılı sonlarına rastlayan bu olay, Mevlevilerce Yasağ-ı bed (Kötü yasak) ibaresi ile tarihlendirilmiştir. "Yasağ-ı bed" ebcedle 1077 Hicri tarihini gösteriyordu. Bu yasak, Vani'nin gözden düşmesi yılı olan 1684'e kadar, 18 yıl sürdü. Abdülhalim Çelebi de 1679 yılında ölmüş, yerine oğlu Kara Bostan Çelebi geçmiştir. KARA BOSTAN ÇELEBĠ (ö.1711) Konya da ve diğer şehir ve kasabalardaki Mevlevihane, Asitane ve Zaviyelerde 18 yıl semâ yasağı süresi, tarikatı çökertmiş, dervişlerin çoğu dağılmıştı. Mevlevihâneler birkaç dervişi ile içine dönük, küskün, yasağın kaldırılacağı günü

13 bekliyorlardı. Sonunda beklenen gün geldi yılında, Mevlevilerin eskisi gibi Dergahlarında semâ etmelerine izin verildi. Bu kutlu olay, bütün Mevlevîhânelerde bir bayram sevinci yaşattı. Şairler tarih düşürdüler. Bir tarih de şöyleydi: Gûf-i can mülhem-i gaybi dedi târihini; Mevleviler döndü cana ışk-ı Mevlânâ ile (1095 Hicri) Semâ yasağı kaldırıldıktan sonra Kara Bostan Çelebi (Bostân-ı Sânî = ikinci Bostan Çelebi), bozulan Dergâh vakıflarını bir düzene sokmak için çalıştı. On sekiz yıllık yasak devrinde, kimi kadı ve imamlar Dergâh vakıflarına el atmışlardı; onları saf dışı etti. Dergâh eski neş'esini bulmuş. Çelebilik Makamı itibarını tekrar kazanmıştı. Dağılan dervişler Konya'ya ve öleki Mevlevîhânelere akın ediyorlardı yılı Mart ayında, Osmanlı Padişahı Sultan Süleyman II, ikinci Viyana bozgunundan sonra devletin kaybettiği toprakları almak üzere sefere çıktığı ve Edirne'de otağını kurduğu sırada. Kara Bostan Çelebi de, büyük bir Mevlevi alayı düzenleyerek Edirne'ye geldi ve padişahın yanında yerini aldı. Kara Bostan Çelebi'nin bu hareketi takdir edilmekle birlikte, talim görmemiş alayın, orduda herhangi bir kargaşaya sebebiyet vereceği endişesiyle, kendisine teşekkür edilerek Konya'ya gönderildi; «Siz zaferimiz için dua ediniz, bu bize yeter» dendi yılında Sultan Ahmed II'nin Osmanlı tahtına oturmasıyla birlikte, Kara Bostan Çelebi hakkında Saraya şikayetler sökün etti. Yasak devrinde Dergah vakıflarına el atanlar, menfaatlerinin bozulması üzerine yeni girişimlerde bulunarak Çelebi'yi gözden düşürmeye çalışıyorlardı. Bunda da başarılı oldular. Çelebi, Hacc'a gitmesi' bahanesi ile Konya'dan uzaklaştırıldı. Birçok Dergâh vakıfları kaldırıldı. Çelebi Hacc'dan döndükten sonra da Kıbrıs'a sürüldü. Kırk gün Kıbrıs'ta kalan Çelebi, af emri Kıbrıs a ulaşınca Konya ya geldi. Neyli, kudümlü büyük bir alay a karsılanarak makâmına oturdu. O günlerde zaten Sultan Mustafa II tahta geçmiş bulunuyordu Yine o günlerde bir deprem Mevlâna'nın Türbesi'nde büyük çatlaklar meydana getirmişti. Kara Bostan Çelebi, Dergah'ta kendi parasıyla büyük bir onarım başlatmak üzereyken, keyfiyet Osmanlı Sarayına ulaştırılmış, «Türbe padişahların eseridir. Bugüne değin, hep padişahların yardımı ile onarıla gelmiştir. Bu onarımın da hazineden yaptırılması uygun olacaktır» denerek, onarım masrafları Saraydan karşılanmış; hattâ Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa da kendi cebinden onsekiz kese niyaz parası göndermiştir. Bu onarım sırasında Yeşil Kubbe çinileri iznik'te yaptırılarak yenilenmiştir (1698). Bütün bu acı olaylara sabırla göğüs geren Çelebi, 