Çocuklarda Atriyuma Ait Patolojilerin Transözofajiyal Ekokardiyografi ile De erlendirilmesi

Transkript

1 124 Çocuklarda Atriyuma Ait Patolojilerin Transözofajiyal Ekokardiyografi ile De erlendirilmesi Assessment of Atrial Pathologies in Children Using Transesophageal Echocardiography Dr. Arda Sayg l, Dr. Selman Vefa Y ld r m, Dr. Kürflat Tokel Baflkent Üniversitesi T p Fakültesi, Pediatrik Kardiyoloji Bilim Dal, Ankara Özet Amaç: Pediatrik olgularda transözofajiyal ekokardiyografi (TÖE) flüpheli interatriyal septal patolojilerin saptanmas nda, kalp kateterizasyonu s ras nda atriyal septal defekt in (ASD) kapat lmas gibi giriflimsel ifllemlerde, do umsal kalp hastal klar n n postoperatif dönemdeki komplikasyonlar ve kompleks kardiyak anomalilerin rezidüel defektlerini saptamada yol gösterici olarak uygulama alan bulmufltur. Yöntemler: Atriyal patolojisi nedeniyle TÖE yap lan 112 olgunun yak nmalar, tan lar ekokardiyografik ve TÖE bulgular retrospektif olarak analiz edildi. Bulgular: Pediatrik kardiyoloji bölümüne 1999 ile 2002 aras nda yafl ortalamas 8.7±4.2 y l olan 112 hastaya standart teknikle TÖE uyguland. Poliklinikten baflvuran olgular n %46 s nda ekokardiyografide izlenen atriyal septal defekt TÖE de de gösterildi. Transözofajiyal ekokardiyografide %13.4 olguda saptanan patent foramen ovale do ru bir flekilde saptan rken, ekokardiyografide sadece %8.7 sinde belirlendi. Olgular n %4.1 inde multipl, %6.1 inde high venosum ASD saptan rken ekokardiyografide birer hastada saptand. Postoperatif atriyal cerrahi görmüfl hastalardan 15 ine olas endokardit sekonder atriyal vejetasyon, trombus araflt r lmas, Fontan, Senning operasyonun veya total anormal pulmoner venöz dönüfl anomalisinde anastomozlar n de erlendirilmesi amaçlar yla TÖE yap ld. Yedi hastan n transkatater yöntemle ASD kapat lmas TÖE eflli inde baflar yla yap ld. Sonuç : Transözofajiyal ekokardiyografide atriyal morfolojiyi transtorasik ekokardiyografiye göre daha net belirlemekte yol göstericidir. Transözofajiyal ekokardiyografide atriyal septal defektlerin kesin tan s ve morfolojisini belirler ayr ca giriflimsel prosedürlerde ifllemin baflar s nda ve atriyal patolojinin postoperatif de erlendirilmesinde gereklidir. (Anadolu Kardiyol Derg 2004; 4: 124-9) Anahtar Kelimeler: Do umsal kalp hastal, atriyal septal defekt, transözofajiyal ekokardiyografi, giriflimsel kardiyoloji. Abstract Objective: Transesophageal echocardiography (TEE) is indicated for suspected atrial septal pathology and for monitoring of interventional procedures such as an atrial septal defect (ASD) closure during cardiac catheterization. Transesophageal echocardiography also helps to demonstrate postoperative complications and residual defects of complex congenital cardiac anomalies. Methods: Transesophageal echocardiography was performed in 112 pediatric patients with or suspected atrial pathology at our institution between , using the standard techniques. The mean age was 8.7 ±4.2 