1711 yılında seksen beş yaşındayken göçmüş ve Dergâh'a gömülmüştür. Yerine de büyük oğlu Sadreddin Çelebi geçmiştir. SADREDDĠN ÇELEBĠ (0.1711) Mevlevi kaynakları, Sadreddin Çelebi'nin, babası yerine iki kez posta oturduğunu bildirir, ilki, babası Hacc'a gittiği ve Hac dönüşü Kıbrıs'a sürüldüğü sırada posta oturduğudur. Hâttâ, o zaman amcası Celâleddin Çelebi, posta geçmişse de yaşlılığı yüzünden azledilmiş, makama Sadreddin Çelebi geçirilmiştir. Babası kısa bir süre sonra, affedilip Kıbrıs'tan dönünce postnişînliği bırakmış; babasının ölümünden sonra ikinci defa posta oturmuştur. Sadreddin Çelebi'nin zamanındaki en önemli olay, onun Osmanlı şehzadelerine Arakiyye tekbirlemek üzere İstanbul'a davet oluşudur. Yaşlı Çelebi, bu davete uyarak İstanbul'a gitmiş, görevini tamamlamış, 1711 yılı Haziranında Konya'ya dönerken Akşehir'de hastalanmış, Konya'ya geldikten birkaç gün sonra da vefat etmiştir. Sadreddin Çelebi'nin ölümüyle boşalan Çelebilik Makamı yine bir takım post kavgalarını yüze çıkarmış, sonunda Kara Bostan Çelebi'nin küçük amcası Abdurrahman Çelebi'nin oğlu Mehmed Arif Çelebi postnişînlige getirilmiştir. MEHMED ARĠF ÇELEBĠ (ö. 1746) 1746 yılına kadar 35 yıl Dergah'ta Şeyhlik makamında oturan Mehmed Arif

14 Çelebi zamanında, Osmanlı Devletinin egemen olduğu birçok yerlerde yeni Mevlevîhâneler açılmış, Mevlevilik Anadolu'dan Arap ülkelerine, Rumeli'den Sırbistan'a ve Macaristan'a kadar Avrupa içlerine yayılmıştır, İstanbul, Bursa. Eskişehir, Kastamonu, Afyon, Kütahya, Manisa gibi şehirlerdeki büyük Mevlevihânelerin yanı sıra Arap ülkelerinde Bağdat, Musul, Kerkük, Halep, Hama, Humus, Şam, Kudüs, Medine, Mekke; İran'da Tebriz; Akdeniz adalarında Kıbrıs (Lefkoşa), Girit (Hanya), Sakız, Midilli, Siroz; Rumeli ve Avrupa yakasında, Belgrad, Bosnasaray, Filibe, Niş, Peç, Selanik, Üsküp, Vodine gibi şehirlerde Mevlevi zaviyeleri açılmıştı. Bu arada sadece İstanbul'da Galata (Kulekapısı), Kasımpaşa, Yenikapı, Beşiktaş, Bahariye, Üsküdar gibi altı Mevlevihane vardı. Mehmed Arif Çelebi, Mevlâna Dergâhı'nın Batı bitişiğindeki Sultan Veled Medresesi'ni (Monlâ-yı Cedîd Medresesi) onartarak ek yapılarla büyütmüş, burasını Çelebi çocukları için bir okul haline getirmiştir. Ayrıca, Dergâh'ın kuzeyindeki Çelebi Misafirhanesi de O'nun zamanında yaptırılmıştır. Çelebi'nin 1746 yılında ölümünden sonra yerine oğlu Ebubekir Sânî Çelebi (Ebubekir II) atanmıştır. EBUBEKĠR ÇELEBĠ 11(0.1785) "Garîbî" mahlasıyla şiirler de yazan Ebubekir Çelebi II'nin postnişinliği zamanı, bir takım siyasi çalkantılar ve iç kargaşalar içinde geçer. Çelebi'nin iki oğlu kendisi sağken ölmüş, başka bir erkek çocuğu olmadığı için de Çelebilik Makamı sağlığında tartışmalara konu olmuştur. Bu arada Çelebi de boş durmamış, Konya'da Vilayet işlerine karışmaya, istediği gibi hareket etmeye yeltenmiş, O'nun bu hareketleri Saray tarafından hoş karşılanmadığı için, bir köşeye çekilmesi, yerine Mesnevihân Seyyid Alizâde'nin vekil bırakılması emredilmiştir. Bu olaylar sırasında Karaman Valisi Çerkeş Hasan Paşa ile de arası açılmış, yeniçerileri onun aleyhine kışkırtmıştır yılında bir idam fermanının yerine getirilmesine karsı olan Ebubekir Çelebi II, çevresine