years. Results: In 45 of 112 children the suspected atrial defects were confirmed with the TEE. Patent foramen ovale was correctly predicted in 13.4% of patients by TEE, but only in 8.7% of patients by echocardiography. Multiple ASD s were correctly defined in 4.1%, and high venosus defects were documented in 6,1% of children by the TEE. We used TEE in 13% of patients for detecting atrial vegetations in patients with possible endocarditis, and evaluation of the postoperative care of atrial surgery such as Fontan or Senning operations and total correction of abnormal pulmonary venous return. Successful transcatheter closure of 7 ASD's was accomplished under TEE guidance. Conclusion : Transesophageal echocardiography allows a much more detailed evaluation of atrial morphology than transthoracic echocardiography even in infants. Transesophageal echocardiography is also indicated during interventional procedures and postoperative evaluation of the atrial pathology. (Anadolu Kardiyol Derg 2004; 4: 124-9) Key Words: Congenital heart disease, transesophageal echocardiography, atrial septal defects, interventional cardiology Girifl nteratriyal septum (IAS) defektleri içinde atriyal septal defektler (ASD) tüm do umsal kalp hastal klar n n %7-10 unu oluflturmaktad r (1-2). nteratriyal septum patolojilerde yeni tedavi seçeneklerinin ortaya ç kmas yla atriyal morfolojinin daha net olarak belirlenmesi gereklili ini ortaya ç karm flt r. Transtorasik ekokardiyografi (TTE) ile standart prekordiyal görüntüleme tekni i ile sekundum ve primum ASD lerin saptanmas nda sensitivitesi yaklafl k olarak %90 n üzerinde olmas na karfl n yanl fl pozitif sonuçlar al nabilinir (2). Transözofajiyal ekokardiyografi (TÖE) sol atriyum arka duvar na, dolay s yla inte- Yaz flma Adresi: Dr. Arda Sayg l, Ç nar Sitesi 1-blok No:19, Ümitköy Ankara Tel(ifl) : (312) /5626, GSM : (536) , Fax: (312) , ardasaygili@yahoo.com

2 Anadolu Kardiyol Derg 125 ratriyal septuma en yak n konumda verdi i görüntü kalitesiyle 1989 lu y llardan itibaren pediatrik hastalarda interatriyal patolojilerin saptanmas na ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesinde ve son y llarda atriyal invazif giriflimlerde yol gösterici olarak rutin yerini alm flt r (2-6). Bu çal flmada çocuklarda interatriyal septuma ait patoloji olup olmad, varsa morfolojik özellikleri, ASD nin invazif giriflimle kapat lmas öncesinde hasta seçimi ve ifllem s ras nda yol göstermesi, postoperatif dönemde atriyal trombus veya atriyal cerrahinin de- erlendirilmesi amaçlar yla yap lan TÖE endikasyonlar, bulgular ve karfl lafl lan sorunlar n retrospektif olarak analizi amaçland. Yöntemler Baflkent Üniversitesi Ankara ve Adana Hastanelerine, Aral k 1999 ile May s 2002 tarihleri aras nda do- umsal kalp hastal flüphesi nedeniyle veya atriyal cerrahi, transkateter ASD kapat lmas için baflvuran 112 çocuk al nd. Olgular n demografik özellikleri, baflvuru nedenleri, fizik muayene, elektrokardiyografi (EKG), teleradyografi, TTE bulgular, uygulanan cerrahi veya invazif tedavi sonuçlar analiz edildi. Atriyal septal defekt flüphesi veya ASD nin morfolojik yap s, poliklinik koflullar nda TÖE, mg/kg Midazolam veya Ketamin ile sedasyon Lidokain ile orofarinkse lokal anestezi, ve bulant hissini engellemek için Metoklopramid HCL enjeksiyonunun ard ndan elektrokardiyografi (EKG) kayd eflli inde biplan transduser özofagusa yerlefltirilerek uyguland. Bunun d fl nda transkateter yöntem ile ASD kapat lmas ifllemi s - ras nda genel anestezi alt nda postoperatif dönemde ise yo un bak m ünitesinde hasta entübe ve sedasyonda iken hasta yata nda TÖE ifllemi gerçeklefltirildi. Standartlara uygun teknikle transvers, longitüdinal aç lardan dört boflluk ve basal k sa eksen görüntüleri EKG eflli inde kaydedildi (7). Renkli Doppler ile atriyal flant olup olmad de erlendirildi. fiant olup olmad na karar verilemeyen 14 olguya ajite serum fizyolojik ile test yap ld. ncelemeler, Acuson XP 128 ile 7.5mHz l k biplan ve Sequoia ekokardiyografi ile 7mHz l k biplan ve multiplan problar kullan larak yap ld. Analjezi sonras TÖE probu özofagusa yerlefltirildi ve video kay tlar al narak ifllem gerçeklefltirildi. Bulgular Çal flmaya al nan hastalar n, yafl ortalamas 8.72±4.28 yafl (2 ay ile 16 yafl) ve a rl klar 25.0±14.15kg (4-69kg) idi. Yüz on iki olgudan 97 si (%86,6) poliklinikten baflvurdu 15 i (%13.4) ise yo un bak m ünitesinde yatmaktayd. Yetmifl üç (%65.2) olguya TÖE poliklinik koflullar nda, 24 (%21.4) olguya kalp kateterizasyonu s ras nda 15 (%13.4) olguya yo- un bak m ünitesinde yap ld. Poliklinikte TÖE yap lan 62 (%55.4) olguya Midazolam ile sedasyon yeterli iken 9(%8) olguya ek olarak Ketamin, 2 olguya ise Propofol verilmesini takiben yeterli sedasyon sa lanabilindi ve iflleme bafllanabilindi. On dört (%12.5) olguya transducer yerlefltirilmesi s ras nda oluflan bulant nedeniyle Metoklopramid HCL enjeksiyonu gerekti, 12 olgu transkateter kapat lma ifllemi nedeniyle kalp kateterizasyonu s ras nda genel anestezi alt nda, 8 olgu ise Midazolam ile birlikte Ketamin verilmesine ihtiyaç duydu; yo un bak mda TÖE yap lan olgular ise Midazolam ile birlikte Fentanyl almaktayd. Poliklinikten baflvuran 97 olguda yak nmalar içinde üfürüm (%38.1) ve bunu gö üs a r s (%9.2) ve çarp nt (%8.2) flikayetleri izliyordu (Tablo 1). Ondört (%14,4) olgu ise di er merkezlerde ASD tan s alarak merkezimize baflvurmufllard. Kardiyak muayene bulgusu olarak üfürüm (%56.4) yine ilk s ray al rken muayenesi normal saptanan hastalar ikinci s kl kta (%34.5) iken bunu çarp nt flikayeti (%5.1) izliyordu. Teleradyografileri de- erlendirildi inde büyük k sm n n normal (%65.5) oldu u görüldü, %32 olguda pulmoner konus çap nda artma, %16 olguda da kardiyotorasik oranda belirgin art fl saptand. Elektrokardiyogram kay tlar nda da %56.4 oran nda normal, %20 oran nda sa dal blok, Tablo 1. Hastalar n poliklini e baflvuru nedenleri Baflvuru nedenleri n, % Üfürüm 37(38.1 ) ASD tan s 14(14.4) Çarp nt 8(8.2) Gögüs a r s 9(9.2) S k akci er enfeksiyonu 6(6.1) Çabuk yorulma 4(4.1) Nefes darl 3(3.1) Morarma 2(2.06) Halsizlik 2(2.06) Geliflme gerili i 2(2.06) Eklem a r s 1(2.06) Bay lma 1(1.03) Boyun a r s 1(1.03) fiikayeti yok 7(7.2) ASD: atriyal septal defekt

3 126 Anadolu Kardiyol Derg %9 sa ventrikül yüklenmesi, %5 olguda sa atriyal dilatasyon saptand. Transtorasik ekokardiyografi ile hastalar n 48 sinde ASD (%49.1), 33 ünde ASD flüphesi (%32.7), 20 sinde patent foramen ovale (PFO) veya küçük çapl ASD flüphesi (%9.1) nedenleri ile TÖE yap lmas kararlaflt r ld. Poliklinikten baflvuran olgular n TÖE de saptanan bulgular n bafl nda ostiyum sekundum ASD sonra da PFO gelmekteydi (Tablo 2) (fiekil 1). Transtorasik ekokardiyografide flüpheli atriyal defekti olan 37 olguda TÖE de patoloji saptanmad. Patent foramen ovale TÖE ile 13 hastada do ru bir Tablo 2. TÖE de saptanan bulgular Tan lar n=112 Atrial septal defektler toplam 45(%40.1) ASD ostiyum sekundum 35(%31.2) (+2 olguda hafif pulmoner stenoz ) ASD High venosum 2(%1.7) ASD High venosum + PAPVC 4(%3.5) ASD multiple 4(%3.5) PFO 13(%11.6) Normal bulgular 37(%33.03) Postoperatif toplam 15(%13.4) TAPVC 3(%2.6) Fontan prosedürü 2(%1.7) Senning prosedürü 1(%0.09) Atriyal Thrombus 1(%0.09) Endokardit (Atriyal vejetasyon) 3(%2.67) Atriyal Kitle 1(%0.09) Di er 1(%0,.09) Normal bulgular 4(%3.5) ASD: atriyal septal defekt, PAPVC :Parsiyel pulmoner venöz dönüfl anomalisi, PFO: patent foramen ovale, TAPVC : Total pulmoner venöz dönüfl anomalisi, TÖE: transözofajiyal ekokardiyografi flekilde saptan rken, bu olgulardan sadece 8 i prekordiyal ekokardiyografide görülebildi. Dört hastada TÖE ile multipl atriyal septal defekt saptan rken prekordiyal ekokardiyografide yanl zca bir olguda saptand (fiekil 2). High venosum ASD, TÖE ile 6 hastada saptan rken prekordiyal görüntüleme ile 1 hastada saptand (fiekil 3). Hiçbir hastada TÖE uygulamas s ras nda ve sonras nda majör bir komplikasyon gözlenmedi. Olgular n 7 sinde ASD transkateter yöntemle CardioSeal cihaz ile kapat ld (fiekil 4). fllem sonras yap lan TÖE ile kontrollerde yaln z bir hastada rezidüel flant ak m belirlendi. Onsekiz olguda ASD cerrahi olarak kapat lmas gerçeklefltirildi di er olgular ise baflka cerrahi merkezlerde tedavi edildikleri ö renildi. Postoperatif dönemde 15 olguya yo un bak m ünitesinde TÖE gerçeklefltirildi. Transözofajiyal ekokardiyografi endikasyonu görüntü kalitesinin TTE de yeterli olmamas idi. Atriyal cerrahi görmüfl hastalardan 7 sine olas endokardite sekonder atriyal vejetasyon, trombus nedeniyle TÖE yap ld, yanl zca 3 hastada atriyal vejetasyon saptand. Fontan operasyonu sonras siyanozun artmas üzerine pulmoner arter yolunda darl n belirlenmesi amac yla 2 olguya TÖE ya- fiekil 1. Transvers eksende yap lan incelemede genifl ostiyum sekundum ASD örne i. ASD: atriyal septal defekt. fiekil 2 ve 3. Transvers eksende yap lan incelemede multipl ASD ler ve renkli Doppler de sol sa flant ak m örne i. ASD: atriyal septal defekt.