topladığı kişilerle mahkemeyi basmış, Mesnevîhân'ın evine yürümüş, Konya'da büyük bir isyanı başlatmıştır. Nihayetinde olay bastırılmış, Çelebi'nin idam fermanı Şeyhülislâm tarafından önlenerek 1776 Temmuzunda Manisa'ya sürülmesi sağlanmıştır. Bir sûre Manisa'da sürgün kalan Ebubekir Çelebi II, affedilerek Konya'ya dönmüş yılı Mayıs ayında Konya'da ölmüştür. Ebubekir Çelebi II'nin ölümüyle, postnişînliğe Mevlâna'nın kadın soyundan Mesnevîhân Seyyid Alizâde, ayrıca erkek soyundan Karaman Mevlevîhânesi Şeyhi ismail Çelebi oğlu Hacı Mehmed Çelebi talip olmuş, ikisi de İstanbul'a çağrılarak Sarayın arz odasında Sadrazam Şahin Ali Paşa ve devlet ileri gelenlerinin huzurunda teker teker dinlenmiş; sonunda postnişînlik delikanlılık çağında bulunan Hacı Mehmed Çelebi'ye verilmiştir. HACI MEHMED ÇELEBĠ (ö.1815) Hacı Mehmed Çelebi'nin otuz yıla yaklaşan şeyhliği, çokça Sultan Selim III devrine rastlar. Uyanık ve yeniliksever bir padişah olan Selim III Mevlevîdir. İstanbul'da başta Galata olmak üzere öteki Mevlevîhâneleri sık sık ziyaret etmede, "mukabele" denilen Mevlevî âyinine davet olunmaktadır. Galata Mevlevîhânesi Şeyhi Şair Gâlib'in (Şeyh Gâlib) yakın dostudur. Selim III, Mesnevi okumakta, ney üflemekte, besteler yapmaktadır. Selim III orduyu bir düzene koymak üzere Nizâm-ı Cedîd'i kurmuş, bu yenilik hareketi illere de duyrularak, valilerden, gerekli önlemlerin alınması istenmiştir. O günlerde Kadı Abdurrahman Paşa Konya valisidir. Kadı Abdurrahman Paşa'nın Konya ve çevresindeki bazı ayaklanmaları kanlı bir şekilde bastırması, Konya ileri gelenlerinden kimi kişileri öldürtmesi olayları sırasında, Hacı Mehmed Çelebi'nin bu isyanın dışında kalması için Kütahya'ya veya Afyon'a gitmesi tavsiye edilmiş ise de Çelebi bu tavsiyelere uymamış; hâttâ adı isyan elebaşıları arasında anılmıştır. Padişahın ve Sadrazamın «Mevlâna soyundadır, kendisine bir zarar gelmesin» diye korunmasıyla, Kadı Abdurrahman Paşa olayından güçlükle yakasını sıyıran Çelebi, bir hayli şikayetlere yol açan vakıf anlaşmazlıklarına da karışmış; sonunda, daha fazla Çelebilik makamında kalamayacağını anlayınca, Selim lll'ün öldürülmesinden birkaç yıl sonra, dokuz yaşındaki oğlu Mehmed Sâid Hemdem Çelebi'ye hilafet vererek kendi yerine oturtmuştur. O yıllarda,

15 Sultân Mahmud II tahttadır ve Mevlevi Sâid Halet Efendi de padişahın musahibi, en yakın adamıdır. Hacı Mehmed Çelebi, istanbul'da yapılacak işlerini Sâid Halet Efendi'ye havale etmektedir. Tanınmış şair Keçecizâde izzet Molla da Mevlevîdir ve Çelebi'nin yakın dostudur. Hacı Mehmed Çelebi, oğlu Mehmed Sâid Hemdem Çelebi'nin hilâfet fermanını beklerken 1815 yılında ölmüş, Sâid Hemdem Çelebi de İstanbul'a yolcu olmuştur. MEHMED SÂĠD HEMDEM ÇELEBĠ (ö.1858) Dokuz Çelebi İle istanbul'a gelen çocuk yaştaki Mehmed Sâid Hemdem Çelebi, padişah, vezir ve devlet ileri gelenlerince kabul edilmiş, kendisine ve Mevlâna soyundan gelen tüm Konya Çelebilerine ihsanlar verilmiş, Sadrazam'ın huzurunda samur kürk giydirilmiştir. Sâid Hemdem Çelebi, istanbul'da bir ay kalmış, daha sonra Üsküdar'a geçerek, oradan Mevlevihane şeyhlerinin dua ve tekbirleriyle Konya'ya uğurlanmıştır. Kırk dört yıl, Çelebilik makamında oturan Sâid Hemdem Çelebi, kendisini iyi yetiştirmişti. Dokuz yaşında postnişin olduğu için kendisine amcası Ferruh Çelebi nâib (vekil) olmuş; on sekiz yaşına kadar, Dergâh idaresi Ferruh Çelebi'nin yönetiminde kalmıştı. Bu arada Farsça ve Arapça öğrenen Sâid Hemdem Çelebi, bilgin hocalarının elinde kültürlü bir Çelebi olarak yetişmişti. Onun unutulmayan ve unutulmayacak olan bir hizmeti de Dergâh'ta büyük bir kütüphane kurmasıydı. O güne kadar, Dergâh'ta yazılan ve Dergâh'a vakfedilen çok değerli kitaplar, kayda geçerek bir kütüphanede toplanmış değildi. Kitaplar genellikle Çelebi'nin dairesinde bulunur, yada şunun bunun elinde kalırdı. Ebubekir Çelebi'nin İstanbul'a sürgün edildiği sırada birçok kitap da İstanbul'a götürülmüştü. Kitabın değerini çok iyi bilen Sâid Hemdem Çelebi, önce dağılan ve Çelebi evlerine taşınan kitaplardan arta kalanını toplattı; daha sonra Dergâh'ta bulunan kitaplarla tümünü bir deftere kaydettirerek bir dervişin «hâfız-ı kütüp»lüğüne verdi yılında kurulan Dergâh Kütüphanesine Hemdem Çelebi'nin vakfettiği bu kitaplar adını taşıyan bir mühürle tescil edildi. II. Mahmud, 1826 yılında Osmanlı ordusunu bir düzene koyup yeniçeriliği kaldırması ile birlikte, yeniçeri ocağının dayandığı Bektaşiliği de yasaklayarak Bektaşi Dergâhlarını kapatmıştı. Mevleviler bu olayda tamamen tarafsız kalmış, ayrıca padişahın da sevgisini kazanmışlardı, ikinci Mahmud, birçok Mevlevîhâneleri onartmış, vakıf işlerine yeni bir düzen vermişti. Hele Sultan Abdülmecid zamanında, Sâid Hemdem Çelebi'nin saraydaki itibarı daha çok artmıştı. Abdülmecid'in en üstün derecedeki nişanını almak için gittiği İstanbul'dan Konyalılar kilometrelerce öteden karşılamışlardı. Çelebi İstanbul dönüşünden iki yıl sonra vefat etmiş, yerine 1858 yılında en büyük oğlu Mahmud Sadreddin Çelebi geçmişti. SADREDDĠN ÇELEBĠ (ö.1881) Mahmud Sadreddin Çelebi, bütün Çelebilerin ve Dergâh ileri gelenlerinin söz ve gönül birliği ile Çelebilik makamına getirilmişti. Ağır başlı, hoşsohbet, hayırsever bir şeyh olarak tanınmıştı. O'nun Dergâh şeyhi olduğu sıralarda bir ihmal yüzünden Konya çarşısı ile çarşı içinde bulunan Yüksek Cami ile Kapı Cami tamamen yanmıştı (1867). O zamanların Konya Valisi Burdurlu Ahmed Tevfik Paşa ile Mahmud Sadreddin Çelebi el ele vererek, Sultan Abdülaziz ve annesi Pertevniyal Valide Sultan'ın yardımı ile Yüksek Cami yerine, 1874 yılında şimdiki Aziziye Cami yaptırılmıştı. Kapu Cami'inin yerinde, 1868 yılında yaptırılan cami ise daha çok Mahmud Sadreddin Çelebi'nin para yardımı ile tamamlanmış, ayrıca yanan dükkânların yerine 55 yeni dükkan inşâ edilmişti. Sultan Abdülaziz, ayrıca 1868 yılında Dergâh şadırvanını da onarmıştır. Konya bu yangın felaketinin ardından 1873 yılında büyük bir kuraklık tehlikesi ile başbaşa kalmış; 1290 (H.) kıtlığı denilen bu yıl, halk aç ve çaresiz sokaklara dökülmüştür. Konya Valisi Sakızlı Ahmed Esat Paşa ile Mahmud Sadreddin Çelebi'nin halkın yanında yer alması, yardımına koşması, Dergâh'a saygıyı daha çok arttırmış; Sultan Abdülaziz, Çelebi'ye nişanlar tevcih etmiştir. Sadreddin Çelebi 1881 de ölmüş, yerine büyük kardeşi ve Manisa Mevlevihânesi şeyhi Fahreddin Çelebi, Çelebilik makamına atanmıştır.