4 Anadolu Kardiyol Derg 127 p ld ; darl k saptanmad. Yine 3 olguda total anormal pulmoner venöz dönüfl anomalisi nedeniyle sol atriyuma yap lan anastomozlar n de erlendirilmesi amaçlar yla TÖE yap ld. Büyük arter transpozisyonu olan bir olguda yap lan Senning operasyonuna ba l olarak atriyal yolda darl k olup olmad n n de erlendirilmesi için TÖE yap ld. Tart flma Do umsal kalp hastal klar içinde interatriyal septum patolojileri önemli bir yer tutar. Tüm kardiyak anomaliler içinde atriyal septal defekt insidans n n %6-10 aras nda oldu u bilinmektedir (1). Yenido an döneminde saptanan ASD lerin %87 i spontan olarak ortalama 2 yafl na kadar kapansa da, eriflkinlerde görülen do umsal kalp defektlerinin yaklafl k %20 sini PFO oluflturmaktad r (8-12). nteratriyal septum patolojileri en s k ostiyum sekundum ASD, ostiyum primum, daha seyrek sinüs venosus, high venosum septal defektler gibi morfolojik yap larda görülür. Klinik olarak, çocuklarda asemptomatik tablodan ileri yafllarda pulmoner fiekil 4 ve 5. Transvers eksende yap lan incelemede high venosum tip ASD ve renkli Doppler de buna ba l sol sa flant ak m örne i. ASD: atriyal septal defekt. hipertansiyon tablosuna varan bir yelpazede karfl m za ç kt ndan tan önemli yer tutmaktad r (1,2). Transözofajiyal görüntüleme tekniklerinin geliflimine paralel olarak çocuklarda da TÖE 1990 l y llardan itibaren, do umsal kalp hastal kar n n tan s nda ve tedavisinde giriflimsel uygulamalarda yol göstericili i ile temel uygulanma alan bulmufltur. Özellikle atriyal patolojilerin araflt r lmas nda TÖE tercih nedenidir (3,5). Transtorasik ekokardiyografinin sekundum ve primum ASD lerin saptanmas nda duyarl l yaklafl k olarak %90 n üzerinde olmas na ra men ultrasonik dalgalar n konkav konveks yap daki interatriyal septuma vurmalar anatomik özellikler nedeniyle engellendi inden yanl fl pozitif sonuçlar al nabilir (2,3,5). Transtorasik ekokardiyografide bu yan lt c görüntüler yans mas n defektlerin ve rim lerin yanl fl ölçülmesi ile özellikle transkateter kapatma ifllemlerinde sorun oluflturur. Oysaki, TÖE, transdüser özofagus arka duvar na yani sol atriyum arka duvar na, dolay s yla interatriyal septuma en yak n konumda ve biplan problarda ayn anda iki eksen multiplan problarla birçok eksenden morfolojiyi daha iyi tan mlama olana sa lar. Çal flfiekil 6. ASD nin transkateter yolla kapat lmas sonras transvers eksende Cardioseal ASD kapatma cihaz n n gösterilmesi. ASD: atriyal septal defekt. fiekil 7. Transvers eksende yap lan incelemede TGA nedeniyle yap lan Senning operasyonunda atriyal iliflkinin gösterilmesi. TGA: büyük arter transpozisyonu.

5 128 Anadolu Kardiyol Derg mam zda TTE de flüpheli ASD veya PFO nedeniyle TÖE yap lan 97 olgunun 37 sinde AS intakt olarak izlenmifl ve flant ak m belirlenmemifltir. nteratriyal septal anevrizmalar, ASD lerden özellikle high venosum ASD lerin saptanmas nda superiyor vena kavan n atriyuma aç ld bölgenin varsa muhtemel parsiyel pulmoner venöz dönüfl anomalilerinin belirlenmesinde TÖE nin kalp kateterizasyonu kadar spesifitesi vard r (5,13-15). Bu çal flmada 5 (%3.7) olguda TTE de görülemeyen high venosum ASD TÖE ile saptan rken 4 olguda ayr ca parsiyel pulmoner venöz dönüfl anomalisi ASD ye efllik etmekteydi. Patent foramen ovalenin anatomik olarak kapanmad olgularda özellikle ileri yafllarda paradoksal emboli gibi serebrovasküler komplikasyonlara yol açabilece inden saptanmas ve komplikasyon görüldü ünde de kapat lmas gerekmektedir (8-11). Transözofajiyal ekokardiyografi, PFO tan s na, flant olup olmad n renkli Doppler, ajite serum fizyolojik veya kontrast madde verilerek gösterilip tan ya kesinlik kazand r r. Bu çal flamada PFO flüphesi olan 27 olgudan ancak 13 ünde PFO, flant ak m veya serum fizyolojik ile testte pozitiflik saptanm flt r. Transözofajiyal ekokardiyografi giriflimsel kardiyolojideki geliflmelere ba l olarak çocuklarda özellikle ASD lerin kapat lma ifllemi s ras nda floroskopiyle eflzamanl kullan lmas rutin protokollerde yerini alm flt r (16-24). Transözofajiyal ekokardiyografi transkateter ASD kapat lmas iflleminin komplikasyonlar n azaltm fl, ifllemin baflar s n artt rm flt r. Atriyal septal defektlerinin kapat lmas nda tercih edilen cihaz hangi tür olursa olsun TÖE vazgeçilmezdir. Transözofajiyal ekokardiyografi giriflimsel ifllem öncesinde atriyal morfoloji hakk nda, interatriyal septumun uzunlu u, ASD nin normal veya ifllem s ras nda ölçüm balonu ile gerilmifl çap, anteriyor, posteriyor rim ler, defektin koroner sinüse, vena kavalara, pulmoner venlere ve rim lerin atriyoventriküler kapaklarla iliflkisinin belirlenmesini sa lar (16-19). Bu veriler defektin iflleme uygun olup olmad n belirler ve uygun ASD kapatma cihaz yine bu verilerle seçilir. fllem s ras nda ise ASD kapatma cihaz n n türüne göre örne in CardioSeal cihaz nda kollar n komplikasyonsuz oturmas, TÖE nin tart flmas z yol göstericili i gereklidir (24). Bir çal flmada TÖE %39 olguda pediatrik olgularda son y llarda daha s k tercih edilen Amplatzer cihaz ile transkateter kapat lma ifllemine uygun olmad n göstermifl bu olgular n da %49 unu baflta inferiyor posteriyor rim in yetersiz oluflu gelmektedir (19). Bu konuda transkateter kapat lma endikasyonlar na TTE ile uygun buldu- umuz 12 olgudan ancak 7 sine CardioSeal cihaz ile transkateter kapat lma ifllemi uygulan labilindi. fllem sonras yanl zca bir olguda rezidüel flant ak m belirlendi. fllem sonras nda ise TÖE, trombus, reziduel flant, atriyoventriküler kapaklarda yetersizlik gibi komplikasyonlar n saptanmas nda yol göstericidir. Transözofajiyal ekokardiyografi ilk zamanlarda kullan lma endikasyonlar ço unlukla intraoperatif ve postoperatif de erlendirmelerle bafllam flt r. Özellikle kompleks do umsal kalp hastal klar n n cerrahi sonras komplikasyonlar n de erlendirilmesinde yo un bak m ünitelerinde vejetasyon, trombüs flüphesinde ve postoperatif olgularda özellikle ventrikül fonksiyonlar n n de erlendirilmesi amac yla TÖE uygulanmaktad r (25). Endokardite sekonder atriyal vejetasyon saptama duyarl l %90 olarak belirtilmektedir. Postoperatif dönemde toraks n cerrahi aç l p kapat lmas transtorasik ekokardiyografik görüntü kalitesini etkiledi inden bu hastalarda enfeksiyon bulgular