16 FAHREDDĠN ÇELEBĠ (ö.1882) Bütün Çelebilerin ve Dedelerin Şeyhülislama birlikte çektikleri telgraf üzerine Konya Mevlâna Dergâhı, Şeyh postuna oturan Fahreddin Çelebi, ancak bir yıl postnişîn olmuş yılında öldüğü zaman yerine kardeşi Mustafa Safvet Çelebi atanmıştır. MUSTAFA SAFVET ÇELEBĠ (ö. 1887) Beş yıl Mevlâna Dergâhı'nda postnişînlık makamında oturan Mustafa Safvet Çelebi, Mevlâna Türbesi Yeşil Kubbesinde bazı onarımlar yaptırmış; kubbe kurşunlarını yeniletmiştir yılında öldüğü zaman yerme kardeşi Sâıd Hemdem Çelebi'nın oğlu Abdülvahid Çelebi geçmiştir. ABDÜLVÂHĠD ÇELEBĠ (ö.1907) Osmanlı Padişahı Abdülhamid II'nin saltanat yıllarında 20 yıl Dergâh postnişliğinde bulunan Abdülvâhid Çelebi. Bektaşi meşrep, atılgan, yeri geldiği zaman Sultan Abdülhamid aleyhinde konuşabilen, uyanık ve cömert bir şeyhti. Bu yüzden Konya valisi Ali Sürüri, daha sonra Avlonyalı Ferid Paşa'lar tarafından sıkı bir göz hapsine alınmış; sözleri ve hareketleri sık sık Saraya jurnal edilmiştir. Abdülhamid'in Yıldız Sarayı'na karşılık O da Konya'nın Meram bağlarında Yıldız Köşkü adıyla süslü bir köşk yaptırmış; şehir içerisinde saray faytonlarına benzer faytonlarla gezmiş, her haliyle padişahı kuşkulandıracak davranışlarla dikkatleri çekmişti. Şehir dışına çıkması yasaklandığı halde, bir gün Hacıbektaş Türbesi'ni ziyaret maksadı ile şehrin dışına çıkmış, onun bu pervasız hareketi Vali Ferid Paşa tarafından Saraya telgrafla bildirilmiş; gönderilen emirde, Çelebi'nin ne olursa olsun geri çevrilmesi istenmiştir. Ferid Paşa, Abdülvâhid Çelebi'yi Konya dışında durdurarak, güçlükle Konya'ya getirebilmiştir. Abdülhamid II, Molla Hünkaroğlu diye tanınan Konya Çelebilerinin kendilerine karşı bir ayaklanma hazırlamalarından kuşku duyuyordu. Bunda da haklıydı. Ne zaman Osmanlı Devletinde ayaklanma olmuş, Yeniçeriler padişah soyuna karşı gelmişlerse «Gerekirse Konya'dan Molla Hünkaroğlunu getirir başımıza padişah yaparız diye direnmişlerdi. Gerçi şimdi kazan kaldıracak Yeniceri Teşkilatı yoktu; ama halkın kafasında bir Molla Hünkaroğlu imajı vardı. Halkın ve askerin kafasındaki bu imaj bir gün başına dert açabilirdi. Bunun için Çelebi'yle hem hoş geçinmek hem de göz hapsinde tutmak gerekırd, Abdülhamid'in sadık adamı Avlonyalı Ferid paşa, bunun için Konya'ya göndermişti. Ferid Paşa, Çelebi ile yakın bir dost aynı zamanda sarayın gözü ve kulağı idi. Abdülvâhid Çelebi, saraya karşı gücünden dolayı padişahın kuşkularını bildiği için rahattı. Konya'da, Konya ilerii gelenleri ile birlikte ikinci bir vali hayatı sürüyor, emirler veriyordu. Başı daralan hükümette bir işi olan Çelebi'ye başvuruyordu. Çelebi, yalnız Mevlevîlerin değil, Konya'nın hâmisi olarak halkın sorunlarını çözüyor, fakir-fukarayı gözetiyordu yılında ölümünden sonra yerine oğlu Abdülhalim Çelebi postnişin olmuştu. ABDÜLHALĠM ÇELEBĠ (l. DEFA) Babasının bütün vasıflarım taşıyan Abdülhalim Çelebi, şeyh makamına oturduktan bir yıl sonra ikinci Meşrutiyet ilân edilmişti. İkinci Meşrutiyetin ilânı ile başlayan fikir hürriyeti birçok dinî makamları da etkilemiş; Abdülhalim Çelebi, Konya Mevlevi Dergâhı postnişliğinden azledilerek yerine, Necib Çelebi oğlu Bahâeddin Veled Çelebi (İzbudak) tayin edilmişti. VELED ÇELEBĠ (ĠZBUDAK) (0.1953) Veled Çelebi'nin postnîşînliğini zamanında en önemli olaylardan biri, Mevlevi dervişlerinin katılması ile «Mücâhidîn-i Mevleviyye» adlı bir Mevlevi alayı kurarak Birinci Dünya Savaşı sırasında Kanal Harekatı'na gönderilmesidir. Sultan Mehmed Reşâd'ın ilân ettiği "Mukaddes Cihâd" üzerine kurulan, Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhi Abdülbâki Efendi'nin komutasındaki bu alay, neyleri ve

17 kudümleri ile Konya'dan 1916 şubatı'nda Şam'a kadar gelmiş, askeri eğitimden yoksun, bazı yaşlı Dede ve Dergâh şeyhlerinin katıldığı bu kalabalık, hiçbir sonuç alamadan geri dönmüş; bazıları Mekke ve Medine'ye kadar giderek ziyaretlerde bulunmuştur. Sultan Mehmed Resâd'ın ölümünden ve Birinci Dünya Savaşından sonra, 1919 yılında Veled Çelebi'nin postnişlikten azledilmesi üzerine, Abdülhalim Çelebi, 2. defa postnişliğine getirilmiştir. ABDÜLHALĠM ÇELEBĠ (2. DEFA) Abdülhalim Çelebi Konya'da 2. defa posta oturmuş, Osmanlı Meclis-i Mebûsân'ına Konya Milletvekili olarak katılmış; yerine 1920 yılı başlarında Yakup Çelebi'nin oğlu Âmil Çelebi, postnişîn olarak tayin edilmiştir. ÂMĠL ÇELEBĠ (ö.1920) Postnişîn olduğu sırada yaşlı ve rahatsız olan Âmil Çelebi 1920 yılı içerisinde vefat etmiş, yerine üçüncü defa Abdülhalim Çelebi postnişîn olmuştur. ABDÜLHALĠM ÇELEBĠ (3.DEFA) (ö.1925) yılları arasında Konya Mevlevi Dergâhı postnişinliğinde 3.defa bulunan Abdülhalim Çelebi, bu devrede Konya Milletvekilliği görevini de bîr süre devam ettirmiş; hâttâ ilk Büyük Millet Meclisi'nde, Meclis ikinci Başkanlığına getirilmişti. Abdülhalim Çelebi, tarikâtların kaldırılması ile ilgili kanunun hazırlıkları sırasında 1925 yılında İstanbul'da vefat etmiş, aynı yıl "Tarikatların ilgası" ile ilgili Kanun yürürlüğe girmiş, Türkiye'deki bütün Dergâh, Tekke ve Zaviyeler kapatılırken Konya Mevlâna Türbesi ve Mevlevi Dergâhı'nın Atatürk'ün de emirleriyle «Müze» olarak ziyarete açılması kararlaştırılmıştır, iki yıllık bir düzenlemeden sonra Konya Mevlâna Dergâhı 1927 yılında «Konya Âsâr-ı Atîka Müzesi» adıyla ziyarete açılmıştır....ve ÇELEBĠLĠK MAKAMI RESMĠ OLARAK SONA ERĠYOR... Abdülhalim Çelebi'nin ölümünden sonra oğlu Muhammed Bakır Çelebi, Konya'daki Dergâh kapatıldığı için Çelebilik makamını Halep Mevlevîhânesi'nde devam ettirmiştir yılında Türkiye'ye gelmiş bulunan Bakır Çelebi'ye Suriye Hükümeti, tekrar Halep'e dönmesine izin vermemiştir. Halep Mevlevîhanesi postnişînliğî vekaletine Suriye'deki Fransız mandater hükümet tarafından Abdülhalim Çelebi oğlu Vahid Çelebi getirilmiştir yılında Bakır Çelebi İstanbul'da ölmüş, yerine oğlu Celâleddin Çelebi "makam çelebisi" olarak getirilmişse de 1944 yılında Suriye Hükümeti Halep Dergâhı postnişînliğini lağvederek, Dergâhı vakıf idaresine bağlamıştır. Böylece «Çelebilik» makamı 1944 yılında resmen sona ermiştir. Mehmed (Muhammed) Bakır Çelebi (ö.1943) Mehmed Bakır Çelebi, 1901 yılında Manisa'da doğdu, babası, Abdülhalim Çelebi, annesi Kevser Hatun'dur. Abdülhalim Çelebi'nin vefatından sonra, oğlu Muhammed Bakır Çelebi, Çelebilik Makamını Halep'te tesis etmiş ve Türkiye dışındaki Mevlevi Tekkesi'ni bu makama bağlamaya muvaffak olmuştur. Fakat Hatay'ın Türkiye'ye ilhakı mes'elesinde, Türkiye lehine olan faaliyeti dolayısıyla, Suriye Hükümeti tarafından casuslukla vasıflandırılarak, 1937'de Türkiye'ye gelmiş bulunan Çelebi'nin Suriye'ye dönmesine müsaade edilmemiş, ölümüne kadar kardeşi Şemsü'l Vâhid Çelebi, kendisine vekâlet etmiştir yılında İstanbul'da vefatı üzerine Vâhid Çelebi'nin Çelebiliği de tasdik olunmamış; esasen mandater Fransız Hükümeti'nden sonra teşekkül eden Suriye Devleti 1944'de tekkeler ve zaviyeler hakkında karar almıştır. Böylece Mevlevîlikle beraber, 'Çelebilik Makamı' da tarihe intikal etmiştir, A. Gölpınarlı, Mevlâna'dan Sonra Mevlevilik adlı eserinde bu konuda şunları yazmaktadır: "Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde tarikatların kaldırılışından sonra (1925) Abdülhalim Çelebi'nin vefatı üzerine Halep Dergâhı'nda şeyh bulunan Muhammed Bakır Çelebi merhum, çelebilik makamını Halep'de te'sis etmiş ve Suriye'deki mandater Fransız hükümeti tarafından da müessese tasdik edilmişti. Bu suretle Halep Âsitânesi, öbür Mevlevîhânelerin merkezi olmuş, şeyhlerin azil

18 ve tayini bu makama ait bulunmuştu. Nitekim Şam şeyhi Saîd Dede'nin ölümü üzerine oğlu Şemseddin Dede ve Şam Trablus'u Mevlevîhânesi şeyhi Şefik Dede'nin ölümü üzerine de yerine Mehmed Enver Dede tayin edilmişti. Bu vaziyet, 1925 yılından 1944 yılına kadar devam etti de Bakır Çelebi'nin İstanbul'da vefatı ve 1944'de Fransız hükümetinin Suriye'ye istiklâl vermesi üzerine Suriye Hükümeti, çelebilik makamını ve bu makamın imtiyazlarını kaldırmış ve öbür Mevlevîhânelerle Halep Mevlevîhânesi'n in evkafına el koyarak bütün Mevlevîhaneleri Evkaf Müdürlüğüne bağlamıştır. Bugün mevcut tekkelerin şeyhlerine, ölümlerine dek kesilmemek şartıyla maaş bağlanmış, tekkelerin diğer masrafları, evkaf daireleri tarafından temin edilmiştir. Şeyh ölünce yerine başka biri tayin edilmemekte, böylece tekkeler, zamanla birer birer tasfiye edilerek evkafa mal edilmektedir." Mehmed Bakır Çelebi, 1937 de Türkiye'ye döndükten sonra Konya'da ikâmet buyurdu. 