da varsa TÖE iyi bir alternatiftir (25,26). Bu çal flmada endokardit flüphesi ile yap lan 7 TÖE den 3 olguda atriyumda vejetasyon saptand, 4 olguda ise endokardit bulgusu belirlenmedi. Bu hastalardan biri kaybedilirken di eri yeniden opere edildi, di eri ise medikal tedaviye yan t verdi. Fontan sirkülasyonu gerçeklefltirilmifl olgularda fenestrasyonda darl k, atriyoventriküler kapaklarda yetersizlik olup olmad n araflt rmada TÖE yard mc d r (26-28). Transözofajiyal ekokardiyografi yap lan 2 olguda komplet atriyoventriküler septal defekt, tek ventrikül, pulmoner atrezi nedeniyle di erinde ise hipoplazik sa ventrikül, pulmoner darl k, nedenleriyle Fontan dolafl m gerçeklefltirilmifl iki olguda da anastomoz darl klar de erlendirilmifl birinde darl k di erinde ise 2. derece kapak yetmezli i saptanm flt r. Büyük arter transpozisyonu nedeniyle Senning operasyonu yap lan olguda ise atriyal yolda darl k olup olmad araflt r lm fl ve darl k olmad gösterilmifldir ( 29). Transözofajiyal ekokardiyografi uygulamas s ras nda standart rutin lokal anestezi ile birlikte Dormicum veya Ketamin ile sedasyonu, transkateter kapat lma ifllemi ise rutin genel anesteziyi gerektirir (2,5,7). Bu çal flmada sedasyon sorunu yaflayan yanl zca 11 olguda ek sedasyona ihtiyaç duyuldu. fllemde ihmal edilebilir düzeyde minimal a z kanamalar d fl nda komplikasyon görülmedi. Sonuç olarak TÖE, TTE ile saptanan veya flüphelenilen interatriyal septal patolojilerin de erlendirilmesinde, morfolojilerinin de erlendirilmesine, postoperatif de erlendirmede, transkateter ASD kapat lma girifliminde pediatrik olgularda da güvenilirli i yüksek olan bir tan yöntemidir.

6 Anadolu Kardiyol Derg 129 Kaynaklar 1. Vick G W.Defects of the atrial septum including atrioventricular septal defects. In Garson A, Bricker JT, Fisher DJ, Neish SR, editors. The Science and Practice of Pediatric Cardiology. Baltimore: Williams& Wilkins; p Roberson DA, Muhiudeen IA, Silverman NH. Pediatric transesophageal echocardiography. In Silverman NH, editor. Pediatric Echocardiography Baltimore: Williams& Wilkins; p Morimoto K, Matsuzaki M, Tohma Y, et al. Diagnosis and quantitative evalution of secundum type atrial septal defect by transesophageal Doppler echocardiography.am J Cardiol 1990;66: Stumper O, Kaulitz R, Elzenga NJ, et al.the value of transesophageal echocardiography in children with congenital heart disease. J Am Soc Echocardiogr 1991;4: Tuccillo B, Stumper O, Hess J, et al. Transoesophageal echocardiographic evaluation of atrial morphology in children with congenital heart disease. Eur Heart J 1992; 13: Gentles TL, Rosenfeld HM, Sanders SP, et al. Pediatric bi plane transesophageal echocardiography: preliminary experience. Am Heart J 1994; 128: Fyfe DA, Ritter SB, Snider AR, et al. Guidelines for transesophageal echocardiography in children: From the Committee on Standards for Pediatric Transesophageal Echocardiography, Society of Pediatric Echocardiography. J Am Soc Echocardiogr 1992: 5; Riggs T, Sharp S E, Batton D, Hussey ME, Weinhouse E. Spontaneous closure of atrial septal defects in premature vs. full-term neonates.pediatr Cardiol 2000:21; Schuchlenz HW, Weihs W, Beitzke A, Stein JI, Gamillscheg A, Rehak P. Transesophageal echocardiography for quantifying size of patent foramen ovale in patients with cryptogenic cerebrovascular events. Stroke 2002;33: Chen WJ, Kuan P, Lien WP, Lin FY. Detection of patent foramen ovale by contrast transesophageal echocardiography. Chest 1992;101: Dearani JA, U urlu BS, Danielson GK, et al. Surgical patent foramen ovale closure for