1943'de de istanbul'da Hakk'a vâsıl oldu. Ruhu şad, cennet istirâhati müzdâd olsun. Celâleddin Bakır Çelebi (ö.1996) Hz. Mevlâna'nın 21. kuşaktan torunu olan Celâleddin Bakır Çelebi, M. Bakır Çelebi'nin oğlu olup, annesi izzet Hatun'dur. Çelebi 24 Aralık 1926 da Halep'te Mevlevi Dergahı'nda dünyaya geldi. Tahsilini önce burada yaptı. Arapça, Fransızca ve ingilizce öğrendi. Kendisi Halep Mevlevîhânesi'nde tam bir tekke terbiyesi içinde yetişti. 1957'de ailesi ile birlikte istanbul'a gelen Çelebi, bir ara İskenderun'da ve Amik Ovası'nda çiftçilik ve ticaretle uğraştı. Ancak istanbul'a yerleşip ömrünü, büyük dedesi Mevlâna'nın eserlerini tetkike ve neşre adadı. Celaleddin Bakır Çelebi 13 Nisan 1996 yılında İstanbulda vefat etmiş; cenazesi Konya'ya getirilerek, Üçler Mezarlığına defnedilmiştir. Faruk Hemdem Çelebi (D / -) 25 Aralık 1950 tarihinde Halep Mevlevîhânesi Makâm Çelebisi Celâleddin Bâkır Çelebi nin 2. çocuğu olarak Halep te dünyaya geldi. Babası Hz. Mevlâna nın 19. Kuşak torunlarından Konya Makâm Çelebisi, Konya mebusu ve TBMM I. Dönem Başkan Vekili Abdülhalim Çelebi nin torunu, annesi Güzide hanım da Osmanlı vezirlerinden Nâmık Paşanın torunudur. Çocukluğunun ilk yıllarını Hale Mevlevîhânesi ni Suriye yi işgal eden Fransız hükümetinin kapatması nedeniyle (1944) Halep Cemiliye mahallesindeki evlerinde Kur ân-ı Kerîm tefsiri, Hadîs-i Şerîf okumaları, Mesnevî dersleri, ney ve Semâ meşkleri arasında geçirdi. Mevlevî âdâbı üzerine ilk eğitimini babası ve Halep Mevlevîhânesi dedelerinden Ferhad Dede vasıtasıyla aldı. Okul çağı geldiğinde Halep ten anavatana gönderilerek İstanbul da Işık Lisesinde, ilk, orta, lise tahsilini tamamladı. Daha sonra Marmara Üniversitesi İşletme bölümüne girerek 1973 yılından buradan mezun oldu. Bir taraftan eğitimine devam ederken diğer taraftan Mevlevî âdâb ve erkânı üzerine dönemin tanınmış Mevlevîlerinden dersler aldı yılında Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhi Resuhi Baykara dan Semâ meşketti yılında, 12 yaşındayken ilk defa semazen olarak meydana çıktı; 1964 yılında Konya daki Şeb-i Arûs Törenlerine Semâzen olarak katıldı. Gençlik dönemlerinde, çoğu Mevlevîhânede Mevlevî âdâbıyla yetişen Midhat Bahârî (Beytur), Abdülbaki Gölpınarlı, Şefik Can, Halil Can, Sadettin Heper, Şeyh Selman Tüzün, Doğan Ergin, Hâfız Hüseyin Top, Emin Işık ve Cinuçen Tanrıkorur gibi Hz. Mevlâna sevgisi ile yaşayan simalarla İstanbul Maçka daki baba evinde her cuma akşamı yapılan ders ve sohbetlere aralıksız katıldı. Üniversite eğitiminin ardından babasının Hz. Mevlâna konusunda çalışmalarını yoğunlaştırması üzerine ailenin maddî sorumluluğunu üzerine alarak Hatay daki babasının işlerinin başına geçti, çiftçilik ve ticaret ile uğraştı.

19 Babası Celâleddin Bâkır Çelebi nin 1996 yılında Hakk a yürümesinin ardından ticari hayatla birlikte Makâm Çelebiliği manevî sorumluluğunu da yerine getirmeye başladı.