prevention of paradoxical embolism-related cerebrovascular ischemic events. Circulation 1999;100(Suppl II); Fisher DC, Fisher EA, Budd JH, et al. The incidence of patent foramen ovale in 1000 concecutive patients. A contrast transesophageal echocardiography study. Chest 1995; 107: Pascoe RD, Oh JK, Warnes CA, Danielson GK, Tajik AJ, Seward JB. Diagnosis of sinus venosus atrial septal defect with transesophageal echocardiography. Circulation 1996; 94: Ammash NM, Seward JB, Warnes CA, Connolly HM, O Leary PW, Danielson PK. Partial anomalous pulmonary venous connection: diagnosis by transesophageal echocardiography. J Am Coll Cardiol 1997; 29: Zhao BW, Mizushige K, Xian TC, Matsuo H. Incidence and clinical significance of interatrial shunting in patients with atrial septal aneurysm detected by contrast transesophageal echocardiography. Angiology 1999;50: Stumper O, Witsenburg M, Sutherland GR, et al. Transesophageal echocardiographic monitoring of interventional cardiac catheterization in children. J Am Coll Cardiol.1991;18: Ishii M, Kato H, Inoue O, Takagi J, et al. Biplane transesophageal echo-doppler studies of atrial septal defects: quantitative evaluation and monitoring for transcatheter closure of atrial septal defect. Am J Cardiol 1990; 66: Özkutlu S, Bilgiç A, Çeliker A, Ayabakan C, Karagöz T, Öcal T. Preliminary pediatric transesophageal echocardiography experiences.turk J Pediatr 2001:43: Pondar T, Martanovic P, Gavora P, Masura J. Mophological variations of secundum-type atrial septal defects: feasibility for percutaneous closure using Amplatzer septal occluders. Cathet Cardiovasc ntervent.2001;53: Mazic U, Gavora P, Masura J. The role of transesophageal echocardiography in transcatheter closure of secundum atrial septal defects by the Amplatzer septal occluder. Am Heart J 2001;142: Cheung YF, Leung MP, Lee J, Yung TC. An evolving role of transesophageal echocardiography for the monitoring of interventional catheterization in children. Clin Cardiol 1999;22: Hellenbrand WE, Fahey JT, McGowan FX, Weltin GG, Kleinman CS. Transesophageal echocardiographic guidance of transcatheter closure of atrial septal defect. Am J Cardiol 1990; 66: Hijazi ZM, Cao QL, Patel HT, Rhodes J, Hanlon KM. Transesophageal echocardiographic results of catheter closure of atrial septal defect in children and adults using the Amplatzer device. Am J Cardiol 2000; 85: Momenah TS, McElhinney DB, Brook MM, Moore P, Silverman NH. Transesophageal echocardiographic predictors for successful transcatheter closure of defects within the oval fossa using the CardioSEAL septal occlusion device. Cardiol Young 2000;10: Wolfe L, Rossi A, Ritter S. Transesophageal echocardiography in infants and children: use and importance in the cardiac intensive care unit. J Am Soc Echocardiogr 1993:6; Stevenson G, Sorensen G, Gartman D, et al. Transesophageal echocardiography during repair of congenital cardiac defects: identification of residual problems necessitating reoperation. J Am Soc Echocardiogr 1993;6: Stumper O, Sutherland GR, Geuskens R, Roelandt JR, Bos E, Hess J. Transesophageal echocardiography in evaluation and management after a Fontan procedure. J Am Coll Cardiol 1991;17: Gomez C, Lloyd T, Mosca R, et al. Fontan fenestration closure in the catheterization laboratory-echocardiographic evaluation of residual right to left shunts. Am J Cardiol 1998: 82; Hashimi, Hosking M, Teixeira O. Transesophageal echocardiographic assessment of obstruction to the pulmonary venous pathway in children with Mustard or Senning repair. Cardiol Young 1998;8:79-85.